Quantcast
Channel: YaunaTakabara
Viewing all 330 articles
Browse latest View live
↧

Das Erbe Alexanders des Grossen: HELLENISMUS, HELLENEN IM NETZWERK.

November 7, 2014, 12:46 am
$
0
0


Von Hans-Ulrich Wiemer
Unerhört vielgestaltig, permanent von Kriegen erschüttert und doch eine Blütezeit des Geistes - der Hellenismus war eine Epoche der Widersprüche. 
Aber die griechische Welt­kultur blieb stärker als alle politischen Gegensätze.

Die Bilder und die Textformatierungen sind unsere Auswahl (Yauna),
 und nicht im Text enthalten.
Um das Jahr 208 v. Chr. kam die Volksversammlung der Stadt Magnesia auf eine Idee, die ein heutiger Senator für Tourismus ziemlich verwegen finden würde: 
Die mittelgroße Polis am Fluss Mäander in Kleinasien nahm sich vor, 
ein Fest mit Wettkämpfen für alle Griechen auszurichten,
 das allen Ernstes den ehrwür­digen Spielen von Olympia
 Konkurrenz machen sollte. 

Gesandt­schaften wurden ausgeschickt, die für das Projekt werben sollten-   und sie hatten Erfolg: 
Gut 150 Staaten rund um das Mittelmeer, von Syrakus auf Sizilien bis nach Antiochia im heutigen Iran, erklärten sich bereit, an diesen „Magnesischen Spielen" teilzu­nehmen, die zu Ehren der Stadtgöttin „Leukophryena" genannt wurden.

Der eigenartige Vorgang ist typisch für die Epoche, die heute Hellenismus heißt Nicht nur rings um das Mittelmeer, an der Küste des Schwarzen Meers, in Sizilien und Unteritalien, sondern auch im Vorderen Orient, in Ägypten, ja bis hin nach Afghanistan lebten Menschen, die sich als Griechen verstanden und auf ihren geistigen Zusammenhalt Wert legten:

 eine Art Weltkultur zwei Jahrtausende vor dem Beginn der modernenGlobalisierung. 


Städte griechischer Prägung zogen sich wie ein Netz über unge­heure Räume, deren Bevölkerung mehrheitlich aus Nichtgriechen bestand, jedenfalls außerhalb des griechischen Mutterlandes.

Im Prinzip galt noch immer, dass diejenigen, die keine Grie­chen waren, eben Barbaren seien und folglich minderwertig. 
Das war etwas anderes als Rassismus:
 Als Grieche wurde im Hellenis­mus jeder angesehen, der sich wie ein Grieche ausdrückte und verhielt.  
Söldner und Händler, Gelehrte und Ärzte, Sportler und Künstler pflegten so auch über große Distanzen hinweg einen erstaunlich regen Austausch. 
Gemeinsame Denk- und Lebens­formen, der Götterkult und vor allem die Sprache waren Binde­mittel dieser überregionalen Identität.
Alexander der Große

Seit Alexander der Große in wenigen Jahren bis an die Grenze Indiens vorgestoßen war, hatte sich der geografische Horizont der Griechen ungeheuer erweitert. 

Plötzlich waren Länder und Kulturen im Gespräch, von denen zuvor kaum einer Näheres gewusst hatte. 
Geografie und Völkerkunde blühten - fast immer auf Griechisch. 
Denn die Sprache, die einem Kaufmann sofort in jedem größeren Hafen Kontakt verschaffte, war zugleich als Inbegriff geistigen Wertes dermaßen anerkannt, dass selbst die Angehörigen nicht-griechischer Völker sie verwendeten, um ihren eigenen Traditionen Ausdruck zu verleihen.

So erzählte ein ägyptischer Priester namens Manetho nun die Geschichte seines Landes auf Griechisch, und ein babylo­nischer Priester namens Berossos tat dasselbe für Babylonien.

 Im 3. Jahrhundert begannen Juden, die sich die griechische Bil­dung angeeignet hatten, ihre eigenen Werke auf Griechisch zu verfassen, und bald wurden auch die Bücher des Moses von jüdischen Gelehrten, die im ägyptischen Alexandria lebten, ins Griechische übersetzt.
Alexandri, die Bibliothek

Die Hafenmetropole Alexandria bot Wissenschaftlern ohne­hin ein Forschungszentrum, wie es die Griechen bis dahin nicht gekannt hatten:
 das Museion mit seiner Bibliothek.

 Hier wirkten erstrangige Gelehrte auf fast allen Wissensgebieten; sie gaben bedeutende Werke der griechischen Literatur in überprüften Fassungen heraus, kommentierten sie und verfassten selbst hochartifizielle Dichtungen. 

Aber auch in den exakten Wissen­schaften war Alexandria im 3. Jahrhundert vielfach führend: Der Universalgelehrte Eratosthenes berechnete ziemlich genau den Umfang der Erdballs, und der Astronom Aristarch provozierte seine Zeitgenossen durch die Hypothese, dass diese Kugel um die Sonne kreise. 

Der in Alexandria tätige Mediziner Herophilos sezierte gar zum Tode verurteilte Gefangene bei lebendigem Leibe und entdeckte auf diese Art die Netzhaut und den Zwölf­fingerdarm.

Sich weit entfernt von Hellas heimisch zu fühlen,wurde den Griechen dadurch wesentlich erleichtert, dass sie keiner­lei Vorbehalte gegenüber fremden Göttern kannten; fast immer reichte ein neuer Name aus, um einen nichthellenischen Kult einzugemeinden.
 Einige dieser Gottheiten wurden im Hellenis­mus derart populär, dass sie sich auch im einstigen griechischen Kernland ausbreiteten, wie etwa die ägyptischen Götter Isis und Sarapis. Die neuen Kulte bereicherten die religiöse Erfahrungs­welt der Griechen, ohne den traditionellen Götterfundus der Polis zu verdrängen.

Auf geistlich-geistigem Gebiet gab es überhaupt eine Aus­wahl, wie die Menschheitsgeschichte sie vor dem Beginn der Moderne kaum je erlebt hat: 
Gehörten doch zur Weltkultur des Hellenismus auch neue philosophische Systeme, eigenartiger­weise vor allem solche, die den Einzelnen vom Gemeinwesen unabhängig zu machen versprachen.

 So lehrten die Epikureer, sich von der Politik fernzuhalten und das Glück in maßvollem Genuss zu suchen, während die Kyniker das Glück in der Bedürf­nislosigkeit sahen; die Stoiker wollten gegen Schicksalsschläge immunisieren, indem sie die Wertlosigkeit aller äußerlichen Dinge aufwiesen.

Aber wie sah die politische Außenwelt, in der hellenistische Griechen lebten, eigentlich aus?

 Die Antwort hängt erstaunlich stark davon ab, welchen Blickpunkt man wählt. Aus großer Höhe betrachtet, scheinen die einst tonangebenden Stadtstaaten zunächst fast völlig zu verschwinden. Bald nach Alexanders Tod war sein immenses Herrschaftsgebiet in mehrere kleinere Rei­che zerfallen, wo ehemalige Generäle des Königs mit absoluter Machtvollkommenheit regierten.

 Diese „Diadochen" (Nach­folger) führten unablässig Krieg gegeneinander; nur einige, die sich behaupten konnten, vermochten Dynastien zu begrün­den.
Ptolemaios SOTER

Zu den wichtigsten dieser großen Herrscherhäuser gehörten die Ptolemäer, die im Kraftfeld der Mächte von Ägypten aus bis weit an die Küsten Kleinasiens und der Ägäis hin vordrangen.
 Die Könige und Königinnen dieser Dynastie - die nach ihrem Begründer, einem Leibwächter Alexanders mit Namen Ptolemaios, Sohn des Lagos, benannt ist - residierten in ebenjenem von Alexander selbst gegründeten Alexandria, das als größte Stadt der hellenistischen Welt, als Handelszentrum wie auch als Mekka der Wissenschaft von königlichen Gnaden bis heute legendär geblieben ist.

Anfangs stand den Ptolemäern in nahezu übermächtiger Ausdehnung das Reich der Seleukiden gegenüber: 

Seleukos
Unter sei­nem Gründer Seleukos, der ebenfalls zu Alexanders Leibwäch­tern gehört hatte, erstreckte es sich von der heutigen Türkei bis nach Afghanistan. 
Gerade die enormen Entfernungen erwiesen sich jedoch bald als gravierendes Handicap, zumal, da sich im 3. Jahrhundert auch noch von Osten her ein gefährlicher Feind bemerkbar machte: das Reitervolk der Parther.

Die Seleukiden-Herrscher, die in den verschiedensten Ecken ihres Herrschaftsbereiches zugleich für Ordnung hätten sorgen müssen, bekamen zu spüren, dass Menschen, Güter und Wissen auf dem Landweg zu transportieren langsam und teuer war. Aus diesem Grund nutzten sie abwechselnd mehrere, weit vonei­nander entfernte Residenzen; erst als ihr Reich am Ende des 2.Jahrhunderts auf den syrischen Raum zusammengeschrumpft war, wurde Antiochia am Orontes (das heutige Antakya nahe der türkisch-syrischen Grenze) zur alleinigen Hauptstadt.

Als Erben der Macht in Alexanders Heimat Makedonien durf­ten sich die Antigoniden fühlen, die ihren Namen einem General Alexanders, Antigonos „dem Einäugigen", verdankten. Doch mit Ptolemäern und Seleukiden konnte diese Dynastie nicht wirklich mithalten: Immer wieder trat den Antigoniden, sobald sie nach Hellas selbst vordrangen, energischer Widerstand entgegen.
Pergamonaltar
An der kleinasiatischeri Gegenküste vollzog sich derweil der Aufstieg der Attaliden. Sie hatten als Burgkommandanten von Pergamon (heute Bergama) angefangen, sich dann aber aus der Botmäßigkeit gegenüber den Seleukiden befreit und selb­ständig gemacht. Nach spektakulären Siegen über Kelten, die in Kleinasien eingefallen waren - ihre Nachfahren heißen im Neuen Testament Galater -, konnten die einstigen Parvenus um 239/238 den Königstitel annehmen und überall stolz verkünden, dass sie von Herakles abstammten.
 Den Durchbruch in die er­ste Reihe der hellenistischen Mächte schafften sie freilich nur mit römischer Hilfe: Als der Senat ihnen 188 für die Hilfe im Krieg gegen den Seleukiden Antiochos III. großzügig Gebiete zu­wies, wurde das Attaliden-Reich zum wichtigen Bündnispartner im Osten.

In dieser Zeit verwandelte sich die Hauptstadt Pergamon in eine Vorzeigeresidenz voller prächtiger Bauten.
 Um den dorischen Athena-Tempel, der überreich mit feinsten Skulpturen geschmückt war, zogen sich bald zweistöckige Säulenhallen aus Marmor; hinter einer dieser schimmernden Fassaden stand Gelehrten die zweitgrößte Bibliothek der antiken Welt offen.

 Ein besonderer ästhetischer Höhepunkt war der gewaltige Altar für Zeus und Athene mit seinem 2,30 Meter hohen wildbewegten Figurenfries, der berühmte Pergamon-Altar, dessen gewaltige Überbleibsel heute in Berlin zu sehen sind. Königspaläste, zwei Gymnasien, ein Theater mit 10000 Plätzen und viele weitere Paradebauten machten das Hochplateau der Akropolis (Ober­stadt) und die darunterliegende, nicht weniger sorgsam geplante Stadt zur Attraktion für jeden Reisenden.

Die Pracht sollte auch politisch deutliche Zeichen setzen. Schließlich gab es für die Staatsform der Ptolemäer, Seleuki­den, Antigoniden und Attaliden in der Geschichte der Griechen kaum Vorbilder. Hellenistische Könige regierten nicht im Rah­men einer vorgegebenen Ordnung, sondern verstanden sich als absolute Monarchen; sie nannten sich nicht nach einem Land oder Volk und handelten stets autonom. Gewöhnlich trug auch ihr Reich keinen eigenen Namen; was dem Herrscher gehörte, hieß in Urkunden schlicht „Angelegenheiten des Königs".

Natürlich brauchten die Regenten stets Helfer, um ihre Macht ausüben zu können. Hohe Posten am Hof, in der Verwaltung und im Militär wurden meist mit Makedonen und Griechen besetzt - der Unterschied spielte inzwischen keine Rolle mehr. Für die unteren und mittleren Ränge aber kamen durchaus auch Nichtgriechen in Frage. Hinzu traten angeworbene Söldner und Einheimische, die in eigenen Einheiten kämpften. Königliche Heere waren also sehr „bunt"; nur Kriegerehre und die Treue zu ihrem Dienstherrn hielten sie zusammen. Ähnlich sah es im Beamtenapparat aus.

Doch ob strenger Zentralismus herrschte (wie in Ägypten) oder örtliche Gewalten das Leben eher dezentral organisierten: Am Hof des Königs lief alles zusammen. Seine Familie und seine „Freunde" bildeten den Kern der Hofgesellschaft; im Kreise die­ser „Freunde" verbrachte der König den Tag, mit ihnen hielt er Rat, bevor er Entscheidungen fällte. Die Rechtmäßigkeit seines Regimes konnte er letztlich nur durch Siege und persönliche Tapferkeit beweisen - mehr als die Hälfte der Seleukiden fiel auf dem Schlachtfeld. Auch die kultische Verehrung der herr­schenden Dynastie oder gar des Regenten selbst, wie Ptolemäer und Seleukiden sie pflegten, festigten die Herrschaft; zudem machten Monarchen sich mit Wohltaten beliebt.

Einfache Bauern kamen freilich kaum je in den Genuss sol­cher Gunst. 
Hohe Posten wurden sowieso im Kreise der Höflinge vergeben. Wer hier dazugehören wollte, musste ein waschechter Grieche oder Makedone sein. Oft übten Frauen inoffiziell große Macht aus; Affären und Intrigen gehörten zur hellenistischen Monarchie. Dass eine Frau selbst als Regentin auftreten konnte wie die berühmte Kleopatra, die Geliebte Cäsars und Mark Antons, blieb allerdings die Ausnahme.

Welches Gewicht konnten Stadtstaaten in dieser Welt, deren Großmächte Königreiche waren, überhaupt noch haben? 
Über­raschenderweise spielten sie in der großen Politik durchaus eine bedeutende Rolle.

 Zwar konnten nur wenige - wie etwa Sparta oder Rhodos - ihre Unabhängigkeit über lange Zeit aus eige­ner Kraft bewahren. Viele aber schlossen sich, ob freiwillig oder nicht, politischen Formationen an, die zumindest in Griechen­land ernstzunehmende Gegner der Könige wurden: den Bundes­staaten. So dehnte sich etwa der Ätolische Bund im Laufe des 3.  Jahrhunderts über große Teile Westgriechenlands aus und nahm dabei viele Stadtstaaten auf, deren Bürger sich keines­wegs zum Stamm der Ätolier zählten. 
Auch der Achäische Bund umfasste im frühen 2. Jahrhundert schließlich die gesamte Pelo­ponnes.

In gewissem Maß funktionierten diese Gebilde wie eine Polis höherer Ordnung: 

Die Primärversammlung stand allen Bundes­bürgern offen; sie wählte Bundesbehörden. 

Daneben gab es eine Art Bundesrat aus Abgeordneten der Gliedstaaten. Man bot ein Bundesheer auf und prägte Bundesmünzen; Außenpolitik und Kriegführung waren Sache der Gemeinschaft. So häufig es auch Reibereien zwischen den einzelnen Partnern gab, maßte sich doch - anders als in früheren Zeiten - keine Stadt die alleinige Führung an. Mit ihrem doppelten Bürgerrecht und geteilter Sou­veränität wirken diese politischen Gebilde ganz wie moderne Bundesstaaten; die Verfassungsväter der USA haben sich durch­aus mit Recht auf diese antiken Vorläufer des modernen Föde­ralismus berufen.
Noch paradoxer wirkt es auf den ersten Blick, dass die Polis als politische Organisationsform auf lokaler Ebene auch in den Herrschaftsgebieten der Könige florierte, ja mit deren Unterstüt­zung sogar weit über das griechische Kernland hinaus vordrang. Der Grund, weshalb die Polis nachgerade ein Exportschlager wurde, lag darin, dass sie weit mehr darstellte als einen Staats­typ: Die Polis war eine Lebensform. So reich und mächtig man im Dienst eines Königs werden konnte, nur der Stadtstaat bot die Möglichkeit, sich als gleichberechtigtes Glied einer Bürger­gemeinde zu fühlen, die durch gemeinsame Wertvorstellungen und Verhaltensregeln geeint war.
Eigene Behörden, eigenes Recht, eigene Kulte und in der Regel auch eigenes Militär gaben jeder Polis ihr charakteristisches Gesicht; in der gutbesuchten Bürgerversammlung wurden wei­terhin Debatten geführt, Amtsträger gewählt und Beschlüsse gefasst. Das war Demokratie, wie die Antike sie verstand: mit­diskutieren und mitentscheiden - alles unter erwachsenen Män­nern mit Bürgerrecht, versteht sich.
Aber die Polis war auch eine Fest- und Kultgemeinde, und wenn man in Prozessionen in die Heiligtümer zog, um den Göt­tern zu opfern, waren auch Frauen und Kinder, teilweise sogar die Fremden, dabei. Bürgertugenden wie Gemeinschaftssinn und Gesetzestreue standen nach wie vor hoch im Kurs. 
Daher erlebte das Gymnasion, der Ort, wo junge Männer nicht bloß ihren Körper trainierten, sondern auch bürgerliche Wertmaßstäbe und Verhaltensideale verinnerlichten, im Hellenismus sogar seine höchste Blüte; in die Gemeinschaft der erwachsenen Bürger wurden nur Absolventen des Gymnasions aufgenommen, und nur Gemeinden, in denen ein Gymnasion existierte, konnten den Rang einer Polis beanspruchen. Architektonisch ragten die Gymnasien als monumentale Bauten im Stadtbild hervor - Sym­bole einer funktionierenden Bürgerschaft.
Zu dieser vitalen politischen Organisationsform gab es für Griechen keine Alternative, und deshalb haben die Könige die Ausbreitung der Polis nach Kräften gefördert. So breitete sich die stadtstaatliche Ordnung im Hellenismus weiter aus als je zuvor in ihrer Geschichte. Vor allem die frühen Seleukiden gründeten in Kleinasien, Syrien, Mesopotamien und Persien Dutzende von Städten.
 Aber das Modell Polis wurde auch auf Initiative der Betroffenen selbst eingeführt, denn die Anerken­nung einer Gemeinde als Polis verschaffte ihren Bewohnern etliche Vorteile. Neben Rechtsprivilegien waren das vor allem bessere Chancen, im Dienst von Königen aufzusteigen. Gerade dort, wo es vorher gar keine Städte gegeben hatte, beispielsweise in weiten Teilen Kleinasiens, bildete sich nun ein dichtes Netz von Poleis.
Es kam auch vor, dass uralte städtische Gemeinwesen das griechische Modell übernahmen, etwa Tyros in Phönizien, des­sen Könige im io. Jahrhundert beim Ausbau Jerusalems zur Residenz geholfen hatten. Im frühen 2. Jahrhundert wollten dann reformwillige Juden sogar Jerusalem selbst in eine Polis umwandeln - ein Versuch, den Traditionalisten im sogenannten Makkabäer-Aufstand ab Г66/165 vereitelten. Die weltgeschicht­lichen Folgen waren erheblich: Als Jesus von Nazareth im Jahre 30 n. Chr. nach Jerusalem kam, um dort das Passahfest zu feiern, betrat er eine Stadt, in der nicht Griechisch, sondern Aramäisch die Verkehrssprache war. Nur deshalb konnte er dort so rasch Anhänger finden.
Gewaltsamer Widerstand gegen eine als kulturelle Überfrem­dung empfundene „Hellenisierung"blieb freilich die Ausnahme-  vor allem deswegen, weil man gar nicht erst versuchte, die dörflich organisierten Gebiete des Vorderen Orients in die grie­chische Weltkultur miteinzubeziehen.
 Die Bauern in Ägypten oder im Zweistromland nahmen am kulturellen Leben der Grie­chen kaum Anteil und führten ihr Leben wie eh und je nach einheimischen Traditionen. Ihnen war es gleichgültig, an wen sie ihre Steuern und Abgaben leisteten, solange sie nicht allzu sehr schikaniert wurden.
Auch die einheimischen Kulte mit ihren Tempeln und Prie­stern blühten weiterhin - mit Förderung der Könige, denen mis­sionarischer Eifer völlig femlag. Der am besten erhaltene ägyp­tische Tempel - er steht in Edfu in Oberägypten - wurde im Jahre 142 v. Chr. von einem Ptolemäer eingeweiht. So vielfältig die Kulturbeziehungen im Hellenismus auch waren, Griechen und Nichtgriechen lebten mehr neben- als miteinander, und die Griechen waren in der Regel privilegiert.
Zu dieser Zeit war schon längst eine neue Großmacht erschie­nen, die der unablässig von Kriegen erschütterten hellenistischen Staatenwelt ihr Ende bereiten sollte: die Römer. 

Der Grieche Polybios, der viele Jahre als Geisel in Italien verbrachte, hat mit einer Mischung aus Faszination und Erschrecken beschrieben, wie Rom die großen Monarchien des Ostens innerhalb von nur 53 Jahren, von 220 bis 168, auf den Rang von Vasallenstaaten herabdrückte.
Kaum jemand weinte dem absolutistischen Glanz der Seleu- kiden oder Ptolemäer eine Träne nach. Aber die Römer bra­chen auch den Freiheitswillen der Griechen des Mutterlandes mit brutalem Terror, raubten zahllose griechische Kunstwerke und trugen am Ende selbst ihre Herrschaftsfehden in Hellas aus: Wichtige Schlachtfelder der römischen Bürgerkriege liegen in Griechenland.
Trotzdem ist den Griechen die römische Herrschaft auf lange Sicht nicht schlecht bekommen. Die Römer respektierten die griechische Kultur und gliederten die Stadtstaaten des Ostens als autonome Gemeinden in ihr Reich ein. Zweieinhalb Jahrhun­derte lang konnten sie so in vorher nicht gekanntem Wohlstand die Pax Romana genießen. Nostalgisch wurde nun wieder die „große Zeit" der Griechen beschworen, das glorreiche 5. Jahr­hundert - dagegen blickte man auf die zurückliegende Epoche, in der griechischer Bürgerstolz so oft gedemütigt worden war, bald nur noch missmutig zurück. Auch die Literatur des Helle­nismus galt schon in der römischen Kaiserzeit als ungenießbar, so dass davon heute nur wenig erhalten ist.
 
Johann Gustav Droysen
Kein Wunder also, dass die Zeit zwischen Alexander und Augustus im Geschichtsbild Europas lange Zeit ein Schatten­dasein führte - bis dann 1836 ein gewisser Johann Gustav Droysen den Begriff „Hellenismus" prägte. 

Seither hat sich diese Epoche mit ihrer einzigartigen Mischung der Kul­turen zu einem der faszinierendsten Forschungsfelder für Histo­riker entwickelt.
↧
Search

Ο Επίσκοπος Σκοπίων Φιρμιλιανός και ο "Κανονισμός της εν Σκοπίοις Ορθοδόξου Ελληνικής Κοινότητος"

November 18, 2014, 7:41 am
$
0
0
Φιρμιλιανός Σκοπίων
1902-1903
  Κωνσταντίνος Α. Βακαλόπουλος
Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 
ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ 
ΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ 
(1894-1904)
 
(οι φωτογραφίες  επιλογές Yauna)
 H ελληνοσερβική συνύπαρξη 
στο βόρειο μακεδονικό χώρο 
(1898—1903)


 Μεγάλη έξαρση παρουσίασε κατά τη χρονική περίοδο 1898—1903 η δράση της σέρβικης κίνησης κυρίως στη βορειότερη ζώνη του γεωγραφικού χώρου της Μακεδονίας.

Με ιδιαίτερη σφοδρότητα συνεχίστηκε και στις αρχές του 20ού αιώνα η ελληνοσερβική διαμάχη στα Σκόπια.
Η σέρβική κυβέρνηση είχε ιδρύσει στο μεταξύ νέα σχολεία στα Σκόπια,
 στην Πρισρένη, 
στην επαρχία Πελαγονίας, 
στο Κρούσοβο και
 με τη συνεργασία του Σέρβου προξένου στα Σκόπια είχε επιτύχει 
το Σεπτέμβριο του 1898 την προσωρινή απομάκρυνση 
του μητροπολίτη Σκοπίων Αμβροσίου στην Κωνσταντινούπολη
 και την αντικατάστασή του από 
το Σέρβο αρχιμανδρίτη Φιρμιλιανό.

Η παρουσία του Φιρμιλιανού στα Σκόπια καιοι προκλητικές ανθελληνικές ενέργειές τουστα τέλη του περασμένου αιώνα επιδείνωσαν σημαντικά την κατάσταση και προκαλούσαν τις έντονες διαμαρτυρίες της ελληνικής κοινότητας προς τον πατριάρχη, την Ιερά Σύνοδο και την ελληνική κυβέρνηση.

 Ο Φιρμιλιανός είχε προσπαθήσει να επαναφέρει στην ελληνική μητρόπολη το σύστημα της τέλεσης της εκκλησιαστικής λειτουργίας εκ περιτροπής, στα σλαβικάκαι στα ελληνικά,
αλλά υποχώρησε τελικά μπροστά στη σφοδρή ελληνική αντίδραση. 


Ο Σέρβος εκκλησιαστκός εκπρόσωπος του πατριαρχείου αγνοούσε την ελληνική κοινότητα και τους εφόρους των ελληνικών σχολείων κατά τις επίσημες θρησκευτικές γιορτές, κατοικούσε στην ελληνική μητρόπολη με την οικογένειά του χωρίς να πληρώνει νοίκι, συγκέντρωνε εκεί τους Σέρβους δασκάλους και δήλωνε ότι σύντομα θα χειροτονούνταν μητροπολίτης Σκοπίων.

Γεγονός είναι ότι έδειχνε να ενδιαφέρεται μόνο για την προώθηση των σερβικών εθνικών συμφερόντωνστη γεωγραφική αυτή περιφέρεια.

O μητροπολίτης Σκοπίων
Αμβρόσιος Σταυριανός
Με το πέρασμα του χρόνου η εκκλησιαστική διαμάχη στα Σκόπια έπαιρνε μεγαλύτερες διαστάσεις, κυρίως μετά την άρνηση του μητροπολίτη Σκοπίων Αμβροσίουνα συγκατατεθεί στο διορισμό του Φιρμιλιανού,παρά τις επίμονες πιέσεις του πατριαρχείου.

 Από την πλευρά της η επίσημη ελληνική πολιτική, αγνοώντας τις πιέσεις, που εξασκούσε η Πύλη στο πατριαρχείο,ζητούσε επίμονα τη διαιώνιση του εκκλησιαστικού ζητήματος στα Σκόπια μέχρις ότου πραγματοποιηθεί η οριστική συμφωνία με τη σέρβική πλευρά για την επίλυση των ελληνοσερβικώνδιαφορών στο βόρειο μακεδονικό χώρο.

 Στις 9 Σεπτεμβρίου του 1899 ο Έλληνας πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη Ν. Μαυροκορδάτος συμβούλεψε τον πατριάρχη Κωνσταντίνο Ε'να μη ενδώσει στις σερβικές αξιώσεις και να μη επιτρέψει το διορισμό του Φιρμιλιανού στα Σκόπια.

Ο πατριάρχης όμως τόνισε ότι η αντίσταση του πατριαρχείου ήταν πλέον ανώφεληκαθώς αυξάνονταν οι ρωσικές πιέσεις και ο σουλτάνος, ο οποίος είχε δεσμευθεί για το θέμα αυτό με επίσημη υπόσχεσή του προς το Σέρβο βασιλιά Αλέξανδρο, είχε διατάξει την Πύλη να μη επιλυθεί κανένα σοβαρό ζήτημα του πατριαρχείου, πριν εκτελεστεί η απόφασή του.

Ετσι την εποχή εκείνη δύο σουλτανικοί ιραδέδες που αφορούσαν επείγοντα θέματα του πατριαρχείου, παράμεναν ακόμη ανεκτέλεστοι, ενώ πολλές ελληνικές εκκλησίες της Μακεδονίας είχαν διακόψει τη λειτουργία τους ύστερα από τις αλλεπάλληλες βουλγαρικές παρεμβάσεις.

Επειτα απ όλα αυτά το πατριαρχείο είχε αποφασίσει να υποχωρήσει και να λυθεί το ζήτημα με την προαγωγή του Φιρμιλιανού σε επίσκοπο και το διορισμό του στα Σκόπια με την ιδιότητα ως επισκόπου τιτουλαρίου του μητροπολίτη Σκοπίων Αμβροσίου, ο οποίος τότε βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη.

Η λύση αυτή βέβαια ήταν συμβιβαστική και ο πατριάρχης δήλωνε επίσημα ότι δεν θα πρόβαινε σε άλλη παραχώρηση.
 Εκτός από το πατριαρχείο έντονες πιέσεις ασκούσε στον Αμβρόσιο και ησέρβική πλευρά, που του χορηγούσε κατά την παραμονή του στην Κωνσταντινούπουλη μηνιαίο επίδομα 500 φράγκων, ποσό, το οποίο καθυστερούσε όμως τώρα να του καταβάλει, για να τον αναγκάσει να υποχωρήσει.

Το ζήτημα παρέμεινε εκκρεμές, ως τον Οκτώβριο του 1899, οπότε κάμφθηκε η επιμονή του Αμβροσίου και το Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου δέχθηκε να συμμορφωθεί με τις οδηγίες του πατριαρχείου και ν’ αναγνωρίσει τον Φιρμιλιανό ως τιτουλάριο επίσκοπό του.

Η ενδοτική στάση του πατριαρχείου και η προσωρινή βέβαια λύση του μητροπολιτικού ζητήματος στα Σκόπια εξόργισε τον Ελληνα διπλωματικό εκπρόσωπο στην Κωνσταντινούπουλη Ν. Μαυροκορδάτο, ο οποίος κατηγόρησε σ’ επιστολές του τον πατριάρχη Κωνσταντίνο Ε για την έλλειψη αφοσίωσης στα εθνικά ζητήματα και για την αδυναμία του χαρακτήρα του.

 Τότε το πατριαρχείο ανάλαβε να μεταθέσει τον Αμβρόσιο στο Μοναστήρι παρά την αντίθετη γνώμη και τις πιέσεις της ελληνικής κυβέρνησης.

Στις αρχές του 20ού αιώνα η εκκλησιαστική διαμάχη στα Σκόπια συνεχίζεται αμείωτη καθώς από τη μια πλευρά η ελληνική κοινότητα αντιδρούσε δυναμικά στην παρουσία του Φιρμιλιανού και από την άλλη η ελληνική κυβέρνηση πίεζε τον πατριάρχη να μη χειροτονήσει μητροπολίτη Σκοπίων το Σέρβο εκκλησιαστικό εκπρόσωπο.

Και ενώ τον Ιανουάριο του 1901 ο Ν. Μαυροκορδάτος δήλωνε στον πατριάρχη ότι ο διορισμός Σέρβου μητροπολίτη στα Σκόπια θα προκαλούσε μεγάλη δυσαρέσκεια στην ελληνική κυβέρνηση, ο πατριάρχης αντέκρουε τα επιχειρήματα του υποστηρίζοντας ότι η παράταση του ζητήματος έβλαπτε άμεσα το πατριαρχείο.

Αλλά και μέσα στα Σκόπια οι ελληνοσερβικές συγκρούσεις συνέχιζαν να συνταράσσουν τις δυο κοινότητες. Σημαντική αναταραχή προκλήθηκε τα Θεοφάνεια του 1901, όταν ο Φιρμιλιανός υποσχέθηκε στους λιγοστούς ρουμανίζοντες να τους δώσει την άδεια να τελέσουν τη λειτουργία μέσα στην ελληνική μητρόπολη.

Σύσσωμη η ελληνική κοινότητα των Σκοπίωνεμφανίστηκε τη μέρα εκείνη εξαγριωμένη μπροστά στην εκκλησία, γεγονός που έκανε το Φιρμιλιανό να υπαναχωρήσει.

 Τον Οκτώβριο του 1901 σημειώθηκε νέα τροπή στην εξέλιξη της κατάστασης, όταν έφτασε στα Σκόπια ο απεσταλμένος του πατριαρχείου αρχιμανδρίτης Ειρηναίος, για να συμβάλει στο διακανονισμό της ελληνοσερβικής διαφοράς.

 Η παρουσία του Ειρηναίου στα Σκόπια ικανοποίησε τους Έλληνες και τους έδωσε νέο κουράγιο, για να συνεχίσουν τους αγώνες τους.

Синесий Скопски
Portrait of Sinesiy Skopski
exarchist mitrοpolit
Τότε η ελληνική κοινότητα, διατυπώνοντας έγγραφα τις προτάσεις της προς το πατριαρχείο, αρνήθηκε οριστικά να δεχθεί το Φιρμιλιανό ως εκκλησιαστικό εκπρόσωπό της και απέρριψε όλες τις σερβικές κατηγορίες, ότι δηλαδή οι Έλληνες παρενοχλούσαν τους Σέρβους μέσα στη μητρόπολη του Σωτήρος κατά τη διάρκεια της λειτουργίας και ότι συγκέντρωναν υπογραφές από τις γύρω επαρχίες για την εκλογή του Ειρηναίου ως εκκλησιαστικού εκπροσώπου του πατριαρχείου.
Εκείνος, ο οποίος είχε αναλάβει έντονη δραστηριότητα στα χωριά της περιφέρειας των Σκοπίων και κινούσε τους ντόπιους κατοίκους της κατά του Φιρμιλιανού, ήταν ο Βούλγαρος μητροπολίτης Σινέσιος, που έσπευσε να επωφεληθεί από την αναταραχή για να αναχαιτίσει την αυξανόμενη σέρβική επιρροή.

 Πάντως η δυναμική στάση της ελληνικής κοινότητας Σκοπίων απέναντι στο μητροπολιτικό ζήτημα προκάλεσε τον Οκτώβριο του 1901  τα έντονα διαβήματα του Σέρβου πρέσβη προς την ελληνική κυβέρνηση.
Η ρωσική πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη διαμαρτυρήθηκε επίσης το Νοέμβριο στον πατριάρχη για την άκαμπτη στάση του αρχιμανδρίτη Ειρηναίου και του Έλληνα προξένου των Σκοπίων Ραφαήλ, οι οποίοι, σύμφωνα με την άποψη των Ρώσων διπλωματών, υπονόμευαν τη θέση του Σέρβου επισκόπου Φιρμιλιανού.

Οι σερβικές ενέργειες κατά τη χρονική περίοδο 1898—1901 δεν περιορίστηκαν μόνο στο γεωγραφικό χώρο της βορειοδυτικής Μακεδονίας, αλλά επεκτάθηκαν και σε ορισμένα σλαβόφωνα ελληνικά χωριά της βορειοανατολικής γεωγραφικής ζώνης της, κυρίως της επαρχίας Μελενίκου, αλλά καιμέσα στην πόλη των Σερρών.

 Δεν κατάφεραν μολαταύτα να προσελκύσουν τους ντόπιους ελληνικούς πληθυσμούς και οι προσπάθειές τους έμειναν άκαρπες.

Είναι αλήθεια ότι το Μάρτιο του 1899 οι κάτοικοι του χωριού Σταρός (Σταυροδρόμι)της εκκλησιαστικής περιφέρειας Μελενίκου πείστηκαν να ζητήσουν, με αναφορά τους προς την τουρκική διοίκηση Σερρών,την άδεια για την ίδρυση σερβικού σχολείου, η οποία και τους χορηγήθηκε.

Σύντομα όμως μετέβαλαν τη γνώμη τους, απέσυραν την αίτησή τους και δέχτηκαν και πάλι τον Έλληνα δάσκαλο στο χωριό τους.

 Τουρκική άδεια για την ίδρυσησερβικού σχολείου στις Σέρρες προκάλεσε το Σεπτέμβριο του 1899 τις θυελλώδεις διαμαρτυρίες των ντόπιων Ελλήνων κατοίκων. 

Το σερβικό σχολείο, στο οποίο φοιτούσαν μόνο 3 Εβραίοι, στεγάστηκε σ’ ένα μικρό σπίτι, που νοικιάστηκε από κάποιο Εβραίο σε κεντρική οδό της πόλης.

 Παρόμοια βουλγαρική απόπειρα για ίδρυση βουλγαρικού σχολείου στις Σέρρεςδεν στάθηκε δυνατό να καρποφορήσει.

 Η οριστική αποτυχία των σερβικών ενεργειών στην περιοχή Σερρών και στη βορειοανατολική Μακεδονία κατέληξε το Φεβρουάριο του 1900 στηνκατάργηση του σέρβικου προξενείου Σερρών και στη μετάθεση του Σέρβου υποπροξένου Αβράμοβιτς στην Πρίστινα.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στις Σέρρες ο Αβράμοβιτς είχε ζητήσει από το μητροπολίτη Σερρών να λειτουργήσει στον αγιασμό του εκεί σέρβικου σχολείου κατά την έναρξη των μαθημάτων και να κατασκευαστεί ξεχωριστό στασίδι στην ελληνική μητρόπολη για την θέση του Σέρβου προξένου.

Επίσης είχε επιχειρήσει να διεκδικήσει την κυριότητα του μοναστηριού του Αγ. Προδρόμου, αλλά όλες οι ενέργειές του αυτές ναυάγησαν μπροστά στην καθολική ελληνική αντίδραση.

Σημαντική ένταση παρουσίασε κατά το διάστημα 1898—1901 και ο σερβοβουλγαρικός ανταγωνισμός ιδιαίτερα στο βιλαέτι του Κοσόβου, που συνόρευε με τη Σερβία και με το δυτικό τμήμα της Βουλγαρίας.

Στα ανατολικά των Σκοπίων ζούσε σημαντικό ποσοστό μουσουλμανικού πληθυσμού, ενώ στα βόρεια και στα δυτικά καθώς και μέσα στο Σκόπια, το μουσουλμανικό στοιχείο αντιπροσωπευόταν αποκλειστικά από Αλβανούς.

Οχριστιανικός πληθυσμόςτης γεωγραφικής αυτής περιφέρειας υπήρξε στη συντριπτική του πλειοψηφία σλαβικόςμε βουλγαρική συνείδηση. 

Μετά το 1897 η σέρβική κυβέρνηση κατέβαλε σύντονες προσπάθειες για την προσέλκυση του ντόπιου πατριαρχικού και εξαρχικού πληθυσμού και τη δημιουργία σερβικών πυρήνων με την ίδρυση σχολείων.

Η αποτελεσματικότερη μέθοδος προς την κατεύθυνση αυτή υπήρξε η αίτηση 1-2 κατοίκων σε κάθε χωριό για χορήγηση άδειας για την ίδρυση σερβικού σχολείου. 

Οι τουρκικές αρχές της Βορειοδυτικής Μακεδονίας, που έβλεπαν ευνοϊκά τη δημιουργία σερβικών πυρήνων στο χώρο αυτό, — οι σερβικές αυτές εστίες θα αποτελούσαν αντίβαρο στην επέκταση της βουλγαρικής κίνησης — χορηγούσαν σχεδόν πάντοτε με ευκολία τις ανάλογες άδειες.

Στα σέρβικά σχολεία προσφερόταν δωρεάν παιδεία, ρουχισμός και τροφή.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι οι μαθητές που φοιτούσαν στα σέρβικά σχολεία, έχαναν τη βουλγαρική συνείδησή τους.
Ορισμένες φορές είχαν διωχθεί Βούλγαροι μαθητές από τα σέρβικά σχολεία, επειδή τραγουδούσαν βουλγαρικούς πατριωτικούς ύμνους.
 Μολαταύτα η αύξηση των σερβικών σχολείων μετά το 1897 υπήρξε θεαματική στο Κόσοβο και σε ολόκληρη τη Βόρεια Μακεδονία. Έτσι σε λιγότερο από ένα χρόνο ιδρύθηκαν στο βιλαέτι Κοσόβου στα 1897—1989 32 νέα σέρβικά σχολεία.

Δραματικές στιγμές περνούσε στις αρχές του αιώναη ακριτική ελληνική κοινότητα Σκοπίων, όπου ακόμη και κατά τους πρώτους μήνες του 1902    παράμενε εκκρεμές το ζήτημα της χειροτονίας του Φιρμιλιανού.

Ο επικείμενος διορισμός του Σέρβου εκκλησιαστικού εκπροσώπουτου πατριαρχείου στη θέση του μητροπολίτη Σκοπίων είχε θορυβήσει πολύ και την επίσημη βουλγαρική πολιτική, κυρίως, όταν ο σουλτάνος δήλωσε στο Βούλγαρο Έξαρχο, στις αρχές του 1902, ότι είχε αποφασίσει να προχωρήσει οριστικά, μετά τις αλλεπάλληλες ρωσικές πιέσεις, στο διορισμό του Σέρβου εκκλησιαστικού εκπροσώπου. 

Ο σουλτάνος τον παρακάλεσε ακόμη να συγκροτήσει τα οξυμμένα πνεύματα των Βουλγάρων κατοίκων των Σκοπίων.
Ο Βούλγαρος Έξαρχος θεωρούσε όμως ότι η απόφαση εκείνη της Πύλης έβλαπτε άμεσα τα βουλγαρικά συμφέροντα όχι μόνο στα Σκόπια, αλλά μακροπρόθεσμα και σε ολόκληρο το μακεδονικό χώρο.

 Γι αυτό απείλησε να παραιτηθεί και σύστησε στο Βούλγαρο μητροπολίτη Σκοπίων Σινέσιο να παρακινήσει το ντόπιο βουλγαρικό πληθυσμό να στείλει έντονες διαμαρτυρίες προς την Πύλη.

 Ο Σινέσιος ήταν αποφασισμένος να οδηγήσει του Βουλγάρους των Σκοπίων ακόμη και σε ένοπλη αναμέτρηση με τους Σέρβους για να πετύχει τη ματαίωση του διορισμού του Φιρμιλιανού.

  Στις αρχές όμως του Απριλίου (1902) η ρωσική πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη έκαμε νέα έντονα διαβήματα προς το σουλτάνο, ο οποίος υποσχέθηκε αυτή τη φορά την οριστική λύση του ζητήματος με τη σύγκληση του υπουργικού συμβουλίου.

Μόλις διαδόθηκε λοιπόν στην Κωνσταντινούπολη ο επικείμενος διορισμός του Φιρμιλιανού, ο Βούλγαρος διπλωματικός εκπρόσωπος Γκέσωφ έσπευσε να επισκεφθεί τον Έλληνα πρέσβη και να του ζητήσει ν’ ασκήσει την πίεσή του στον πατριάρχη, ώστε να παραμείνει αδρανής.

Σύγχρονα πολυάριθμες αναφορές και τηλεγραφήματα διαφόρων Βουλγάρων πολιτικών εκπροσώπων άρχισαν να καταφθάνουν στην Πύλη.
 Σοβαρές ανησυχίες εξέφραζε και ο Βούλγαρος υπουργός Εξωτερικών Ludskanoff με αφορμή τη φιλοσερβική στάση της Πύλης.

Τέλος,στις αρχές Μαΐου του 1902, εκδόθηκε από την Πύλη ο τουρκικός ιραδές, που πρόβλεπε το διορισμό του Φιρμιλιανού στη θέση του μητροπολίτη Σκοπίων, ο οποίος παράμενε μέχρι τότε ως αρχιερατικός εκπρόσωπος του Αμβροσίου.

 Και ενώ ο Βούλγαρος επίσκοπος Σινέσιος έλπιζε ότι δεν θα πραγματοποιούνταν τελικά η χειροτονία του Σέρβου εκκλησιαστικού εκπροσώπου, εφόσον ο ιραδές επικύρωνε μόνο το διορισμό του και η χειροτονία του επαφιόταν πια στην πρωτοβουλία του πατριάρχη και της Ιεράς Συνόδου, αντίθετα ο Φιρμιλιανός ήταν σχεδόν σίγουρος για την εκλογή του.

 Η βεβαιότητα αυτή της σερβικής πλευράς επαληθεύτηκε το Μάιο του 1902 με την αποστολή των αρχιερατικών αμφίων του μελλοντικού εκκλησιαστικού εκπροσώπου του πατριαρχείου από τη Σερβία.

Τότε ο Φιρμιλιανός προέβηκε σε μια χειρονομία καλής θέλησης προς τον Έλληνα αρχιμανδρίτη Σκοπίων Ειρηναίο: 
του χάρισε μια αργυροΰφαντη ιερατική στολή αξίας 25 τουρκικών λιρών.

Η επίσημη ελληνική πολιτική, που είχε πειστεί πια για τα τετελεσμένα γεγονότα στα Σκόπια, ύστερα από τις ποικίλες πιέσεις της προς το πατριαρχείο, επιδίωκε τώρα να διαφυλάξει τουλάχιστο τα συμφέροντα της ελληνικής κοινότητας, πριν ακόμη χειροτονηθεί ο Σέρβος ιεράρχης.

Ανάμεσα σε άλλα ζητήματα την απασχολούσε κυρίως το ζήτημα της ελληνικής κατοχής της μητρόπολης του Αγ. Σωτήρος και το μελλοντικό καθεστώς του ελληνικού εκπαιδευτικού και εκκλησιαστικού προσωπικού της κοινότητας.

'Ελληνική Αστική Σχολή Σκοπείων

 Ζητούσε λοιπόν ν’ αναγνωριστεί από τη σέρβική πλευρά η ελληνικότητα της εκκλησίας και απαιτούσε να κτίσει η σέρβική κοινότητα Σκοπίων δικό της ναό.

 Ως την ίδρυση της νέας σερβικής εκκλησίας, η λειτουργία θα τελούνταν εκ περιτροπής από Έλληνες και Σέρβους στη μητρόπολη του Αγ. Σωτήρος.

Ο πατριάρχης Ιωακείμ Γ', ο Μεγαλοπρεπής.
Πραγματικά το Μάιο του 1902 ο πατριάρχης Ιωακείμ Γ'ενημέρωσε σχετικά τους Σέρβους και ζήτησε απ’ αυτούς να τον διαβεβαιώσουν για τη μελλοντική αυτοτέλεια της ελληνικής κοινότητας Σκοπίων και για την ικανοποίηση των ελληνικών αιτημάτων πριν ακόμη από τη χειροτονία του Φιρμιλιανού στα Σκόπια. 

Έκρινε σκόπιμο ναεπισημάνει ακόμη ότι εφόσον οι Σέρβοι δεν δέχονταν να εγκαταλείψουν την ελληνική μητρόπολη — η σέρβική πλευρά απέδιδε μεγάλη σημασία στην απόκτηση του Αγ. Σωτήρος, γιατί της έδινε τη δυνατότητα να προβάλει στο εξής βάσιμες εδαφικές αξιώσεις στο γεωγραφικό αυτό χώρο —θα έπρεπε να υποσχεθούν στους Έλληνες την καταβολή 40.000 φράγκων για την ανέγερση νέου μητροπολιτικού ναού.

 Η σέρβική πλευρά φάνηκε διατεθειμένη ν’ αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της ελληνικής κοινότητας και να χορηγήσει σ’ αυτήν τη συμφωνημένη χρηματική αποζημίωση των 40.000 φράγκων.

 Ένας δεύτερος ιραδές που εκδόθηκε από την Πύλη το Μάιο του 1902, επισημοποίησε το διορισμό του Φιρμιλιανού στη θέση του μητροπολίτη Σκοπίων χωρίς όμως να μνημονεύει με λεπτομέρειες τα ουσιαστικά προνόμια της δικαιοδοσίας του.

Σύγχρονα η έκδοση ενός τρίτου βερατιού προσδιόριζε τον τόπο της χειροτονίας του Φιρμιλιανού στη Θεσσαλονίκη.
Η σέρβική πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη δέχτηκε πλέον επίσημα ν’ αναγνωρίσει την αυτοτέλεια της ελληνικής κοινότητας.

 Παράλληλα συμφωνήθηκε η έκδοση συνοδικής πράξης από την Ιερά Σύνοδο, σύμφωνα με την οποίαη ελληνική κοινότητα Σκοπίωνθα εξέλεγε προϊστάμενο αρχιμανδρίτη, που θα αναγνώριζε και θα μνημόνευε το Σέρβο μητροπολίτη.

Η ελληνική κοινότητα θα είχε τη δυνατότητα να διορίζει τους Έλληνες ιερείς και δασκάλους χωρίς την επέμβαση του Σέρβου εκκλησιαστικού εκπροσώπου.

Ο πατριάρχης υποσχέθηκε ακόμη να διαθέτει ετήσια για την ελληνική κοινότητα Σκοπίων 2.000 φράγκα, ποσό, το οποίο θα προερχόταν από τη σέρβική επιχορήγηση προς το μητροπολίτη Ρασκοπρισρένης.

Έλπιζε μάλιστα να πετύχει δωρεάν από την Πύλη την παραχώρηση ενός οικοπέδου ώστε ολόκληρο το ποσό των 40.000 φράγκων να εξοικονομούνταν αποκλειστικά για την ανέγεση της νέας ελληνικής εκκλησίας.
Μέχρι τότε αποφασίστηκε να ισχύσει η εκ περιτροπής τέλεση της εκκλησιαστικής λειτουργίας στη μητρόπολη του Αγ. Σωτήρος.
Στα τέλη Μαΐου του 1902 το πατριαρχείο ζήτησε από την ελληνική κοινότητα Σκοπίων την αποστολή ενός εκπροσώπου της για το διακανονισμό των εκκρεμών υποθέσεων.

Η εφοροδημογεροντία εξέλεξε τότε τον έφορο των ελληνικών σχολείων Θωμά Σταυρίδη, έμπορο και ανεψιό του άλλοτε μητροπολίτη Σκοπίων Παϊσίου.

 Στα Σκόπια η κατάσταση ήταν πολύ τεταμένη και τα πνεύματα των Ελλήνων ιδιαίτερα εξημμένα.
Χάρη στις μεσολαβητικές ενέργειες του Έλληνα προξένου των Σκοπίων Μ. Ραφαήλ αποσοβήθηκε τις μέρες εκείνες γενική επίθεση των Ελλήνων στην ελληνική μητρόπολη για τη βίαιη απομάκρυνση των Σέρβων, την ώρα που τελούσαν την εκκλησιαστική λειτουργία στα σλαβικά.

Χαρακτηριστική υπήρξε η αυθόρμητη βουλγαρική συμπαράσταση στις ενέργειες των Ελλήνων κατοίκων των Σκοπίων, την οποία αποποιήθηκε αμέσως η ελληνική κοινότητα.
Η στάση όμως των Σέρβων υπήρξε επιφυλακτική, γιατί ακόμη δεν είχαν εξασφαλίσει την απόκτηση της ελληνικής μητρόπολης.
Τα γεγονότα αυτά απογοήτευσαν ιδιαίτερα τον Έλληνα πρόξενο των Σκοπίων, ο οποίος, αν και είχε ταχθεί ανεπίσημα εναντίον οιασδήποτε ελληνικής υποχώρησης στα Σκόπια, διέβλεπε μολαταύτα τη δυνατότητα πραγματοποίησης της ελληνο-σερβικής συνεργασίας στη Μακεδονία και στο Κόσοβο, εφόσον και ο Σέρβος συνάδελφός του Κούρτοβιτς αναγνώριζε τις ελληνικές διεκδικήσεις στα βιλαέτια της Θεσσαλονίκης και του Μοναστηριού.

Η απόφαση της Ιεράς Συνόδου και του πατριαρχείου για την τέλεση της χειροτονίας του Φιρμιλιανού στη Θεσσαλονίκη προκάλεσε σφοδρότατες διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις εκ μέρους του ελληνικού πληθυσμού της πόλης αυτής.

Ανάλογη στάση τήρησε και η ελληνική κυβέρνηση, αλλά ο πατριάρχης απειλούσε με παραίτηση, αν δεν χειροτονούνταν ο Σέρβος εκκλησιαστικός εκπρόσωπος στη Θεσσαλονίκη, πράξη, που δεν θα έθιγε, κατά τη γνώμη του, τα ελληνικά συμφέροντα.

Ιδιαίτερα όμως δυσαρεστημένη από τις ελληνικές αντιδράσεις υπήρξε η ρωσική πρεβεία στην Κωνσταντινούπολη.
Ο ρώσος σύμβουλος της πρεσβείας Τζορμπατζίεφ εξέφρασε στα τέλη Μαΐου στον Έλληνα διερμηνέα της ελληνικής πρεσβείας Ναούμ τη λύπη της ρωσικής κυβέρνησης για τιςογκώδεις αντιδράσεις του ελληνικού πληθυσμού της Θεσσαλονίκης, ο οποίος επιζητούσε να παρεμποδίσει τη χειρονομία του Φιρμιλιανού.

 Η μαζική εξέγερση των Θεσσαλονικέων υποχρέωσε τελικά την Ιερά Σύνοδο να υποχωρήσει, αλλά ο αποκλεισμός ολόκληρης της Μακεδονίας ως τόπος χειροτονίας του Φιρμιλιανού, σύμφωνα με τις υποδείξεις της ελληνικής κυβέρνησης, θεωρούνταν απαράδεκτος από το πατριαρχείο.

 Ανάλογες αντιδράσεις πρόβαλαν και οι Έλληνες μοναχοί του Αγ. Όρους, όταν πληροφορήθηκαν την πιθανότητα της χειροτονίας του Φιρμιλιανού στον τόπο τους. 

Ο Τζορμπατζίεφ προέβηκε πάλι σε έντονα διαβήματα προς την Πύλη, η οποία τον παρέπεμψε στο πατριαρχείο.
Ο σύμβουλος της ρωσικής πρεσβείας και ο πρώτος διερμηνέας της Μαξίμωφ επισκέφθηκαν τότε τον πατριάρχη και του πα'ραπονέθηκαν για τις ελληνικές αντιδράσεις, πίσω από τις οποίες διέβλεπαν, οπως υποστήριζαν, τις ενέργειες του ελληνικού προξενείου της Θεσσαλονίκης.

 Τελικά αποφασίστηκε να χειροτονηθεί ο Φιρμιλιανός στις 15 Ιουνίου στη μονή στης Σκαλωτής της επαρχίας Αίνου, 7 ώρες περίπου μακριά από το Δεδέαγατς, από τους συνοδικούς αρχιερείς Χίου Κωνσταντίνο, Βοδενών Νικόδημο και Λιτίτσης Νικηφόρο.

Στο μεταξύ στις αρχές Ιουνίου του 1902 επέστρεψε ο εκπρόσωπος της ελληνικής κοινότητας Σκοπίων Θωμάς Σταυρίδης από την Κωνσταντινούπολη και διεμήνυσε στους συμπατριώτες του ότι ο πατριάρχης είχε προσπαθήσει να τον πείσει να συμβάλει στην εκτόνωση της κατάστασης και να δεχθεί την παραχώρηση της ελληνικής μητρόπολης στους Σέρβους με 
αντάλλαγμα την καταβολή 40.000 φράγκων.

 Ο Σταυρίδης όμως απέκρουσε την πρόταση αυτή του πατριάρχη δηλώνοντας ότι θα ήταν προτιμότερο για την ελληνική κοινότητα να κάψει τη μητρόπολή της παρά να την παραχωρήσει στους Σέρβους.
Μάταια προσπάθησε ο Σταυρίδης να πείσει τον πατριάρχη να μην επιμείνει περισσότερο στις απόψεις του αλλά αυτός ήταν αμετάπειστος.
Πίστευε ότι η χειροτονία του Φιρμιλιανού δεν έβλαπτε καθόλου τα ελληνικά συμφέροντα και δήλωνε ότι όλα είχαν ήδη αποφασιστεί από την Ιερά Σύνοδο.

Η ελληνική κοινότητα Σκοπίων απογοητευμένη φανερά από τη στάση του πατριαρχείου, αποφάσισεστις αρχές του δεύτερου περίπου δεκαήμερου του Ιουνίουνα κλείσει τη μητρόπολη και ειδοποίησε σχετικά το γενικό διοικητή.
 Οι Σέρβοι τηλεγράφησαν στο Φιρμιλιανό, ο οποίος παράμενε στη Θεσσαλονίκη, ν’ αναβάλει την άφιξή του στα Σκόπια λόγω της διακοπής της λειτουργίας της εκκλησίας. 

Ταυτόχρονα ο Σέρβος και ο Ρώσος πρόξενος των Σκοπίων επισκέφτηκαν τον Έλληνα συνάδελφό τους και τον παρακάλεσαν να μεσολαβήσει για την επαναλειτουργία της μητρόπολης. Ο Έλληνας διπλωματικός εκπρόσωπος Μ. Ραφαήλ, ενεργώντας σύμφωνα με τις προσωπικές εκτιμήσεις του, δήλωσε αρχικά ότι δεν ήταν δυνατό να μεταβάλει την ομόφωνη απόφαση της ελληνικής κοινότητας, που είχε παρθεί χωρίς την παραμικρή ανάμειξη της ελληνικής προξενικής αρχής.

Στη συνέχεια όμως, ύστερα από τις έντονες συστάσεις του υπουργού Εξωτερικών Αλ. Ζαΐμη, κάλεσε τα μέλη της εφοροδημογεροντίας και ζήτησε την άρση του μέτρου που είχε ληφθεί. Στην αρχή οι Έλληνες έφοροι διαμαρτυρήθηκαν έντονα και παραπονέθηκαν για τη στάση του πατριαρχείου, αλλά έπειτα υποχώρησαν μπροστά στην επιμονή του Έλληνα προξένου.

Στις 21 Ιουνίου ο Φιρμιλιανός έφτασε αθόρυβα στα Σκόπια συνοδευόμενος από τον υπεύθυνο του ρωσικού προξενείου Θεσσαλονίκης. 

Έστειλε αμέσως το Σέρβο πρωθιερέα στον Έλληνα αρχιμανδρίτη Ειρηναίο και ζήτησε να λάβει μέρος στη μεικτή λειτουργία, που θα τελούνταν από Ελληνες και Σέρβους στις 23 του μηνός.

 Ο Ειρηναίος δεν έκανε αποδεκτό το αίτημά του ισχυριζόμενος ότι τη μέρα εκείνη η λειτουργία επρόκειτο να τελεστεί μόνο από τους Ελληνες. 

Οταν όμως ο Σέρβος εκπρόσωπος δήλωσε ότι ο Φιρμιλιανός δεν αναγνώριζετην ελληνική κοινότητα, τότε η κατάσταση επιδεινώθηκε και οι Ελληνες αποφάσισαν να τελέσουν πρώτοι την εκκλησιαστική λειτουργία την ερχόμενη Κυριακή. 

Ο Έλληνας διπλωματικός εκπρόσωπος αδυνατώντας να τους μεταπείσει επέστησε την προσοχή του Σέρβου προξένου στη δυσάρεστη τροπή των γεγονότων και ζήτησε από τον Κούρτοβιτς να πιέσει το Φιρμιλιανό ν’ αναβάλει την πρώτη επίσημη τελετή στην ελληνική μητρόπολη.

Αυτός όμως επέμενε και όταν τελικά τελέστηκε για πρώτη φορά η εκκλησιαστική λειτουργία από το Φιρμιλιανό, απούσιαζαν κατά την τελετή όχι μόνο οι Έλληνες κάτοικοι των Σκοπίων, αλλά και οι εκπρόσωποι των τουρκικών και των προξενικών αρχών.

 Η εκκρεμότητα του μητροπολιτικού ζητήματος στα Σκόπια παρέτεινε την οξύτητα της κατάστασης και πεισμάτωνε περισσότερο τους Έλληνες, οι οποίοι ήταν αποφασισμένοι να μην αναγνωρίσουν το Σέρβο μητροπολίτη ως υπέρτατη εκκλησιαστική αρχή.

Την οριστική απόφασή τους διακήρυξαν μ’ έγγραφό τους στις 6 Ιουλίου 1902 προς τον πατριάρχη, ο οποίος όμως έσπευσε να τους συστήσει υπακοή στο Σέρβο εκκλησιαστικό εκπρόσωπο.

Υστερα από συνεχή διαβήματα του Σέρβου πρεσβευτή Γκρούιτζ στην Κωνσταντινούπολη προς το πατριαρχείο, η Ιερά Σύνοδος έστειλε κατά τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο του 1902 παραινετικές επιστολές προς το μητροπολίτη Σκοπίων, τον Έλληνα αρχιμανδρίτη Ειρηναίο και την ελληνική κοινότητα Σκοπίων, στις οποίες τους παρότρυνε για ειρηνική συμβίωση, ώστε να γίνει εφικτή η καταβολή των 40.000 φράγκων που προοριζόταν για την ανέγερση νέας ελληνικής εκκλησίας.

Παρακίνησε ακόμη τουςΈλληνες ιερείς να ζητήσουν συγνώμη από το Φιρμιλιανόεπειδή δεν είχαν μνημονεύσει το όνομά του κατά την πρώτη επίσημη εκκλησιαστική λειτουργία.
 Στο Σέρβο μητροπολίτη σύστησε επίσης πραότητα και αναμονή ως την έκδοση του νέου κανονισμού της ελληνικής κοινότητας.

Τα νέα αυτά διαβήματα του πατριαρχείου ερέθισαν ακόμη περισσότερο τα πνεύματα της ελληνικής κοινότητας Σκοπίων.

Την πρώτη Κυριακή του δεύτερου δεκαήμερου του Ιουλίου (1902) οι Έλληνες των Σκοπίων και ο Ειρηναίοςαπέρριψαν σχετικόαίτημα του Φιρμιλιανού, ο οποίοςζητούσε από τον Έλληνα αρχιμανδρίτη να χοροστατήσει κατά την εκκλησιαστική λειτουργία της ελληνικής κοινότητας και να διαβαστεί κατά τη διάρκειά της η πατριαρχική εγκύκλιος και το φιρμάνι, σύμφωνα με τα οποία αναγνωριζόταν ως μητροπολίτης Σκοπίων. 

Η ενέργεια αυτή του Ειρηναίου προκάλεσε αμέσως σχετική απόφαση του Φιρμιλιανού, που πρόβλεπε την απόλυση του Έλληνα αρχιμανδρίτη και δυο άλλων Ελλήνων ιερέων, οι οποίοι όμως αγνόησαν και πάλι το Σέρβο μητροπολίτη.

Ο Φιρμιλιανός απείλησε τότε ότι θα αναφερόταν στη γενική διοίκηση του βιλαετιού, για να διαταχθεί η φυλάκισή τους και στην ανάγκη η εξορία τους.

Στις 26 Ιουλίου του 1902 νέα έγγραφη αναφορά των Ελλήνων εφόρων Σκοπίων στάλθηκε προς το πατριαρχείο.

Στην επιστολή τους αυτή δήλωναν ότι ήταν αποφασισμένοι να μην αναγνωρίσουν το Σέρβο εκκλησιαστικό εκπρόσωποκαι να μη παραχωρήσουν στους Σέρβους την ελληνική μητρόπολη. 

Φαίνεται όμως ότι οι απόψεις αυτές των Ελλήνων εφόρων δεν απηχούσαν γενικότερα τις γνώμες ολόκληρης της ελληνικής κοινότητας, όπως προκύπτει από σχετική επιστολή του Έλληνα προκρίτου Δημ. Δήτσια προς το πατριαρχείο, γραμμένη στις 24 Ιουλίου, στην οποία ο ίδιος καταφέρεται κατά των εφόρων Σταυρίδη και Κομμάτη και του αρχιμανδρίτη Ειρηναίου, που αντιστρατεύονταν στις αποφάσεις του πατριαρχείου με ανάρμοστες ενέργειες.

Ύστερα από τα γεγονότα αυτά, τον Αύγουστο του 1902, η Ιερά Σύνοδος υπέδειξε την ανάκληση του Ειρηναίου, τον οποίο θεωρούσε κυρίως υπεύθυνο για την κατάσταση που είχε δημιουργηθεί στα Σκόπια.
Διέταξε επίσης τη σύγκληση γενικής συνέλευσης της ελληνικής εφοροδημογερονίτας, η οποία πραγματοποιήθηκε τον Αύγουστο.

Κατά τη συνέλευση αυτή οι γνώμες διχάστηκαν: ορισμένοι ζητούσαν να συμμορφωθούν σύμφωνα με τις υποδείξεις του πατριαρχείου, ενώ άλλοι αρνούνταν να υποχωρήσουν.
 Τελικά έπειτα από τις έντονες πιέσεις του Έλληνα προξένου και τις αλλεπάλληλες διαβεβαιώσεις του ότι το πατριαρχείο θα εκπλήρωνε τις υποσχέσεις του, οι εφοροδημογέροντες δέχτηκαν να κρατήσουν διαλλακτική στάση, αφού πρώτα συγκαλούνταν η γενική συνέλευση της ελληνικής κοινότητας.
Στη νέα αυτή συνέλευση σύσσωμη η ελληνική κοινότητα με επικεφαλής τον Ειρηναίο, ο οποίος ασκούσε επιρροή στα πλήθη και συνιστούσε στους συμπολίτες του να τηρήσουν άκαμπτη στάση, απέρριψε τις προτάσεις των εφόρων.
Ο Έλληνας διπλωματικός εκπρόσωπος κάλεσε τότε τον Ειρηναίο, του έκαμε αυστηρές συστάσεις και τον απείλησε ότι θα διαταζόταν αμέσως η ανάκλησή του, εφόσον συνέχιζε να προτρέπει τον ελληνικό πληθυσμό να μη συμμορφωθεί με τις αποφάσεις του πατριαρχείου.
Ο Ειρηναίος όμως έμεινε αμετάπειστος στις θέσεις του και ο Ελληνας πρόξενος με τη συναίνεση των δημογερόντων ζήτησε από την ελληνική πρεσβεία στην Κωνσταντινούπουλη να επιδιώξει την άμεση ανάκληση του αρχιμανδρίτη, όπως και έγινε.

Η ανάκληση του προϊσταμένου της ελληνικής κοινότητας Σκοπίων δεν αποκατέστησε βέβαια την ηρεμία.
Συντέλεσε όμως βαθμιαία, ώστε οι Έλληνες να δεχθούν την παραχώρηση της εκκλησίας του Αγ. Σωτήρος στους Σέρβους, αφού εξασφαλιζόταν πρώτα η αυθυπαρξία της κοινότητάς τους.

Αντέδρασαν επίσης κατηγορηματικά στην απόφαση του πατριαρχείου για το διορισμό του ηλικιωμένου Θέοδ. Μαντζουράνη ως αντικαταστάτη του Ειρηναίου και ζήτησαν την αποστολή ενός νέου, δραστήριου και μορφωμένου κληρικού, απόφοιτου της Θεολογικής σχολής της Χάλκης, ο οποίος δεν θα ήταν μόνο αρχηγός της ελληνικής κοινότητας, αλλά και διευθυντής ή καθηγητής των ελληνικών σχολείων.

Στα μέσα Οκτωβρίου του 1902 το πατριαρχείο αποφάσισε να στείλει στα Σκόπια το θεολόγο και διάκονο Ιερόθεο Ανθουλίδη ως πατριαρχικό Έξαρχο, για να σταθμίσει από κοντά την κατάσταση.

Έφτασε λοιπόν στα τέλη του μήνα ο νέος προϊστάμενος της ελληνικής κοινότητας, για να προβεί στην εκλογή νέας δημογεροντίας και εφοροεπιτροπής των ελληνικών σχολείων και να φροντίσει να βρει ένα κατάλληλο χώρο για την ανέγερση της μελλοντικής ελληνικής εκκλησίας.

 Η εκλογή των αντιπροσώπων της κοινότητας θα πραγματοποιούνταν σύγχρονα με την εφαρμογή ενός νέου κανονισμού, ο οποίος θα καθόριζε ανάμεσα σ’ άλλα και τη διάρκεια της ενάσκησης της εξουσίας των κοινοτικών αρχόντων.
Εκκρεμές όμως παράμενε ακόμη το ζήτημα της κτηματικής περιουσίας της ελληνικής μητρόπολης Σκοπίων.
Τα εισοδήματα από τα ακίνητα που εισπράττονταν ως τότε από την ελληνική κοινότητα, θα παράμεναν, σύμφωνα με τη γνώμη του νέου προϊσταμένου Ιερόθεου Ανθουλίδη, στην κυριότητα των Ελλήνων διαφορετική γνώμη είχε όμως η σέρβική πλευρά.
Συγκεκριμένα υποστήριζε ότι τα κτήματα αποτελούσαν αναπόσπαστο τμήμα της εκκλησίας, η οποία είχε επιδικαστεί στους Σέρβους και συνεπώς θα παραχωρούνταν κι αυτά σ’ εκείνους.

Ενώ λοιπόν εμφανίζονταν νέα σύννεφα στον ορίζοντα που πιθανόν να προδίκαζαν νέες περιπλοκές, οι Βούλγαροι εκπρόσωποι στα Σκόπια, ο μητροπολίτης Σινέσιοςκαι ο εμπορικός πράκτορας Nedcolff, προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να πετύχουν τη ματαίωση της αποστολής του πατριαρχικού Εξάρχου.
 Ο Nedcolff είχε προσεγγίσει επανειλημμένα τον Μ. Ραφαήλ, του είχε ζητήσει τη συνεργασία του και του είχε επισημάνει την προσοχή στους σοβαρούς κινδύνους, που διέτρεχε η ελληνική κοινότητα μετά την οριστική παραχώρηση της εκκλησίας στους Σέρβους.

Οι βουλγαρικές ανησυχίες ήταν πράγματι δικαιολογημένες καθώς διέβλεπαν την πιθανότητα διάσπασης των εξαρχικών πληθυσμών του βιλαετιού Κοσόβου, κυρίως εκείνων που είχαν ρευστή εθνική συνείδηση, όπως είχε συμβεί κατά την τελευταία περιοδεία του Φιρμιλιανού στο Κουμάνοβο.

Απειλούσαν λοιπόν ότι σε περίπτωση που οι Έλληνες θα παραχωρούσαν στους Σέρβους τη μητρόπολη, θα την καταλάμβαναν βίαια και θα έδιωχναν τους Σέρβους.

 Παρά τις βουλγαρικές απειλές, οι Σέρβοι δεν έδειχναν θορυβημένοι και επίσημα θεωρούσαν ολόκληρη την επαρχία Σκοπίων σέρβική.

Παράλληλα σημείωναν σημαντικές επιτυχίες και στην επαρχία Δεβρών και Βελεσσών με τη συμπαράσταση του μητροπολίτη Πολυκάρπου.
Τη συμβολή του Πολύκαρπου υπογραμμίζει σ’ επιστολή του στις Νοεμβρίου του 1903 ο Σέρβος πρόξενος του Μοναστηριού Μ. Μιχαήλοβιτς προς τον αρμόδιο υπουργό Εξωτερικών Αν. Νίκολιτς, όπου ανάμεσα στ αλλά τόνιζε:
«Ο Πολύκαρπος είναι Έλληνας, αλλά δεν θα τον αντάλλαζα με τον καλύτερο Σέρβο».

 Στα τέλη Οκτωβρίου του 1902 πραγματοποιήθηκε η σύγκληση της γενικής συνέλευσης της ελληνικής κοινότητας Σκοπίων, η εκλογή εξελεγκτικής επιτροπής και νέας εφοροδημογεροντίας και η σύνταξη του πρώτου κανονισμού της κοινότητας, ο οποίος αναγνώριζε το μητροπολίτη Σκοπίων ως πνευματικό αρχηγό της ορθόδοξης ελληνικής κοινότητας. 

Ο κανονισμός αυτός, ο οποίος θα ίσχυε για 6 χρόνια, εγκρίθηκε από την Ιερά Σύνοδο το Νοέμβριο του 1902.

Η ελληνική κοινότητα Σκοπίων αναγνωρίστηκε αυτοτελής και αυτόνομη,με δικό της προϊστάμενο, αλλά υποχρεώθηκε να παραχωρήσει στους Σέρβους τη μητρόπολη του Αγ. Σωτήρος αντί 40.000 φράγκων.

Το ποσό αυτό θα χρησίμευε για την ίδρυση της νέας ελληνικής μητρόπολης του Αγ. Μηνά, η οποία θα συμπεριλάμβανε στην κατοχή της και την κτηματική περιουσία της εκκλησίας του Αγ. Σωτήρος3. Τον πολύτιμο αυτό κανονισμό της ελληνικής κοινότητας, που παράμενε μέχρι σήμερα άγνωστος, έκρινα σκόπιμο να τον παραθέσω αμέσως παρακάτω.

Πρόσφατα δημοσιεύθηκε από τον καθηγητή της Οεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Αθ. Αγγελόπουλο το «Πατριαρχικόν και Συνοδικόν Σιγιλλιώδες Γράμμα», το οποίο ορίζει σε γενικές γραμμές την οργάνωση της ελληνικής κοινότητας Σκοπίων και αποτελεί την εισαγωγή του κυρίως κανονισμού.

Κανονισμός
της εν Σκοπίοις Ορθοδόξου Ελληνικής Κοινότητος

 σ. 1 συν ταχθείς μεν υπό Ειδικής Επιτροπής και εγκριθείς υπό γενικής συνελεύσεως των μελών της Κοινότητος ταύτης, αναθεωρηθείς δε υπό της Ιεράς Σύνοδον και επικυρωθείς υπό της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κυρίου κυρίου Ιωακείμ Γ συ νωδά τη από 15 Οκτωβρίου ε.έ. αποψάσει της Αγίας και Ιεράς Συνόδου και τη επι τη βάσει ταύτης ημερομηνίαν 17 του αυτού μηνός γραφεία!;ς πατριαρχικής επιστολής προς τον σεβασμιώτατον Μητροπολίτην άγιον Σκοπείων κύριον Φιρμιλιανόν κατά μήνα Νοέμβριον έτους 1902!
σ. 2 Προνοία και κελεύσει Πατριαρχική παραγενομένου του εν Σκοπίοις Πατριαρχικού Εξάρχου προς διευθέτηση• των ενοριακών πραγμάτων της Ορθοδόξου Ελληνικής Κοινότήτος εν ιδιαιτέρως και εν γενικαίς συνελεύσεσι της ενορίας συνετάχθη, εθεωρήθη και εγένετο παρά πάντων αποδεκτός ο επόμενος Κοινοτικός Κανονισμός συγκείμενος εξ άρθρων 46 καθ ’ όν θέλουν διευθύνεσθαι εις το μέλλον πάντα τα της Κοινότητος ιερά και αγαθά, ήτοι ο οικοδομηθησόμενος ίδιος αυτής ενοριακός Ναός του αγίου Μεγαλομάρτυρος Μηνά του θαυματουργού, τα σχολεία των αρρένων και θηλέων, τα κοινοτικά κτήματα τά τε παρόντα και τα επόμενα και λοιπά ανήκοντα αυτή πράγματα.

Κεφάλαιον A '
Περί Κοινότητος εν γένει 

Αρθρον I. Η εν Σκοπιοις ορθόδοξος ελληνική κοινότης αποτελεί κανονικήν ενορίαν εκκλησιαστικήν της Ιεράς Μητροπόλεως Σκοπίων, αναγνωρίζουσα μεν ως κανονικόν αυτής αρχηγόν και ποιμένα τον υπό της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας εκλεγόμενον και διοριζόμενον μητροπολίτην Σκοπίων, κεκτημένη δε δικαιώματα εσωτερικής αυτοτελείας και αυτοδιοικήσεως δια πατριαρχικού και Συνοδικού Συγιλλιώδους Γράμματος κεκυρωμένα και τεταγμένα υπό την πνευματικήν οδηγίαν σεβασμίου ιερατικού προϊσταμένου αρχιμανδρίτη, εκλεγό¬μενου υπό της Κοινότητος ή και αποστελλομένου εν ανάγκη υπό του αγιωτάτου Οικουμενικού Πατριαρχείου, κατ ’ αίτησιν της Κοινότητος (σελ. 3) χρηματίζοντος διαρκούς μέλους του Πνευματικού Δικαστηρίου της Ιεράς Μητροπόλεως Σκοπείων και βοηθησομένου υπό δύο εφημερίων ιερέων και ενός ιεροδιακόνου, οιτινες πάντες οφειλουσιν εν πάση ιεροτελεστία μνημονεύειν του ονόματος του κανονικού Μητροπολίτου κατά την κανονική τάξιν.

Αρθρον 2. Οι ενορίται της Ορθοδόξου ελληνικής Κοινότητος οι εκκλησια- ζόμενοι εν τη ιερά εκκλησία του αγίου Μηνά ένθα η θεία λειτουργία και πάσαι αι ιεροπραξίαι τελ.ούνται εις γλώσσαν ελληνικήν, διαιρούνται εις τρεις τάξεις, ήτοι εις τους συνεισφέροντας εις τα ελληνικά εκπαιδευτήρια ετησίαν συνδρομήν α) άνω της ημισείας οθωμανικής Λίρας, β) άνω του ενός τετάρτου της οθωμανικής Λίρας και γ) άνω των 5 γροσίων αργυρών.

Αρθρον 3. Δικαίωμα συμμετοχής εις τας γενικάς συνεδριάσεις της Κοινότητος ως εκλογείς έχουσιν οι εν αυτοίς σταθεροί κάτοικοι είτε ιδιοκτήται είτε επί ενοικίω από ΰτέντε μηνών εν αυτή μονίμως εγκατεστημένοι ορθόδοξοι χριστιανοί, οι συμπληρώσαντες το 22ο έτος της ηλικίας αυτών.

Άρθρον 4. Εκ των εκλογέων εκλέξιμοι ως δημογέροντες, έφοροι των Σχολών και επίτροποι του ναού εισί μόνον οι οικογενειάρχαι, οι ειδότες ανάγνωσιν και γραφήν και έχοντες τα ανωτέρω διαλαμβανόμενα προσόντα.

Άρθρον 5. Αποκλείονται του δικαιώματος εκλογέων τε και εκλεξίμων: α) πάντες οι διατελέσαντες υπό εκκλησιαστικά επιτίμια και οι όντες πολιτικώς επιλήψιμοι, β) οι διαχειρισάμενοι ταμεία κοινοτικά και μήπω δόντες ευθύνας της διαχειρίσεως αυτών, εκτός εάν (σελ. 4) αποδειχθή ότι η έλλειψις αύτη δεν προήλθε εκ μέρους αυτών και γ) οι στερούμενοι των εν τοις άρθροις 2, 3 και 4 οριζομένων προσόντων.

Κεφάλαιο Β '
Περί διοικητικών σωματείων και του τρόπου της εκλογής αυτών

Άρθρον 6. Η διοίκησις των Κοινοτικών ανατίθεται εις τα εξής σωματεία: α) την τετραμελή δημογεροντία, β) την τριμελή επιτροπήν του ναού και γ) την πενταμελή εφορίαν των σχολών, εν η και ο γενικός ταμίας της Κοινότητος.
Άρθρον 7. Η εκλογή των σωματείων της Κοινότητος γενήσεται τακτικώς κατά διετίαν ούτω πως: Την Α 'Κυριακήν μετά το νέον έτος ο προϊστάμενος της Κοινότητος αναρτά τον κατάλογον των συνδρομητών εν τη αιθούση της Σχολής όπου και αφίνει αυτόν επί μιαν εβδομάδα, ίνα προσέλθωσι και εγγραφώσιν οι βουλόμενοι, μεθ’ ο παραδίδονται ούτοι τοις εν ισχύι σωματείοις, όπως ταύτα προβώσιν εις εξέλεγξιν των εγγραφέντων, εάν ούτοι έχωσι τα εν τοις άρθροις 2, 3 και 4 απαιτούμενα προσόντα και δεν αποκλείονται των δικαιωμάτων κατά το άρθρον 5. Μετά ταύτα παραδίδεται ο κατάλογος της εν ισχύι εφορείας, όπως εισπράξη τας συνδρομάς μέχρι τέλους Ιανουαρίου και κατά τας αρχάς Φεβρουάριου προσκαλεί εν τη αιθούση των Σχολών εν ορισμένη ημέρα και ώρα τους την συνδρομήν αυτών αποδώσαντας εκλογείς και εκλεξίμους, οίτινες εξ καταλόγου σχηματισθέντος υπό των ισχύι σωματείων ανηρτημένου και περιλαμ- βάνοντος εις τρεις σειράς ανά εκάστην το τρίτον των εκλεξίμων, προβαίνουσι δια α 'μυστικής ψηφοφορίας εις εκλογήν εκ της πρώτης μεν σειράς, εν η απαραιτήτως δέον όπως η ηλικία των υποψηφίων υπερβαίνη το 40όν έτος, τεσσάρων δημογερόντων, εκ της δευτέρας εις εκλογήν εφορείας των σχολών και εκ της τρίτης επιτρόπων του ναού. Οφείλουσι δε (σελ. 5) να εκλέξωσι δια τα σωματεία άνδρας ευυπολήπτους, ζηλωτάς των καλών και φιλοπάτριδας. Μετά την διαλογήν των ψήφων και την ανάδειξιν των σωματείων συντάσσεται πρακτικόν, εν ω διαλαμβάνονται και οι επιλαχόντες και όπερ παραδίδεται τοις προϊσταμένοις προς επικύρωσιν. Οι ούτω λοιπόν εκλεγέντες αποτελούσι τα νόμιμα σωματεία της Κοινότητος.
Άρθρον 8. Μετά τον διορισμόν των προσώπων, άτινα αποτελέσουσιν έκαστον σωματείον, η Δημογεροντία, η Εφορεία και η Επιτροπή συνερχόμενοι κατ ’ ιδίαν εκλέγουσι τους εαυτών προέδρους, ταμίας και γραμματείς του γενικού ταμίου, εκλεγομένου υπό των μελών όλων των σωματείων. Απαρτία λογίζεται, όταν παρώσιν οι ημίσεις εκ των εγγεγραμμένων εν τω της Κοινότητος καταλόγω πλείον ενός. Δ ιαλυομένης της συνεδριάσεως λόγω ελλείψεως απαρτίας, η μετά μια εβδομάδα συγκληθησομένη γενική συνέλευσις λογίζεται εν απαρτία οσωνδήποτε παρόντων.

Περί δημογεροντίας

Άρθρον 9. Η δημογεροντία, τετραμελής ούσα, συνεδριάζει κατά δεκαπενθη¬μερίαν υπό την προεδρίαν του προϊσταμένου και συζητεί περί υποθέσεων αφορωσών την Κοινότητα. Προϊστάμενη δε των λοιπών σωματείων δικάζει τας μεταξύ των διαφοράς και εξετάζει ειρηνοδίκης περί παντός υπό ιδιωτών διατυπωθέντος παραπόνου σχετιζομένου προς τα κοινοτικά. Οφείλει δ’ όπως προκειμένου περί σοβαρού κοινοτικού ζητήματος, προσκαλεσαμένη και τα λοιπά σωματεία συσκεφθή από κοινού και πάσα εν τοιαύτη συνεδριάσει ληφθείσα απόφασις οφείλει να η σεβαστή εις πάντας τους απαρτίζοντας την Κοινότητα. Ο νόμιμος της Δημογεροντίας πρόεδρος ιερατικός προϊστάμενος μεθ 'ενός εκ των μελών αυτής, του νουνεχεστέρον (σελ. 6) μάλλον πεπειραμένου και μεμορφωμένου αποτελούσι μέλη του Μικτού Εκκλησιαστικού Δικαστηρίου της Ιεράς Μητροπό- λεως Σκοπίων.
Άρθρον 10. Κατά πάσαν συνεδρίασιν της Δημογεροντίας μετά των λοιπών σωματείων δέον οπως συντάττωνται πρακτικά, άπερ θα καταχωρίζωνται εις το επί τούτω βιβλίον.
Άρθρον 11. Χρέη γραμματέως εν ταις συνεδριάσεσι της Δημογεροντίας εκτελεί εν εκ των εις τούτο ικανών η και εις εκ των δασκάλων, υποχρεούμενος εν τοιαύτη περιστάσει όπως μη κοινολογή τα αποφασιζόμενα.
Άρθρον 12. Πλην του βιβλίου πρακτικών η τε Δημογεροντία και τα λοιπά σωματεία οφείλουσι να έχωσι και βιβλιον πρωτοκόλλου, εν ω θα σημειούται παν ανταλλασσόμενον έγγραφον φέρον τον αριθμόν πρωτοκολλήσεως.
Άρθρον 13. Υπ ’ ευθύνην της Δημογεροντίας ο γενικός της Κοινότητος ταμίας φυλάττει εν ιδιαιτέρω μέρος πάντα τα αρχεία της Κοινότητος.
Περί εφορείας των Σχολών
Άρθρον 14. Τα εκπαιδευτικά καθιδρύματα της Ορθοδόξου Ελληνικής Κοινότητος Σκοπίων διευθύνονται υπό της πενταμελούς εφορείας εκλεγομένης κατά διετίαν, εν γενική συνεδριάσει ως διαλαμβάνει το 6ον άρθρον.
Άρθρον 15. Η Εφορεία εν συνεννοήσει μετά του προϊσταμένου και του διευθυντού των Σχολών συντάττει κανονισμόν των Σχολών αφορώντα την εσωτερικήν διοίκησιν αυτών, ον οφείλουσι να σέβωνται το τε διδάσκον και διδασκόμενον προσωπικόν και οι πολίται.
Άρθρον 16. Η Εφορεία εν συνεδρία αυτής κατά τα μέσα Μαιου οφείλει να σκεφθή και να αποφασίση περί της διατηρήσεως ή αποπομπής ολοκλήρου ή μέρους του προσωπικού ανακοινούσα τοις ενδιαφερομένοις δυο ή τρεις ημέρας μετά τας εξετάσεις τα δέοντα και ανανεούσα με τα συμβόλαια (σελ. 7) δια το μένον προσωπικόν, φροντίζουσα δ’ εγκαίρως δια την αντικατάστασιν του αποχωρού- ντος τοιούτου.
Άρθρον 17. Η εφορεία κατά την εκλογήν προσωπικού οφείλει ν ’ αποβλέπη εις τα προσόντα αυτού, ηθικά και πνευματικά, να λαμβάνη υπ ’ όψιν τα διπλώματα ή άλλα έγγραφα σπουδών των διδασκάλων και διδασκαλισσών και πιστοποιητικά περί της αλλαχού ευδοκίμου και χρηστής αυτών διδασκαλίας. Πλην δε τούτου οφείλουσι να εφοδιασθώσι κατά την τάξιν οι διδάσκαλοι και δια του απαιτουμένου ενδεικτικού του Μητροπολίτου, όστις υποχρεούται τη αιτήσει της Εφορείας να χορηγή τούτο συνωδά τη σχετική Κυβερνητική και Εκκλησιαστική Εγκυκλίω,
Άρθρον 18. Η Εφορεία πρέπει να φροντίζη ώστε νΛ,&ρ'χφνται αι εγγραφαί μετά την 15ην Αυγούστου και μέχρι τέλους ιδίου μηνάς νό^σί συντεταγμένα τα προγράμματα και κατά τας αρχάς Σεπτεμβρίου να άρχώνται τακτικώς τα μαθήματα.
Άρθρον 19. Ως πόρους η Εφορεία θα έχη τα ενοίκια των κτημάτων Σχολής και Εκκλησίας, την ετησίαν των πολιτών συνδρομήν, τα δικαιώματα εγγραφών, ελέγχων, ενδεικτικών, βαπτιστικών, τον κατά την εορτήν των Σχολών δίσκον, το της Εκκλησίας εισόδημα και παν ό,τι εξ ευσεβούς πηγής ήθελε προκύψει.
Άρθρον 20. Η Εφορεία δια του γενικού αυτής ταμία θα πληρώνη τον μισθόν του προϊσταμένου, του προσωπικού της Σχολής, των ιερέων, του κανδηλανάπτου, επιστάτου, και παν ό,τι χρειασθή δια τε την καύσιμον και γραπτήν ύλην, χωρίς να δικαιούται να εξοδεύη άνω των 100 γροσίων κατά μήνα (σελ. 8) άνευ συνεννοήσεως μετά των λοιπών σωματείων.
Άρθρον 21. Η Εφορεία ή και εν μέλος αυτής εν ονόματι της Εφορείας οφείλει να επισκέπτηται τακτικώς καθ ’ εβδομάδα την Σχολήν και εποπτεύη την εκτέλεσιν των καθηκόντων του προσωπικού, φροντίζουσα όπως η εν τω προγράμματι διδακτέα ύλη διδαχθή ανελλιπώς και μη επιτρέπουσα μηδεμία προσθαφαίρεσιν προς τα καθεστώτα απάδουσαν.
Άρθρον 22. Η Εφορεία δέον να φροντίζη περί παντός ό,τι δύναται να συντελέση εις την προαγωγήν και εύκλειαν των Σχολών και συνεννοούμενη μετά των λοιπών σωματείων προνοή άμα περί της βελτιώσεως των οικονομικών αυτής.
Άρθρον 23. Η Εφορεία έχει σφραγίδα, ήτις θα μένη παρά τω γενικώ ταμία, δι ’ ής θα σφραγίζωνται πάντα τα εξερχόμενα έγγραφα και τα συμβόλαια του προσωπικού.
Άρθρον 24. Η Εφορεία οφείλει να συνεδριάζη τακτικώς μεν κατά δεκαπενθη¬μερίαν, ημέραν Κυριακήν, εκτάκτως δε οσάκις ανάγκη τις αν η• η παρουσία τριών αυτής μελών αποτελεί απαρτίαν, τας δ 'αποφάσεις αυτής οφείλουσι να σέβωνται και τα απουσιάζοντα μέλη.
Περί επιτροπής του ναού
Άρθρον 25. Η επιτροπή του ναού, τριμελής ούσα, οφείλει εν συνεννοήσει μετά των άλλων σωματείων να φροντίζη περί της ευπρεπείας αυτού, να διατηρή εν αυτώ την εκκλησιαστικήν τάξιν και ησυχίαν και να επιτρέπη μηδεμίαν καινοτομίαν απάδουσαν τη θρησκεία και τοις οριστικώς τεθεσπισμένοις.
Άρθρον 26. Η επιτροπή του ναού τας καθ ’ εκάστην εκ δόσεων, κηρίων και λοιπών προερχομένας εισπράξεις οφείλει, αφού εγγράψη εις τα βιβλία να (σελ. 9), παραδώση τω ταμία, όστις και θα κρατή ιδιαίτερον βιβλίον παντός είδους πόρων δίδων σχετικήν απόδειξιν εκ των διπλοτύπων τοιούτων και λαμβάνων τοιαύτην δια παν έξοδον, όπερ ήθελε κάμη.
Άρθρον 27. Ο ταμίας του Ναού οφείλει δις του μηνός να παραδώση τω γενικώ ταμία της Κοινότητος όσα χρήματα έτοιμα ήθελεν έχη και τούτο είναι χάριν
αποδείξεως.
Άρθρον 28. Η Επιτροπή του ναού οφείλει να έχη σφραγίδα δι ’ ης θα σφραγίζη πάντα τα έγγραφα αυτής.
Άρθρον 29. Η επιτροπή του Ναού δεν δικαιούται να ξοδεύη δι ’ εκτάκτους της εκκλησίας ανάγκας πλείω των 100 γροσίων κατά μήνα άνευ της μετά των λοιπών σωματείων συνεννοήσεως.
Αρθρον 30. Η επιτροπή του Ναού οφείλει συνεννοούμενη μετά των λοιπών σωματείων να καταρτίση διατίμησιν και κανονισμόν των ιεροπραξιών, ώτινι συνεπά να διέπεται τα του Ναού.

Κεφάλαιον Γ'
Γεν/καί Διατάξεις

Άρθρον 31. Εν ταις γενικαίς συνεδριάσεσι οφείλουσι τα προσερχόμενα μέλη της Κοινότητος ίνα ποιώνται χρήσιν προς αποφυγήν παρεννοήσεων μιας και μόνης γλώσσης, της ελληνικής.
Άρθρον 32. Έκαστον μέλος εισερχόμενον εις την ωρισμένην αίθουσαν των συνεδριάσεων οφείλει να εγγράψη το όνομα αυτού εις το βιβλίον της παρουσίας.
Άρθρον 33. Εκάστη συνεδρίασις πρέπει να προεδρεύεται υπό του προϊσταμέ¬νου και κωλυομένου τούτου υπό του γεροντοτέρου των δημογερόντων, εν ελλείψει δε και τούτου η συνεδρίασις διορίζη τον εκ των παρόντων κατάλληλον, (σελ. 10).
Άρθρον 34. Ο πρόεδρος έχων απλήν ψήφον διευθύνει τας συζητήσεις, δίδει τον λόγον τω αιτούντι αυτόν, επιτηρεί την ευταξίαν και τίθησι τα ζητήματα εις ψηφοφορίαν. Εν ισοψηφία υπερισχύει το την ψήφον του προέδρου έχον μέρος.
Άρθρον 35. Έκαστον μέλος της Κοινότητος έχει μιάν και μόνην ψήφον μη δυνάμενον επ 'ουδενί λόγω ν ’ αντιπροσωπεύη έτερον απάντα.
Αρθρον 36. Εις τας συνεδριάσεις ο θέλων να ομιλήση, δεν δικαιούται να διακόψει έτερον απάντα αλλά περατώσαντος τούτου την ομιλίαν, αρχίζει τον λόγον του.
Άρθρον 37. Εν εκάστη γενική συνεδριάσει χρέη γραμματέως θέλει εκτελή ο υπό της συνεδριάσεως ευρισκόμενος κατάλληλος. Οφείλει δ ’ ούτος διαρκούσης αυτής, να κρατή σημειώσεις των αγορεύσεων και εν τέλει συντάσσει πρακτικόν διαλαμβάνον το αποτέλεσμα της γενομένης εργασίας, όπερ, αφού αναγνωσθή προηγουμένως, υπογράφεται υπό των μελών και τελευταία υπό του προέδρου.
Άρθρον 38. Αι πράξεις και αι αποφάσεις πάσης γενικής συνεδριάσεως ως και παντός σωματείου γίνονται κατά πλειοψηφίαν.
Άρθρον 39. Ο ενιστάμενος κατά εκλογής ή αποφάσεώς τίνος κοινοτικής συνελεύσεως, ίνα γένηται δεκτή η αίτησίς του, δέον όπως καταθέση εις τον γενικόν ταμίαν μίαν Λίραν Οθωμάνικήν, ήτις επιστρέφεται μεν αυτώ, εάν ήθελεν εγκριθή υπό της γενικής συνελεύσεως, συγκαλουμένης και πάλιν, νόμιμος η αίτησίς του, θα καταλογίζεται δε προς όφελος των σχολών, εν η περιπτώσει η ένστασις αύτη ήθελεν ευρεθή αβάσιμος.
Αρθρον 40. Η παραιτησις μέλους των σωματείων οφείλει να εκδίδηται εγγράφως τω προϊσταμένω, όστις συγκαλών εις συνεδρίασιν όλα τα σωματεία αποφασίζει περί της αποδοχής αυτής ή μη και του αντικαταστάτου.
(Σελ. 11) Άρθρον 41. Παν μέλος οιουδήποτε σωματείου προσκαλούμενον και μη παρουσιαζόμενον εις τρεις κατά σειράν συνεδριάσεις άνευ δεδικαιολογημέ- νης αιτίας στερείται (δυσανάγνωστη λέξη) και αντικαθίσταται νομίμως.
Άρθρον 42. Είτε το παραιτούμενον είτε το παυόμενον μέλος σωματείου τινός αντικαθίσταται δια του αμέσως επιλαχόντος.
Άρθρον 43. Απαγορεύεται αυστηρώς τω τε γενικώ και τω της εκκλησίας ταμείω το δανείζειν προσωρινώς ή επί τόκω χρήματα κοινοτικάς οιουδήποτε αξιόχρεως και αν η ο δανειζόμενος. Εάν όμως παρουσιάζηται σπουδαίον περίσσευμα και προταθή είτε η παρά τινι τραπέζη κατάθεσις είτε η αγορά προσοδοφόρου κτήματος, ανάγκη όπως η πράξις αύτη εγκριθή εν Γενική της Κοινότητος συνεδριάσει.
Άρθρον 44. Ο Γενικός ταμίας εν συνεννοήσει μετά των σωματείων δύναται να προβή εις δίκην δια πάσαν καθυστέρησιν ενοικίων και λοιπών διορίζων τον κατάλληλον δικηγόρον.
Άρθρον 46. Ο παρών κανονισμός αναγνωσθείς συνεζητήθη κατ ’ άρθρα εν τη γενική συνεδριάσει των μελών της Κοινότητος τη 27 Οκτωβρίου 1902 υπό την προεδρείαν ιδιαιτέρου Πατριαρχικού Εξάρχου και εγκριθείς υπ ’ αυτών ισχύει δια μιαν εξαετίαν. Εάν όμως κατά την διάρκειαν ταύτην αποδειχθή άρθρον τι ελλειπές, δικαιούται εν τη γενική και πάλιν συνεδριάσει των μελών η ολομέλεια των τριών σωματείων να τροποποιήση τούτο ή προσθαφαίρεση και αναλόγως της ανάγκης. Δια πάσαν τροποποίησιν, προσθήκην ή αφαίρεσιν, η Κοινότης δι ’ αιτήσεως αυτής ζητεί αρμοδίως την έγκρισιν της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας».

Στις 7 Νοεμβρίου του 1902 η νέα εφοροδημογεροντία της ελληνικής κοινότητας Σκοπίων έστειλε σχετική αίτηση στο πατριαρχείο για την κατασκευή της νέας μητρόπολης του Αγ. Μηνά στη συνοικία Ίπνι Πάικο.

Οι Έλληνες των Σκοπίων δέχθηκαν βέβαια την προεδρία του Σέρβου μητροπολίτη στο μεικτό εκκλησιαστικό δικαστήριο, αλλά ζητούσαν να συμμετέχουν σ’ αυτό ως μέλη ο εκάστοτε προϊστάμενος της ελληνικής κοινότητας με 2 Έλληνες ιερείς.

 Η ελληνική κοινότητα επιδίωξε ακόμη να ξεκαθαριστεί και το ζήτημα της έκδοσης των αδειών γάμου και να εκδίδονται αυτές στα ελληνικά.
Τα ελληνικά αιτήματα έγιναν δεκτά από το πατριαρχείο.

Καθώς έληγε το Δεκέμβριο του 1902 η αποστολή του Ιερόθεου Ανθουλίδη στα Σκόπια, η νέα συνέλευση της ελληνικής κοινότητας εξέλεξε 2 νέους δημογέροντες, τους Ηλ. Αλντιντόπ, ο οποίος υπήρξε αυτοκρατορικός επίτροπος των ανατολικών σιδηροδρόμων, και το γιατρό Γεώργιο Κρέη, απόφοιτο της ιατρικής σχολής του Παρισιού.

Η έκδοση του κανονισμού της ελληνικής κοινότητας Σκοπίων δεν αποκατέστησε βέβαια την τάξη στα Σκόπια εφόσον οι δυο κοινότητες συνέχιζαν να εκκλησιάζονται στη μητρόπολη του Αγ. Σωτήρος.

 Συχνές υπήρξαν οι εκκλησιαστικές διαμάχες ανάμεσα σ’ Έλληνες και Σέρβους κατά τους πρώτους μήνες του 1903 και αλλεπάλληλες ήταν οι διαμαρτυρίες του Φιρμιλιανού και της σερβικής πρεσβείας προς τον πατριάρχη.

Στα τέλη Φεβρουάριου του 1903 έφτασε τελικά στα Σκόπια ο Έλληνας αρχιμανδρίτης Παΐσιος, ο οποίος έγινε δεκτός με μεγάλο ενθουσιασμό από την ελληνική κοινότητα.

 Ο Παΐσιος παράδωσε στον Έλληνα πρόξενο Ραφαήλ τον κανονισμό της ελληνικής κοινότητας και το πατριαρχικό σιγίλλιο.

Μετά την ανάγνωση του πατριαρχικού σιγιλλίου οι Έλληνες έστειλαν ευχαριστήριο έγγραφο προς τον πατριάρχη και υποσχέθηκαν να τηρήσουν διαλλακτική στάση.

 Έτσι την Κυριακή 2 Μαρτίου του 1903 μνημονεύθηκεγια πρώτη φορά σε επίσημη εκκλησιαστική λειτουργία ο Φιρμιλιανός ως μητροπολίτης Σκοπίων.

 Σε σύντομο λόγο του που εκφώνησε στη συνέχεια, προέτρεψε τους Έλληνες να συνεργάζονται αρμονικά και να συμβάλουν στην αποκατάσταση της τάξης.

Η κατάσταση όμως επιδεινώθηκε σημαντικά, όταν οι Σέρβοι πληροφορήθηκαν λίγο αργότερα την παραχώρηση της κτηματικής περιουσίας της μητρόπολης Σκοπίων στους Έλληνες. 

Τότε δήλωσαν ότι δεν επρόκειτο ν’ αναγνωρίσουν την απόφαση του πατριαρχείου και διακήρυξαν ότι το οικόπεδο, στο οποίο θα κτιζόταν η εκκλησία του Αγίου Μηνά, ανήκε στην κατοχή τους.

Παράλληλα ο Φιρμιλιανός απειλούσε τη ματαίωση της ανέγερσης της εκκλησίας του Αγ. Μηνά, ενώ στην Κωνσταντινούπολη πραγματοποιούνταν έντονα σέρβικά διαβήματα προς τον πατριάρχη.

Μπροστά στην άκαμπτη όμως στάση του πατριάρχη, ο οποίος έστειλε τον Ιούνιο του 1903 και σχετική επιστολή προς τον Φιρμιλιανό, ο Σέρβος πρέσβης Γκρούιτς υποχώρησε, αλλά ζήτησε να απλοποιηθεί το σύστημα της εκκλησιαστικής λειτουργίας στο ναό του Αγ. Σωτήρος, αίτημα, το οποίο εξάρτησε ο πατριάρχης από τη μελλοντική στάση των Ελλήνων των Σκοπίων.

Σύγχρονα ο Ιωακείμ Γ'απευθύνθηκε με σχετικό έγγραφο προς τον Παΐσιο, στις 17 Ιουνίου, στο οποίο υπογράμμιζε:

«...κατά μεν τας Κυριακάς τελώνται αι ιεροτελεστίαι εναλλάξ μίαν δηλονότι Κυριακήν Ελληνιστί και μίαν Σερβιστί κατά δε τας εν τω μεταξύ της εβδομάδας παρεμπιπτούσας εορτάς Ελληνιστί τε και Σερβιστί, ηγουμένων οτέ μεν των Ελλήνων οτέ δε των Σέρβων λαμβανόντων κατά τας της ημέρας προσόδους κατά τον ίδιον τρόπον προς αποφυγήν των άχρι τούδε συμβαινουσών λυπηρών συγκρούσεων».

Οι Έλληνες όμως των Σκοπίων δεν ήταν διατεθειμένοι να κάμουν καμιά υποχώρηση ως προς το σύστημα της τέλεσης της εκκλησιαστικής λειτουργίας πριν από τη δημοσίευση του φιρμανιού, που θα έδινε την άδεια για την ανέγερση της νέας μητρόπολης του Αγ. Μηνά.

Γι αυτό και οι ελληνοσερβικές συγκρούσεις στα Σκόπια συνεχίστηκαν αμείωτες και στους επόμενους μήνες του 1903.

Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι το Νοέμβριο του ίδιου χρόνου Σέρβοι δάσκαλοιεισέβαλαν στο ναό του Αγ. Σωτήρος και επιτέθηκαν με ρόπαλα και ξύλα κατά των Ελλήνωνκατά τη διάρκεια της εκκλησιαστικής λειτουργίας.
↧
↧

Ίωνος Δραγούμη -"Τα Τετράδια του Ίλιντεν". Η Σφαγή του Σμαρδέσι, Μάιος 1903.

November 29, 2014, 2:47 am
$
0
0
Ίων Δραγούμης
Ίωνος Δραγούμη
"Τα Τετράδια του Ίλιντεν"

από τις εκδόσεις Πετσίβα

 Η ΣΦΑΓΗ ΤΟΥ ΣΜΑΡΔΕΣΙ.

"...ότε ο εκεί ευρεθείς μετά της συμμορίας του Τσακαλάρωφ επυροβόλησε μακρόθεν κατά του στρατού και ανεχώρησεν ανάνδρως ως πάντοτε, 
εγκαταλειπών το χωρίον του εις την διάθεσιν του στρατού. "
"Μετά δε την ολοσχερή καταστροφή του Σμαρδεσίου  ο Τσακαλάφωφ επειδή η  εκκλησία και το σχολειον είχον τους τίτλους επ’ ονόματι της Ελληνικής ορθοδόξου κοινότητος, έθηκε πυρ και κατέκαυσεν αυτά."


((Σημ Yauna: 
Ολα αυτά το Μάιο του 1903 μερικούς μήνες πριν το Ιλιντεν και σχεδόν έναν χρόνο πριν τον Μακεδονικό Αγώνα, υλοποιώντας το όραμα του Γκότσε Ντέλτσεφ, bulg.Делчев, slavmak. Делчев:
 "Καταλαβαίνω τον κόσμο ως ένα πεδίο ανταγωνισμού των πολιτισμών μεταξύ των εθνών"
"Азразбирамсвета, единственокатополезакултурносъревнованиемеждународите".))



ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 14ο

ΠΡΟΞΕΝΕΙΟΝ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ
Συνημμένω τω 214
Παναγιώτατε Δέσποτα,

Ο επιχειρισιακόςχάρτης του Τσακαλάρωφ της ΕΜΕΟ
της περιοχής Καστοριάς,
[..]...Τη 2α Φεβρουαρίου ο Τσακαλάρωφμε 40 οπαδούς του μεταβάς εις Σμαρδέσιον την νύχτα της 25ης 
συνήθροισεν τον λαόν εις την εκκλησίαν, 

την νύχτα της 26ης συνήγειρε και πάλιν τον λαόν και τους ιερείς και εν τω μέσω των βροντωδώνούρρά [ζήτω]εξέδωκε την απόφασιν να δώσωσι σειράν εις τον σχισματικόν Ιερέα, 
τη 27η κατά την αυτήν ώραν παρόντων πάντων, επιθεώρησε τους λογαριασμούς της εκκλησίας και εξηνάγκασε τους χωρικούς την επαύριον να έορτάσουν όλοι άνεξαιρετως και να κλείσωσι τα καταστήματά των 


τη 28η πρωί κατά την ώραν της προηγιασμένης ο σχισματικός ίερεύς εκαμεν άγιασμόν, ερράντισε τον λαόν, εκήρυξε δεο Τσακαλάρωφ, ο Λάζος Παπατράικου, ο Πάντος Κλιάτσος εναντίον της Α[ύτου] Μεγαλειότητος και των Ελλήνων, οιτινες έμποδίζουσι την εξαγωγήν όπλων και παραδίδουσι το Κομιτάτον εις χείρας των  Οθωμανών εξελθόντες δε της εκκλησίας επεσκέφθησαν πάντας τους προκρίτους του χωρίου.

Εκείθεν αναχωρήσαντες διέμειναν τη 1η και 2α Μαρτίου εις Βάμπελη, τη 3η επέστρεψαν εις Σμαρδέσιον, τη δε 4η περί την 101/2 τουρκιστί επεσκέφθησαν το Ελληνικόν και Βουλγαρικόν σχολείον, οΤσακαλάρωφ, ο Λάζος και ο Πάντος συνοδευόμενοι με τον Ναούμ Ούζούνη, Αθανάσιον επίτροπον και τον εξάδερφον του Τσακαλάρωφ Τύρπον. 
Οι κομίτες Βασίλ Τσακαλάρωφ και ο Πάντο Κλιάτσεφ Васил Чекаларов и Пандо Кляшев
μετά κομιτατζήδων.
Τη 12η τέλος Μαρτίου αποθρασυνθείς ο Τσακαλάρωφ και αφηνιάσας εν τω βανδαλισμώ αυτού, συνάθροισε την  νύκτα εις την εκκλησίαν 
τον λαόν, 
τους ορθοδόξους ιερείς και 
τον σχισματικόν ιερέα 
κι’ έχων τους άγριους οπαδούς του  παρατεταγμένους εφ’ όπλου λόγχης 
εξηνάγκασε τους πάντας εις αποσκήρτησιν
 παρουσιάσας δε αναφοράν ετοίμην 
έλαβε τας υπογραφάς πάντωνεκτός του γεροντος παπά-Βασιλείου,
 όστις είπεν εις αυτούς ότι ευρισκόμενος παρά το χείλος του τάφου προτιμά να αποθάνη αυτοστιγμεί η να ζήση υπό τοιούτους όρους  το υπόλοιπον της ζωής του.

 Καθ’ ην δε στιγμήν υπέγραφον οι δυστυχείς άνθρωποί μας,
 το Κομιτάτον και οι σχισματικοί του χωρίου εν τη μέθη των Κρουμείων ανδραγαθημάτων αυτών εκραύγαζον: 
Κάτω ο Πατριάρ­χης, 
Κάτω η Μητρόπολις, 
Ζήτω η Εξαρχία! 

Ο διδάσκαλος και η διδασκάλισσα του χωρίου φιλοξενούνται ηδη εν Καστόρια. 

Τη επαύριον 13η Μαρτίου μεταβάντες εις Βάμπελην χωρίον της Μητροπόλεως Κορυτσάς διεπραξαν τα αυτά όργια ως διά του αυτού τρόπου εξηνάγκασαν το χωρίον εις αποσκίρτησιν και έκλεισαν το Σχολείον.
Τη 14η τα αύτά διεπραξαν και εν Βερνικίω της Μητροπόλεως Κορυτσάς.

Προ τίνος τη 16η μηνός τρέχοντος συνενωθείς ο Τσακαλάρωφ μετά του Μήτρου Βλάχου εστρατολόγησεν εκ Σμαρδεσίου και των περίχωρων υπέρ τους 100 λησταντάρτας και τη αυτή εσπέρα ανεχώρησαν προς τα βορειότερα μερη διά της ταπεινής Επαρχίας μου προς το Βλαχόφωνον, αλλά πιστόν χωρίον της Επαρχίας Πρεσπών Πισοδερι με την εξής πρόθεσιν.

Παρά τας ακτάς της λίμνης Πρεσπών μέχρι Φλωρίνης και εις αρκετά χωρία της ταπεινής Επαρχίας μου, 
Καπετάν Κώτης,
ή Κώτας.
περιφερεται προ ετών ο εκ Ρούλιας οπλαρχηγός Κώτης,
όστις εχρημάτισεν εις των φανατικωτερων και ίκανωτερων βουλγάρων ληστανταρτών
 άγνωστον δε διά ποιους λόγους από ενός σχεδόν ετους διεπληκτίσθησαν προς άλλήλους, Τσακαλάρωφ και Κώτης,
 και έκαστος εξ αυτών εξακολουθεί ίδιον πρόγραμμα και τοσούτον μεταξύ αύτών τα μίση εξήφθησαν, 
ώστε κατά παρελθόντα Αύγουστον συνεκρούσθησαν προς αλλήλους αι δύο βουλγαρικαί συμμορίαι, έπεσαν δε αρκετοί εκατέρωθεν κατά την συμπλοκήν, 7 εκ της συμ­μορίας Τσακαλάρωφ και 2 εκ των του Κώτη. 

Εκτοτε ο εις καταδιώκει τον έτερον, σήμερον δε φαίνεται ότι εκάτερος αυτών ανέλαβε τον περί των όλων αγώνα, συνεπεία τούτου
 ο Τσακαλάρωφ εισήλασε προς την περιοχήν του Κώτη,
 με την απόφασιν η να φονευθή η να φονεύση τον Κώτην και υποτάξη υπό την Εξαρχίαν τα υπ’ αυτόν ευρισκόμενα ορθόδοξα και αμιγή χωρία.

Άμα πληροφορθείς τα ανωτέρω εγνωστοποίησα ταύτα τη Σεβαστή Κυβερνήσει, ητις σήμερον ερριψεν πολλάς εκατοντάδας στρατού προς τα μέρη εκείνα, οι δε μυστικοί της Μητροπόλεως πράκτορες ετέθησαν εις ενέργειαν ανά τα χωρία προς ανακάλυψιν των κρυσφηγέτων, ευρισκόμεθα δε ήδη επί τα ίχνη αυτών.

Ίδωμεν το αποτέλεσμα.


Τοιαύτη συντόμως είναι Παναγιώτατε η κατάστασις των μερών τούτων, την δείνωσιν δε της καταστάσεως επετάχυνεν η δοθείσα γενική αμνηστία ως φαίνεται εκ της χρονολογικής εξελίξεως των γεγονότων, 
διότι αποθρασυνθέντες εντεύθεν οι σχισματικοί και πάντα χαλινόν αποπτύσαντες διά των πρακτόρων αυτών, ους έστειλαν εις Κων/πολιν, Μικράν Άσίαν, Θεσ/νίκην, Ελλάδα, ως πανταχού οπουδήποτε γης εργάζονται οι χωρικοί συνήθροισαν κατά εκατοντάδας εις τα μέρη ταύτα, πάντας τους εν ξενητεία εργαζομένους, 

και ούτω ετοιμάζονται μετ’ ου πολύ εις γενικήν επανάστασιν, 

μηδεμίαν προσοχήν δίδοντες ούτε εις τας συμβουλάς των Μεγάλων Δυνάμεων, εάν πράγματι αι διαβεβαιώσεις πασών αποδεχθώμεν ότι είναι ειλικρινείς, ούτε εις την ανοχήν της Σ. Κυβερνήσεώς μας και τας επανειλημμένως χορηγηθείσας χάριτας του σεπτού Ανακτος.

Εν τοιαύτη καταστάσει πραγμάτων επλημμύρησαν Ιερέων και διδασκάλων οι δρόμοι της Καστορίας,οι δε χωρικοί περίτρομοι ερχόμενοι εις την Μητρόπολιν, ζητούσι την συνδρομήν ημών αντί της οποίας παρέχομεν αύτοις την αδυναμίαν των συμβουλών ημώνκαι το ανωφελές όπλον της υποδείξεως της ανάγκης του υπομένειν και απαθώς βλέπειν χυνόμενον το αίμα των ορθοδόξων επί  των ερειπίων της θρησκευτικής και σχολιακής πανωλεθρίας ημών.

Τοιούτοι οι ένδοξοι άθλοι των οπαδών της βουλγαρικής Εξαρχίας,
 ασφάλεια ζωής, τιμής και περιουσίας δεν υφίσταται σήμερον, 
πανταχού διενεργούνται αναφανδόν έρευναι του βουλγαρικού Κομιτάτου και εν μέσω και αυτού του ορθοδόξου και τουρκικού πληθυσμού και προ τινων δ’ ημερών απεστάλη συνάλλαγμα 120 λιρών προς τους εν Καστόρια άδελφούς Δερβίς και Σελίμ Μπέης, το όποιον εύρηται ήδη εις χείρας της Κυβερνήσεώς, διά τοσούτων των μέσων πανικός κατέσχε τους πάντας, φόβος και τρόμος επέπεσε καθ’ όλην την χώραν και από ώρας εις ώραν αναμένουν οι δυστυχείς άνθρωποι την έκρηξιν της Έπαναστάσεως ητις φρονώ θα αναβληθή εισέτι επί  αρκετόν χρόνον. 

Εν τοιαύτη χαώδη καταστάσει πραγμάτων δεν δύναταί τις Παναγιώτατε, η να ομολογήση ότι από ολίγου τινός χρόνου η ορθόδοξος Εκκλησία ημών εύρηται πράγματι εν αληθή διωγμώ, η ορθόδοξος ημών πίστις και η γλώσσα ημών ουδέποτε άλλοτε υπέστησαν τόσα δεινά όσα κατά τας χαλεπάς ταύτας ημέρας•
 επί  τόσους αιώνας εζήσαμεν ευτυχείς υπό την κραταιαν αιγίδα των ενδόξων Σουλτάνων, οιτινες εσεβάσθησαν την θρησκείαν ημών, τα σχολεία ημών και παρέσχον ημίν τόσας υλικάς και ηθικάς προνομίας, και σήμερον μία δραξ ανθρώπων κακούργων ήλθον και ανεστάτωσαν σύμπαντα τον τόπον ημών και εξακολουθούσι διά τών κακουργημάτων αυτών απασχολούντες την γενικήν γνώμην, ήτις έπρεπε προ πολλού να είχε καταδικάση αυτούς εις τον δι’ αγχόνης θανατον αυτοί κηρύττουσι διά των οργάνων και των πατρώνων αυτών, ότι καταδιώκεται ανηλεώς ο χριστιανικός πληθυσμός υπό του Τουρκικού στοιχείου,
 ότι δολοφονούνται υπό των Τουρκαλβανών και διαφοροτρόπως καταπιέζονται οι χριστιανοί,  
ενώ τουναντίον ούτοι διάγωσι εν πλήρει αρμονία και ευημερία προς τους Οθωμανούς αδελφούς μας, οίτινες εσεβάσθησαν και σέβονται την ζωήν και περιουσίαν ημών και τας θρησκευτικάς και σχολειακάς ημών παραδόσεις, αυτοί δε οι αυτοχειροτόνητοι του αγαθού καθεστώτος σκολιοί μεταρρυθμισταί απόδειξιν ψηλαφητήν παρέχοντες των αγαθών διαθέσεων και της ευγενείας της προελεύσεως των επλήρωσαν τον τόπον όλον βδελυροτάτων δολοφονιών κατά των ορθοδόξων χριστιανών,
 ων το μαρτυρικόν αίμα μεμειγμένον με τας κραυγάς χιλιάδων ορφανών και χηρών κραυγάζει προς ουρανόν, αλλά δεν ίσχυσεν εισέτι να ακουσθή υπό των ανθρώπων.

Η κατάστασις αυτη Παναγιώτατε, φρονώ, αν επιτρέπηται και η εμή ταπεινή γνώμη, είναι ανάγκη προσηκόντως εν είδει διαμαρτυρήσεως και ταχέως να δηλωθή τη Σεβαστή Κυβερνήσει, να γίνη δε συγχρόνως διαμαρτύρησις έντονος προς τους αντιπροσώπους των Μεγ. Δυνάμεων, και ίσως τοιουτοτρόπως παύσουσιν οι αμέσως ενδιαφερόμενοι μετά τοσαύτης ευαισθησίας παρακολουθούντες τον τεχνητόν θόρυβον και την απαισίαν κλαγγήν των δολοφονικών όπλων των ακάκων ληστών, ως απεκάλεσαν τους κακούργους, ευδοκήσουσι δ’ επί  τέλους να τείνωσιν εύήκοον ους εις τας οιμωγάς και τους γόους των υπό την μάχαιραν των αγρίων δολοφόνων αδίκως ολονέν εκπνεόντων αθώων ορθοδόξων Χριστιανών άδελφών μας.

+ Ο Καστορίας Γερμανός Καστοριάς
 18 Μαρτίου 1903
[Φάκελος Μοναστηριού 1903, ΑΥΕ]


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 15ο

Εν Μοναστηρίω τη 18η Μαρτίου 1903 
’Αρ. 130

Εντός της πόλεώς μας είμεθα ήσυχοι, κατόπιν των υπό του Γεν[ικού] Διοικητού ληφθέντων μέτρων. Εις τας έδρας όμως των καζάδων και τα χωριά βασιλεύει η αναρχία και η ανησυχία. (...)
Και εις τους άλλους καζάδες και χωρία συμβαίνουσι πολλά κακουργήματα υπό του Κομιτάτου, το οποίον προ πέντε ημερών εμάνδρωσεν εντός της εκκλησίας δίκην προβάτων τους χριστιανούς του χωρίου Χασανόβου 
και απήτησε ν’ αποδείξωσιν αν όλοι ηγόρασαν όπλα παρά του Κομιτάτου, 
επειδή δε ευρέθησαν μεταξύ αυτώνεπτά μη προμηθευθέντες τοιαύτα, τους έδειραν αλύπητα μέχρι λιποθυμίας και τους ηπείλησαν ότι θα τους κατακρεουργήσωσιν αν δεν σπεύσωσιν εντός 5 ήμερων να τα προμηθευθώσιν.

Ταυτοχρόνως ειδοποίησαν τον ιδιοκτήτην του χωρίου Ν. Νικαρούσην ν’ αποσύρη εκείθεν τον οθωμ[ανόν] επιστάτην και τους αγροφύλακας, διότι άλλως θα τους κατεκρεούργουν.

Ταύτα συμβαίνουσιν εις τα εδώ, οι δε βούλγαροι έχουσι μέγα θάρρος και αρνούνται να πληρώσωσι τους φόρους προσποιούμενοι ανέχειαν και ξέγοντες ότι θα πληρώσωσι μόνον μετά τα αλώνια.

Το Κομιτάτον έπαυσε ν’ απαιτή χρήματα από τους ορθοδόξους, διότι ηννόησε ότι θα τω απεδίδωντο τα αντίποινα.

'Ο κόσμος είναι καταφοβισμένος και ανήσυχος, οι δε Τούρκοι λίαν εξερεθισμένοι κατά των βουλγάρων.

[Ίων Δραγούμης]

[Φ.1, υπ. 2, 1903, ΑΥΕ]


 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 16ο
Σμάρδεσι,βουλγ. Смърдеш, σλαβομ.Смрдеш

’Αρ. 171

Ήδη εκθέτω υμίν περί της πολιορκίας των χωρίων Στρέμπενον και Σμαρδέσι.

Το πρώτον επολιορκήθη ουχί υπό του στρατού, αλλ’ υπό συμμορίας Ληστανταρτών βουλγάρων, μαθόντων ότι εν αυτώ ευρίσκετο ελθών εκ Καστορίας Ευάγγελος τις, σωματοφύλαξ του Μητροπολίτου Καστορίας, και δεινός διώκτης των βουλγαροληστών, οιτινες εν συνεννοήσει μετά των βουλγάρων του χωρίου Πρεκοπάνης, νύκτωρ επολιόρκησαν την οικίαν του εν λόγω Ευαγγέλου, απιστούντες την παράδοσιν αυτού, όστις είχεν μεθ’ εαυτού 4 εκ των ορθοδόξων, 
αντέταξε γενναίον κατά των ληστών πυροβολισμόν,
 όστις διήρκεσε μέχρι πρωίας της 25ης, 
και το αποτέλεσμα ην ο φόνος 5 ληστών, 
ων τα πτώματαάνευ κεφαλώνανευρέθησαν μετά 2 ήμερας πέριξ του Στρεμπένου, ο δε Ευάγγελος απεδείχθη νικητής. 

Αίμα ρεύσαν πολύ εθεάθη εις την γην την πρωίαν της 25ης, και στάμνες πλήρεις πετρελαίου, δι ων φαίνεται, έμελλον να θέσωσι πυρ οι λησταί εις την πολιορκουμένην οικίαν, αλλά δεν προέλαβον φονευθέντες.
Ο βερχοβιστής Σαράφωφ
και ο σεντραλιστής
Τσακαλάρωφ(αριστ.)

Η δε του χωρίου Σμαρδέσι πολιορκία εκ μέρους του Αυτοκρατορικού στρατού έχει ούτω: 

Γνωσθέντος ότι εν τω χωρίω τούτο εκρύπτετο ο Σαράφωφ μετά 36 οπαδών αυτού, 
300 άνδρες του στρατού επολιόρκησαν το χωρίον, 
κατέφθασε δε και εκ Φλωρίνης σώμα εξ 150 άνδρών, ούτως ώστε ηλπίζετο η παράδοσις των ληστών αφεύκτως, 
ότε αίφνης εξ αποστάσεως εκ του χωρίου 400 μετρων, 
ηκούσθησαν πυροβολισμοί βάλοντες κατά των πολιορκούντων, εξ ων έναν σκοπόν εξόντωσαν. 

Ο στρατός υπολαβών ότι εκεί που εκρύπτοντο οι λησταί, έστρεψεν όλο το πυρ κατά των δήθεν ληστών και έλυσε την πολιορκίαν, καταδιώκων τους δήθεν ληστάς, ένεκα του οποίου ο Σαράφωφ ευρών καιρόν ώχετο απιών εν τω μέσω νυκτός ερεβώδους και βροχερός. 
Το στρατήγημα όπως δραπετεύση ο Σαράφωφ επέτυχε δι’ ενός τεχνάσματος του εκ Πισοδερίου Βλάχου ληστού Δήμου μετά 4 οπαδών, ελθόντος προς σωτηρίαν του πολιορκημένου Σαράφωφ.
Βλαχική πονηριά!

Την 25ην παρελθόντος [μηνός] εν τω χωρίω Μόκραινη, παρά την Κλεισούραν έδρα μουδιρλικίου, εκκλησιαστικής περιφερείας Μογλενών, ετελέσθη πάνδημος δοξολογία κρουομένων συνεχώς των κωδώνων της εκκλησίας,
 εν η προΐστατο ο αρχιληστής Τσακαλάρωφ μετά 60 οπαδών εξεφωνήθησαν λόγοι ύπερ της απελευθερώσεως της Μακεδονίας υπό των μελών του Κομιτάτου,
 υψώθη εντός του ναού η Βουλγαρική σημαία,
 εσάλπισαν οι σάλπιγγες το σύνθημα του
 “Ζήτω η Βουλγαρία”
 εκοινώνησαν οι πάντες των αχράντων μυστηρίων και προετράπησαν οι πάντες υπό του αρχηγού, να ώσι έτοιμοι κατά την ημεέαν της εξεγερσεως, ήτις  ώρίσθη η 7η αρξαμένου. Τ’ ανωτερω επληροφορήθην θετικώτατα εκ τίνος  πιστού μου εκ του χωρίου Ρακίτας, εκ του οποίου, ως και εκ Παλαιοχωρίου προσεκλήθησαν όπως παρευρεθώσι εις την τελετήν, εννοείται σχισματικοί. Το χωρίον Μόκραινη τυγχάνει ολόκληρον σχισματικόν από του 1885.

Οι συμπολίται ημών Μωαμεθανοί λέγουσιν ότι αναμένουσι την ημέραν και ώραν της εξεγέρσεως των βουλγάρων, ότι δεν θα φεισθώσιν αυτών την ζωήν και την περιουσίαν, διότι η υπομονή λέγουσι εξέλιπε πλέον. Εν τοιαύτη περιπτώσει συμβήσεται ό,τι και κατά τα Αρμένικά συνέβη, δηλαδή δεν θέλει γίνη διάκρισις μεταξύ σχισματικών βουλγάρων και ορθοδόξων. Άλλοίμονον τότε εις τους ορθοδόξους!!!

 Άπαντα εγκαίρως διεβίβασα εις τα σεπτά Πατριαρχεία, ζητών οδηγίας περί του πρακτέου.
Οι κάτοικοι των παρά το Καιλάριον Τουρανικών χωρίων ανερχομένων εις 44, των πέντε μεγάλων και πολυπληθών, τα αυτά φρονούσιν, ότι δηλαδή δεν θα σταυρώσωσι τας χείρας εν τω πρώτω τουφεκισμώ των εξεγερμένων, αλλά θα δράξωνται τα όπλα, όπως υπερασπίσωσι το έδαφος των.
 Οι Κονιάρηδες είναι φοβεροί άνθρωποι, τα δε χωρία των εκτείνονται από της πεδιάδος Καίλαρίου υποδιοικήσεωςΤζουμαγιά, μέχρι Σερβίων και πέραν τής Κοζάνης, ητις νυν απολαύει πλήρους ησυ­χίας εκ μέρους των ληστανταρτών, οϊτινες αχρι του νυν δέν προσεχώρησαν έως εκεί, ούτε δύνανται να προχωρήσωσιν.                                                                                                

Η Μητρόπολις Καστορίας γέμει κατ’ αυτάς διδασκάλων και ιερέων ομογενών, εκδιωχθέντων εκ των χωρίων της εκκλησιαστικής περιφερείας Καστορίας υπό των μελών του Κομιτάτου, [εις] ατινα εγένοντο κύριοι των χωρίων τούτων των τε σχο­λείων και εκκλησιών.


Έν Φλωρίνη τή 1η Απριλίου 1903  

+  ό Μητροπολίτης Μογλενών
[Φάκελος Μοναστηριού 1903, ΑΥΕ]


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 17ο

Σμαρδέσι, Αγιος Γεώργιος
Αγαπητέ Αδελφέ κύριε Παύλε Μελά
Εις Αθήνας

Μάθε ότι ο Σαράφωφ και ο Τσακαλάρωφ έδιωξαν όλους τους διδασκάλους και ιερείς μας εκ της επαρχίας Καστορίας. 
Ο Σαράφωφ μετά 90 οπαδών ευρίσκετο την 27ην Μαρτίου εις Σμαρδέσι, έγγραψε δε προς τον Κώτα ίνα έλθη εις Σμαρδέσι προς συνάντησίν του,ο Κώτας δεν ήθέλησε να πάη. 
Η Κυβέρνησις λαβούσα γνώσιν περιεκύκλωσε το Σμαρδέσι και την Παρασκευήν δεν έγινε καμμία μάχη. 

Την Παρ[ασκευήν] το βράδυ έφθασε και ο Μουχτάρ αγάς εκ Κορυτσάς εις επικουρίαν.

Ο Σαράφωφ έστειλε και παρεκάλει τον Κώτα όστις ευρίσκετο εις Πισοδέριον, 5 ώρας απέχων του Σμαρδεσίου, όπως έλθη προς βοήθειάν του.

Ο Κώτας το ηρνήθη και πάλιν. 
Η τσέτα του Μήτρε Βλάχου.Четите на Митре Влаха
Περί την 1ην ώραν της νυκτός τουρ[κιστί], έφθασεν εις Σμαρδέσι προς βοήθειαν του Σαράφωφ ο Μήτρος μετά 40 οπαδών όστις έβαλε πυρ κατά του στρατού και ήρχισαν και οι τούρκοι να πυροβολώσι κατά του Μήτρου και ούτως ευρέθη περικυκλωμένος υπό του Σαράφωφ και Μήτρου και από μεν έμπροσθεν επυροβόλει ο Σαράφωφ από δε όπισθεν ο Μήτρος.

Ο στρατός άφησε τας θέσεις του και οι κομίται ευρόντες διέξοδον εδραπέτευσαν και ουδείς εξ αυτών εφονεύθη.
Εφονεύθησαν όμως τρεις Σμαρδεσιώται και εις στρατιώτης, η νυξ ητο βροχερά και σκοτώδης.

Ο Σαράφωφ και ο Τσακαλάρωφ έστειλαν δύο απεσταλμένους και με ανήγγειλαν ότι κατεδικάσθην διά θάνατον επειδή αντιπράττω εις τας πράξεις των και ότι πρέπει να παύσω. Όσα δε έκαμαν και κάμνουν δεν ημπορώ να σας γράψω διότι πάσχω από τα μάτια μου.

Ο Σαράφωφ και ο Τσακαλάρωφ διά της βίας ήθελον να είσέλθουν εις Πισοδέριον, οι πατριώται όμως από 15 ετών [και] απάνω έλαβον τα όπλα των και επήγαν εις Ζέλοβον και εκεί περιέμενον τόν Τσακαλάρωφ να περάση.
Ο Σαράφωφ και ο Τσακαλάρωφ μαθόν[τες] ότι οι Πισοδερίται εβγήκαν με τα όπλα δεν ήλθον.

Ο Κέλες εκ Τύρσιας εδολοφονήθη υπό της συμμορίας Πετρώφ εν Άρμενσκω, διά την έξης αιτίαν:

α') Διότι έγύρισε το χωρίον του Τύρσια με την ορθοδοξίαν και ελειτούργησεν ο Καστορίας, το οποίον είχεν αποσκιρτήσει προ 20 περίπου ετών.

β') Επειδή έδειρε τον Βουλγαρόπαπα και διδάσκαλον του χωρίου  Άρμεντσκο. (Άρμεντσκο Επ[αρχίας] Μογλ[ενών]).

γ') Επειδή εβίαζε τους κατοίκους της Τούργιας, Έπαρχ[ίας] Καστορίας, ινα προσέλθουν εις την ορθοδοξίαν και επειδή συνεννοήτο μετά της Μητροπόλεως Καστορ[ίας],αποφάσει του διοικητού [του] Κομιτάτου, ενώ έτρωγον μετά του Πέτρου, συλλαμβάνεται δολίως και δολοφονείται και αυτός και η γυναίκα του.
Φροντίζουν δε ινα και τον Κώτα τον κάμωσι εκποδών, ώστε λάβετε τα μέτρα σας και να κάμετε εκείνο το οποίον πρέπει διότι θα πάθωμεν και ημείς ωσάν τουςπροφονευθέντας ιερείς και διδασκάλους και προκρίτουςκαι διότι το Πισοδέριον και Ζέλοβον είναι προπύργια του Σαράφωφ και Τσακαλάρωφ και αν πατήσουν ακόμη εις αυτά τα χωριά χάνεται η επαρχία Πρεσπών, Πελαγονίας και Καστορίας.

Διότι από τότε πέρασαν τόσαι εβδομάδαι καιδεν εκάματε τίποτε. 
Και εάν μεν θα βοηθήτε ολίγον ημάς τότε θα θυσιάσωμεν το παν.
 Εάν δε δεν θέλετε να βοηθήτε τίποτες τώρα εις ταύτην την κρίσιμον ώραν, τότε να μη παίρνωμεν στον λαιμόν τον εαυτόν μας και τας οικογενείας μας. 
Και ας όψωνται εν ημέρα κρίσεως οι πατέρες και αρχηγοί του έθνους μας, και κρίμα το άφθονον χρήμα όπου εξόδευσαν έως σήμερον διά την Μακεδονίαν.
 Ότε δε θα ακούσετε την επανάστασιν εν Μακεδονία τότε να ανεβήτε εις τα ψηλά βουνά και να παρατηρήσητε τους Έλληνας Μακεδόνας 
οίτινες θα ευρεθούν παραδιδόμενοι εις τας χείρας των δολοφόνων απογόνων του Κρούμου μη έχοντες εις τας χείρας ουδέ μάχαιραν ίνα υπερασπισθώσι την ζωήν των.

Ταύτα κύριε Παύλε εθεώρησα καθήκον να σας γράψω. 
Δεν ημπορείτε τουλάχιστον τον Λεπενιώτην με πέντε εξ συντρόφους να στείλητε και ουτω να ενθαρρυνθώσιν οι ήμέτεροι; 
Οι κάτοικοι Βελκαμένης και Νεγοβανίου, επαρχίας Καστορίας, έστειλαν άναφοράν προς το Ύπουργειον παραπονούμενοι διά την έξορίαν του Γεώργη Πέτρου, Καπετάν εκ Βελκαμενίου.

Σας εύχομαι εις έτη πολλά το Πάσχα. 
Υγιείς και ευτυχείς να διέλθητε την κοσμοσωτήριον ταύτην την εορτήν.
Τα δέοντα πρόσφερε εις τον κύριον Δέλιο και λοιπούς φίλους.
Έτι δε και εις τον Α. Πιχεών.


Εν Μοναστηρίω τη 1η Απριλίου 1903
Ευχέτης εν Χριστώ και ύμέτερος άδελφός
Παπά-Σταύρος Κ. Τσιάμου

[Υ.Γ.] Το έτερον γράμμα παρακαλώ δώσατε το εις το παιδί του Κ[ώτα],
Παπα-Σταύρος
Το γράμμα προς τον Π. Κωστόπουλον θα το στείλης εις Βόλον.
[ Αρχείο Παύλου Μελά, αρ. 57, ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ]


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 22ο

 Εν Καστόρια τη 13η Μαίου 1903


Συνημμένω τω 511


Σεβασμιώτατε εν Χριστώ Αδελφέ

Васил Христов Чекаларов
Βασίλ Χρήστου Τσεκαλάρωφ
Σπεύδω διά της παρούσης μου, όπως γνωρίσω Υμίν εν συντομία το τελευταίως συμβάν αξιοσημείωτον εν τη επαρχία μου γεγονός, την παντελή καταστροφήν υπό του στρατού της πατρίδος του Τσακαλάρωφ Σμαρδεσίου.

Την παρελθούσαν Πέμπτην Μαίου 8 λίαν πρωί συνοδευόμενος υπό 400 στρατιωτών έχων μεθ’ εαυτού και εν ορεινόν τηλεβόλον ο ταγματάρχης Χάίρεδίν βέης ανεχώρει εκ Καστορίας κατευθυνόμενος εις Σμαρδέσιον. 

'Ως γνωστόν μετά το πραξικόπημα της Θεσσαλονίκηςη Κυβέρνησις απεφάσισε πλέον να μετέλθη συντονώτερα μέτρα προς εξόντωσιν των αναρχικών, 
προ τινων δε ημερών έφθασε και ενταύθα η μυστική διαταγή, όπως παν χωρίον, εκ του οποίου ήθελεν εξέλθη πυρ μετά την εμφάνισιν του στρατού, δοκιμάση τας φλόγας του τηλεβόλου. 

Με τοιαύτην διαταγήν εφοδιασμένος έφθασεν εις Σμαρδέσιον περί το εσπέρας ο ταγματάρχης, 
ότε ο εκεί ευρεθείς μετά της συμμορίας του Τσακαλάρωφ επυροβόλησε μακρόθεν κατά του στρατού και ανεχώρησεν ανάνδρως ως πάντοτε, 
εγκαταλειπών το χωρίον του εις την διάθεσιν του στρατού.

 Αμέσως διετάχθη η πολιορκία του χωρίου, το δε τηλεβόλον εις κατάλληλον θέσιν τοποθετηθέν κατήρξατο του έργου αυτού.

Την νύκτα εκείνην εκάησαν οικίαι τινές, τη δε επαύριον ανατείλανιος του ήλιου εγένετο παρανάλωμα του πυράς η άλλοτε ανθούσα αυτή των Κορεστίων κωμόπολής, εκ των 320 οικιών απομεινασών ακεραίων 30 μόνον των μάλιστα ασημάντων, διασωθείσης της εκκλησίας και των σχολών.

Ο,τι εφείσθη η σφαίρα του τηλεβόλου συνετέλεσεν ακολούθως η μάχαιρα του στρατού, μη φεισθείσα γυναικών και παιδίων:άγνωστος δε είναι εισέτι ο αριθμός των απολεσθέντων, 
διότι οι πλείστοι των χωρικών προλαβόντες διεσκορπίσθησαν ανά τα πέριξ χωρία εις τρόπον ώστε δεν δύναται να εξακριβωθή πόσοι απέθανον και πόσοι εσώθησαν εκ των σήμερον ελθόντων εις Καστορίαν ευαρίθμων Σμαρδεσιωτών επληροφορήθην όλως αντιθέτους πληροφορίας,
 η πιθανωτέρα των οποίων είναι ότι 150 ως έγγιστα ψυχαί απωλέσθησαν,
 280 δε οικίαι εγένοντο παρανάλωμα του πυρός. 

Μεταξύ των απωλεσθέντων συγκαταλέγονται δυστυχώς και πολλοί εκ των ημετέρων, εν οις ο δυστυχής υπερογδοηκοντούτης παπά Βασίλειος,
 ο μόνος όστις είχε το θάρρος ν’ αντιστή κατά του Τσακαλάρωφ και μη υπογράψη την διά της βίας αποσπασθείσαν αναφοράν, ην απέστειλεν, ως γνωρίζητε, ούτος προς τον πάτρωνά του, τον Έξαρχον, 
Παναγιώτης Καράντζας εκ των φανατικωτέρων γερόντων μας, 
Αθανάσιος επίτροπος της Ελληνικής κοινότητος,
 Απόστολος πρώην επίτροπος, 
Παντελής Ράτσου, έφορος των Ελληνικών σχολών, 
Παντελής Κουροβέσης, αδελφός του εν Λαρίσση Λάμπρου, 
Βέντσος και άλλοι τινές•

 ο δ’ εξ Αθηνών εσχάτως ελθών Ναούμ Ούζούνηςεσφάγη οικογενειακώς.

Εκ των βουλγάρων εξηφανίσθησαν σπουδαίοι παράγοντες, Βασίλειος Σαμαράς, έχιδνα δηλητηριώδης, Φώτης πρόεδρος του Κομιτάτου εν Σμαρδεσίω, μήτηρ και αδελφή Τσακαλάρωφ και άλλοι πολλοί, η δε φωλεά, εις ην εγεννήθη του χωρίου ο τίγρης μετεβλήθη εις τέφραν.

Παν ο,τι άπέμεινεν εκ της πανωλεθρίας ελεηλατήθη υπό του στρατού και των βασιβουζούκων.

 Ο στρατός τελέσας το έργον του ανεχώρησεν, ο δε αιμοδιψής Τσακαλάρωφ κατελθών εκ τοϋ δάσους έπιθέωρησε το έργον της υπ’ αύτοϋ καταστροφής της πατρίδος του και έφόνευσε παρατυχόντας πλησίον 5 'Οθωμανούς χωρικούς, όπως μη λησμονήση το άνανδρον δολοφονικόν έργον του.

Μετ’ ολίγας ημέρας απέστειλε διαταγάς ανά τα χωρία, όπως μεταφέρωσιν εν ώρα ωρισμένης νυκτός τον εν τινι των αιθουσών της σχολής αποτεταμιευμένον σίτον εις Δύμπενην υπό το πρόσχημα όπως σιτίση τους εσκορπισμένους, αλλά πράγματι όπως εξασφαλίση εαυτώ άρτον εις την νέαν έδραν του• 
επειδή δε η τε εκκλησία και το σχολειον είχον τους τίτλους επ’ ονόματι της Ελληνικής ορθοδόξου κοινότητος, έθηκε πυρ και κατέκαυσεν αυτά.


Tοιούτον εστί το εργον ον επραξεν ο νέος Ήρόστρατος, βάνδαλος την ψυχήν, βάρβαρος Βούλγαρος σαπροφάγος Βασίλειος Τσακαλάρωφ. 

Η πατρίς του στενάζει σήμερον υπό τών τριγμών των φλογών, επί πολλάς δε δωδεκάδας ενιαυτών η γλαυξ θα στήνη την φωλεάν της επί των ερειπίων της και η αράχνη θα εξακολουθή υφαίνουσα τους ιστούς της εις μνημόσυνον αιώνιον του διαβοήτου τεκνου της.

Η καταστροφή του Σμαρδεσίου είναι αληθές ότι πολύ εστοίχισε την Μητρόπολίν μου, διότι το πλέον του ημίσεως πληθυσμού ήσαν ημέτεροικαι δη οι ισχυρότεροι του τόπου. 

Προ καιρού δελεασθέντες oι κάτοικοι απαξάπαντες υπό των ψευδών διαδόσεων και υποσχέσεων του Τσακαλάρωφ υπέκυψαν εκουσίως εις τα σχέδιά του με την ελπίδα ότι οι λόγοι του περί συμμετοχής εις τον αγώνα και κοινής συνεννοήσεως όλων των Βαλκανικών κρατών ήσαν αληθείς.

Η Μητρόπολις έγκαίρως τους ειδοποίησε περί του εναντίου, αλλ’ ειχον πλέον παρασυρθή υπό του ρεύματος και ενώπιον της τρομοκρατίας, ην ενέπνευσαν πανταχού αι αλλεπάλληλοι δολοφονίαι του αιμοχαρούς δολοφόνου ηναγκάζοντο να σιωπώσιν, έως ου έφθασεν επ’ αυτών το μοιραίον τέλος.


Ταύτα εν σπουδή και διατελώ μετ’ αγάπης
'Ολοπρόθυμος εν Χώ Αδελφός

+ Ο Καστορίας Γερμανός Καστοριάς

[Φάκελος Μοναστηριού 1903, ΑΥΕ]


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 23ο

Β. ΠΡΟΞΕΝΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Εν Μοναστηρίω τη 16η Μαίου 1903

Άριθ. 363

Κύριε 'Υπουργέ

Οικογένεια από το Σμαρδέσι αρχές του 20ου αιώνα.
Λαμβάνω την τιμήν ν’ αναφέρω τη 'Υμ. ’Εξοχότητι ότι αι ειδήσεις, ας μετέδωκα αυτή διά του από 10 Μαίου τηλεγραφήματος μου και του υπ’ άριθ. 360 έγγράφου ήσαν αι επισήμως δοθείσαί μοι υπό του Γενικού Διοικητού.

Εξ’ όσων όμως έχω άλλοθεν πληροφοριών φαίνεται ότι τα πράγματα δεν συνέβησαν ως εξέθηκέ μοι ταύτα ο Γενικός Διοικητής.

Ευρίσκετο τω οντι εν τω χωρίω Σμαρδέσι ο Τσακαλάρωφ μετά των οπαδών αυτού, αλλά καθ’ ην ώραν ήλθεν ο στρατός, όπως περικύκλωση το χωρίον, ο Τσακαλάρωφ μετά της συμμορίας αύτού ήτο μακράν του χωρίου από τριών, ως λέγουσιν, ωρών.

Το στρατιωτικόν απόσπασμα αποτελούμενον εκ στρατιωτών ιλαβέ και άλλων διηύθυνεν ο αντισυνταγματάρχης Χαιρεδίν βέης, παρών δ’ ήτο και ο διευθυντής της χωροφυλακής Κορυτσάς Μουχτάρ αγάς.

Το τηλεβόλον έρριψε βολάς τινάς και μετά ταύτας εισώρμησαν εις το χωρίον ο στρατός μετά βασιβουζούκων, έκαυσαν τας πλείους οικίας, έσφαξαν πλείστους εκ των κατοίκων.
 Λέγεται δ’ ότι προέβησαν και εις άλλας βιαιότητας και εις διαρπαγήν της περιουσίας των χωρικών.
Ετάφησαν περί τους 100 φονευθέντες και καέντες τη ημερα εκείνη,   βεβαιούται  όμως ότι υπάρχουσι και άλλοι πολλοί υπό τα ερείπια των οικιών. Το χωρίον ηρημώθη, των κατοίκων καταφυγόντων εις τα περίχωρα χωρία. 
Λέγεται ότι πλην επτά η οκτώ οικιών και του Ελληνικού σχολείου πάντα τα άλλα κτίρια και της εκκλησίας συμπεριλαμβανομένης, εκάησαν και διηρπάγησαν.


Κατά την επίσημον ανακοίνωσιν εν Σμαρδέσι εκ των 251 κτιρίων εκάησαν 184 οικίαι, 19 εργαστήρια, δύο σχολεία, εις ξενών και μία αποθήκη.



Μετά μίαν ημέραν από της συμπλοκής εκάη μία εκκλησία.

Εκάησαν και εφονεύθησαν εν όλω άνδρες, γυναίκες και παιδιά 81.

 Εκ των συμμοριτών εφονεύθη ο λεγόμενος Φώτης• 
κατά την διαβεβαίωσιν τού χωρικού Τύρπου εφονεύθη και ο Τσακαλάρωφ. 20 τραυματίαι νοσηλεύονται εν Μπρεσνίτση.
Εις τους απομείναντας χωρικούς παρέχεται πάσα συνδρομή εκ μέρους των Αρχών.

Εν τη Νομαρχιακή εφημερίδι της 23 Απριλίου ε.ε. δημοσιεύεται ότι συνεστήθησαν εν τω Νομώ Μοναστηριού δεκα νέα μουδιρλίκια, ων έδραι ωρίσθησαν το Σμίλοβον, Βδήτερον, Δέμπριστα, Δούνιε, Σαμάκοβον, Νεστράμι, Κονομπλάτη, Ζιουπάν, Γκολομπούρδα και εν τινι χωρίω της Κορυτσάς.

Ο νέος μουδίρης Σμιλόβου Ναίμ εφένδης μεταβάς εις την έδραν του, όπως αναλάβη τα καθήκοντα αυτού εξεδιώχθη υπό των χωρικών όντων μεμυημένων πάντων εις το βουλγαρικόν Κομιτάτον ουτε κατάλυμα ούτε άρτον συγκατετέθησαν να παράσχωσιν αύτώ, ήναγκάσθη δε να διανυκτερεύση εις τι παρακείμενον Τουρκικόν χωρίον  (Όμπετνικ η Δέρβενικ), την επομένην, έστειλεν ενταύθα ένα των τριών χωροφυλάκων συνοδών αύτου μετ’ επιστολής και εκθέσεως προς τον Βαλήν, όστις απέστειλε τη 11 Μαίου απόσπασμα 52 άνδρών μεθ’ ένός άνθυπολοχαγού προς έγκατάστασιν του νέου μουδίρη εν τη έδρα αύτού. 

Καθ’ όδόν το απόσπασμα συνάντησε 26 χωρικούς Σμιλόβου ερχομένους ένταύθα, όπως διαμαρτυρηθώσι κατά της συστάσεως έδρας μουδιρλικίου εν τω χωρίω αυτών, έδειρε δε κατά σειράν πάντας, ειπών: «Πηγαίνετε τώρα οπου θέλετε». 

Το απόσπασμα κατέλυσε εις το σχολείον. Γυναίκες του χωρίου ηλθον την 12ην Μαίου ένταύθα προς υποβολήν παραπόνων κατά του στρατού, έφερον δε μεθ’ έαυτών εικόνα 'Αγίου, ήτις ευρίσκετο εν τω σχολείω και ης τους οφθαλμούς εξώρυξαν οι στρατιώταί'ταύ-

την έδειξαν τω Προξένω της Ρωσίας, υποδείξει δε αυτού επεδείχθη η είκών και ιω Αύσιριακώ Προξένω και τω Βαλή, μετά ταύτα δ’ εκράτησεν αύτήν ο κ. Rostkowsky.

Έγένοντο συλλήψεις τινές εν Γερμαν τελευταίως.
 Μεταξύ των συλληφθέντων είναι και οιδύο ημετεροι διδάσκαλοι, οιτινες συνελήφθησαν, διότι εικών τις του Σουλτάνου ειχεν εξωρυγμένους τους οφθαλμούς.

Λέγεται ότι ο Βαλής καταρτίζει πίνακα των διασημοτερων βουλγάρων των εν ταίς φυλακαίς κρατουμένων, όπως κατά διαταγάς εκ Κωνσταντινουπόλεως εξορισθώσιν εις Πτολεμάίδα η Τρίπολιν της Βαρβαρίας.

Εν τω θυλακίω του εν Μογγίλα φονευθέντος βουλγάρου αρχηγού Σφετκωφ εύρέθη προκήρυξίς τις η κανονισμός περιέχων 21 άρθρα και υποδεικνύων τον τροπον της κατά των καθεστώτων ενεργείας των εις το Κομιτάτον μεμυημένων.

Ευπειθέστατος Κ. Κυπραίος
 [Φάκελος Μοναστηριού 1903, ΑΥΕ] 
 

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 24ο

Συνημμένω τω 511, Καστορίας Γερμανού 13-5-1903
Συνημμένω τω 363 Μοναστηριού
Μετάφρασις εκ του Βουλγαρικού

   ’Εμάθετε πιθανώς την υπόθεσιν του Σμαρδεσίου, όπερ κατά την παρούσαν στιγμήν είναι μεταβεβλημένον εις τέφραν.

Την 8 τρέχοντος πολύς αριθμός στρατιωτών και βασιβουζούκων διηυθύνθησαν προς το ειρημένον χωρίον.

Την ημέραν εκείνην η συμμορία ευρίσκετο εν Σμαρδεσίω, αλλά προειδοποιηθείσα είχεν αποχωρήσει προς τας υπεράνω του χωρίου κορυφάς.

Ο στρατός κατέλαβε τους λόφους και ιδών την συμμορίαν ήρχισε το πυρ εναντίον της.
Η συμμορία ως εκ του ακαταλλήλου της θέσεως προς πυροβολισμόν απεμακρύνθη.
Οι χωρικοί ήσαν άρα ήσυχοι ούδέν έχοντες εν τω χωρίω, η δε συμμορία ήτο ήδη μακράν, ότε το εναντίον του χωρίου πυρ ήρχισεν. 

Περί ώραν δεκάτην και ημίσειαν η ενδεκάτην της εσπέρας τουρκιστί το χωρίον περιεκυκλώθη.

Περί την δωδεκάτην, ότε άπαντες οι χωρικοί περιεφέροντο εν ταις οδοίς, οι Τούρκοι ήρχισαν τον βομβαρδισμόν κατά πάσης οικίας αδιακρίτως.
Ο κανονιοβολισμός έπαυσεν επί τινα χρόνον κατά την νύκτα, αλλ’ οι πυροβολισμοί διά των όπλων εξηκολούθησαν. Τα τηλεβόλα επανήρχισαν βάλλοντα και περί την αυγήν, ότε οι περικυκλούντες το χωρίον είδον ότι αι προξενηθείσαι βλάβαι ήσαν ασήμαντοι ήναψαν πυρκαιάν από πάντων των μερών κύκλω του χωρίου και επετέθησαν προς σφαγήν πανταχού. Καθ’ ολην την ημεραν τη 9 τρέχοντος το χωρίον ήτο εις την διάθεσιν των στρατιωτών και των βασιβουζούκων. Την έσπεραν ο στρατός απεχώρησεν, αλλά το Σμαρδέσιον μετά των 300 οικιών αυτού δεν υπήρχε πλέον.

Οι Τούρκοι εφόνευον τον πρώτον τυχόντα άνευ διακρίσεως γυναικών, παιδίων και γερόντων. Αναφερονται περιπτώσεις οικογενειών, αίτινες απώλεσαν άπαντα αυτών τα μέλη.
Οικογένειά τις συγκείμενη εξ 7 ατόμων (των πλείστων γυναικών) εξωλοθρεύθη, των επτά προσώπων σφαγέντων πάντων και τεθέντων του ενός επί του άλλου.

Προς το παρόν δεν δύναμαι ν’ αναφέρω ονόματα, αλλ’ είναι γεγονός ότι πλείονες των 200 ψυχών, των πλείστων γυναικών και παιδίων απέθανον. Γυναίκες και κόραι έφονεύθησαν, ύπερασπίζουσαι την τιμήν των.

Ψυχή ζώσα δεν εύρίσκεται εις το χωρίον, άπαντες ανεχώρησαν τετραυματισμένοι η κατά το ήμισυ κεκαυμένοι. Τινές ελλείπουσιν, άγνωστον δε είναι το καταφύγιον αυτών. Υπάρχουσι και άνθρωποι, ων απέκοψαν τα ωτία, προτού φονεύσωσιν αύτούς.
Έχω να σας γράψω πολλά πράγματα, αλλά βραδύτερον. Ανδρες, γυναίκες και παιδία ευρίσκονται εις τα όρη γυμνοί και πειναλέοι. Πλείονες των 1.500 έμειναν άστεγοι και άνευ τροφής.

Άλλα χωρία φοβούμενα την αυτήν τύχην όπως το Σμαρδέσιον ανέβησαν εις τα όρη.

[Ενημερωτικό Δελτίο ΕΜΕΟ Καστορίας]

[Φάκελος Μοναστηριού 1903, ΑΥΕ]

 

↧

Μακεδονικές ελληνικές επαναστάσεις πριν την βουλγαρική εξέγερση του Ίλιντεν.

December 10, 2014, 1:27 pm
$
0
0
Το επαναστατικό λάβαρο της
 Δυτικής Μακεδονίας το 1878.
Κωνσταντίνος Απ. Βακαλόπουλος
ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
ΤΗΣ
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
(1830-1912)

Τα ελληνικά επαναστατικά κινήματα του Ολύμπου και της Δυτικής Μακεδονίας στα 1878.

Α. Η επανάσταση του Ολύμπου

1 . Έτσι λοιπόν υπολείπονταν να πραγματοποιηθούν μόνο τα επαναστατικά κινήματα του υπόδουλου ελληνισμού, τα οποία επρόκειτο να δικαιώσουν μερικά τις προσδοκίες του κατά το συνέδριο του Βερολίνου.

 Στη Μακεδονία οι επαναστατικές ενέργειες εντείνονταν με πυρετώδη ρυθμό με τη συνεργασία μητροπολιτών και Ελλήνων προξένων, οι οποίοι προετοιμάζονταν ήδη από το 1876για τη συλλογή χρημάτων και την προμήθεια όπλων και πολεμοφοδίων με τη συμπαράσταση της Μακεδονικής Επιτροπής .
 Η έντονη αυτή κινητοποίηση προκάλεσε τις υπόνοιες των τουρκικών αρχών της Μακεδονίας για επικείμενη ελληνική εξέγερση και συνέβαλε στην άφιξη τουρκικών ενισχύσεων από τη Θεσσαλία .


Αξιοσημείωτο ακόμη είναι το γεγονός ότι από την αρχή κιόλας η Μακεδονική Επιτροπή απέκλεισε οποιαδήποτε ανάληψη πολεμικής πρωτοβουλίας στη Μακεδονία εκ μέρους του Λ. Βούλγαρη, γιατί διατηρούσε στενούς δεσμούς με τους Σλάβους.
Ο Βούλγαρης, έχοντας υπόψη τη διστακτικότητα της επίσημης ελληνικής πολιτικής για την ανάληψη στρατιωτικής πρωτοβουλίας κατά της Τουρκίας, επιβιβάστηκε στις 26 Δεκεμβρίου 1877/7 Ιανουαρίου 1878 στο πλοίο μαζί με 150 άντρες με προορισμό την παραλία Ολύμπου Κατερίνης. Κύριος στόχος του ήταν να ενωθεί με τους ντόπιους Μακεδόνες οπλαρχηγούς και να ξεσηκώσει τους κατοίκους, αλλά οι καιρικές συνθήκες εμπόδισαν τελικά την απόβασή του .

Με τη θερμή υποστήριξη της επίσημης ελληνικής πολιτικής εκδηλώηκε στα μέσα Φεβρουάριου του 1878 επαναστατικό κίνημα στη Μακεδονία μετά την άφιξη των ατμοπλοίων «Ύδρα» και «Βυζάντιο» στη θέση « καλα» της παραλίας του Λιτοχώρου,
την απόβαση ισχυρού σώματος 500 άντρων με αρχηγό τον Κοσμά Δουμπιώτηκαι την κατάληψη του Λιτόχωρου .

Η παρουσία του ελληνικού σώματος προκάλεσε σύγχρονα τη γενική κινητοποίηση των κατοίκων του Ολύμπου και της Πιερίας, οι οποίοι συμπαραστάθηκαν με κάθε τρόπο στους επαναστάτες.

Στις 20 Φεβρουαρίου/2 Μαρτίου καταλήφθηκε το κάστρο του Πλαταμώνα από τους Μιγ. Τζημα και Μιλτ. Αποστολίδη με τη συνδρομή των κατοίκων της Λεπτοκαρυας, της Σκοτίνας και του Παντελεήμονα.
Έλληνες επαναστάτες της Μακεδονίας το 1878,
 μεταξύ αυτών ο επίσκοπος Κίτρους Νικόλαος,
 ο πρόεδρος της προσωρινής κυβέρνησης
 Ε. Κοροβάγγος,
 ο Κ. Φαρμάκης,
 ο Ν. Αξελός
και ο Χαραλ. Λελούδας.
  
Μια μέρα αργότερα, 
όταν υπογραφόταν η συνθήκη του Αγ. Στεφάνου 
οι αντιπρόσωποι των διαφόρων χωρίων εξελεξαν προσωρινή κυβέρνηση με πρόεδρο 
τον Ευάγγελο Κοροβάγκο 
η οποία έστειλε την παρακάτω προκήρυξη στους Ευρωπαίους προξένους :     

«Προς τις Κυβερνήσεις των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων.

Τα πολυχρόνια δεινά, ων γνώσιν έλαβον κατά καιρούς διά των αντιπρόσωπων αυτών αι σεβασταί Κυβερνήσεις και τα οποία επετάθησαν επ’ εσχάτων, ηνάγκασαν τους κατοίκους της Μακεδονίας να δράξωνται των οπλών, οπως προστατεύσωσι την ζωήν, την τιμήν και την ιδιοκτησίαν εαυτών.

Συνελθόντες σήμερον οι αντιπρόσωποι των διαφόρων κοινοτήτων της

Μακεδονίας, 
κατέλυσαν την τυραννικήν εξουσίαν του Σουλτάνου,

ανεκήρυξαν την ένωσιν της Μακεδονίας μετά της μητρός Ελλάδος και εξελέξαντο ημάς, όπως σχηματίσωμεν την προσωρινήν Κυβέρνησιν της επαναστάσεως

 με την υποχρέωσιν ν’ αποταθώμεν προς τας Χριστιανικός Δυνάμεις και να ζητήσωμεν την ισχυράν αυτών προστασίαν υπέρ τον δικαίου του αγώνος μας και το έλεος αυτών υπέρ των κινδυνευόντων εκ της Τουρκικής θηριωδίας γυναικοπαιδών ημών.

Πεποίθαμεν, ότι η περί τον μέλλοντος της Ανατολής μέριμνα των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων θέλει επεκταθή και εφ’ ολοκλήρου της Μακεδονίας, η οποία είναι ετοίμη υπέρ της ελευθερίας της και υπέρ της μετά της μητρός Ελλάδος, ενώσεώς της, να παραδοθή εις το πυρ και τον όλεθρον, εάν είναι ανάγκη, ή να εξακολουθή δουλεύουσα εις την επονείδιστον εξουσίαν, ης τα όργανα, οι Κιρκάσιοι, οι Γκέκαι, οι Ζεϊμπέκαι και οι Βασιβουζούκοι ηρήμωσαν την πατρίδαν ημών και εβεβήλωσαν την τιμήν και την ιερότητα της οικογενειακής ημών εστίας.

Πάσαι αι υποσχέσεις και νποχρεώσεις, ας ανέλαβεν η εξουσία αντη απέναντι των υπηκόων της και απέναντι των Μεγάλων Δυνάμεων, απεδείχθησαν μέχρι τούδε εσκεμμένως δόλιαι και απατηλαί.

 Η τουρκική Κυβέρνησις πολλάκις παρεχώρησε δικαιώματα, αλλ’ η τνραννία ουδέ προς στιγμήν εχαλαρώθη• απ’ εναντίας τα δεινά ημών παρίστανται ατελεύτητα και φοβερώτερα, καθόσον η κυβέρνησις αύτη χαλαρούται και εκμηδενίζεται. 

Δια τούτο ηναγκάσθημεν να καταφύγωμεν εις τα όπλα, ίνα αποθάνωμεν τουλάχιστον ως άνθρωποι και Έλληνες, εάν δεν μας επιτραπή να ζήσωμεν ως άνθρωποι λογικοί και ελεύθεροι.

Εν Λητοχωρίω Ολύμπου τη 19 Φεβρουάριου 1878 
Η προσωρινή Κυβέρνησις της Μακεδονίας 
Ευάγγελος Κοροβάγκος, πρόεδρος, 
Α. Αστεριού,
 Γ.Β. Ζαχαριάδης,
 Νικηφόρος, ιερομόναχος,
 Ιωάννης Γ. Βεργίδης, 
Αθαν. Γεωργίου, ιερεύς, 
Ιωάννης Νικολάου».

Κοσμάς Δουμπιώτης
(1826-1922)
 Κατά τις μετέπειτα φάσεις των στρατιωτικών επιχειρήσεωνο Κ. Δουμπιώτης, ο οποίος δεν διακρινόταν για τα ηγετικά προσόντα του ,διέπραξε ουσιαστικά σφάλματα πολεμικής στρατηγικής.

Έτσι, αντί να σπεύσει αμέσως μετά την πτώση του Λιτοχώρου να καταλάβει την Κατερίνη,έχασε πολύτιμο καιρό διαπραγματευόμενος με τους αντιπροσώπους της χριστιανικής και της τουρκικής κοινότητας της πόλης Ν. Μπίτσο και Δερβίς πασά αντίστοιχα, οι οποίοι επιδίωκαν να τον καθυστερήσουν μέχρι την άφιξη τουρκικών ενισχύσεων , γεγονός, που συνέβαλε άμεσα στην ενίσχυση των τουρκικών δυνάμεων στην Κατερίνη, από όπου εξορμοΰσαν, για να στραφούν ανενόχλητες κατά των επαναστατών του Ολύμπου και της Πιερίας.

 Ο προδοτικός ρολος του Ν. Μπίτσου και του αδελφού του Ιωάννη, διερμηνεα του αγγλικού προξενείου της Θεσσαλονίκης, οι οποίοι ξεγέλασαν το Δουμπίωτη προσφέροντάς του δήθεν την υποταγή της Κατερίνης με τον όρο να μη εισβάλουν σ’ αυτήν οι επαναστάτες, προκύπτει σήμερα καθαρά απο πολλές ιστορικές πηγές αλλά και από όσα εξιστορεί λεπτομερειακά σ’ εκθεση του ο Ελληνας πρόξενος της Θεσσαλονίκης Κ. Βατικιώτης στις 26 Φεβρουάριου 1878.

Ενα δεύτερο σφάλμα τακτικής ήταν ότι ο Δουμπιώτηςδιεσπασε τον κύριο ογκο του σώματός του στέλνοντας τον Γ. Ζαγείλα στη Ραψανη και μειώνοντας μ’ αυτόν τον τρόπο την αριθμητική ισχύ της αρχικής δύναμης του  .
 Ένα άλλο σοβαρό πρόβλημα που αντιμετώπιζε  ήταν η μεγάλη έλλειψη τροφών και πολεμοφοδίων παρά τις σκληρές προσπάθειες που κατέβαλε η Μακεδονική Επιτροπή, για να μειώσει όσο ηταν δυνατό τις δυσχερειες αυτές.

Πραγματικά, το Μάρτιο του 1878 έστειλε νεο εκστρατευτικό σώμα με αρχηγό τοΜάρκο Καραγεώργο,αλλά η απόβαση του στο Λιτόχωρό απέτυχε και τα πολεμοφόδια κυριεύθηκαν απο τους Τουρκους.
Την ίδια επίσης εποχή συνέστησε ειδική επιτροπή στη Σκιάθο με επικεφαλής τους. N. X. Σταγειρίτη και Ιω. Γεωργιάδη, η οποία ειχε σα σκοπο την αποστολή οπλισμού στη Μακεδονία .

Στις 24 φεβρουαρίου/8 Μαρτίου 1878 ο Κ. Δουμπιώτης, αφού μοίρασε όπλα στους άντρες των γύρω χωριών, ξεκίνησε με 400 εθελοντές και 65 κατοίκους από το αφρούρητο πια Λιτόχωρο, για να εμφυσήσει θάρρος στους πληθυσμους που είχαν επαναστατήσει, και να εκστρατεύσει κατά της Ισχοβας, η οποία υπήρξε αποικία των Κιρκασιών.

 Κύριος στόχος του ήταν να ενθαρρύνει τους αγροτικούς πληθυσμούς, που καταδυναστεύονταν από τους Κιρκασίους και επιζητούσαν την απαλλαγή τους από τα δεινά. Μολαταύτα η προσέλευση των κατοίκων των γύρω χωριών στις τάξεις των επαναστατών δεν υπήρξε αθρόα.

 Ύστερα από εξαντλητική πορεία τεσσάρων ημερών μέσα από τα χωριά Βροντού, Ζιάζιακο (Λόφος), Ρητίνη και Δράνιστα (Μοσχοπόταμο), έφτασαν στη Ράντανη (Ρυάκια) κοντά στην Τόχοβα, ενισχυμένοι από τους οπλαρχηγούς Π. Καλόγηρο και Γ. Νταβέλη.

Το βράδυ της 28ης Φεβρουάριου ήλθε εκεί με 70 άντρες και ο επίσκοπος Κίτρους Νικόλαος, ο οποίος είχε υψώσει λίγες μέρες πριν (22 Φεβρουάριου /6 Μαρτίου) την επαναστατική σημαία στον Κολινδρό με τη συμπαράσταση των Β. Χοστέβα και Π. Καλογήρου .

Το γεγονός αυτό συμπίπτει σχεδόν χρονικά (23 Φεβρουάριου) με τη μεγάλη νίκη που εξασφάλισαν οι συγκεντρωμένοι στον Κάτω Όλυμπο οπλαρχηγοί, Γ. ΖαχείλαςκαιΜιλτ. Αποστολίδης, οι οποίοι, ύστερα από τριήμερη μάχη, πρόσβαλαν ισχυρό σώμα Γκέγκηδων και ντόπιων Τούρκων κοντά στο χωριό Δερελή (Γόννος) .

2.    Σύγχρονα με την αρχική άφιξη των επαναστατών στο Λιτόχωρο και τη μετέπειτα κατάληψή του, παρατηρήθηκε γενική εξέγερση σχεδόν όλων των χωριών της περιοχής Κολινδρού.

Η σημασία της απελευθέρωσης του Κολινδρού υπήρξε πολύ μεγάλη.

Κωνσταντίνος Βατικιώτης
 Ακόμη και ο Έλληνας πρόξενος της Θεσσαλονίκης Κ. Βατικιώτηςσυνέχιζε να ενθαρρύνει τους ελευθερωτές του και να τους συστήνει να οχυρωθούν και να περιμένουν ενισχύσεις.
Οι επαναστάτες όμως ήταν αποφασισμένοι να μη παραδώσουν τα όπλα. 
Έστειλαν τις οικογένειές τους στις οχυρές θέσεις Φυλακτό και Γαλακτό και οι ίδιοι, περίπου 700, οχυρώθηκαν μέσα στον Κολινδρό, για να αποκρούσουν την επίθεση του Ασάφ πασά και των τεσσάρων τουρκικών ταγμάτων, που τους περιέσφιγγαν .
Αντιμετωπίζοντας όμως σοβαρότατα προβλήματα ανεφοδιασμού και αδυνατώντας ν’ αντιπαρατεθούν με τις ισχυρές τουρκικές δυνάμεις, εγκατέλειψαν στις 26 Φεβρουαρίου/10 Μαρτίου μαζί με τους ντόπιους την κωμόπολη, αφού πρώτα πυρπόλησαν το μητροπολιτικό μέγαρο έπειτα από απόφαση του μητροπολίτη Κίτρους .

Οι επαναστάτες στράφηκαν στη συνέχεια στην κατάληψη επικαίρων θέσεων κοντά στην Παλατίτσα και στη Ράντανη.
Τριακόσιοι περίπου Τούρκοι και Κιρκάσιοι κυρίευσαν τελικά τον Κολινδρό και λεηλάτησαν την κωμόπολη .
Μια θλιβερή πτυχή των δραματικών γεγονότων που ξετυλίχθηκαν στον Κολινδρό την εποχή εκείνη, αποκαλύπτει την άρνηση ενός μεγάλου τμήματος του ελληνικού πληθυσμού να εγκαταλείπει την κωμόπολη μαζί με τον επίσκοπο Κίτρους.
Ενώ από την αρχή είχε συμφωνηθεί η μαζική αποχώρηση όλων των κατοίκων, αργότερα ορισμένοι πρόκριτοι του Κολινδρού, τη στάση των οποίων καυτηριάζει με πικρά λόγια ο μητροπολίτης, μετέβαλαν τη γνώμη τους και έμειναν συμπαρασύροντας μ’ αυτόν τον τρόπο σημαντικό μέρος του ντόπιου πληθυσμού.

 Μάλιστα στις 27 Φεβρουάριου, αφού είχαν ήδη αποφασίσει να προσκυνήσουν, έστειλαν αντιπροσωπεία στο χωριό Λιμπάνοβο στα βόρεια του Κολινδρού «προσκαλούντες τους Τούρκους και λεγοντες ότι παρεπείσθηοαν και εβιάσθησαν υπό του αρχιερέως αυτών και των κλεπτών» .
Στο μεταξύ οι δυνάμεις των επαναστατών του Κ. Δουμπιώτη, που είχαν συγκεντρωθεί στη Ράντανη και σκόπευαν να επιτεθούν κατά των Κιρκασιών, κρίθηκαν ανεπαρκείς για την κατάληψη της Τόχοβας .
Κύριος σκοπός τους υπήρξε τώρα η κατάληψη της μονής Πέτρας και η ενίσχυση της επανάστασης των χωριών της επισκοπής Κίτρους.

Στη Ράντανη, όπου είχαν συναντηθεί ο Δουμπιώτης μαζί με τον επίσκοπο Κίτρους και άλλους οπλαρχηγούς, αποφασίστηκε να διαιρεθούν οι ελληνικές δυνάμεις.
Έτσι ο επίσκοπος Νικόλαος (μαζί με 80 εθελοντές και τον ανθυπολοχαγό Μ. Τζήμα) πέρασε στις αρχές Μαρτίου από τη μονή των Αγ. Πάντων και έφτασε στην Παλατίτσα,όπου ενώθηκε με άλλες επαναστατικές δυνάμεις, που είχαν επικεφαλής τους Β. Χοστέβα, το Θεσσαλό Αθαν. Κοκοράβα, το ντόπιο οπλαρχηγό Κωνστ. Κυρκόπουλο, το γιατρό Δημοσθ. Καλοστύπηκαι άλλους. Μετέπειτα πληροφορίες του Κ. Βατικιώτημνημονεύουν ότι 600 επαναστάτες του Κολινδρού, ενισχυμένοι και από τους άντρες του Μ. Τζήμα, αφού είχαν εξασφαλίσει τις οικογένειες τους στην οχυρή θέση Άγ. Πάντες επάνω από το χωριό Παλατίτσα, κατέλαβαν τη δεξιά όχθη του Αλιάκμονα και απέκρουαν τις τουρκικές επιθέσεις σκοπεύοντας ν’ αντεπιτεθούν κατά του Κολινδρού.

Οι επαναστάτες συνέχισαν τις πολεμικές επιχειρήσεις τους με επιτυχία αξιόλογη υπήρξε η νίκη που σημείωσαν κατά των Τουρκαλβανών Γκέγκηδων στο χωριό Πρόδρομος, αλλά στις 15/27 Μαρτίου πληροφορήθηκαν από τον Παύλο Πατραλέξη ότι 800 περίπου Τούρκοι απειλούσαν να καταλάβουν τη μονή των Αγ. Πάντων, όπου ήταν συγκεντρωμένα τα γυναικόπαιδα.

Πραγματικά την επομένη έσπευσαν στους Άγ. Πάντες και, ύστερα από πολύωρη και σκληρή μάχη, κατόρθωσαν να σώσουν 300 περίπου οικογένειες αμάχων.

Κατά την υποχώρησή τους διέσχισαν τη Σπουρλίτα, το Βελβενδό, τα χιονισμένα Πιέρια και έπειτα από τιτάνιες προσπάθειες, έφτασαν στα Σέρβια με την ακαταπόνητη συμπαράσταση του μητροπολίτη Κίτρους, ο οποίος συνέχιζε να δίνει κουράγιο σ’ ολόκληρη την πορεία στους ντόπιους κατοίκους . 

Ανάλογη αγωνιστικότητα και αυτοθυσία έδειξε και ο Θεσσαλός σωματάρχης Αθ. Κοκοράβας, ο οποίος περιγράφει με ανάγλυφο τρόπο τις περιπέτειες των Ελλήνων μαχητών :

«Η πορεία ημών διά της νψηλοτέρας κορυφής των Πιερίων πλησίον Καταφυγίου είνε αξιομνημόνευτος• απλώς μόνον σας αναφέρομεν ότι οι πλείστοι των στρατιωτών έπαθον από ρευματισμούς, βουβώνας και ανάλογα τούτοις. 
Η πορεία της 21 Μαρτίου 1878 δι’ ημάς είνε πρωτοφανήςδιότι διήλθομεν όρη κεκαλυμμένα υπό χιόνος αδιαβάτον υπό ζώων, πεδιάδα και διά μέσου εχθρών κατεχόντων οχυράς θέσεις, η πορεία δε ημών ή το 24 ολοκλήρων ωρών.

Μετά τούτο ωδοιπορούμεν ησύχως προς ανακούφισιν των κεκοπιακότων στρατιωτών, οίτινες ουδόλως εγόγγυσαν διά την μακράν και σύντονον εκείνην πορείαν της 21 Μαρτίου. 
Και τούτο εγένετο κατ’ απαίτησιν του ακαμάτου και φλογερού ιατρού του σώματος Δημοσθένους Καλοστύπη, αδελφού τον εν Σέρραις γυμνασιάρχου Ι.Ν. Καλοστύπη. 
Εντεύθεν ο αρχηγός απέχει 6 ώρας, ώστε αύριον κατά πάσαν πιθανότητα θα συναντήσωμεν τον αρχηγόν.

Το επιτελείαΐ'τον σώματος ημών συγκειμένου (sic) εκ τον Αγ. Κίτρους Νικολάον, Βαγγέλη Χοστέβα, εμού, τον Κ. Κιρκοπούλον και τον ιατρού τον σώματος Ν.Δ. Καλοστύπη, έχομεν αποφασίσει ίνα μετά την προμήθειαν ικανών πολεμοφοδίων και όπλων επανακάμψωμεν εις Μακεδονίαν διότι νυν η Μακεδονία είπερ ποτέ εγκαταλιμπάνεται έξω πάσης βελτιώσεως της τύχης της. Εκεί! Εν Μακεδονία εννοώ θα χύσω το αίμα μον αν και κατάγομαι εκ Θεσσαλίας.
Οι στρατιώται άπαντες ήσαν γυμνοί και ανυπόδητοι και τούτο διότι καθ’ εκάστην διηρχόμεθα λόφους, όρη και δάση, άτινα φιλούσιν ίνα τους εκείθεν διαβαίνοντας καθιστώσιν ανυποδήτους και γυμνητεύόντας».

Η ανασύνταξη των τουρκικών δυνάμεων αμέσως μετά την έκρηξη του επαναστατικού κινήματος και η άφιξη τουρκικού στρατού από το Κοσσυφοπέδιο με επικεφαλής τον Ασάφ πασά για την καταστολή της εξέγερσης, στόχευαν ουσιαστικά στην κατάληψη του ανυπεράσπιστου Λιτοχώρου .

Πραγματικά η κατάληψη και η πυρπόλησή του στις 3/15 με 4/16 Μαρτίου του 1878 έδωσε τη χαριστική βολή στην πορεία των επιχειρήσεων των επαναστατών και συνέβαλε σημαντικά στην αποθάρρυνσή τους, όπως και των κατοίκων των γύρω περιοχών.

Δημιούργησε ακόμη σοβαρότατα προβλήματα ανεφοδιασμού, γιατί επέτρεψε στους Τούρκους την κατάληψη των παραλίων από τις εκβολές του Αλιάκμονα ως τις εκβολές του Πηνειού .

Η καταστροφή του Λιτοχώρουπροξένησε μεγάλη εντύπωση στους Ευρωπαίους προξένους, οι οποίοι τηλεγράφησαν στις πρεσβείες τους στην Κωνσταντινούπολη, για να ανακοινώσουν τα τραγικά γεγονότα και σύγχρονα επισκέφτηκαν το βαλή της Θεσσαλονίκης και τον παρακάλεσαν να διατάξει τον Ασάφ πασά να διακόψει τη λεηλασία του Λιτοχώρου και των γΰρω χωριών. 

Ο Τούρκος πασάς έσπευσε ν’ απαντήσει ότι 15 μόνο σπίτια είχαν καεί από το βομβαρδισμό και 5 κατά την υποχώρηση των επαναστατών και ότι ο ίδιος δεν είχε την πρόθεση να βλάψει τα γυναικόπαιδα .

 Στην πραγματικότητα όμωςκάηκαν 300 σπίτια, 9 εκκλησίεςκαι έμειναν άστεγοι 600 κάτοικοι, πολλοί από τους οποίους βιάστηκαν και ληστεΰθηκαν . 

Τα γυναικόπαιδα του Λιτοχώρου, όσα είχαν καταφύγει στη μονή Διονυσίου, υποχρεώθηκαν να επιστρέψουν στην καταστραμμένη πόλη, γιατί ο Ασάφ πασάς απείλησε ότι θα στρεφόταν εναντίον τους. Αργότερα, οι περισσότερες από τις οικογένειες αυτές εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη σε χάνια και αλευρόμυλους έξω από την πύλη Βαρδαρίου.
Με πρωτοβουλία του Κ. Βατικιώτη και του μητροπολίτη Θεσσαλονίκης καταρτίστηκαν επιτροπές για την οικονομική ενίσχυση των Λιτοχωριτών προσφύγων .

Μετά την καταστροφή του Λιτοχώρου και της Ραψάνης  ο Κ. Δουμπιώτης κατευθύνθηκε από τον Κοκκινοπλό στη Σκαμνιά και έπειτα νοτιοδυτικά στην Πολυάνα, όπου συγκρούστηκε με τουρκικό στρατό, αλλά η έλλειψη πολεμοφοδίων τον υποχρέωσε να κινηθεί προς τα Χάσια, για να ενωθεί με τις ενισχύσεις, που επρόκειτο να σταλούν από τη Μακεδονική Επιτροπή .

 Στα μέσα Μαρτίου του 1878 η Μακεδονική Επιτροπή είχε καταρτίσει νέα αποστολή 300 άντρων με επικεφαλής τον Μακεδόνα οπλαρχηγόΓιαννάκη Ολύμπιο, το Γούλα Νέλα και τον Επαμεινώνδα Ζιάκα, εγγονό τουΓιαννούλη Ζιάκα. Η λήψη σύντονων μέτρων εκ μέρους των τουρκικών αρχών ματαίωσε τελικά την απόβαση των επαναστατών στα παράλια του Ολυμπου.

Τότε στρατολογήθηκαν τρία νέα σώματα με αρχηγούς τους Γιαννακό Ολύμπιο, Κ. Κριεμάδηκαι Χρ. Γεωργιάδη, τα οποία απέτυχαν όμως να προωθηθούν στη Μακεδονία λόγω των μεγάλων αναγκών που αντιμετώπιζαν οι Έλληνες επαναστάτες στη Θεσσαλία .

Στα τέλη Μαρτίου του 1878 πραγματοποιήθηκε στο χωριό Κοντσικό των Χασίων η συνάντηση του σώματος του Κ. Δουμπιώτη με τον επίσκοπο Κίτρους και τους άλλους οπλαρχηγούς. Στις αρχές Απριλίου το σώμα του Δουμπιώτη, ενισχυμένο από ένα μεγάλο τμήμα των επαναστατικών δυνάμεων, βρισκόταν στη Δεσκάτη της επαρχίας Γρεβενών περιμένοντας ενισχύσεις και στη συνέχεια κατευθύνθηκε στο χωριό Πόρτες των Αγράφων .
Από εκεί ο Δουμπιώτης έστειλε τον Ε. Κοροβάγκο και τον Λ. Πασχάλη, για να συναντήσουν τον αρχηγό της θεσσαλικής επανάστασης Iσχόμαχο και να ζητήσουν ενισχύσεις .

3.    Το δεύτερο δεκαήμερο του Απριλίου (1878) έληξαν οι εχθροπραξίες ανάμεσα στα τουρκικά στρατεύματα και στα ελληνικά ανταρτικά σώματα, με τη μεσολάβηση των  Άγγλων προξένων της Αθήνας Merlin και της Θεσσαλονίκης Blunt, με την υπογραφή ανακωχής στις 16 Απριλίου (Τετάρτη της Διακαινησίμου) και με την αποχώρηση των επαναστατών στο ελληνικό βασίλειο.
Οι διαπραγματεύσεις πραγματοποιήθηκαν στο Σμόκοβο της Καρδίτσας με την παρουσία και του Μακεδόνα λοχαγού Ισχόμαχου .

Μετά την υπογραφή της συνθήκης του Αγ. Στεφάνου η Αγγλία, η οποία αντέδρασε ζωηρά στους όρους της συνθήκης ειρήνης, πήρε την πρωτοβουλία, με την έγκριση της ελληνικής κυβέρνησης, να επαναφέρει την ηρεμία στις υπόδουλες ελληνικές επαρχίες.

 Έτσι επέστρεψαν στο ελληνικό βασίλειο ο Κ. Δουμπιώτης με τα υπολείμματα του σώματός του, ο επίσκοπος Κίτρους Νικόλαος, ο πρόεδρος της «Προσωρινής Κυβερνήσεως της Μακεδονίας» Ε. Κοροβάγκοςκαι 400 Μακεδόνες πρόσφυγες.
 Ρακένδυτοι και καταπονημένοι από τις κακουχίες, οι άντρες του Δουμπιώτη και του μητροπολίτη Κίτρους, έφτασαν στη Χαλκίδα, όπου αποβιβάστηκαν και εγκαταλείφθηκαν κυριολεκτικά στην τύχη τους.
Είναι πολύ χαρακτηριστικά όσα δημοσιεύονται στις 4 Μαΐου 1878 στην εφημερίδα «Εύβοια» σχετικά με τη στάση της επίσημης ελληνικής πολιτικής απέναντι στα επαναστατικά κινήματα των υποδούλων:
«Ιδού η υποδοχή, ην η κυβέρνησις ητοίμασε διά τονς μάρτυρας της ελευθερίας! 
Ιδού η προς τους εθελοντάς αμοιβή!
Ιδού η περιποίησις προς τους γενναίους πολεμήσαντας μετά του νέου Γερμανού Μακεδόνας εξ Ολύμπου, ερχομένους δ’ εν τω μέσω παντοίων στερήσεων και κινδύνων, όπως αναπαυθώσιν εις τους κόλπους της φιλοστόργου μητρός των» .

Στις περιοχές Ολύμπου και Πιερίων συνέχισαν να δρουν και μετά το τέλος του επαναστατικού κινήματος του 1878 αρκετά ληστανταρτικά σώματα , όπως εκείνα των Χοστέβα, Καλόγηρου, Τρουμπούκη, Λιάκου, Ζαρκάδα, Γκατζάρα και άλλα, τα οποία όμως προέβαιναν και σε βιαιοπραγίες σε βάρος των ελληνικών πληθυσμών .
Οι άντρες των σωμάτων αυτών συχνά παραπονούνταν στις ελληνικές προξενικές αρχές για την έλλειψη ηθικής και υλικής συμπαράστασης εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης.
 Γι’ αυτό το λόγο τα σώματα των Ε. Χοστέβα και Π. Καλόγηρου σχέδιαζαν το Νοέμβριο του 1878 να επιστρέψουν στη Θεσσαλία και είχαν ζητήσει τη σχετική άδεια του Κ. Βατικιώτη.

Επιθυμούσαν λοιπόν να πληροφορηθοΰν, εάν ήταν σκόπιμο να παραμείνουν στο μακεδονικό χώρο εφόσον υπήρχε η πιθανότητα να εκραγεί νέο επαναστατικό κίνημα.

Ο Έλληνας πρόξενος της Θεσσαλονίκης, εκτιμώντας τη μακροχρόνια ευεργετική παρουσία τους στη Μακεδονία και την άψογη συμπεριφορά τους απέναντι στους χριστιανικούς πληθυσμούς, αλλά σταθμίζοντας ακόμη και την απαραίτητη συνέχιση της παρουσίας των ελληνικών ανταρτικών σωμάτων στο μακεδονικό χώρο έπειτα από τη νέα πολιτική κατάσταση, που διαμορφώνεται μετά το συνέδριο του Βερολίνου , ζήτησε, όπως προκύπτει από σχετική επιστολή του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών Θεόδ. Δηλιγιάννη, την παράταση της παραμονής τους.
Η έλλειψη όμως των πολεμοφοδίων και οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες υποχρέωσαν τελικά τους δύο οπλαρχηγούς να επιστρέψουν στη Θεσσαλία.
Σε σχετική επιστολή του προς τον Κ. Βατικιώτη ο Θ. Δηλιγιάννης τόνιζε στις 21 Αυγούστου 1878 τα εξής χαρακτηριστικά, από τα οποία διαφαίνεται ανάγλυφα η στάση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής απέναντι στο μακεδονικό ζήτημα:

 «Εν όσω υπάρχει εκκρεμές μεταξύ ημών και της Πύλης το ζήτημα των μεταρρυθμίσεων των ορίων, συμφέρον έχομεν να όιατηρήται παν ό,τι δύναται να παράσχη περισπασμούς εις την Πύλην, καθόσον δεν δυνάμεθα από τούδε να προείδωμεν οποίαν τροπήν δύναται να λάβη το ειρημένον ζήτημα. 
Αλλ’ ουδέν ήττον δεν εννοούμεν ουδέ να φανώμεν υποθάλπτοντες ταραχάς εις πληθυσμούς εν τη Τουρκία ουδέ να ωθήσωμεν αν εξακολουθούντες τον αγώνα απειλούνται υπό παρομοίου κινδύνου. Επομένως απόκειται εις υμετέραν δεξιότητα όπως εμφορούμενος υπό των ιδεών τούτων αφ’ ενός μεν προσπαθήτε όπως όιατηρήται όσον ένεστι ο πυρήν της Επαναστάσεως, χορηγήτε δ’ αφ’ ετέρου δι’ ων οίδατε μέσων την ημετέραν αντίληψιν εις τους αντάρτας οίτινες ήθελον έχει ανάγκη αυτών, αλλ’ ενεργήτε ταύτα πάντα μετά τοσαύτης προσοχής και δεξιότητος, ώστε ου μόνον να μη δώσητε αφορμάς ίνα εννοήσωσι την πολιτείαν ημών ταύτην, αλλ’ ουδέ να εννοήσωσι υμάς το παράπανω εξ εναντίας επιθυμητόν είναι να πείθωνται ότι υμείς συντελείτε εις την αποκατάστασιν της τάξεως εν τη χώρα».

Στις βασικότερες αιτίες για την αποτυχία της επανάστασης του Ολυμπου, αν εξαιρέσει κανείς τα σφάλματα της πολεμικής στρατηγικής του Κ. Δουμπιώτη και την έλλειψη συντονισμού των επιχειρήσεων των επαναστατών, όπως ήδη αναπτύχθηκε κατά την εξιστόρηση των γεγονότων, θα πρέπει ν’ αναξητηθούν γενικότερα
 η χαλαρή ή και αρνητική ακόμη στάση της επίσημης ελληνικής πολιτικής
 απέναντι στο επαναστατικό κίνημα της Μακεδονίας
 και ειδικότερα η αδυναμία αποστολής όπλων και πολεμοφοδίων 
για τον εξοπλισμό των ντόπιων κατοίκων 
σύγχρονα με την άφιξη του σώματος του Κ. Δουμπιώτη στη Μακεδονία, η έλλειψη συγχρονισμού κατά την εξέγερση της Χαλκιδικής με δυσάρεστες συνέπειες στη διεξαγωγή των επιχειρήσεων του Ολύμπου παρά τη στρατολόγηση ισχυρού εκστρατευτικού σώματος εκ μέρους της Μακεδονικής Επιτροπής, και τέλος, η απουσία ενός μικρού αριθμού εθελοντών, οι οποίοι θα αναλάμβαναν να συντονίσουν τις ενέργειες των Δυτικομακεδόνων επαναστατών.
Οι τελευταίοι είχαν συγκεντρωθεί, όπως θα φανεί παρακάτω, στο όρος Βούρινο, και είχαν τη δυνατότητα να καταλάβουν τις κυριότερες διαβάσεις από το Μοναστήρι μέχρι τα Σέρβια και μ’ αυτόν τον τρόπο ν’ αποκλείσουν την κάθοδο τουρκικού στρατού από τη Βόρεια Μακεδονία και το Κοσσυφοπέδιο.
 Από την άποψη αυτή υπήρξε καταστρεπτική όχι μόνο για την επανάσταση του Ολύμπου αλλά ακόμη και για τη θεσσαλική εξέγερση, η εγκατάλειψη των Δυτικομακεδόνων και γενικότερα η απουσία ενός συντονισμένου και ολοκληρωμένου κινήματος στο δυτικομακεδονικό χώρο .

Β. Το επαναστατικό κίνημα στη Δυτική Μακεδονία

1.    Οι επαναστατικές ενέργειες του ελληνισμού της Κεντρικής Μακεδονίας δεν περιορίστηκαν μόνο στο γεωγραφικό αυτό χώρο, αλλά επεκτάθηκαν και στο βιλαέτι Μοναστηριού,στη Βορειοδυτική Μακεδονία, ανάμεσα σε συμπαγείς ελληνικούς σλαβόφωνους, βλαχόφωνους και αλβανόφωνους πληθυσμούς, οι οποίοι είχαν αναπτύξει έντονη εθνική δραστηριότητα.

Σε κάθε χωριό και κωμόπολη Έλληνες δάσκαλοι, πρόκριτοι, ιερείς και ντόπιοι κάτοικοι εργάζονταν σκληρά, με την πρωτοβουλία των Ελλήνων προξένων του ΜοναστηριούΝικολάου Σκωτίδη και Πέτρου Λογοθέτη,για τη βελτίωση της θέσης του ελληνικού στοιχείου και την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. 

Στο Μοναστήρι, 
στο Μεγάροβο, 
στο Τίρνοβο, 
στη Νιζόπολη, 
στο Κρούσοβο, 
στο Μπούκοβο, 
στο Μπούφι, 
στο Γκόπεσι, 
στη Μηλόβιστα, 
στην Κοριτσά, 
στη Ρέσνα, 
στην Αχρίδα, 
στο Γιαγκοβέτσι, 
στην Άνω και Κάτω Μπεάλα, 
στη Φλώρινα, 
στην Καστοριά, 
στη Βλάστη, 
στην Κλεισούρα και σε 

πολλά άλλα μικρά χωριά και κωμοπόλεις,
είχαν δημιουργηθεί ελληνικοί αντιστασιακοί πυρήνες για την πραγμάτωση του αγώνα.

 Πολλοί Έλληνες των περιοχών αυτών με τη συμπαράσταση των Ελλήνων διπλωματικών εκπροσώπων του Μοναστηριού είχαν δραστηριοποιηθεί και ήταν έτοιμοι να πολεμήσουν στο πλευρό των ανταρτικών σωμάτων της Δυτικής Μακεδονίας.

Ο Μακεδόνας επαναστάτης
Αναστάσιος Πηχιών
από την Αχρίδα
(1836-1913)
 Στο δυτικομακεδονικό χώρο αξιομνημόνευτη υπήρξε η δράση πολλών Ελλήνων κατοίκων, όπως των Ιωάν. Σιώμου,
 Θεοδ. Σκούταρη, 
Παύλου Φίτσου και πολλών άλλων στην Καστοριά, 
στη Βλάστη και στη Σιάτιστα,
των Ιωάν. Τσιμηνάκη, 
Αναστασίου Πηχεών και
 Ιωάν. Γκοβεδάρου 
στην Κοζάνη, 
του δασκάλου Κων. Γκιόρσα και των γιατρών Δημ. Βαφειάδη, Γεωργ. Αποστολίδη και Επαμ. Δημητριάδη στοΜοναστήρι, 

του δασκάλου Γεωργ. Δήμιτσα στη Μηλόβιστα,
 του εκπαιδευτικού Ν. Ντούρτα στη Νιζόπολη, 
του ιερέα Κωνσταντίνου και του Έλληνα προκρίτου Νικολάου Κριάστα στο Κρούσοβο, 
του Γεωργίου Μπέλτσου στη Ρέσνα,
 του γιατρού Μιχ. Τούρτουλη και των προκρίτων Πέτρου Μήλη και Παντελή Σαμόλη στην Κοριτσά  
και των προκρίτων Δημ. Μπέλλιου, Λαζάρου Γεωργίου, Αλεξίου Δημητρίου και Νικολ. Αθανασίου στο Τίρνοβο .

Κατά την έναρξη και στη διάρκεια του ρωσοτουρκικού πολέμου ο ελληνισμός της Δυτ. Μακεδονίας προετοιμάζεται και συντονίζει τις ενέργειές του.

Το Φεβρουάριο μάλιστα του 1878 οι Έλληνες του γεωγραφικού αυτού χώρου ζητούσαν επίμονα από το ελληνικό βασίλειο όπλα, πολεμοφόδια και ένα μικρό σώμα εθελοντών, για να προετοιμάσουν τους κατοίκους στη διεξαγωγή του αγώνα. 

Μνημείο που αναγράφει τον Ιωσήφ Λιάτη
μαζί με τους υπόλοιπους συναγωνιστές
της Μακεδονικής επανάστασης του 1878
Ο αρχηγός των επαναστατώνΙωσήφ Λιάτηςσε συνεργασία με τον πρόξενο της Θεσσαλονίκης Κ. Βατικιώτη, είχε αναλάβει αξιόλογη δράση για την προετοιμασία της εξέγερσης και τη
συμμετοχή των κατοίκων.
Χωρίς τον απαραίτητο οπλισμό και τα αναγκαία πολεμοφόδια περιφερόταν στα χωριά, ξεσήκωνε τους κατοίκους και τόνωνε την εθνική συνείδησή τους.

 Είχε μαζί του τον Κ. Δημητριάδη, απόστρατο αξιωματικό του ελληνικού στρατού από τη Σιάτιστα, και ορισμένους γυμνασμένους άντρες.
 Στις 16 Φεβρουάριου ο μετέπειτα πρόεδρος της προσωρινής κυβέρνησης της επαρχίας Ελιμείας (σημερινοί νομοί Κοζάνης και Καστοριάς) Ιωάννης Γκοβεδάρος και ο Αναστάσιος Πηχεών είχαν πετύχει να στρατολογήσουν 500 άντρες, οι οποίοι ήταν οπλισμένοι με τσακμακόπετρες, παλιά όπλα, ενώ ορισμένοι απ’ αυτούς υπήρξαν και άοπλοι.
Διαβεβαίωναν όμως τον Ιωσήφ Λιάτη ότι μετά την εξέγερση ο αριθμός τους θα πενταπλασιαζόταν .

Στις 18 Φεβρουάριου σχηματίστηκε στο όρος Βούρινο της Κοζάνης η
«Προσωρινή Κυβέρνησις εν τη Μακεδονία Επαρχίας Ελιμείας» 
με πρόεδρο τον I. Γκοβεδάρο,
γραμματέα τον I. Πηχεών,
μέλη τους Ζήση Εμμανουηλίδη, 
παπα Χριστόδουλο, 
παπα Ιωάννη, 
Αθανάσιο Γρηγορίου 
και τον αρχηγό των επαναστατών I. Λιάτη. 

Τα μέλη της προσωρινής κυβέρνησης έστειλαν την ίδια μέρα επαναστατική προκήρυξη προς την ελληνική κυβέρνηση , στην οποία διατράνωναν την πίστη τους ν’ αγωνιστούν για την απελευθέρωσή τους με τη συμπαράσταση του ελληνικού κράτους:

Μέγας Αλέξανδρος
του Φώτη Κόντογλου
«Η ημετέρα επαρχία, μη δνναμένη πλέον να υποφέρη τον ακατονόμαστον δούλειον τονρκικόν ζυγόν, τας ανηκούστους βιαιοπραγίας 
των καταδυναστευόντων 
την πατρίδα τον Μεγάλου Αλεξάνδρου 
τυράννων, 
τας απείρους κακώσεις και τας φοβεράς καταπιέσεις,
 εις ας ον μόνον η περιουσία ημών είναι εκτεθειμένη,
 αλλά και η ζωή αυτή και η τιμή, και βλέπουσα ότι την μεν ησυχίαν των υποδούλων Ελληνικών επαρχιών ον μόνον παρεγνώρισεν η άσπλαγχνος διπλωματία, αλλά και παρεξήγησεν, 
η δε Υψ. Πύλη, υπογράψασα τους προκαταρκτικούς όρονς της ειρήνης μετά της Ρωσσίας, απεμπολεί το πλείστον της Μακεδονίας εις τον Πανσλαβισμόν, ήρατο ως εις άνθρωπος τα όπλα, ίνα κηρύξη ενώπιον Θεού και ανθρώπων την ελευθερίαν από του δουλείου ζυγού και την μετά της Μητρός Ελλάδος ένωσιν αντής υπό το σκήπτρον τον θεοστέπτου και σννταγματικωτάτου Βασιλέως των Ελλήνων Γεωργίου τον Α΄. 

Οι υποφαινόμενοι, διορισθέντεςμέλη της προσωρινής κυβερνήσεως, της επαρχίας Ελιμείας και πληρεξουσιοδοτηθέντες υπό τε των εκλεξάντων ημάς εκλογέων και πάντων των συνεπαρχιωτών, προστρέχομεν εξ ονόματος αυτών προς την προσφιλεοτάτην ημών Μητέρα και επικαλούμεθα πάσαν την δννατήν συνδρομήν αυτής, όπως επιτύχωμεν την πραγματοποίησιν των αιωνίων και διαπύρων ευχών του Ελληνισμού. 
Αλλά και των απανταχού γης Ελλήνων και Φιλελλήνων επικαλούμεθα την ηθικήν και υλικήν αρωγήν προς επίτευξιν των πόθων ημών.
 Βεβαιούμεν δε και τούτους και την Μητέρα ημών, ότι, εάν εγκαταλειφθώμεν εις μόνας τας υλικάς δυνάμεις ημών, ενδέχεται οι αιμοβόροι και αιμοχαρείς ημών τύραννοι να καταστήσωσιν την ωραίαν ταύτην της Μακεδονίας επαρχίαν κοιλάδα κ,λαυθμώνος, επαναλαμβάνοντες και εν αυτή τας εν Βατάκκαι εν Βιζύη διαπραχθείσας τραγικωτάτας σκηνάς και να εξαφανίσωσιν αυτήν ολοσχερώς.

Πεποιθότες ότι η ημετέρα φωνή θέλει ηχήσει ου μόνον εις τα ώτα αλλά και εις τας καρδίας πάντων των Ελλήνων και Φιλελλήνων από τον ισχυροτάτου μέχρι του ασθενεστάτου, έχομεν την τιμήν να υποσημειωθώμεν».

2.    Οι Έλληνες επαναστάτες παρέμειναν συνολικά 12 μέρες στο βουνό και έπειτα υποχρεώθηκαν ν’ αναστείλουν τις επαναστατικές ενέργειές τους, γιατί ήδη είχε αποτύχει το κίνημα του Ολυμπου.

Ο I. Λιάτης παράγγειλε στους συμπολεμιστές του να επαγρυπνούν για ενδεχόμενη σύμπραξη με τους επαναστάτες του Ολύμπου.
Σύντομα όμως απατήθηκε στις προσδοκίες του, γιατί πολυάριθμος τουρκικός στρατός συγκεντρώθηκε στην Κοζάνη και στα Σέρβια και απειλούσε την εξόντωση των επαναστατών , ενώ παράλληλα είχε διαταχθεί η γενική κινητοποίηση των τουρκικών αρχών του βιλαετιού Μοναστηριού.

Την εποχή αυτή πραγματοποιούνται αλλεπάλληλες συλλήψεις Ελλήνων πατριωτών σε διάφορες περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας με το αιτιολογικό ότι είχαν συνεργαστεί με τους επαναστάτες .

Οι σπουδαιότεροι αρχηγοί των Δυτικομακεδόνων επαναστατών
Βασίλειος Ζούρκας,
 Νικόλαος Νταλίπης και
 Νικόλαος Κορδίστας, 
είχαν συγκεντρωθεί το Μάιο του 1878 με 300 άντρες στα Κορέστια και επιχειρούσαν αλλεπάλληλες επιθέσεις κατά των τουρκικών σωμάτων.

Οι κάτοικοι των Κορεστίων, οι οποίοι ήταν πρόθυμοι να πολεμήσουν στο πλευρό τους, επιδίωκαν την προστασία των Ελλήνων οπλαρχηγών από τις ληστρικές επιδρομές των Τουρκαλβανών . Αξιομνημόνευτη υπήρξε η σφοδρή σύγκρουση που σημειώθηκε στα τέλη Ιουνίου ανάμεσα στο Μπούφι και το Πισοδέρι, κατά την οποία τα ελληνικά ανταρτικά σώματα καταδίωξαν τις τουρκικές δυνάμεις και προκάλεσαν σ’ αυτές σοβαρές απώλειες .

Στις αρχές Ιουλίου του 1878 οι Β. Ζούρκας και Ν. Κορδίστας περιφέρονταν με 200 άντρες στα χωριά της Πρέσπας, από όπου επιχειρούσαν με επιδρομές προς το όρος Πέτρινο να αποκόψουν την επικοινωνία ανάμεσα στην Αχρίδα και το Μοναστήρι.
Η παρουσία τους είχε προκαλέσει σε τόσο μεγάλο βαθμό τον πανικό στις ντόπιες τουρκικές αρχές και στους μουσουλμάνους κατοίκους ώστε η διοίκηση του βιλαετιού Μοναστηριού είχε ζητήσει εσπευσμένα ενισχύσεις από τη Θεσσαλία και αργότερα από την Κωνσταντινούπολη για την αντιμετώπιση των επαναστατών.
Η ενίσχυση των τουρκικών σωμάτων, σύμφωνα με όσα αναφέρει σε σχετική επιστολή του της 9ης Ιουλίου ο Έλληνας πρόξενος του Μοναστηριού, δεν επρόκειτο παρολαυτά να κάμψει την ελληνική αντίσταση, γιατί «πλείστα χωρία προπάντων ορεινά είναι έτοιμα να κοινωνήσονν της τύχης των επαναστατών διότι έφθασαν ήδη εις απόγνωσιν οι κάτοικοι αυτών, ουδαμόθεν προσδοκονντες ανακονφιοιν των αδιακόπων παθημάτων αντών».

Στα μέσα Ιουλίου σημειώθηκαν νέες νικηφόρες συγκρούσεις για τους Ελληνες επαναστάτες κοντά στα χωριά Πισοδέρι, Αρμένσκο (Αλωνας) και Τύρσια (Τρίβουνο).Οι τουρκικές δυνάμεις είχαν υποστεί σημαντικές απώλειες σε έμψυχο υλικό και οι επαναστάτες είχαν κυριεύσει μεγάλες ποσότητες πολεμοφοδίων. 

Από ανάλογη επιτυχία στέφθηκε και η επιχείρηση του Β. Ζούρκα για την καταδίωξη του Οθωμανού Αμπεντίν και του σώματός του. Ο ακάματος αυτός Έλληνας οπλαρχηγός αντιμετώπισε στα τέλη Ιουλίου με αποφασιστικότητα τον περιβόητο Ισμαήλ αγά, ο οποίος λυμαινόταν κυριολεκτικά τις περιουσίες των Ελλήνων κατοίκων της περιφέρειας Καστοριάς .

Τον Αύγουστο του 1878 οι τουρκικές αρχές είχαν συγκεντρώσει στην Κοζάνη 15 τάγματα πεζικούκάι σχέδιαζαν να διαλύσουν τις επαναστατικές δυνάμεις, που αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα ανεφοδιασμού σε πολεμικό υλικό.
 Παρά τα ανυπέρβλητα όμως προβλήματα που συναντούσαν, ήταν αποφασισμένοι να πολεμήσουν και να δώσουν σκληρές μάχες , όπως χαρακτηριστικά αναφέρει σ’ επιστολή του της 19ης Ιουλίου 1878 ο Έλληνας πρόξενος του Μοναστηριού Π. Λογοθέτης:

«Οι μαχόμενοι άνδρες είναι ιθαγενείς ως και οι οπλαρχηγοί• τυγχάνουσι μεστοί αδαμάστον τόλμης και ρίπτονται μετ’ ακαθέκτον ορμής εις τας συμπλοκάς καθ’ ας πάντοτε σχεδόν μέχρι τούδε ηυδοκίμησαν». 

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι σημαντικότεροι από τους Έλληνες επαναστάτες είχαν έλθει σ’ επαφή με τον Έλληνα διπλωματικό εκπρόσωπο στο Μοναστήρι και ζητούσαν τη συνεργασία του .

Η διοίκηση Μοναστηριού επιστράτευσε στα μέσα Αυγούστου τους σκληροτράχηλους Τουρκαλβανούς Αλιόμπεη και Τζαφέρ αγά και έδωσε ακόμη την εντολή να στρατολογηθούν 2.000 περίπου άτακτοι Τουρκαλβανοί, οι οποίοι επρόκειτο να εισβάλουν στην περιοχή Πρεσπών.

Τις πυρετώδεις προετοιμασίες της τουρκικής διοίκησης φαίνεται όμως ότι αψηφούσαν οι οπλαρχηγοί Ζούρκας, 
Κορδίστας, 
Μανθόπουλος και 
Καραγεώργης,
οι οποίοι τόλμησαν στα τέλη του δεύτερου δεκαήμερου του Αυγούστου να προελάσουν μέχρι τη Νιζόπουλη, για να συγκρουστούν με τις τουρκικές δυνάμεις.
Είναι πολύ χαρακτηριστικά όσα σχετικά αναφέρει ο Π. Λογοθέτης σ’ έκθεσή του στις 20 Αυγούστου 1878:
«Εντεύθεν υπολαμβάνεται αναμφισβήτητον, ότι η τόλμη των ανθρώπων τούτων εκτρέπεται μέχρι παραφροσύνης» .

Οι επαναστατικές δυνάμεις ενισχύονταν με την πάροδο του χρόνου περισσότερο από νέους μαχητές, οι οποίοι προέρχονταν από διάφορες περιοχές της Δυτικής και Βορειοδυτικής Μακεδονίας .

Την ίδια εποχή ο Β. Ζούρκας πέτυχε ύστερα από φονικότατη σύγκρουση να αιχμαλωτίσει τον περιβόητο Αλιόμπεη, αλλά αργότερα τον άφησε ελεύθερο με τον όρο ότι δεν θα επιχειρούσε στο εξής να στραφεί κατά των Ελλήνων επαναστατών, γιατί παλαιότερα ο Αλβανός μπέης είχε προστατεύσει την οικογένειά του.
Πολυάριθμοι όμως Αλβανοί, εκδικούμενοι τις μεγάλες απώλειές τους σε έμψυχο υλικό μετά τις αλλεπάλληλες συγκρούσεις τους με τα ελληνικά ανταρτικά σώματα, έκαψαν τα χωριά Λιμπόνια και Βρατοτζίνα της περιφέρειας Πρεσπών και λαφυραγώγησαν τα σπίτια των κατοίκων τους .

Τα τουρκικά στρατιωτικά αποσπάσματα προσπαθώντας να ελέγξουν την κατάσταση, πρόβαιναν σε αλλεπάλληλες βιαιοπραγίες σε βάρος των Ελλήνων κατοίκων της Βορειοδυτικής Μακεδονίας.

Οι κάτοικοι αυτοί υφίστανται παράλληλα και τις ληστρικές επιδρομές πολλών ελληνικών σωμάτων στο Γκόπεσι, 
στη Μηλόβιστα, 
στη Ρέσνα, 
στο Πισοδέρι, 
στο Λέχοβο και 
στην Κλεισούρα, 
όπου είχαν εισβάλει στις αρχές Σεπτεμβρίου λαφυραγωγώντας σπίτια και καταστήματα και αιχμαλωτίζοντας πλουσίους νέους της κωμόπολης με αντάλλαγμα την πληρωμή λύτρων .

Οι συγκρούσεις ανάμεσα στα ελληνικά ανταρτικά σώματακαι τον τουρκικό στρατόσυνεχίστηκαν αμείωτες κατά τους μήνες Οκτώβριο Νοέμβριο 1878 σε διαφορετικές περιοχές του δυτικομακεδονικού χώρου παρά τις δυσμενέστατες καιρικές συνθήκες.

 Η στυγνή καταπίεση που εφάρμοζαν ολοένα και συχνότερα οι τουρκικές αρχές του βιλαετιού Μοναστηριού σε βάρος του ελληνισμού της Μακεδονίας, οι επιδρομές των τουρκαλβανικών σωμάτων και οι συνεχείς συλλήψεις και φυλακίσεις αθώων χωρικών με την κατηγορία ότι συνεργάζονταν με τα ανταρτικά σώματα, αλλά και οι δολοφονίες Ελλήνων προκρίτων της Δυτ. Μακεδονίας, είχαν δημιουργήσει μια αφόρητη κατάσταση στον ντόπιο πληθυσμό .

Οι τραγικότερες σκηνές ξετυλίχθηκαν στην περιοχή Μοριχόβου, στα μέσα Νοεμβρίου, με τη σύλληψη 100 σλαβοφώνων Ελλήνωνμε την πρόφαση ότι συνεργάζονταν με τα ελληνικά σώματα.
Οι αιχμάλωτοι οδηγήθηκαν αλυσοδεμένοι στον Περλεπέ και ρίχθηκαν στις φυλακές χωρίς να υποβληθούν σε ανάκριση .

Η καταπίεση του ελληνισμού της Βορειοδυτικής Μακεδονίας και γενικότερα του χριστιανικού πληθυσμού είχε πάρει την εποχή εκείνη τόσο μεγάλες διαστάσεις ώστε ο Έλληνας εκπαιδευτικός και μόνιμος συνεργάτης του ελληνικού προξενείου Μοναστηριού Αν. Πηχεών σημείωνε σ’ επιστολή του σταλμένη από τη Χρούπιστα στις 2 Νοεμβρίου 1878 προς τον Κ. Βατικιώτη τα εξής:

«Οι Χριστιανοί κάτοικοι των μερών τούτων εις τοιαντην περιήλθον κατάστασιν, ώστε ου μόνον ρωσσοβουλγαρικάς συμμορίας, αλλά και ινδοσινικάς συμμορίας με ανοικτάς αγκάλας θέλουσι δεχθή, εάν αύται προκηρύξουσι την από του υπάρχοντος ζυγού απελευθέρωσιν. 
Πάντες είχαν εστραμμένα τα βλέμματά τους προς την ελευθέραν Ελλάδα ως προς πολικόν αστέρα και από αυτής προσεδόκουν το παν, αλλ’ ήδη απωλέσαντες τας περιουσίας, προσβαλλόμενοι καθ’ εκάστην την οικογενειακήν τιμήν και βλέποντες τας εαυτών γυναίκας και θυγατέρας ατιμαζομένας υπό των ατάκτων στιφών, κινδυνεύοντες δε ανά πάσαν στιγμήν και αυτήν την ζωήν, στρέφουσι απανταχόσι τα βλέμματα, όπως ίδωσι που σωτήρα».

Το επαναστατικό κίνημα της Δυτικής Μακεδονίας 
δεν είχε αρχή ούτε τέλος, 
αφενός, γιατί η παρουσία των ελληνικών σωμάτων υπήρξε δεδομένη
 και πριν ακόμη από το 1878 και αφετέρου,
 επειδή ρίζωσε βαθιά στις καρδιές των Ελλήνων 
και έσπειρε 
«ικανά σπέρματα επαναστατικού και αρματολικού βίου,
 εντός της δυτικής και πολλαχού της βορειοδυτικής Μακεδονίας» .

 Πραγματικά, η άφθαστη πολεμική τακτική των ντόπιων Ελληνομακεδόνων αγωνιστών,
 η μαχητικότητα και ο συντονισμός των ανταρτικών σωμάτων,
 που είχαν προκαλέσει σύγχυση στις τουρκικές δυνάμεις,
 όχι μόνο δεν διακόπηκαν μετά το 1878 
αλλά συνεχίστηκαν με αμείωτη ένταση και στις επόμενες δεκαετίες,
 όπως αποδεικνύεται καθαρά 
από τα επαναστατικά κινήματα 
του 1886 και του 1896, 
για να κορυφωθούν κατά το μακεδονικό αγώνα .

↧

Τουρκοκρατούμενη Θράκη.Ο ελληνισμός στην Βόρεια Θράκη- Ανατολική Ρωμυλία και στην Βουλγαρία.

December 15, 2014, 1:13 pm
$
0
0
Φιλιππούπολη.
Ο Διδασκαλικός σύλλογος των
Ζαρειφίων Διδασκαλείων (1874-1875)
 Κωνσταντίνου Α. Βακαλόπουλου
Ιστορία του Βόρειου ελληνισμού
Θ Ρ Α Κ Η

Τα ελληνικά σχολεία στην Βόρεια Θράκη

Αυτονόητο είναι ότι
 η Φιλιππούπολη 
αποτέλεσε τον φάρο της ελληνικής παιδείας 
και τον πυρήνα της πολιτιστικής παρουσίας του ελληνισμού της Βόρειας Θράκης. 

Μικρότερα, αλλά πολύ αξιόλογα εκπαιδευτικά κέντρα του ελληνικού στοιχείου της Βόρειας Θράκης και του Εύξεινου Πόντου,
υπήρξαν


η Αγχίαλος, 
η Μεσημβρία, 
η Σωζόπολη, 
ο Πύργος, 
η Βαρνα, 
ο Στενήμαχος, 
η Κούκλενα, 
τα Άνω Βοδενά, 
η Περιστερά, 
το Καβακλή και άλλα.


 Λίγο πριν τους ανθελληνικούς διωγμούς (1906) της Ανατολικής Ρουμελίας, στα 1903, ο βορειοθρακικός ελληνισμός γνώριζε ακόμη μεγάλη ακμή τόσο ως προς την εκπαιδευτική δράση του όσο και ως προς την πληθυσμική συνοχή του παρά τις θλιβερές συνθήκες, μέσα έζησε μετά την αυτονόμηση της μεγάλης αυτής επαρχίας (1878).
Οι τελειόφοιτοι των
Ζαρειφίων Διδασκαλείων (1903)

 Ετσι στα 1903 ζούσαν 
στην Φιλιππούπολη 5.000 Έλληνες 
στον Στενήμαχο 9.000, 
στα Βοδενά, 2.000, 
στη Κούκλενα 1.400, 
στο Παπαζλή 15 
στο Χάσκιοϊ 206, 
στο Βορίσοβγραδ 53, 
στο Χαρμανλή 8, 
στο Τατάρ Παζαρτζίκ 310, 
στην Περιστερά 405, 
στην Εσκή Ζαγρά 50, 
στην Γενή Ζαγρα 20, 
στο Ράδνε Μαχαλέ 5, 
στο Καραμπουνάρ 7, 
στο Τύρνοβο-Σεϊμέν 10, 
στο Τσιρπάν 4, 
στο Καβακλή 8.640, 
στις Καρυές 2.520, 
στο Δογάνογλου 828, 
στην Κόζλουδζα 780, 
στο Ουρούμκιοϊ 750, 
στο Σιναπλή 1.892, 
στο Μικρό Μοναστήρι 1.133, 
στη Δράμα 230, 
στο Μεγάλο Μοναστήρι 1.671, 
στο Τοκιούρκιοϊ 247, 
στο Αϊμπουνάρ 801, 
στο Μεγάλο Βογιαλικι 635 και 
στο Μουραδανλή 588.

 Συνολικά λοιπόν ζούσαν στα 1903 στις επαρχίες Φιλιππουπόλεως, Στενημάχου, Χάσκιοϊ, Τατάρ Παζαρτζίκ Εσκη Ζαγοράς και Καβακλή
 40.744 Έλληνες (38.481 ντόπιοι και 2.263 υπήκοοι Έλληνες). 

Στις παραπάνω πόλεις, κωμοπόλεις και χωριά αντιστοιχούσαν τα παρακάτω ελληνικά εκπαιδευτικά ιδρύματα (στα 1903).
Στη Φιλιππούπολη λειτουργούσαν 1 γυμνάσιο-διδασκαλείο και 1 Αστική σχολή με 346 μαθητές και 15 δασκάλους, 1 ημιγυμνάσιο-διδασκαλείο με 1 Αστική σχολή με 292 μαθήτριες, 8 δασκάλους και 8 καθηγητές και 3 νηπιαγωγεία,
στο Τατάρ Παζαρτζήκ και στην Περιστερά από 1 δημοτικό και 1 νηπιαγωγείο,
στον Στενήμαχο 1 σχολαρχείο με 85 μαθητές και 3 δασκάλους, 1 Αστική σχολή με 309 μαθήτριες και 7 δασκάλους, 3 δημοτικά σχολεία με περισσότερους από 450 μαθητές και 8 δασκάλους, και 3 νηπιαγωγεία,
στα Ανω Βοδενά 1 δημοτικό με 140 μαθητές και 2 δασκάλους και 1 παρθεναγωγείο με 80 μαθήτριες, στην Κούκλενα 1 δημοτικό με 113 μαθητές και 1 παρθεναγωγείο με 82 μαθήτριες, 
στο Καβακλή 1 Αστική σχολή με 450 μαθητές, όπως και 
στο Μεγάλο Μοναστήρι (125 μαθητές), 
στο Μικρό Μοναστήρι (65), 
στις Καρυές (134), 
στο Τοκιούρκιοϊ (γραμματοδιδασκαλείο με 14 μαθητές), 
στο Αϊμπουνάρ (48), 
στο Δογάνογλου (54), 
στη Δράμα (30), 
στο Μικρό Βογιαλίκι (48), 
στο Μεγάλο Βογιαλίκι (108) και 
στο Μουραδανλή (34 μαθητές).

Τον Οκτώβριο του 1903 οι Έλληνες κάτοικοι της Βάρνας έφταναν τους 7.500, 
της Καβάρνας τους 1.250, 
του Σιοσουτζουκίου τους 850, 
των χωριών Ιουτσορμανίου, Καλαϊτζή-Δερέ, Κεραμέτ και Γιαζιτζιλάρ τους 550, 
του Ιουγκιουβελκίου τους 150, 
του Βαλτσικίου τους 400 και 
του Δομπριτσίου τους 100.
 Συνολικά στην επαρχία της Βάρνας ζούσαν 10.800 Έλληνες. 

Στον Πύργο κατοικούσαν 5.322 Έλληνες και στη Σωζόπολη 3.398. 

Στην επαρχία Αγχιάλου ο ελληνισμός εντοπιζόταν 
στην Αγχίαλο (5.089 κάτοικοι), 
στη Μεσημβρία (1.755), 
στο Δαουτλή (598), 
στον Αίμο (756), 
στον Κύζακο (125), 
στις Ραβδές (280), 
στη Μπούνα (620), 
στον Αγ. Βλάσιο (210), 
στην Αλικαρνά (125), 
στον Άσπρο (1.190), 

στην επαρχία του Αετού, 
στον Αετό (90 κάτοικοι), 
στην Ακρανιά (340), 
στο Ευσταθοχώρι (755), 
στην επαρχία Καρναμπάτ, 
στο Καρναμπάτ (104 κάτοικοι), 
στη Στράλτζα (17) και 
στο Τας-Τεπέ (260), 
στην επαρχία Ιάμπολης, 
στην Ιάμπολη (130 Έλληνες)

 και στην επαρχία Σηλύμνου, 
στη Σήλυμνο (71) και 
στο Ρωσσόκαστρο (6 Έλληνες κάτοικοι).

 Συνολικά κατοικούσαν στις επαρχίες Πύργου, Αγχιάλου, Αετού, Καρναμπάτ, Ιαμπόλεως και Σηλύμνου 21.241 Έλληνες (19.287 ντόπιοι και 1.954 Έλληνες υπήκοοι). 

Στις πόλεις και κωμοπόλεις της επαρχίας Ρουχτσουκίου ζούσαν 570 Έλληνες 
στο Ρουχτσούκ, 39 
στο Σιστόβιο, 60 
στη Σιλίστρια, 52 
στο Βιδίνι, 18 
στη Λομπαλάγκα, 16 
στο Τουτρακάν, 21 
στο Ράζγκραντ, 10 
στη Γκόρνα Ράχοβα και 3 στη Ραχοβίτσα. 
Συνολικά λοιπόν στην επαρχία Ρουχτσουκίου αναφέρονται 789 Έλληνες.

Στον Πύργο λειτουργούσαν στα 1903 1 εξατάξια Αστική σχολή με 183 μαθητές και 5 δασκάλους, 2 παρθεναγωγεία με 244 μαθήτριες και 1 νηπιαγωγείο,
στη Σωζόπολη 1 πεντατάξια Αστική σχολή με 195 μαθητές και 3 δασκάλους, 2 παρθεναγωγεία με 223 μαθήτριες και 1 νηπιαγωγείο,
στην Αγχίαλο εξατάξια Αστική σχολή με 251 μαθητές, 1 παρθεναγωγείο με 291 μαθήτριες και 2 νηπιαγωγεία,
στη Μεσημβρία 1 πεντατάξια Αστική σχολή με 108 μαθητές και 1 δημοτικό σχολείο με 84 μαθητές και από 1 δημοτικό
στο Δαουτλή, στον Αίμο, στον Αγ. Βλάσιο, στην Ακρανιά, στο Ευσταθοχώρι και στο Τας-Τεπέ.

Και στο Ρουχτσούκ λειτουργούσαν 1 ελληνικό αρρεναγωγείο και 1 παρθεναγωγείο με 46 μαθητές και μαθήτριες.

Ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα παρατηρήθηκε μια έντονη εκπαιδευτική δράση του ελληνικού στοιχείου της Φιλιππουπόλεως.

Ετσι στα 1863, όταν ακόμη ζούσαν στην Φιλιππούπολη
 περίπου 18.000 Έλληνες και 9.000 Βούλγαροι, 

λειτουργούσαν 1 ελληνικό σχολείο με 65 μαθητές και 3 δασκάλους (τον 28χρονο ακόμη Στενημαχίτη Βλάσιο Σκορδέλη, τον συμπατριώτη του Νικόλαο Λούση και τον Φιλιππουπολίτη Κωνστ. Πετκίδη), 3 αλληλοδιδακτικά και 1 παρθεναγωγείο. 

Το πρώτο αλληλοδιδακτικό σχολείο συντηρούνταν με δαπάνη του εθνικού ευεργέτη Μιχαήλ Γκιουμουσγκερδάνη και είχε 210 μαθητές και 2 δασκάλους, τον Δημήτριο Λιαούτζη από την Κύμη και τον ντόπιο Γεώργιο.
Το δεύτερο αλληλοδιδακτικό είχε ιδρυθεί με τα έσοδα του κληροδοτήματος του ηγουμένου της ιεράς μονής Αγ. Αναργύρων Νικόδημου και είχε 125 μαθητές και 2 δασκάλους, τον Στενημαχίτη Βασίλειο Λούση και τον βοηθό του Φιλιππουπολίτη Λάμπρο Θεοδωρίδη. Το τρίτο αλληλοδιδακτικό ηταν δημόσιο.
Είχε 170 μαθητές και 2 δασκάλους, έναν ντόπιο και διευθυντή τον Αντ. Αντύπααπό τον Κύθνο. Το παρθεναγωγείο της Φιλιππουπόλεως είχε 180 μαθήτριες. Διδάκτρια υπήρξε η ντόπια Σμαράγδα Χατζηδαή, απόφοιτος της Αρσάκειου και δάσκαλος ο Φιλιππουπολιτης Δημήτριος Σλαβίδης, ο οποίος είχε εκπαιδευθεί στο Παρίσι και στην Αθήνα. Εξω από την Φιλιππούπολη λειτουργούσαν και ορισμένα γραμματοδιδασκαλεία με 150 μαθητές.

Στον ελληνικό Στενήμαχο, όπου κατοικούσαν 12.000 Έλληνες και 10.000 Οθωμανοί και Βούλγαροι, λειτουργούσαν στα 1863 1 ελληνικό σχολείο, 3 αλληλοδιδακτικά και 1 παρθεναγωγείο.
Διευθυντές του ελληνικού σχολείου του Στενήμαχου διατέλεσαν αρχικά ο Βλάσιος Σκορδέλης και έπειτα ο Βλάσιος Παπαδημητρίου, ο οποίος δίδασκε από κοινού με τον Νικόλαο Πεντοβέλη.

Στο πρώτο αλληλοδιδακτικό σχολείο του Στενήμαχου φοιτούσαν 150 μαθητές με δάσκαλο τον Θεόφιλο Σμιθ, στο δεύτερο, του Αμπελίνου, 125 με δάσκαλο τον Ηπειρώτη Κωνστ. Ζαγοραίο και στο τρίτο, του Τσιπροχωρίου, 80 μαθητές με δάσκαλο τον Φιλιππουπολίτη Βασίλειο Παπά Αργυρίου.

Το παρθεναγωγείο του Στενήμαχου βρισκόταν κάτω από την εποπτεία της Φιλιππουπολίτισσας Ελένης Χατζηθεοδώρου. Στην κωμόπολη των Βοδενών υπήρχε στα 1863 1 αλληλο-διδακτικό σχολείο με 100 μαθητές και δάσκαλο τον Στενημαχίτη Γεώργιο Μιμίδη.
Από 1 αλληλοδιδακτικό σχολείο λειτουργούσε στην Κούκλενα (50 μαθητές), στο Τατάρ Παζαρτζήκ (80 μαθητές) με διευθυντή τον ντόπιο Κωνστ. Σαϊτίδη και στην Περιστερά με 70 μαθητές.
Στο Χάσκιοϊ η ελληνική κοινότητα συντηρούσε αλληλοδιδακτικό, ελληνικό σχολείο και παρθεναγωγείο. Το αλληλοδιδακτικό του Χάσκιοϊ είχε δημιουργηθεί στα 1853 από τον ντόπιο Χατζησταύρου Πρίμο και διέθετε 100 μαθητές με δάσκαλο τον Αθ. Σωσιάδη από το Παζαρτζήκ.
Στο παρθεναγωγείο φοιτούσαν 50 περίπου μαθήτριες.

  Φιλιππούπολη
Η Κεντρική Ελληνική Σχολή Φιλιππουπόλεως.

 Αμέσως μετά την έκρηξη της ελληνικής επαναστάσεως του 1821 η ελληνική σχολή της Φιλιππουπόλεως γνώρισε ραγδαία παρακμή λόγω των διώξεων του ελληνικού στοιχείου, της γενικής αναταραχής που επικρατούσε και της μαζικής εισροής Βουλγάρωνστην πόλη.

 Μετά το θάνατο του γηραιού σχολάρχη Κωνστ. Οικονόμου (στα 1827) δίδαξε μέχρι το 1830 σ’ αυτήν ο Σηλυμνιώτης Χατζή Ιορδάνης με βοηθούς τον Νικ. Σακκελίωνα και τον ιερέα Γεώργιο Σακκελάριο, και αργότερα, στα 18321835, διατέλεσαν σχολάρχες της ελληνικής σχολής Φιλιππουπόλεως ο Ζακύνθιος λόγιος Γ. Τσουκαλάς, ο εθνικός ευεργέτης Σαράντης Αρχιγένης, ο Μετσοβίτης Αδ. Ζαπέκος και άλλοι.

Η προοδευτική διείσδυση της βουλγαρικής κίνησηςυποχρέωσε την ελληνική κοινότητα να πάρει τα απαραίτητα μέτρα, για να τονώσει την κατάσταση της ελληνικής παιδείας στην Φιλιππούπολη. 

Έτσι στα 1850 μετακάλεσε από την Βιέννη τον Σερραίο Αλέξ. Ξάνθο και τον διόρισε σχολάρχη. Το 1863 ανάλαβε την διεύθυνση της σχολής ο Στενημαχίτης Βλάσιος Σκορδέλης, ο οποίος αναδείχθηκε σε κορυφαίο λόγιο και πατριώτη.
Γύρω στα 1834 ιδρύθηκε στην Φιλιππούπολη το πρώτο κοινοτικό προκαταρκτικό σχολείο της Αγ. Τριάδας από τον Βούλγαρο Κούρτοβιτς Τσαλόγλου.

Μέχρι την μετατροπή του σχολείου αυτού σε βουλγαρικό, στα 1848,δίδαξαν εκεί οι λόγιοι και ιεροψάλτες Φιλιππουπολίτες αδελφοί Ιωάννης και Γεώργιος Παπακωνσταντίνου. 

Το δεύτερο κοινοτικό αλληλοδιδακτικό σχολείο ιδρύθηκε στα 1845 στους νότιους πρόποδες του λόφου των Σχοινοβατών, μέσα στον περίβολο της σταυροπηγιακής εκκλησίας της Αγ. Παρασκευής, και συ-ντηρούνταν από την εκκλησία και ορισμένες συντεχνίες.
 
 Στο σχολείο αυτό δίδαξαν μέχρι το 1878 ο Σαμμακοβίτης Νικ. Χρήστοβιτς, ο ικανός Περιστεριώτης δάσκαλος Σωτ. Ζαφειρίου (1846-1850), ο Α.Δ. Αντύπας και ο Θωμάς Ιωαννίδης, γνωστός ως Θωμάς ο Δάσκαλος.

Η αλληλοδιδακτική Σχολή Νικόδημου Φιλιππουπόλεως.
Στο τρίτο προκαταρκτικό κοινοτικό σχολείο, το οποίο δημιουργήθηκε στα 1856 από τον Μιχ. Γκιουμουσγκερδάνη, δίδαξε από τον Σεπτέμβριο του 1859 ο Θωμάς Ιωαννίδης.
Η αλληλοδιδακτική Σχολή
ΔημητρίουΓκιουμουσγκερδάνη Φιλιππουπόλεως.
  Μετά τον θάνατο του Γκιουμουσγκερδάνη (1880) και αφού το κεφάλαιο για την συντήρηση του ιδρύματος είχε εξανεμισθεί λόγω του ρωσοτουρκικού πολέμου, οι αδελφοί Αθανάσιος και Δημήτριος Γκιουμουσγκερδάνη παραχώρησαν στην ελληνική κοινότητα Φιλιππουπόλεως αρκετά ακίνητα για την συνέχιση της λειτουργίας του.

Από το 1848 λειτουργούσαν στην Φιλιππούπολη και δύο ιδιωτικά αλληλοδιδακτικά σχολεία: του Γ. Παπακωνσταντίνου και του Θεοφιλάκη.
Σε αντικατάσταση της αλληλοδιδακτικής σχολής της Αγ. Τριάδας που μετατράπηκε σε βουλγαρική (1848), ιδρύθηκε στα 1863-1864 νέα σχολή στην συνοικία της Αγ. Κυριακής.
Την ίδια χρονιά συντεχνίες των κτιστών και των οικοδόμων ίδρυσαν στον ανατολικό περίβολο της εκκλησίας της Αγ. Παρασκευής, όπου κτίσθηκε αργότερα το μέγαρο της σχολής του Γρηγορίου Μαρασλή, και νέα αλληλοδιδακτική σχολή.

Το Ελληνικό Παρθεναγωγείο Φιλιππουπόλεως.
Το πρώτο ολοκληρωμένο ελληνικό παρθεναγωγείο ιδρύθηκε στην Φιλιππούπολη στα 1851 με την προτροπή του μητροπολίτη Χρυσάνθου.
Ήδη από το 1845 λειτουργούσε σε ιδιωτική βάση κοινοτικό αλληλοδιδακτικό σχολείο θηλέων.

Το ελληνικό παρθεναγωγείο Φιλιππουπόλεως με πρώτη διευθύντρια την Ζωή Μουρούζη ήταν επτατάξιο διαιρεμένο σε πεντατάξιο κατώτερο (αλληλοδιδακτικό) και σε διτάξιο ανώτερο (ελληνικό) και περιλάμβανε 80 μαθήτριες. Με κληροδότημα του Κοσμά Σαρησταύρου στεγάσθηκε στα 1866 σε ιδιόκτητο κτίριο στην ανατολική πλευρά του λόφου των Σχοινοβατών και αποτέλεσε το κεντρικό παρθεναγωγείο της Φιλιππουπόλεως.

Κατά το σχολικό έτος 1872-1873 λειτούργησαν στην Φιλιππούπολη 8 ελληνικά σχολεία με 824 μαθητές και 17 διδάσκοντες.
Η ελληνική κεντρική σχολή ήταν πεντατάξια.
 Είχε σχολάρχη τον Βλάσιο Σκορδέλη και διέθετε πλούσια αρχαιολογική συλλογή.

Το πρόγραμμα των μαθημάτων χωριζόταν σε 8 κύκλους:
Ιερά, 
Ελληνικά, 
Μαθηματικά, 
Γεωγραφία, 
Ιστορία, 
Φυσικά, 
Τουρκικά και 
Γαλλικά. 

Στο επτατάξιο κεντρικό ελληνικό παρθεναγωγείο (4 τάξεις στο δημοτικό σχολείο και 3 στο ελληνικό) με διευθύντρια την Αγλαΐα Σαϊτίδου, φοιτούσαν 240 μαθήτριες, στο παρθεναγωγείο των απόρων κορασίων 40 μαθήτριες, στο σχολείο Μαρασίου 30 μαθητές, στο σχολείο Ροδοκήπου 23 και στα αλληλοδιδακτικά του Γκιουμουσγκερδάνη 130, της Αγ. Παρασκευής 160 και του Νικοδήμου 105 μαθητές.

Ζαριφεία Εκπαιδευτήρια Φιλιππουπόλεως.
Η ίδρυση των Ζαριφείων διδασκαλείων (1875), αρρένων και θηλέων, έγινε δυνατή χάρη στην υλική βοήθεια του βαθύπλουτου τραπεζίτη της Κωνσταντινουπόλεως Γεωργίου Ζαρίφη. 

Χωρίς αμφιβολία η δημιουργία των Ζαριφείων εκπαιδευτηρίων σηματοδότησε μια νέα εποχή στην ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης όχι μόνο στην Φιλιππούποληκαι στην Θράκη, αλλά και σε ολόκληρη την οθωμανική αυτοκρατορία.

 Σκοπός της ίδρυσης των Ζαριφείων εκπαιδευτηρίων υπήρξε

«...η ελληνοπρεπής μόρφωσις των Βορείων Θρακών, 
των εφιεμένων ανωτέρας παιδείας και 
η παρασκευή δημοδιδασκάλων αμφοτερων των φύλων
 διά τας εν Θράκη Ελληνικάς κοινότητας προς αναχαίτισιν του Σλαυϊσμού...
 Οι εξ αυτών αποφοιτώντες είτε ως διδάσκαλοι διαπεμπόμενοι 
ανά τας εν Θράκη Ελληνικάς κοινότητας 
είτε επιστήμας σπουδάζοντες εν Αθήναις ή εν Ευρώπη 
και αποκαθιστάμενοι εν τη γενετείρα 
είτε την εμπορίαν ή άλλα παραγγέλματα μετερχόμενοι 
ήσαν οι διαπρύσιοι κήρυκες και 
ενθουσιώδεις θεματοφύλακες της Ελληνικής ιδέας». 

Παράλληλα δημουργήθηκαν και 2 οικοτροφεία, αρρένων και θηλέων, για Θρακιώτες υπότροφους, τα οποία διοικούνταν από τους εκάστοτε διευθυντές ή καθηγητές των Ζαριφείων και την διευθύντρια του παρθεναγωγείου.
 Στα 1885 τα Ζαρίφεια διδασκαλεία αναγνωρίσθηκαν ισόβαθμα των ελληνικών γυμνασίων και από τότε αποκαλούνταν «Ζαρίφεια Διδασκαλεία και Γυμνάσιον Φιλιππουπόλεως».

Έπειτα από σχετικό διακανονισμό με την σύζυγο του Γ. Ζαρίφη, Ελένη, το ελληνικό κράτος ανάλαβε από το 1890 να καταβάλει για κάθε χρόνο στα ιδρύματα αυτά 1000 λίρες και ουσιαστικά υπήγαγε τα σχολεία κάτω από τον έλεγχο του.

Μετά την ίδρυση των Ζαριφείων εκπαιδευτηρίων αναδιοργανώθηκαν και τα υπόλοιπα ελληνικά σχολεία της Φιλιππουπόλεως: η κεντρική ελληνική σχολή μετατράπηκε σε επτατάξια από πεντατάξια, το παρθεναγωγείο σε εννεατάξιο, το αλληλοδιδακτικό σχολείο της Αγ. Παρασκευής σε πρότυπο τετρατάξιο δημοτικό σχολείο, για να τροφοδοτεί τα Ζαρίφεια, και το σχολείο του Νικοδήμου σε νηπιαγωγείο.

Σύγχρονα προσαρμόσθηκε το σχολικό πρόγραμμα στο αντίστοιχο του ελληνικού κράτους. Κατά το σχολικό έτος 1877-1878 τα Ζαρίφεια διδασκαλεία συγκροτούσαν τριτάξιο ελληνικό σχολείο και τετρατάξιο ανώτερο διδασκαλείο αρρένων καθώς και τριτάξιο διδασκαλείο θηλέων και εξατάξιο κατώτερο παρ-θεναγωγείο.
Ο συνολικός αριθμός των μαθητών των ελληνικών σχολείων της Φιλιππουπόλεως υπερέβαινε τους 1.000. 
Όσοι αποφοίτησαν από τα Ζαρίφεια διδασκαλεία μέχρι την κατάλυση της ελληνικής κοινότητας (1875-1906), ξεπέρασαν τους 650 Αυτοί υπήρξαν ουσιαστικά οι στυλοβάτες της ελληνικής εκπαίδευσης στην Θράκη.

Πάντως κατά την χρονικήπερίοδο 1879-1900 γνωρίζουμε ότι αποφοίτησαν από τα Ζαρίφεια διδασκαλεία Φιλιππουπόλεως 262 αγόρια και 211 κορίτσια.

Οι τόποι προέλευσης των 262 μαθητών ήταν
η Φιλιππούπολη, 
ο Στενήμαχος, 
η Κωνσταντινούπολη, 
η Αδριανούπολη, 
οι Σαράντα Εκκλησίες, 
το Ορτάκιοϊ, 
η Βάρνα, 
η Αγχίαλος, 
η Ήπειρος, 
η Περιστερά, 
η Γκιουμουλτζίνα, 
η Αίνος, 
το Καβακλή, 
το Διδυμότειχο, 
η Σωζόπολις, 
η Αρκαδιούπολη, 
το Τατάρ Παζαρτζήκ, 
η Τυρολόη, 
η Μεσημβρία και 
ο Πύργος. 

Οι τόποι καταγωγής των μαθητριών υπήρξαν
 η Φιλιππούπολη, 
ο Στενήμαχος, 
η Κωνσταντινούπολη, 
η Αδριανούπολη, 
οι Σαράντα Εκκλησιές, 
η Βάρνα, η Αγχίαλος, 
η Ήπειρος, 
η Γκιουμουλτζίνα, 
η Αίνος, 
το Διδυμότειχο, 
η Αρκαδιούπολη, 
το Τατάρ Παζαρτζήκ, 
η Μεσημβρία και 
ο Πύργος.

Το διδακτικό προσωπικό των Ζαριφείων ήταν ικανό και αξιολογότατο.

Πολλοί από τους καθηγητές των σχολείων αυτών υπήρξαν κορυφαίοι λόγιοι του υπόδουλου ελληνισμού, διδάκτορες του πανεπιστημίου της Αθήνας και των αντίστοιχων γερμανικών, φιλόλογοι, αρχαιολόγοι, παιδαγωγοί, ιστορικοί, γλωσσολόγοι, συγγραφείς ιστορικών πονημάτων.

Ανάμεσα τους ξεχώρισαν οι
Βλ. Σκορδέλης, 
Χρ. Τσούντας, 
Γεώργ. Κωνσταντινίδης, 
Βασ. Μυστακίδης, 
Π. Παπαγεωργίου, 
Λύσανδρος Χατζή-Κώνστας, 
Γεώργιος Σωτηριάδης, 
Γρηγ. Βερναρδάκης, 
Γ. Αθανασιάδης, 
Σταμ. Ψάλτης, 
Δημ. Καρακατσανίδης, 
Αλέξ. Ζαμαρίας και άλλοι. 

Στις αρχές του 20ού αιώνα το διδακτικό προσωπικό των Ζαριφείων ιδρυμάτων πλαισίωναν 5 φιλόλογοι, 1 μαθηματικός, 1 φυσικός, 1 θεολόγος, 1 δάσκαλος τεχνικών μαθημάτων και μουσικής, 2 δάσκαλοι της βουλγαρικής γλώσσας, 2 της γαλλικής, 1 γυμναστής και 1 δάσκαλος της κοπτικής και των εργόχειρων.

Χάρη στην υλική συνδρομήτου εθνικού ευεργέτη Γρηγορίου Μαρασλήπου ήταν εγκαταστημένος στην Οδησσό, ιδρύθηκε στα 1900 στην Φιλιππούπολη η Μαράσλειος σχολή, στην οποία στεγάσθηκαν το γυμνάσιο των αρρένων και η Αστική σχολή των αρρένων.

Μαράσλειο Εκπαιδευτήριο Φιλιππουπόλεως.
Η Μαράσλειος σχολή κτίσθηκε κοντά στην εκκλησία της Αγ. Παρασκευής, στους πρόποδες του λόφου των Σχοινοβατών, και περιέλαβε δύο ορόφους.
 Στον κάτω όροφο υπήρχαν 6 αίθουσες παραδόσεων, το σχολαρχείο και το γυμναστήριο και στον επάνω όροφο οι υπόλοιπες αίθουσες παραδόσεων, το γυμνασιαρχείο και μια ευρύχωρη αίθουσα για τελετές και διάφορες εκδηλώσεις.
Η Μαράσλειος σχολή Φιλιππουπόλεως λειτούργησε από τον Σεπτέμβριο του 1900 μέχρι τον Ιούλιο του 1906 οπότε επήλθε η κατάλυση των ελληνικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.

Υπόλοιπη Βόρεια Θράκη

Πριν από την ελληνική επανάσταση του 1821είχε ιδρυθεί το πρώτο ελληνικό σχολείο στον Στενήμαχο με πρώτο δάσκαλο τον Ιωάννη Φούντα από την Τρίγλια. 

Μετά από μια μακρά περίοδο παρακμιακής πορείας λόγω των πολεμικών γεγονότων η ελληνική σχολή του Στενή μαχου επαναλειτούργησε στα 1833 με πρωτεργάτες τον γνωστό Μελενικιώτη λόγιο Δ. Καλαμπακίδη και τον βοηθό του I. Δαλίδη, οι οποίοι δίδασκαν σε κάποιο σπίτι κοντά στον Αγ. Νικόλαο.

Στα 1835 αποχώρησε ο Καλαμπακίδης και παράμεινε ο Δαλίδης.
Τα ελληνικά γράμματα δίδασκαν παράλληλα στον Στενήμαχο και διάφοροι λόγιοι ιερείς.
Στα 1841 αναφέρεται ότι ανεγέρθηκε σχολικό κτίριο στην ανατολική πλευρά του χειμάρου που χώριζε τον Στενήμαχο από τον Αμπελίνο, αλλά η πληροφορία αυτή πρέπει να ελεγχθεί ως αβάσιμη, γιατί τελικά φαίνεται ότι δεν στάθηκε εφικτό να πραγματοποιηθεί το σχέδιο εκείνο λόγω των διαφωνιών ανάμεσα στους Στενημαχίτες και στους κατοίκους του Αμπελίνου.

Έτσι στα 1844 οι Στενημαχίτες προχώρησαν στην δημιουργία ελληνικού σχολείου με την οικονομική αρωγή του συμπατριώτη τους Απόστ. Μεζεβίρη που ήταν εγκαταστημένος στο Κισνόβιο.

 Ο δεύτερος δάσκαλος του νέου αυτού σχολείου υπήρξε ο Σωζοπολίτης Θεόδ. Στανίδης (1844), ο οποίος είχε
«διαιρέσει τους μαθητάς του εις 9 κλάσεις, εκ τούτων εις μεν τας οκτώ έδωκε τύπους ιδιοχείρου του καλλιγραφίας, αναλόγους εις τας διαφόρους κλάσεις, και κατά τούτους οι μαθηταί εγυμνάζοντο εις το καλλιγραφείν πρώτον μεν εις πλάκας, έπειτα δε εις χαρτιά  η δε α 'κλάσις, ήτοι η κατωτάτη εγυμνάζετοπερι την γραφήν εις την άμμον. 

Έγραφον δε το πρωί μέχρις ωρισμένης ώρας, και το απόγευμα πάλιν αμέσως ενησχολούντο περί την γραφήν, ολίγον δε προ της παύσεως παρετήρει εκάστου το γράμμα, και κατά την αξίαν αυτού απέδιδεν εις έκαστον την ανάλογον τιμήν ή κατηγορίαν. 
Εις δε την ανάγνωσιν ενησχολούντο το πρωί μετά την γραφήν και το απόγευμα παρομοίως, εις πίνακας ιστάμενοι εις ημικύκλια, εις έκαστον δε ημικύκλιον ήτο διωρισμένος είς διερμηνεύς, έργον έχων να επιτηρή την ευταξίαν των υπαλλήλων του και να παρατηρή αυτούς εις την επιμέλειαν της αναγνώσεως λέγων το ο κατόπιν (δηλ. να λέγη), διώριζε καθ ’ εβδομάδα και κοινόν ευταξίαν έργον έχοντα να σημειώνη τους ευτάκτους και ατάκτους. 

Χρέη του διδασκάλου, εις τα οποία αυτός μόνος του ήτο επιβεβλημένος κατά την μέθοδόν του, είνε τα εξής. 
Πρώτον χρέος είχεν ο κ. Στανίδης το να διαμοιράζη κατά πάσαν πρωίαν εις έκαστον μαθητήν γραφίδα, εκ των οποίων αυτός έκαμνε προς τούτο το τέλος, να περάση άπαξ τας κλάσεις διά να εξετάση τα γραψίματα των μαθητών, και εις την ανάγνωσιν παρομοίως να διέλθη όλα τα ημικύκλια διά να αλλάξη το μάθημα εις τους μαθητάς, και το απόγευμα ταυτά. Να γράφη καλλιγραφίας, να τας διανέμη το πρωί, το δε εσπέρας να τας συνάγη, ν ’ αναγινώσκχ} κατά πάσαν εσπέραν τον κατάλογον των μαθητών κ.τ.λ.».

Στα 1848 το ελληνικό σχολείο του Στενήμαχου μεταρρυθμίσθηκε και ανάλαβε ως δάσκαλος ο Κωνστ. Σαϊτίδης από την Περιστερά.

Στα 1851 λειτουργούσε ως αλληλοδιδακτικό με 150 μαθητές και ως ελληνικό με 77 μαθητές.

Λίγα χρόνια αργότερα, στα 1859, λειτούργησε παρθεναγωγείο με 45 μαθήτριες.
Στα 1906 λειτουργούσε στον Στενήμαχο τετρατάξια ελληνική κεντρική σχολή, εξατάξιο παρθεναγωγείο, τετρατάξιο δημοτικό σχολείο και νηπιαγωγείο.

Στον Αμπελίνο και στο Τσιπροχώρι υπήρχαν 2 τετρατάξιες σχολές και 2 νηπιαγωγεία. Σε όλα τα ελληνικά σχολεία του Στενήμαχου φοιτούσαν περίπου 1500 μαθητές και μαθήτριες.

Τα ιδρύματα αυτά συντηρούνταν από την ελληνική κοινότητα, από τα κληροδοτήματα, τις δωρεές και τα έσοδα των κοινοτικών κτημάτων και τις ετήσιες επιχορηγήσεις του ζάπλουτου Στενημαχίτη Γ. Χρυσοβέργη που ζούσε στην Κωνσταντινούπολη, και της μονής Μπατσκόβου.

Στα 1821 ο Αγχιαλίτης Χρυσοβέργης Κουροπαλάτης διαδέχθηκε τον Γρηγ. Ροΐδη στα διδακτικά καθήκοντά του.
 Ο Κουροπαλάτης ήταν εντυπωσιασμένος, ακόμη και τότε, από την φιλομάθεια και τον ζήλο των συμπατριωτών του για μόρφωση, πράγμα που καταδεικνύεται από την γενική κατάσταση της παιδείας, που επικρατούσε στην Αγχίαλο στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα.

Η παρουσία του μητροπολίτη Αγχιάλου Βασιλείου A 'συνέβαλε αποφασιστικά στην εκπαιδευτική ανάπτυξη του ελληνισμού της Αγχιάλου. 

Ίδρυσε τον «Φιλοπρόοδο Σύλλογο Αγχιάλου», μετακάλεσε ικανούς δασκάλους, όπως τον Κορίνθιο Γ. Ρεκλείτη και τον Κεφαλλονίτη Αριστείδη Χαροκόπο, και αναδιοργάνωσε το αρρεναγωγείο σε ημιγυμνάσιο.

Κατά την μεγάλη πυρκαγιά τον Οκτώβριο του 1874 καταστράφηκε περίπου το 1/3 της Αγχιάλου και ορισμένοι κεντρικοί ναοί, αλλά διασώθηκε το μητροπολιτικό μέγαρο καθώς και οι εκκλησίες των Ταξιαρχών, των Αγ. Θεοδώρων και της Αναλήψεως.
 Στις αρχές του αιώνα μας λειτουργούσε στην Αγχίαλο το επτατάξιο Καρυάνδειο παρθεναγωγείο, 2 αρρεναγωγεία (οκτατάξιο και τετρατάξιο) καθώς και νηπιαγωγείο. Την ίδια εποχή η ελληνική κοινότητα του Πύργου συντηρούσε 1 εξατάξια Αστική σχολή, 2 παρθεναγωγεία και 1 νηπιαγωγείο.

Αξιόλογη δράση είχαν αναπτύξει τα μουσικογυμναστικά σωματεία του Πύργου «Φιλικός Δεσμός» και «Πρόοδος».

Η ελληνική κοινότητα της Βάρνας συντηρούσε μέχρι το 1907 
7 σχολεία: 5 δημοτικά (3 αρρένων και 2 θηλέων), την ελληνική σχολή και το ανώτερο παρθεναγωγείο, τα οποία στεγάζονταν σε ιδιόκτητα κτίρια.

Η ελληνική σχολή που ισοδυναμούσε με ημιγυμνάσιο, βρισκόταν κοντά στον μητροπολιτικό ναό του Αγ. Αθανασίου και το ανώτερο παρθεναγωγείο στην οδό της Αγ. Μαρίνας.

Το ένα από τα δύο κτίρια, όπου στεγάζονταν τα δημοτικά θηλέων, η «Σουλήνειος Σχολή Θηλέων», υπήρξε κληροδότημα του Βασ. Σουλήνη από την Μακρυνίτσα του Πηλίου.
Στα ελληνικά σχολεία της Βάρνας, τα οποία συντηρούνταν κυρίως από την μεγάλη κτηματική περιουσία της κοινότητας, φοιτούσαν 1.200-1.500 μαθητές.
Μέχρι το 1906 λειτουργούσε στην Βάρνα και το ήδη μνημονευμένο ελληνικό νοσοκομείο, που είχε ιδρυθεί από το κληροδότημα του μεγάλου εθνικού ευεργέτη της Βάρνας Παρασκευά Νικολάου.

Το νοσοκομείο αυτό διευθυνόταν από εφορία εκλεγμένη από την ελληνική κοινότητα της Βάρνας και είχε πρόεδρο τον εκάστοτε Έλληνα μητροπολίτη.

Στην Μεσημβρία ιδρύθηκε στα 1818 το πρώτο ελληνικό σχολείο,όπως ήδη αναφέρθηκε, από τον εγκαταστημένο στην Οδησσό Αλέξ. Κουμπάρη, ο οποίος κληροδότησε στην σχολή πολύτιμη βιβλιοθήκη από σπάνια συγγράμματα.

 Στα 1906 λειτουργούσε στην Μεσημβρία Αστική σχολή αρρένων, δημοτικό σχολείο και παρθεναγωγείο.
Ο ντόπιος μουσικός και φιλεκπαιδευτικός σύλλογος «Ορφεύς» διέθετε βιβλιοθήκη με 3000 τόμους, που καταστράφηκε από τους Βουλγάρους στα 1906.

Ο Σωζοπολίτης Βατοπεδινός μοναχός Θεόφιλος είχε ιδρύσει στην Σωζόπολη στα 1817 το πρώτο ελληνικό σχολείο. Στην συντήρηση της ελληνικής σχολής Σωζοπόλεως συνέβαλαν καθοριστικά ο ηγούμενος της μονής Ρακιτόσσης της Βλαχίας Θεόφιλος καθώς και ο μοναχός Πορφύριος, ο οποίος κατάθεσε σε τράπεζα της Μόσχας (1850) κεφάλαιο, για να διαθέτονται οι τόκοι του για το ελληνικό σχολείο με την εποπτεία του εκάστοτε πατριάρχη Ιεροσολύμων.

Το νέο σχολείο της Σωζοπόλεως στεγάσθηκε στα 1859 σε μεγάλο κτίριο με ευρύχωρες αίθουσες παραδόσεων, γραφεία, αίθουσα τελετών, όπου δίδονταν παραστάσεις, και βιβλιοθήκη, που εμπλουτίσθηκε με πολλά βιβλία από δωρεές του Σωζοπολίτη Γεωργίου Πετρινού και πήρε την ονομασία «Πετρίνειος Βιβλιοθήκη».

Στην αίθουσα εκείνη στεγάσθηκε αργότερα και το Αρχαιολογικό μουσείο της Σωζοπόλεως. 

Το μουσείο αυτό ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 1899. 

Το αλληλοδιδακτικό σχολείο της πόλης μετατράπηκε γρήγορα σε Αστική σχολή, που επανδρώθηκε από ικανό και αξιόλογο διδακτικό προσωπικό.
Με την πρωτοβουλία και την οικονομική κάλυψη του μητροπολίτη Σωζοαγαθουπόλεως Δωροθέου Σχολαρίου δημιουργήθηκε στα 1872 το παρθεναγωγείο Σωζοπόλεως, το οποίο κάλυψε ουσιαστικά την γυναικεία εκπαίδευση, που πραγματοποιούνταν μέχρι την εποχή εκείνη σε ιδιωτικά οικοδιδασκαλεία.
Λίγο αργότερα έγινε και το νηπιαγωγείο.

Στις αρχές του εικοστού αιώνα, ενώ οι Βούλγαροι προσπαθούσαν να προσελκύσουν μαθητές από τα γύρω χωριά, για να φτιάξουν επιτέλους ένα υποτυπώδες βουλγαρικό σχολείο στην Σωζόπολη,
 η ελληνική κοινότητα ίδρυσε με την πρωτοβουλία και την οικονομική συμπαράσταση του Χρ. Χριστοδούλου, απόφοιτου της Μεγάλης του Γένους σχολής, το «Γεωπονικόν και Φιλανθρωπικόν Αδελφάτον «Δήμητρα», το οποίο είχε σαν σκοπό την τόνωση του εθνικού αισθήματος του ελληνισμού της Σωζοπόλεως.

Εκτός από την Κούκλενα, την Περιστερά και τα Άνω Βοδενά, όπου η ελληνική παιδεία υπήρξε ιδιαίτερα ανεπτυγμένη, πολυάριθμα ελληνικά σχολεία λειτουργούσαν και σε διάφορα χωριά όπως αναφέρθηκε με λεπτομέρειες στο πρώτο μέρος αυτής της ενότητας.

 Ιδιαίτερη μνεία αξίζει να γίνει για την πολιτιστική ακτινοβολία του Καβακλή και για την πλούσια εκπαιδευτική δράση του ντόπιου ελληνισμού.

 Μέχρι το 1906 υπήρχαν στο Καβακλή πολυάριθμα νηπιαγωγεία και επτατάξια Αστική σχολή με 400 μαθητές και 8 δασκάλους.

Η Αστική σχολή του Καβακλή ήταν φημισμένη σε ολόκληρη την γύρω περιοχή και διέθετε ικανότατους διευθυντές όπως τους Κωνστ. Περιστεράκη (1886-1887), Ιωάν. Αργυριάδη, Δημ. Λαζαρίδη, Χρ. Νικολαΐδη και άλλους καθώς και ικανότατους δασκάλους. Τελευταίος διευθυντής του σχολείου διετέλεσε ο Φιλιππουπολίτης Γεώργιος Βαφέας, απόφοιτος των Ζαριφείων εκπαιδευτηρίων.

Τόσο έντονος ήταν ο ελληνικός χαρακτήρας της Αστικής σχολής του Καβακλή ώστε διατηρούνταν αναλλοίωτος ακόμη καιμετά την βουλγαρική κατοχήκαι την διεξαγωγή της διδασκαλίας στα βουλγαρικά. 

Δεύτερο σε σπουδαιότητα ίδρυμα μετά το σχολείο του Καβακλή υπήρξε η ελληνική σχολή των Καρυών, στην οποία δίδαξαν για ένα ολόκληρο αιώνα (μέχρι το 1906) 36 δάσκαλοι.
↧
↧

Τουρκοκρατούμενη Μακεδονία: Ελληνικές Μακεδονικές επαναστατικές κινητοποιήσεις του 18ου αιώνα.

December 29, 2014, 12:06 pm
$
0
0
Ρήγας Φεραίος και η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.
Η απελευθέρωση της Ελλάδος (Liberazione della Grecia)

Κωνσταντίνος Απ. Βακαλόπουλος
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
(1354-1833)
ΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ
TOΥ ΡΩΣΟΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
(1768-1774).

          Για τον αντίκτυπο από την επιδείνωση των ρωσοτουρκικών σχέσεων και κατόπιν από τον πόλεμο τού 1768-1774 στην ηπειρωτική Μακεδονία πολύ χαρακτηριστικές ειδήσεις μας δίνει ο Βενετός πρόξενος Θεσσαλονίκης.

 Συγκεκριμένα τον Μάρτιο του 1768 γράφει ότι κοινοποιείται διαταγή του  σουλτάνου για την συγκέντρωση όλων των σπαχήδων της Ρούμελης και την αναχώρησή τους για το Άζόφ, επίσης τον Ιούλιο γράφει ότι ο μπεηλέρμπεης της Ρούμελης ξεκίνα απο την έδρα του, το Μοναστήρι, προς την Βοσνία συνοδευόμενος από πολλούς πασάδες και πολύ στρατό και ότι προετοιμάζεται με πυρετώδη δραστηριότητα για τις προμήθειές του σε πυρομαχικά και άλλα εφόδια. 

Επίσης τον 'Οκτώβριο του  ίδιου χρόνου διατάσσονται διάφοροι μπέηδες της Κεντρικής Μακεδονίας, ο Μεχμέτ μπέης των Γενιτσών, ο Χασάν αγάς της Κατερίνης, ο Χαμπενδέρογλου του  Κιλκίς, ο μπέης της Έδεσας και ο Καραμάν της Αχρίδας,να στρατολογήσουν πεζούς και ιππείς 
και να βαδίσουν υπό τις διαταγές του  τελευταίου στο Ιάσιο της Μολδαβίας. 
Επίσης για να εξασφαλιστή η επάρκεια σιτηρών στην οθωμανική αυτοκρατορία, απαγορεύει ο σουλτάνος την εξαγωγή τους  .

 Με την έναρξη του  ρωσοτουρκικοϋ πολέμου 
αρχίζουν και οι αλλεπάλληλες και 
ποικίλες επιβαρύνσεις και καταπιέσεις των Τούρκων  
σε βάρος κυρίως των ελληνικών κοινοτήτων της Θεσσαλονίκης 
και των γύρων χωριών. 


Στην πόλη φθάνουν ο ένας μετά τον άλλο διάφοροι Τούρκοι υπάλληλοι, οι οποίοι και διαβιβάζουν στην ελληνική κοινότητα τις ολοένα και μεγαλύτερες απαιτήσεις των κυριάρχων . 

Κατά τα τέλη Δεκεμβρίου 1768 κοινοποιείται σουλτανική διαταγήτου  Νοεμβρίου στους Έλληνες της Θεσσαλονίκης και της περιοχής
 να παραδωσουν τα όπλα τους μέσα σε τρεις μέρες• 
για τους παραβάτες ορίζεται ποινή θανάτου. 

Αξιοσημείωτο είναι ότι κατά την εφαρμογή του  μέτρου αυτού  στα γύρω χωριά σημειώνεται κάποια αντίσταση.
Η διαταγή αυτή ανακαλείται τον επόμενο μήνα, δηλαδή τον Ιανουάριο του 1769, οπότε ασφαλώς θα είχαν αφοπλισθή οι κάτοικοι.

Τον Σεπτέμβριο του  1769 λιποτάκτες Τούρκοι γυρίζουν πίσω στις πατρίδες τους, στα χωριά της Μακεδονίας, και λυμαίνονται την ύπαιθρο : 
λεηλατούν, κακοποιούν και σκοτώνουν τους διαβάτες, που δεν συνοδεύονται από φρουρά . 

Τον Ιανουάριο του  1770 με την είσοδο του  ρωσικού στόλου στην Μεσόγειο και την άφιξή του στα πελοποννησιακά παράλια, οι Τούρκοι, φοβούμενοι επίθεσή του αποφασίζουν να ενισχύσουν την φρούρηση της πόλης, πράγμα που γίνεται με νέα οικονομική επιβάρυνση των χριστιανών ραγιάδων . 

Τον Ιούνιο επιστρατεύονται οι πολεμικοί Γιουρούκοι της Μακεδονίαςκαι αποστέλλονται ως φρουροί στα κάστρα της Πελοποννήσου . 
Η τάξη μέσα στην πόλη κλονίζεται εξ αιτίας των αυθαιρεσιών των γενιτσάρων  και η κατάσταση επιδεινώνεται μετά την είδηση της καταστροφής του  τουρκικού στόλου από τον ρωσικό στον Τσεσμέ .

Γενίτσαροι
Ακολουθεί, κατά τον Μάιο του  1771, η στρατολογία 1.500 γενιτσάρων και προτρέπονται οι νέοι μουσουλμάνοι ν’ αδράξουν τα όπλα και να διευθυνθούν προς τα στρατόπεδα.
Οικονομικά επιβαρύνονται οι πιο πλούσιοικαι οι Ντονμέδες(οι γνωστοί μας ιουδαιομουσουλμάνοι οπαδοί του  Σαμπαται Σεβή.

Την αναταραχή την εντείνει η εμφάνιση πειρατικών καραβιών μέσα στον Θερμαικό κόλπο , τα όποια φαίνεται ότι συχνά δρουν εν συνεννοήσει με πράκτορες Έλληνες των παραλίων.

 Έτσι π.χ. καταγγέλονται οι κάτοικοι και κυρίως οι δημογέροντες του  Πλαταμώναότι πρέπει να γνώριζαν τους πειρατές που λήστεψαν καράβι Βενετών υπηκόων, γιατί άπό εκεί εξόρμησαν και εκεί κατέφυγαν μετά την διάπραξη της πειρατείας.
Ακαταστασία και αυθαιρεσία βασιλεύει και σε ορισμένες μεγάλες επαρχιακές πόλεις, όπως π.χ. στις Σέρρες, όπου ο βοεβόδας τους και ο αγιάν (πρόκριτος) Μουσταφά αγάς ζαντέ, για να προλάβουν να πουλήσουν σε τιμές υψηλές το βαμβάκι, το κύριο προιόν της πεδιάδας των Σερρών, ρυθμίζουν οι ίδιοι την τιμή του και αναγκάζουν τους αντιπροσώπους των ξένων εμπορικών οίκων με απειλές να το αγοράσουν με την τιμή αυτή  .
2.       Κατά την διάρκεια επίσης του πολέμου ο Αλβανός αρχηγός Μεχμέτ πασάς της Σκόδρας,επωφελούμενος από την αναστάτωσηαποκτά μεγάλη δύναμη στην Αλβανία, Δυτική Μακεδονίακαι Σερβία και καταπιέζει τους πληθυσμούς των χωρών αυτών.
 Μάταια ο σουλτάνος προσπαθεί να τον κολακέψη και να τον καταπραύνη, ονομάζοντάς τον βεζίρη. 
Τα αλβανικά στρατιωτικά σώματα και οι ληστρικές ομάδες βρίσκονταν σε αδιάκοπη κίνηση. 

Μέσα στην αναρχία που βασίλευε ιδίως στην ΒΔ Ελλάδα ήταν επόμενο οι ανθηρές πόλεις και κωμοπόλεις της να κινούν το άπληστο μάτι των Τουρκαλβανών. 
Γι’ αυτό οι κοινοτικοί άρχοντες ζητούσαν να τεθούν κάτω από την προστασία ισχυρών μπέηδων πληρώνοντας σ’ αυτούς ένα ορισμένο χρηματικά ποσό, που συχνά δεν ήταν σε θέση να το εξοφλήσουν με αποτέλεσμα να ξεσπούν στην ράχη τους πολλά κακά.
 Σε τέτοιες τραγικές στιγμές οι κάτοικοί βρίσκονταν στην ανάγκη να συμψηφίσουν το χρέος (μπόρτζι), πουλώντας κοινοτικά η και ιδιωτικά κτήματα η και να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους.

 Η απειλή λοιπόν των «μπορτζιλήδων», όπως ονομάζονταν οι μπέηδες εκείνοι, ήταν αίτια να διαλύωνται ολόκληροι συνοικισμοί. 
Πολλοί τότε πλούσιοι εμπορευόμενοι αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν και να εγκατασταθούν οριστικά στους τόπους του εξωτερικού, όπου άλλοτε είχαν πλουτίσει, στην Βενετία ή στην Αυστρία και Ουγγαρία. 

Έτσι άρχισε ν’ αραιώνη ο πληθυσμός της Μοσχόπολης και η εμπορική της κίνηση να μαραίνεται. Στα 1768 και 1769 η κατάσταση γίνεται απελπιστική.
 Ο φόβος και η αγωνία συνέχουν τόσο πολύ τις ψυχές των κατοίκων, ώστε αποφασίζουν να εγκαταλείψουν κρυφά την πόλη.

Έτσι στις 2 Σεπτεμβρίου άρχισε η τραγική έξοδος των κατοίκων, που βάσταξε τρεις ολόκληρες μέρες με αποτέλεσμα να μη μείνει «ούτε σκυλί εις την χωράν», όπως αναφέρει σημείωμα της μονής του Προδρόμου. 
Μόλις έγινε γνωστή η έξοδος σμήνη Αλβανών ληστών χυθήκαν μέσα στην πόλη και λεηλάτησαν τα αρχοντικά και τις εκκλησίες της. 

Οι κάτοικοί της σκορπίστηκαν και εγκαταστάθηκαν οριστικά σε διάφορα μέρη, 
Κορυτσά,
 Ιωάννινα, 
Δελβινάκι, 
Αμπελάκια, 
Θεσσαλονίκη, 
Πήλιο, 
Σέρρες, 
Μοναστήρι, 
Βελεσα, 
Βελιγράδι, 
Βουδαπέστη, 
Βιέννη 
και τόνωσαν την οικονομική ζωή των νέων πατρίδων τους. 

Αρκετές όμως οικογένειες ύστερα από πέντε μήνες άρχισαν να ξαναγυρίζουν στην πατρίδα τους, αφού περιπλανήθηκαν και δεv μπόρεσαν να καταλήξουν οριστικά κάπου  . 
Εκατό περίπου οικογένειες εγκαταστάθηκαν στην Χρούπιστα, όπου επιδόθηκαν στην κατασκευή χονδρών μάλλινων υφασμάτων και στην γεωργία. 

Το χωρίο αυτό αριθμούσε κατά τις αρχές του επόμενου αιώνα 2.000 κατοίκους, από τους οποίους τα 2/3, δηλαδή 1.300 περίπου ήταν μουσουλμάνοι .
 Επομένως, οι Μοσχοπολίτες, υπερκάλυψαν τους Βουλγάρους, τους μόνους χριστιανούς που υπήρχαν εκεί, όπως είδαμε να μας αναφέρει ο Χατζή Κάλφα πριν από έναν αιώνα  .
Πολλοί επίσης Μοσχοπολίτες εγκαταστάθηκαν στην Κλεισούρα, την γνωστή ως Βλαχοκλεισούρα  .

Την εποχή εκείνη τουρκαλβανικά στίφη λήστεψαν και .ερήμωσαν τα βλαχόφωνα χωριά της περιοχής Γράμμου, 
Νίτσα, 
Νικολίτσα, 
Λινοτόπι, 
Βιρτιάνικ 
και ανάγκασαν τους κατοίκους να διευθυνθούν προς το εσωτερικό της Μακεδονίας και να ιδρύσουν νέους συνοικισμούς σε απόμερους τόπους. 

Έτσι οι περισσότεροι Νιτσιώτες και Νικολιτσιώτες συνοικίστηκαν στο Κρούσοβο, ενώ οι Λινοτοπίτες με λίγους αλβανόφωνους της Κολόνιας και του  Μπιθκουκίου πήγαν στο Μεγάροβο. Κρουσοβίτες, Μεγαροβίτες και άλλοι βλαχόφωνοι ενισχύουν έπειτα με την προσέλευσή τους τους Μοσχοπολίτες του  Μοναστηριού. 
Οι βλαχόφωνοι αύτοί ασχολούνταν κυρίως με το εμπόριο των μάλλινων ειδών, την ραπτική και την χρυσοχοική. 
Στο Μοναστήρι μάλιστα είχαν δική τους αγορά, το Βλαχ Τσαρσί .
Πολλά έγγραφα , παραδόσεις, τραγούδια και «ενθυμήσεις» αναφέρονται στην εποχή αυτή της τουρκοκρατίας. 
Η φράση «κλαύσατε πάντες εσείς όπου έρχεσέσθε κατόπι μας», που βρήκα κάτω από μια μεγάλη «ενθύμηση» της 20ης Ιουλίου 1785 στο Μηναίον του Ιουλίου του  ναού του  'Αγίου Αθανασίου της Σαμαρίνας και η οποία αναφέρεται στις επιδρομές των Αλβανών, φανερώνει όλη την στυγνή απελπισία και απόγνωση των κατοίκων της υπαίθρου για την φρικτή εκείνη έποχή. 
Αλλη «ενθύμηση», γραμμένη στο ίδιο βιβλίο ύστερα από ένα χρόνο ακριβώς, δείχνει πόσο είναι ανακουφισμένοι οι κάτοικοι που κατόρθωσαν να πληρώσουν το «μπόρτζι» τους στους Τουρκαλβανούς ασφαλώς Όσμάν μπέη και Γιουσούφ αγά  .

Ακόμη και μέσα στο μοναστικό περιβάλλον του Αγίου Όρους η ειρήνη έχει διασαλευθή.
 Και την αιτία την δίνουν οι ίδιοι οι μοναχοί και ισχυροί Φαναριώτες. 
Ο σουλτάνος, παίρνοντας αφορμή από τις διενέξεις των μοναστηριών μεταξύ τους, Ίβήρων και άλλων μοναστηριών, προ πάντων όμως μεταξύ Λαύρας και Βατοπεδίου, στέλνει στα 1764 στο Άγιον Όρος επίσημο απεσταλμένο, ο οποίος κάνει απογραφή των μοναχών και επιβάλλει — κοντά στον κεφαλικό φόρο και στην δεκάτη—και άλλους πρόσθετους φόρους. 
Η οικονομική κατάσταση των μονών χειροτερεύει μετά το 1770, έτσι που στα 1777 το χρέος του Αγίου Παντελεήμονος, Κασταμονίτου, Έσφιγμένου και Διονυσίου στο τούρκικο δημόσιο ανεβαίνει στις 150.000 γρ. και διατάσσεται η πληρωμή του με τόκο 5% . Η οικονομική ανέχεια συνεχίζεται και στα επόμενα χρόνια .

3.       Ποιά ήταν η συμμετοχή των  Ελλήνων της Μακεδονίας στην επανάσταση της Πελοποννήσου και στις ρωσικές επιχειρήσεις στο Αιγαίο ;

 Κατά την εποχή αυτή οι 'Έλληνες του Βορρά όχι μόνο συμμερίζονται τα αισθήματα των αδελφών τους του νότου, αλλά και πρωταγωνιστούν για την πραγμάτωση των προαιωνίων εθνικών τους πόθων. 

Έτσι οΓεώργιος Παπαζώλης από την Σιάτιστα,
 λοχαγός της αυτοκρατορικής φρουράς της Αικατερίνης Β'της Ρωσίας,  
με τις περιπαθείς διηγήσεις του για τα δεινά των ραγιάδων όχι μόνο κατορθώνει να κινήση το ενδιαφέρον των τριών αδελφών Όρλώφ, και προ πάντων του  Γρηγορίου, εύνοουμένου της τσαρίνας, αλλά και να σταλή στην Ελλάδα, για να προετοιμάση την επανάσταση του 1770  .

 Επίσης ας σημειωθή ότι ιδιαίτερος γραμματέας ενός από τους Όρλώφ αναφέρεται ο Μοσχοπολίτης Αθανάσιος Βαινάκης  .
Στην ελληνική επανάσταση του  1770 έλαβαν μέρος, 
εκτός από τον γέρο Ζιάκα των Γρεβενών  
 και οι Θεσσαλομακεδόνες Ζήδρος και Λάζος του Ολύμπου και 
Μπλαχάβας των Χασίων και μετά την συντριβή της εξακολούθησαν τους αγώνες τους με αποτέλεσμα να εξαναγκάσουν τους κυριάρχους των να τους χορηγήσουν αμνηστεία. 

Οι οπλαρχηγοί αυτοί εξουσίαζαν όλη την περιοχή, 
που εκτείνεται από την Έδεσα ως τα Τρίκαλα
 και από τα Σέρβια ως την Κατερίνη και τον Πλαταμώνα.

 Για τον Ζήδρο μάλιστα αναφέρεται ότι δεν επέτρεπε να περιέρχωνται Τούρκοι και Αλβανοί οπλοφόροι την περιοχή Έλασσόνος Όλύμπου. 
Ακόμη στα 1808, την εποχή που πέρασε από εκεί ο περιηγητής Leake, του έδειχναν έξω από τον Κοκκινοπλο τον τάφο ενός ’Αλβανού οπλαρχηγού, που είχε σκοτωθή πολεμώντας εναντίον των κλεφτών του Όλύμπου  .

Μετά το 1770 δρουν στις περιοχές Όλυμπου και Γρεβενών ο πολυτραγουδημένος κλέφτης Δημ. Τότσκας και οι τρεις γιοί του Κυριάκος, Στέργιος και Βαρκήςμε τους οπαδούς των . '
Ο Τότσκας προσέβαλε στην Πίνδο 3.000 Αλβανούς, που επέστρεφαν από την Πελοπόννησο με αιχμαλώτους και λάφυρα στις πατρίδες τους, ελευθέρωσε τα γυναικόπαιδα και άρπαξε τα λάφυρα. Δολοφονήθηκε αργότερα κατ’ εντολή του Κούρτ πασά στα Δερβίζιανα της Ηπείρου, όπου ως τα τέλη του  19ου αι. σωζόταν ακόμη ο τάφος του  .
Ακόμη και μερικοί κάτοικοι της Θεσσαλονίκης είναι πιθανόν ότι πήραν μέρος στον πόλεμο στο πλευρά των Ρώσων.
 Όπως αφηγείται ο Αθανάσιος 'Υψηλάντης, ο συγγραφέας των «Μετά την άλωσιν», πλέοντας στα 1778 ως διερμηνέας του  τουρκικού στόλου στον Εύξεινο συνάντησε κατά τύχη στην ναυαρχίδα του ένα Έλληνα σκλάβο από την Θεσσαλονίκη• 

«Τον ηρώτησα», γράφει, «γιατί εσκλαβώθη, και απεκρίθη, διότι ήμουν με τους Μοσχόβους• αλλ’ ακούσας ότι οι τοιούτοι να εσυγχωρήθησαν, δεν έφυγα να πηγαίνω εις το Κρίμη, και τώρα είναι υπέρ τους 60 νησιώτας εις τα γαλιόνια σιδηροδέσμιοι δι’ αυτήν την αιτίαν» .
↧

Bayerischer Philhellenismus: Die Griechenbegeisterung der Bayern unter König Otto I.

January 6, 2015, 2:59 am
$
0
0



Eine Kritik
von
Konstantin Soter Kotsowilis


Zum Begriff „Bavarokratie“
 in Griechenland in den Jahren 
1832 bis 1862 
im Lichte neuer archivalischer Quellen.



Wer sich heute mit der Persönlichkeit und dem Werk des ersten griechischen Königs Otto I.beschäftigt und die diesbezügliche Fachliteratur liest, muss feststellen, dass König Otto I. sehr umstritten war, nicht nur bei seinen Zeitgenossen, sondern auch bei nachgeborenen Historikern. 

Von einigen wenigen Verfassern wird er gepriesen, die meisten aber, hauptsächlich Griechen, sehen seine Regierungszeit sehr kritisch und erheben die verschiedensten Beschuldigungen. 

Die wenigsten von ihnen schöpfen aus archivalischen Quellen, denn hätten sie es getan, so wäre ihnen klar geworden, dass zumindest ein Teil der überlieferten Polemik gegen die sogenannte „Bavarokratie in Griechenland“ auf Behauptungen beruht, die eindeutig zu widerlegen sind.

Wahr ist, dass sowohl König Otto wie seine bayerischen Mitarbeiter durch bestimmte Maßnahmen Unzufriedenheit hervorgerufen haben, etwa dadurch, 
dass nur einige,
aber nicht alle der Mitkämpfer im Unabhängigkeitskrieg als Offiziere oder Soldaten in das reguläre Heer aufgenommen werden konnten, 
was die enttäuschten und dem Zivilleben für längere Zeit entfremdeten Krieger dazu brachte, Räuberbanden zu bilden. 

Insgesamt schufen diese Entscheidungen die Grundlage für eine Oppositionsbewegung, die sich später andere Anlässe und tatsächliche oder vermeintliche Missstände suchte, um den König und seine Berater anzugreifen. 

Derartige Anlässe waren vor allem die Schließung vieler Klöster und die Veräußerung von Kirchengut, sowie die staatskirchenrechtliche Verankerung der Autokephalie der Kirche Griechenlands,
 das heißt ihrer Unabhängigkeit vom Patriarchat. 

Hinsichtlich der Person des Königs selbst galten seine Zugehörigkeit zur römisch-katholischen Kirche und seine Kinderlosigkeit als Angriffspunkte.
Historiker, die die Regierung König Ottos negativ beurteilen, stützen sich bis heute auf derartige einseitige Kritik, wie sie in den zeitgenössischen Oppositionsblättern vorgetragen wurde, zum Beispiel in der schon gegen den Regentschaftsrat feindselig eingestellten Presse, wie der Zeitung „Athina“ des Journalisten Emmanuel Antoniadis (1791— 1863) aus Chalepa-Chania/Kreta , der Zeitung „Chronos“ des von der Insel Ithaka stammenden Obersten in russischen Diensten und späteren Generalkonsuls Russlands in Patras, Ioannis Vlassopulos (1741-1837) , der Zeitung „Ilios“ der lyrischen Dichter und Journalisten, der Brüder Alexander Sutsos (1803-1863) und Panagiotis Sutsos (1806-1868), und der zweisprachig in Griechisch und Deutsch erschienenen Zeitung „I Elpis“ (Die Hoffnung) der Journalisten Konstantin Levidis (1790-1868)3 und Nikolaos Gaitanos. 

Die Geschichte der Regierung Ottos anhand archivalischer Quellen ist noch nicht geschrieben, die hierfür nötigen Dokumente sind im griechischen Allgemeinen Staatsarchiv in Athen und Nauplion zwar vorhanden, aber bislang erstaunlicherweise nicht erschlossen. 
Zudem sind die russischen Archive in Moskau und St. Petersburg nur schwer zugänglich.

König Otto I. von Griechenland
Trotzdem lässt sich jetzt schon sagen: 
König Otto und seine Begleiter haben wertvolle Arbeit geleistet; 
sie waren Griechenland sehr zugetan; 
und sie haben auf vielerlei Art und Weise ihre Hinwendung zum griechischen Volk,
 seinem Land und ebenso zu seiner orthodoxen Ost-Kirche Christi unter Beweis gestellt, was mit folgenden Sachverhalten belegt werden soll.


I

Ludwig I., König von Bayern
Prinzessin Therese
von Sachsen-Hildburghausen
Prinz Otto von Bayern wurde als zweiter Sohn des damaligen Kronprinzen Ludwig (1786-1868, reg. 1825-1848) am (20. Mai) 1. Juni 1815
 auf Schloss Mirabell 
im damals bayerischen Salzburg geboren, 
wo sein Vater seit 1811 Statthalter des Inn- und Salzachkreises war. 

Seine Mutter, Kronprinzessin Therese (1792-1854), eine geborene Prinzessin von Sachsen-Hildburghausen, 


König Otto I. von Griechenland
 war in Salzburg zurückgeblieben, während sein Vater mit der bayerischen Armee gegen Frankreich marschierte, nachdem Napoleon I. (1769-1821) durch seine Rückkehr von Elba ganz Europa in Angst und Schrecken versetzt hatte.
Im Juni 1821 begann die Erziehung des sechsjährigen Prinzen Otto auf christlich-humanistischer Grundlage durch den Domkapitular in München und späteren Bischof von Eichstätt (ab 1846) und Reichsrat der Krone Bayerns in der Ersten Kammer des bayerischen Landtags ( 1848-1860) Johann-Georg von Oettl (1794-1866).

Prof. Dr. Friedrich-Wilhelm Thiersch
 Ab 1826 beteiligte sich daran auch der Philosoph Prof. Dr. Friedrich-Wilhelm Schelling (1775-1854)  und später auch der evangelischlutherische Theologe, 
klassische Philologe und Philhellene Prof. Dr. Friedrich-Wilhelm Thiersch ( 1784—1860). 

 Diese Erziehung zielte darauf ab, ihm die Berufung zum geistlichen Stand nahezubringen, wie es in der Tradition der Wittelsbacher lag; 
denn seit dem 16. Jahrhundert waren nachgeborene Prinzen immer wieder Bischöfe und vereinzelt sogar Kardinäle geworden. 

Die auf diese Weise fest verankerte Bindung Ottos an den römisch-katholischen Glauben blieb jedoch bis zum Ende seines Lebens eine ausschließlich persönliche Angelegenheit. 

Keineswegs hinderte sie ihn daran, die Gewissensfreiheit seiner Untertanen zu achten und dabei selbst ganz als Grieche zu empfinden. 

Als Otto, mit zwanzig Jahren volljährig geworden, den Thron bestieg, erließ er am (20. Mai) 1. Juni 1835 eine Proklamation, in der er dem griechischen Volk versprach, 
die „heilige Religion der griechischen Untertanen stets zu beschützen und eine feste Stütze ihrer Kirche zu sein“. 

Er beanspruchte nicht, Einfluss auf die orthodoxe dogmatische Lehre zu nehmen, sondern nur Stütze und Beschützer ihrer Kirche zu sein, während die geistliche Kirchenleitung einer fünfköpfigen permanenten Heiligen Synode übertragen war, deren Vorsitz zunächst für zwei Jahre (1833-1835) der Erzbischof von Korinth Kyrillos II. Rodopulos (reg. 1821 - +l836) übernahm. 

Wie sehr Otto zum Griechen geworden war, beweist Folgendes: 
Spyridon Karaiskakis

Noch nach seinem Sturz und kurz vor seinem Tode - er starb am (14.) 26. Juli 1867 im Alter von 52 Jahren - 
stellte erSpyridon Karaiskakis (1826-1898),
dem Sohn des gefallenen Freiheitshelden Georgios Karaiskakis (1780-1827), 
und dem Generalmajor der Nachschubtruppe, Ioannis Pittakos (+l882),
seine gesamte bayerische Prinzenapanage des Jahres 1866 in Höhe von 100.000 Gulden (nach Kaufkraftparität etwa 1.250.000 Euro) 
mit Billigung seines Vaters und seines Neffen des damaligen Königs Ludwig II. ( 1845-1886), zur Verfügung. 
Karaiskakis und Pittakos hatten König Otto I. bei ihrer zwecks Spendensammlung unternommenen Rundreise durch griechische Diasporazentren 1865 in seinem Exil in Bamberg besucht.

Ihrer Bitte, 
Waffenkäufe für die Fortsetzung des 
Befreiungskampfes auf Kreta (1866-1869) mitzufinanzieren, 
wurde entsprochen.
Die Tatsache, dass sich unter den Erziehern Ottos auch Professor Dr. Friedrich-Wilhelm Thiersch befand, der auch den Erziehungsplan erstellt hatte, dürfte schon früh dazu beigetragen haben, dem jungen Prinzen Kenntnisse auch über das zeitgenössische Griechenland zu verschaffen. 

Professor Thiersch nämlich gehörte der zehnköpfigen Geschäftsführung des bayerischen Philhellenen-Komitees in München an, war aber nicht, wie häufig in der griechischen Literatur zu lesen ist, dessen Vorsitzender.
 
Diese geschäftsführenden Mitglieder, die von König Ludwig I. am (4.) 16. Oktober 1829 in dieser Funktion bestätigt wurden, waren allesamt angesehene Mitglieder der Münchner Gesellschaft, nämlich Innenminister Dr. Eduard Ritter von Schenk (1788-1841) als Vorsitzender
 
Eduard von Schenk
( 10. Oktober1788 - 26. April1841 in München)

 und als weitere Mitglieder: 
der Obersthofmarschall und spätere Kriegsminister der Jahre 1839 bis 1847, Anton Freiherr von Gump-penberg (1787-1855), 
Hofprediger Stiftspropst Johann- Michael Hauber (1778-1843), 
Oberkonsistorialrat Dr. Philipp Heintz (1771-1835), 
Prof. Dr. Friedrich-Wilhelm Thiersch, 
Bankier Heinrich Edler v. Kerstorf (1769-1832), 
Abgeordneter und 2. Bürgermeister Jakob Klar (1783— 1833),
Geheimer Oberbaurat und Hofbauintendant Leo von Klenze (1784-1864),
 Hofbankier Simon Freiherr von Eichthal (1787-1854) und 
Rechtsanwalt Dr. Karl Meinel (1780-1840) 
sowie als außerordentliches Mitglied der Ge-
heime Kabinettssekretär König Ludwigs I., Johann-Heinrich Ritter von Kreutzer (1781-1848).


II
Drei europäische Prinzen hatten das Angebot abgelehnt, den griechischen Thron zu besteigen: 

am (8.) 20. Oktober 1829 der 34-jährige seit 1823 standesungleich verheiratete Prinz Carl von Bayern (1795-1875), der jüngere Bruder Ludwigs I., Reichsrat der Krone Bayerns in der Ersten Kammer des bayerischen Landtags als volljähriger kgl. Prinz, General der Kavallerie, später (ab 1841) Feldmarschall, und (ab 1866) Heerführer der bayerischen Armee13,

dann im November 1829 der 28-jährige zweitgeborene Prinz Johann von Sachsen (1801-1873),
der spätere König von Sachsen,

und jährige seit 1817 verwitwete Prinz Leopold von Sachsen- Coburg und Gotha ( 1790-1865), der spätere (ab 1831 ) erste König von Belgien. 

Ioannis Kapodistrias.Der erste Präsident Griechenlands.
Prinz Leopolds Frau, die englische Thronerbin Charlotte (1796-1817) war nur wenige Stunden nach der Geburt eines toten Sohnes gestorben.
 Zusätzlich zur Trauer um den Tod seiner 21-jährigen Frau, musste der deutsche Prinz erkennen, dass er in England keine angemessene Aufgabe mehr finden würde. 

Erwiesenermaßen stand er seit 1824 mit dem in der Schweiz lebenden Kapodistrias in geheimem Briefwechsel. 

Tief beeindruckt vom Befreiungskampf der Griechen, bemühte er sich um den griechischen Thron, selbst als Kapodistrias 1827 zum griechischen Staatspräsidenten gewählt wurde.

 Dass Prinz Leopold den offiziellen Antrag Fürst von Griechenland zu werden, schließlich ablehnte, hatte finanzielle und politische Gründe. 

Er hielt das von Englands Premierminister Arthur-Wollesley Herzog von Wellington (1769-1852) gebilligte „Rumpf-Griechenland“ nicht für überlebensfähig.
Deshalb wurde von den Schutzmächten ein Vorschlag Ludwigs I. aufgegriffen, den er am Rande eines Balles in der Amalienburg im Nymphenburger Schloßpark gegenüber dem französischen Diplomaten Emmerich-Joseph Herzog von Dalberg (1773-1833) am (4.) 16. Februar 1828 eher beiläufig ausgesprochen hatte. 

Dalberg hatte damals eine Thronkandidatur des Prinzen Carl v. Bayern verworfen und den König nach einem anderen Kandidaten gefragt. 

Ludwig I. meinte darauf, 
sein Sohn Otto sei noch zu jung, 
würde aber in Frage kommen, 
wenn Kapodistrias zehn Jahre Präsident bleiben könne.

Dalberg nahm den Vorschlag offenbar sehr ernst.

 König Ludwig I. erklärte sich bei einem zweiten Besuch Dalbergs am (16.) 28. November 1829 damit einverstanden - unter der Voraussetzung, 
dass der bisherige Staats- und Regierungschef Griechenlands Graf Ioannis Kapodistrias (1776-1831) während der Minderjährigkeit Ottos weiterhin die Regierungsgeschäfte führe . 

Dies blieb unberücksichtigt, da Prinz Leopold von Sachsen-Coburg und Gotha sich zunächst einverstanden erklärt hatte, Fürst von Griechenland zu werden. 
 
Die Ermordung des Grafen Kapodistrias.

Als er seine Zusage am (9.) 21. Mai 1830 zurückgezogen hatte und die Ermordung des Grafen Kapodistrias in Nauplion am Sonntag den (27. September) 9. Oktober 1831, um 6.35 Uhr17, zu anarchischen Zuständen zu führen drohte, kam es am (1.) 13. Februar 1832 zu einer Einigung der Schutzmächte Frankreich, Großbritannien und Russland, die erbliche Herrschaft über Griechenland dem Prinzen Otto von Bayern anzubieten.

 Auf Anregung des früheren französischen Außenministers Charles-Maurice Herzog de Talleyrand (1754-1838) wurde dabei vorgeschlagen, der frühere bayerische Außen-, Innen- und Finanzminister Maximilian Graf von Montgelas (1759-1838) solle während der Minderjährigkeit Ottos die Regierungsgeschäfte führen.

 Dass gerade diese Idee von König Ludwig I. angenommen würde, war bei dessen bekannter Abneigung gegen Graf Montgelas freilich nicht zu erwarten. Nicht einmal Frankreich kam später auf diesen Vorschlag zurück, als es um die Auswahl der Regentschaftsmitglieder ging. 

Am (15.) 27. Mai 1832 erklärte König Ludwig I. in Neapel nach intensiven diplomatischen Verhandlungen, die angebotene Krone Griechenlands im Namen seines minderjährigen Sohnes Otto anzunehmen.
Am (25. April) 7. Mai 1832 war in London ein Staatsvertrag zwischen den Schutzmächten und Bayern abgeschlossen worden - nicht in der Absicht, eine Sekundogenitur der Dynastie der Wittelsbacher in Griechenland zu begründen, sondern mit dem Ziel, der Gefahr eines katastrophalen Bürgerkrieges zwischen den einander bekämpfenden griechischen Regierungen in Korinth und Megara und ihren jeweiligen Militäreinheiten vorzubeugen.

 Wäre es dazu gekommen, so wären das Ergebnis des gesamten, 1821 begonnenen Befreiungskampfes gegen die jahrhundertelange osmanische Fremdherrschaft und die Einheit Griechenlands in Gefahr geraten, da die beiden rivalisierenden Regierungen jeweils die Halbinsel Peloponnes bzw. das Festland hinter sich wussten.

 Keiner der griechischen Partei- und Militärführer wollte sich seinesgleichen unterwerfen, sondern nur einem fremden, über den Parteien stehenden Monarchen. 

Der bayerische König Ludwig I. machte zur Voraussetzung, dass die griechische Nationalversammlung selbst 
Prinz Otto von Bayern zum König Otto I. von Griechenland proklamiere.

 Dies fand am (27. Juli) 8. August 1832 in Pronia bei Nauplion statt durch das einstimmigbeschlossene zweite Dekret der fünften Nationalversammlung unter dem Vorsitz des Korinthers Panutsos Notaras (1740-1849), das einen vorhergehenden Beschluss des griechischen Senats (bestehend aus dem Senatspräsidenten Demetrios Tsamados und zwölf Senatoren) vom (26. April) 8. Mai 1832 bestätigte. 

An seiner Auffassung, dass die Errichtung einer neuen Dynastie die Zustimmung des Volkes voraùssetze, hielt König Ludwig I. konsequent fest. 

Er beschwor noch kurz vor seinem Tode seine Söhne Luitpold (1821-1912) und Adalbert (1828-1875), die ihnen durch Artikel 8 des Londoner Staatsvertrags vom (25. April) 7. Mai 1832 und einen Zusatzartikel vom (30. April) 12. Mai 1833 eröffneten Erbansprüche nur geltend zu machen, wenn das griechische Volk ihnen die Königswürde rechtsgültig antragen würde . 

Kostas Botzaris
Demetrios Plaputas-Koliopulos
Zwei Monate nach dem Beschluss der 5. Nationalversammlung erschien in München eine von ihr gewählte Deputation, bestehend aus dem Admiral Andreas Miaulis (1769-1835) von der Insel Hydra und den Generälen Kostas Botzaris(1792-1853) aus Suli in Epirus
 und Demetrios Plaputas-Koliopulos(1786-1864) vom Peloponnes ,
 mit dem Auftrag, im Namen des griechischen Volkes 
den originalen, von allen Mitgliedern der 5. Nationalversammlung unterschriebenen Text der Proklamation Ottos I. zum König von Griechenland zu übergeben, 
verbunden mit der Bitte an König Otto I., 
so schnell wie möglich nach Griechenland zu kommen.

 Zudem hatten sie Order, ihrem ersten gewählten König zu huldigen und ihm die Treue zu schwören. 

Bei dem ehrenhaften Empfang der Deputation am (3.) 15. Oktober 1832 in München, der die Vertagung des Oktoberfestes um eine Woche zur Folge hatte, wirkten als Geistlicher, der bei der Eidesablegung der drei Deputierten das Evangelienbuch hielt, Archimandrit Missail Apostolidis (1789—1862) aus Chania/Kreta und alsDolmetscher Philippos Ioannou( 1800-1880) aus Zagora in der thessalischen Landschaft Pilion mit. 
                           
Orthodoxe Kleriker, verantwortlich für die religiöse Erziegumg griechische Schüler,
Stundenten und Kadetten in München (1828-1846)
Mönchpriester Gregorios Kalagannis, Archimandrit Missail Apostolidis, Archimandrit Kallinikos Kampanis

Dieser, Stipendiat und früherer Sekretär des Admirals Miaulis, war von 1832 bis 1835 Lehrer für Alt- und Neugriechisch für die griechischen Kadetten im bayerischen Kadettenkorpsund wurde später, nach seiner Promotion an der Ludwig-Maximilians-Universität München Anfang August 1836, für zwei Monate nach Oldenburg geschickt, um die Herzogin Amalia (1818-1875), die künftige Braut König Ottos, Neugriechisch zu lehren.
 
Amalie Marie Friederike, Herzogin von OldenburgKönigin von Griechenland
Herzogin Amalia von Oldenburg, Tochter des Großherzogs Paul-Friedrich-August I. von Oldenburg(1783-1853) und der Großherzogin Adelheid (1800-1820)....
↧

Namensstreit Makedonien-Makedonische Frage. Die erweiterte makedonische Frage als völkerrechtliches Problem.

January 14, 2015, 10:25 am
$
0
0


Andreas Schwarz
Wuppertal, 06.08.2010

Die Bilder und die Textformatierungen sind unsere Auswahl (Yauna),
und nicht im Text enthalten. 

Vorwort
Meine Motivation, diese relativ kurze Abhandlung über den Themenkomplex Makedonien zu schreiben, liegt darin begründet, auf völkerrechtlicher Basis Lösungsmodelle für den sogenannten Namensstreit zwischen der Griechischen Republik und der Republik Makedonien / EJRM zu entwickeln.


Nach meiner Auffassung ist der sogenannte Namensstreit der Ausdruck einer neuen (speziellen) makedonischen Frage, welche die bisherige klassische (allgemeine) makedonische Frage überlagert hat. 
Die klassische makedonische Frage betraf das Schicksal der Bevölkerung des geographischen Makedonien im heutigen Sinne unter der Herrschaft des Osmanischen Reiches ab etwa der zweiten Hälfte des 19. Jahrhunderts und nach der Aufteilung dieses Gebietes unter den Staaten Bulgarien, Griechenland und Serbien ab 1913. 

Durch die Anerkennung einer eigenständigen makedonischen Nation und durch Gründung des makedonischen Staates innerhalb der jugoslawischen Föderation im Jahre 1944 ist diese klassische makedonische Frage weitgehend geklärt.
 Die neue bzw. spezielle makedonische Frage ist die Ursache des sogenannten Namensstreits und gliedert sich in drei Teilfragen:
1.     Welcher Art war das antike Makedonien und waren die antiken Makedonier?


2.     Welcher Art ist das heutige Makedonien und sind die heutigen Makedonier?


3.     In welchen Verhältnis stehen das antike Makedonien und die antiken Makedonier zum heutigen Makedonien und zu den heutigen Makedoniern?
Diese Fragen können im Wesentlichen nur auf Basis von wissenschaftlichen Erkenntnissen politisch geklärt werden. 

Wegen der Grundsätzlichkeit dieser neuen makedonischen Frage sollte diese als völkerrechtliches Problem behandelt und im Rahmen der internationalen Politik geklärt werden.

Die Summe aus der klassischen makedonischen Frage und der neuen makedonischen Frage bildet die erweiterte makedonische Frage.
Diese Abhandlung beruht im Wesentlichen auf einer eingehenden Literaturrecherche. 

Da ich weder Historiker noch Ethnologe oder Sprachwissenschaftler bin, beschränke ich mich in dieser Abhandlung auf die Angabe und Zusammenfassung der Ergebnisse dieser Recherche. 

Bei der Darstellung der Ergebnisse stehen die mehrheitlichen Auffassungen zu dieser Thematik im Zentrum, wobei auch die abweichenden und gegenteiligen Auffassungen angegeben werden.

 Jedoch muss betont werden, dass der Themenkomplex Makedonien nicht nur in der Politik sondern auch in der Wissenschaft und Forschung zum Teil umstritten und vieles auch ein Ergebnis von Wertungen ist. Keine Aussage zu diesem Themenkomplex ist ein Naturgesetz, mehrheitliche Auffassungen können sich ändern oder sogar als falsch herausstellen. 
Wir müssen diese Tatsache immer im Hinterkopf behalten.
 Auf Basis dieser Recherche habe ich die Lösungsmodelle zum sogenannten Namensstreit und damit zur erweiterten makedonischen Frage entwickelt. Ich bin dabei nach besten Wissen und so objektiv wie möglich vorgegangen. Trotzdem kann ich nicht zu hundert Prozent ausschließen, dass es noch effektivere andere Wege für eine Klärung gibt oder ich bestimmte Sachverhalte nicht berücksichtigt habe. 
Ich möchte in dieser Hinsicht um Nachsicht bitten. Vorsatz besteht hier auf jeden Fall nicht. Auch bedeutet eine Angabe und Zusammenfassung von Ergebnissen immer, dass nicht alles erwähnt und nicht auf jedes Detail eingegangen werden kann. 

Die Konzentration auf das Wesentliche steht für mich im Vordergrund; wer mehr wissen und tiefer in diesen Themenkomplex einsteigen möchte, dem wird weiterführende Literatur empfohlen. Im Zentrum dieser Abhandlung stehen die Behandlung der erweiterten makedonischen Frage als völkerrechtliches Problem und die möglichen Lösungsmodelle zur Klärung dieser Frage.

 In dieser Abhandlung werden der verfassungsmäßige Name „Republik Makedonien" und die völkerrechtliche Bezeichnung im Rahmen von multilateralen Beziehungen „Ehemalige Jugoslawische Republik Makedonien" gleichwertig verwendet, wobei letztere mit „EJRM" abgekürzt wird. 

Ein Jahr nach Beendigung dieser Abhandlung am 06.08.2009 habe ich sie noch einmal redaktionell und in geringem Umfang inhaltlich überarbeitet. 
Vor allem das Kapitel 7.4 „Allgemeiner Lösungsansatz" ist neu verfasst worden. 
Für die umfangreiche Arbeit des Korrekturlesens möchte ich Frau Vilma Symanczyk Joppe meinen ganz herzlichen Dank aussprechen. 

Weiterhin möchte ich mich bei Frau Justine Schindler für ihre umfangreiche persönliche und technische Unterstützung bei dieser Abhandlung und der damit verbundenen Arbeit ganz herzlich bedanken. Einen besonderen Dank für seine Mitwirkung und Hilfe möchte ich auch meinem Kollegen Herrn Goran Popcanovski ausprechen. Schließlich möchte ich allen danken, die in irgendeiner Form bei dieser Abhandlung mitgewirkt haben. Ich hoffe, dass ich mit dieser Abhandlung einen Beitrag zur Klärung der erweiterten makedonischen Frage und des daraus resultierenden Namensstreits leisten kann.



     Allgemeiner Hintergrund
Am 18.09.1991 erklärte sich die frühere jugoslawische Republik Makedonien unter ihrem verfassungsmäßigen Namen „Republik Makedonien" zu einem unabhängigen Staat. Bis dahin war die „Republik Makedonien" ein konstitutiver Bestandteil der Sozialistisch Föderativen Republik Jugoslawien (SFRJ). 
Die Griechische Republik erhob aus historischen und politischen Gründen Einspruch gegen den bisherigen Staatsnamen.


 In die Vereinten Nationen ist die Republik Makedonien am 08.04.1993 unter den Namen „Ehemalige Jugoslawische Republik Makedonien", abgekürzt „EJRM", aufgenommen worden. Seitdem wird im internationalem Verkehr dieser Name verwendet. 

Die einzelnen Staaten verwenden je nach Standpunkt in ihren bilateralen Beziehung den Namen „Republik Makedonien" oder „Ehemalige Jugoslawische Republik Makedonien". 
Der Namensstreit belastet die Beziehungen zwischen der Republik Makedonien / EJRM und der Griechischen Republik sowie verhindert eine Integration der Republik Makedonien / EJRM in die EU und NATO. 

Der Namensstreit ist bis heute nicht gelöst. Verhandlungen zwischen beiden Staaten unter der Schirmherrschaft der Vereinten Nationen verliefen bisher ergebnislos.
Nach meiner Auffassung ist der sogenannte Namensstreit zwischen der Griechischen Republik und der Republik Makedonien / EJRM der Ausdruck einer neuen makedonischen Frage, die die bisherige klassische (allgemeine) makedonische Frage überlagert hat.
Die klassische makedonische Frage betraf das Schicksal der Bevölkerung des geographischen Makedonien im heutigen Sinne unter der Herrschaft des Osmanischen Reiches ab etwa der zweiten Hälfte des 19. Jahrhunderts und nach der Aufteilung dieses Gebietes unter den Staaten Bulgarien, Griechenland und Serbien ab 1913. 

Die klassische makedonische Frage ist durch die Anerkennung einer makedonischen Nation und durch Gründung eines makedonischen Staates im Wesentlichen gelöst. 
Offen bleibt die Frage nach der Anerkennung und dem Status von makedonischen Minderheiten in anderen Staaten, sowie die Anerkennung einer makedonischen Nation durch die Staaten, die bisher eine makedonische Nation noch nicht anerkannt haben.
Die erweiterte makedonische Frage ist die Summe aus der klassischen und der neuen makedonischen Frage.
Die obengenannte neue makedonische Frage wird hier als die spezielle makedonische Frage eingeführt und definiert. 

Die spezielle makedonische Frage gliedert sich nach meiner Auffassung abstrakt betrachtet in drei Teilfragen und lautet:


1.     Welcher Art war das antike Makedonien und waren die antiken Makedonier?
2.     Welcher Art ist das heutige Makedonien und sind die heutigen Makedonier?
3.     In welchem Verhältnis stehen das antike Makedonien und die antiken Makedonier zum heutigen Makedonien und zu den heutigen Makedoniern?
Diese Fragen können im Wesentlichen nur durch die Wissenschaft und nicht durch die Politik geklärt werden. Daher sollte die Klärung der neuen (speziellen) makedonischen Frage einer entsprechenden Expertenkommission überlassen werden, die von den betroffenen Parteien unabhängig ist und so weit wie möglich ausschließlich einer objektiven Klärung verpflichtet ist.
Im Rahmen dieser Expertenkommission könnte auch die Frage geklärt werden, ob und in wie weit das heutige Makedonien und die heutigen Makedonier in einem objektiven Widerspruch zum antiken Makedonien und zu den antiken Makedoniern stehen.
Die Frage, ob und in wie weit das heutige Makedonien und die heutigen Makedonier in einem subjektiven Widerspruch zum antiken Makedonien und zu den antiken Makedoniern stehen ist eine politische Frage und sollte auf Basis der neusten wissenschaftlichen Erkenntnisse gelöst werden.



            Historischer Hintergrund

Der nachfolgende historische Hintergrund stellt eine Zusammenfassung der Geschichte Makedoniens von der Antike bis zur Gegenwart dar, wie sie sich nach meiner Auffassung mehrheitlich aus dem mir bekannten Schrifttum ergibt und auch mehrheitlich von den Historikern im Wesentlichen so vertreten wird. Es gibt jedoch auch abweichende oder divergierende Auffassungen zu dem hier dargestellten historischen Hintergrund.

 Auch bin ich weder Historiker noch Ethnologe, so dass an dieser Stelle nicht tief auf die allgemeine Geschichte Makedoniens eingegangen werden soll. Wer hier mehr wissen will, dem sei entsprechend weiterführende Literatur empfohlen.
       

Von der Antike bis zum Ende des 19. Jahrhunderts
Basileios II. der Bulgarentöter


Bei der Betrachtung der allgemeinen makedonischen Geschichte müssen wir zwischen der Geschichte des antiken Makedonien und der neueren makedonischen Geschichte unterscheiden.  

Die eigenständige antike makedonische Geschichte endete mit dem Beginn der Römischen Herrschaft etwa ab dem Jahr 149/148 v. Chr.. 

Nach Auffassung der großen Mehrheit der Historiker 
ist das antike Makedonien 
Teil der griechischen Geschichte,
 obwohl es auch abweichende Meinungen gibt.

 Die antiken Makedonier waren nach der vorherrschenden Auffassung ein mit Illyriern und wohl auch Thrakern vermischter antiker griechischer Volksstamm.

 Dieser Volksstamm wanderte nach 1200 v. Chr. in das Gebiet des antiken Makedonien ein.
 Als gesichert gilt heute, dass die antiken Makedonier ein indogermanischer Volksstamm waren, der heute nicht mehr existiert. 

Die antiken Makedonier sind restlos mit den anderen antiken griechischen Stämmen und wahrscheinlich auch anderen Völkern in dem Griechentum der alexandrinischen, römischen und byzantinischen Zeit aufgegangen. 

Die Sprache der antiken Makedonier ist nur noch aus Personen- und Ortsnamen sowie aus Glossen bekannt.

 Ob die Sprache der antiken Makedonier ein griechischer Dialekt oder eine eigenständige Sprache war, die mit der griechischen Sprache verwandt war,
 ist bis heute noch nicht abschließend geklärt. 

Die bisherigen bekannten Überreste der antiken makedonischen Sprache können sowohl auf einen griechischen Dialekt als auch auf eine eigenständigen Sprache hindeuten, die mit der griechischen Sprache verwandt war.
Ab dem Jahr 149/148 v. Chr. wurde aus Makedonien unter Einschluss von Epirus und illyrischen Gebieten die römische Provinz „Macedonia" gebildet.
 Diese römische Provinz „Macedonia" umfasste zeitweise auch Gebiete, die nie zu Makedonien im engeren Sinne gehörten. 

Nach der Teilung des Römischen Reiches im Jahr 395 gehörte die Provinz Makedonien zum Oströmischen Reich bzw. dem Byzantinischen Reich. 
Zwischenzeitlich geriet die byzantinische Provinz Makedonien auch unter bulgarische Herrschaft. Von 133o bis 1355 geriet Makedonien unter serbische und ab dem Jahr 1355 unter osmanischer Herrschaft.


    Die neuere makedonische Geschichte

Die neuere makedonische Geschichte beginnt in der zweiten Hälfte des 19. Jahrhunderts. 

Zu dieser Zeit ist das geographische Makedonien, das nicht exakt mit dem Gebiet des antiken Makedonien übereinstimmt, Teil des Osmanischen Reiches. In der politisch-geographischen Terminologie der zweiten Hälfte des 19.Jahrhunderts wird als Makedonien im geographischen Sinne jene Region bezeichnet, die zu den ersten Gebieten auf europäischen Boden gehörte, die vom Osmanischen Reich erobert worden ist, und die bis 1912 am längsten von allen Teilen des Balkan unter Herrschaft des Osmanischen Reiches blieb, während die Staaten Bulgarien, Montenegro, Serbien und Griechenland ab 1878 alle ihre Unabhängigkeit erlangt hatten.

In diesem Makedonien lebten verschiedene Völker: 
Albaner, 
Griechen, 
Slawen, 
Türken und andere.
Die dort lebenden Slawen, die in etwa 700 nach Christus in dieses Gebiet einwanderten, waren allerdings noch keine slawischen Makedonier im heutigen Sinne und sind nach vorherrschender Auffassung überwiegend nächst verwandt mit dem bulgarischen Volk gewesen.
Die nachweislich von den Bulgaren separate Entwicklung der slawischen Makedonier begann 1878, als Bulgarien unabhängig wurde und das Gebiet von Makedonien nach dem Berliner Kongress beim Osmanischen Reich verblieb.
Auch hier gibt es abweichende Auffassungen, wonach es schon sehr viel früher slawische Makedonier gegeben haben soll. Es ist leider sehr schwierig, den genauen Sachverhalt zu klären, da die Erfassung der Einwohner von Makedonien nicht nach genauen ethnischen Merkmalen erfolgte.

 Ende des 19 Jh. entwickelte sich eine überwiegend slawische Befreiungsbewegung, die unter dem Namen „Makedonien"(Innere Makedonische Revolutionäre Organisation, kurz IMRO) für die Autonomie dieses Gebietes innerhalb des Osmanischen Reiches, für einen Anschluss an Bulgarien oder für die Unabhängigkeit kämpfte. 

Hier kann vermutlich die Ursache und der Beginn der Entwicklung der makedonischen Nation im heutigen Sinne gesehen werden. Am 02.08.1903 gab es auf dem Gebiet von Makedonien den sogenannten „Ilinden-Aufstand“, der zur Bildung der kurzzeitig unabhängigen „Republik von Krusevo“ führte. Dieser Aufstand wurde schon nach zwölf Tagen von osmanischen Truppen niedergeschlagen und damit endete auch die Existenz der Republik von Krusevo.
Im Ersten Balkankrieg im Jahre 1912 ist das zum Osmanischen Reich gehörende geographische Makedonien von den Staaten Bulgarien, Griechenland und Serbien erobert und besetzt worden. 
Der Zweiten Balkankrieg im Jahre 1913, der im Wesentlichen zwischen Bulgarien auf der einen Seite und Griechenland und Serbien auf der anderen Seite um Makedonien geführt worden ist, führte im Ergebnis zum Vertrag von Bukarest. In diesem Vertrag vom 10.08.1913 wurde das geographische Makedonien zwischen Bulgarien, Griechenland und Serbien aufgeteilt. 

Die dort festgelegte Aufteilung besteht mit kleineren Änderungen im Wesentlichen heute noch fort. Nach dieser Aufteilung kam es in Makedonien zu großen Bevölkerungsverschiebungen und zu einer Assimilierungspolitik durch die Staaten Bulgarien, Griechenland und Serbien. 

Im griechischen Makedonien, dem sogenannten Ägäisch-Makedonien, lebten nach dem großen Bevölkerungsaustausch zwischen Bulgarien, Griechenland und der Türkei überwiegend Griechen und nur noch eine Minderheit von Bulgaren und slawischen Makedoniern sowie anderen ethnischen Gruppen.

 Nach einer Veröffentlichung des Komitees des Völkerbundes für die Ansiedlung von griechischen Flüchtlingen von 1926 lebten im Jahre 1912 vor dem großen Bevölkerungsaustausch in Griechisch-Makedonien 513.000 Griechen (42,6 %), 475.000 Muslime (39.4 %), 119.000 Bulgaren (einschließlich der slawische Makedonier) (9.9 %) und 98.000 anderer ethnischer Gruppen (8,1 %). Von den nach dem großen Bevölkerungsaustausch verbliebenen Nicht-Griechen wurde viele durch eine entsprechende Politik griechisch assimiliert. 

Im serbischen bzw. jugoslawischen Makedonien, dem sogenannten Vardar-Makedonien, fand eine serbische Assimilierungspolitik gegenüber der dort lebenden slawischen Bevölkerung statt. Der serbischen Teil wurde zunächst als Südserbien und im zentralistischen Jugoslawien ab 1929 als Vardar-Provinz bezeichnet. Zwischen den beiden Weltkriegen gab es immer wieder Widerstand gegen diese Politik. Im bulgarischen Makedonien, dem sogenannten Pirin-Makedonien, wurde die dortige Bevölkerung einer bulgarischen Assimilierungspolitik ausgesetzt und so weitgehend assimiliert. 


Während des Zweiten Weltkrieges wurde Vardar-Makedonien und große Teile von Ägäisch-Makedonien durch Bulgarien besetzt. 

Auf die weitere Geschichte von Vardar-Makedonien wird in Kapitel 2.3 eingegangen. Nach dem zweiten Weltkrieg wurde die Vorkriegsordnung im Wesentlichen wieder hergestellt. Zwischen Bulgarien und Jugoslawien kam es bis 1948 zu einer gegenseitigen Annäherungspolitik, in deren Rahmen auch die Bildung einer gemeinsamen Föderation geplant war. Im Rahmen dieser Annäherungspolitik wurden die slawischen Makedonier in Pirin-Makedonien als eigene Nation anerkannt und bekamen innerhalb von Pirin-Makedonien auch eine entsprechende kulturelle Autonomie zuerkannt. Nach dem Bruch zwischen Stalin und Tito im Juni 1948 kam es natürlich auch zu einem Bruch zwischen Bulgarien und Jugoslawien.
Die Anerkennung der slawischen Makedonier als Nation innerhalb von Pirin- Makedonien wurde zurückgenommen und Pirin-Makedonien in „Bezirk Blagoewgrad" umbenannt. Für Bulgarien gab es seit dieser Zeit offiziell dann keine makedonische Nation mehr.
In bulgarischen Statistiken ist die Anzahl der slawischen Makedonier in Pirin- Makedonien von 187.789 im Jahr 1956 auf 8.750 im Jahr 1965 heruntergegangen; ab dem Jahr 1975 wurde dann keine makedonische Nationalität mehr registriert. Es dürften sich wahrscheinlich auch heute noch einige Tausende in Pirin- Makedonien zu einer makedonischen Nationalität bekennen; der größte Teil der Bevölkerung dort dürfte jedoch weitgehend bulgarisch assimiliert sein.
In der griechischen Region Makedonien leben heute zirka 2.000.000 Menschen, wobei ethnische Minderheiten in dieser Region durch den griechischen Staat bis heute nie anerkannt worden sind. Tatsächlich gibt es in der griechischen Region auch noch kleine ethnische Minderheiten, wozu auch eine Anzahl von slawischen Makedoniern gehört. 
Da es keine offiziellen griechischen Statistiken zu ethnischen Minderheiten in der griechischen Region Makedonien gibt, kann ihre Anzahl nur geschätzt werden. Nach unabhängigen Schätzungen beträgt die Anzahl der slawischen Makedonier in der griechischen Region Makedonien heute zirka 45.000. Innerhalb der griechischen Bevölkerung, die in der griechischen Region Makedonien lebt, hat sich ein starkes makedonisches Regionalbewusstsein entwickelt. 

Dieses makedonische Regionalbewusstsein ist durch den Namensstreit zwischen der Griechischen Republik und der Republik Makedonien / EJRM noch gestärkt worden und wird auch durch die griechische Politik unterstützt. Ende der 80er Jahre ist der Name Makedonien auch offiziell in der griechischen Verwaltungsnomenklatur wieder eingeführt worden. Heute verteilt sich die griechische Region Makedonien auf die Verwaltungsregionen West­Makedonien, Zentral-Makedonien und Ost-Makedonien-Thrakien.
 Der makedonische Staat innerhalb der jugoslawischen Föderation

Im Zweiten Weltkrieg wurde Vardar-Makedonien von Bulgarien besetzt und später sogar förmlich annektiert. Die zunächst von der dortigen Bevölkerung als
Befreiung begrüßte bulgarische Besatzung wurde aufgrund der bulgarischen Besatzungspolitik bald als Belastung empfunden, und es entwickelte sich ein Widerstand gegen diese Besatzung. Zwischen der jugoslawischen Kommunistischen Partei und der bulgarischen Kommunistischen Partei brach ein Machtkampf über die Herrschaft von Vardar-Makedonien aus, den die jugoslawische KP gewann. Auf der zweiten Sitzung des Antifaschistischen Rates der Volksbefreiung Jugoslawiens am 29.11.1943 wurden die slawischen Makedonier erstmals als gleichberechtigt mit den übrigen jugoslawischen Völkern und damit als eigenständige Nation anerkannt. Die makedonische Bevölkerung sollte durch ein eigenständiges Nationalbewusstsein den Einflüssen aus Bulgarien und Serbien entzogen werden. Später hat gerade dieses eigenständige Nationalbewusstsein zu mehr Stabilität in dieser Region geführt, da ein nicht mehr existierendes ethnologisches Vakuum keine gegenseitigen Ansprüche der Nachbarstaaten mehr auslösen konnte. Im Rahmen des makedonischen Staates entwickelten sich die slawischen Makedonier dann endgültig zu einer eigenständigen Nation. Am 02.08.1944 wurde im makedonischen Kloster Prohor Pcinski die erste Tagung der Antifaschistischen Sobranje der Volksbefreiung Makedoniens eröffnet und damit der Schlussakt zur Gründung des makedonischen Staates innerhalb der jugoslawischen Föderation eingeleitet. Bis Ende 1944 war das ganze Gebiet von Vardar-Makedonien durch jugoslawische Einheiten von Bulgarien zurückerobert worden, auf das Bulgarien dann am 11.10.1944 offiziell verzichtete.
Am 30.04.1945 wurde die „Volksrepublik Makedonien" innerhalb der „Föderativen Volksrepublik Jugoslawien" proklamiert.
Die erste makedonische Staatsregierung trat ihr Amt im Mai 1945 an; die erste Verfassung des makedonischen Staates innerhalb der jugoslawischen Föderation trat am 31.12.1946 in Kraft.
Am 07.07.1963 trat eine Änderung des Staatsnamens der Föderativen Volksrepublik Jugoslawien und der Volksrepublik Makedonien in Kraft; nach dieser Änderung war der offizielle Staatsname „Sozialistische Föderative Republik Jugoslawien" und „Sozialistische Republik Makedonien". Das makedonische Parlament änderte am 15.04.1991 den Staatsnamen von „Sozialistische Republik Makedonien" in „Republik Makedonien" um.
In einem Referendum am 08.09.1991 sprachen sich bei einer Wahlbeteiligung von 75 % über 90 % der Abstimmungsberechtigten der Republik Makedonien / EJRM für die Unabhängigkeit und Souveränität dieser Republik aus, wobei diese das Recht haben sollte, einem neu zu formierenden und später nie gegründeten jugoslawischen Staatsgefügen aus souveränen Staaten beizutreten. Am
18.09.1991            erklärte die Republik Makedonien / EJRM unter ihrem verfassungsmäßigen Namen „Republik Makedonien" ihre Unabhängigkeit. Das makedonische Parlament nahm am 18.11.1991 eine neue Verfassung an, die am 20.11.1991         proklamiert wurde. In dieser noch gültigen Verfassung wird die Republik Makedonien / EJRM als souveräner, unabhängiger, demokratischer und sozialer Staat definiert.


            Makedonien als dynamischer geographischer Begriff
Der geographische Begriff Makedonien hat im Laufe der Gesichte eine wahre Evolution durchgemacht und hat daher heute wenig mit dem antiken Makedonien zu tun. 

Zu unterschiedlichen Zeiten hat der geographische Begriff Makedonien auch immer etwas unterschiedliches bedeutet. Auch hier soll nur kurz auf die geographische Entwicklung von Makedonien eingegangen werden. Zur weiteren Vertiefung dieser Thematik sei auf weiterführende Literatur verwiesen.
     Das antike Makedonien

Das antike Makedonien dehnte sich zu Zeiten des makedonischen Königs Philipps
II.    (dem Vater von Alexander dem Großen) nur bis zu einer Linie aus, die etwa vom Ohridsee in nordöstlicher Richtung bis zum Rhodopegebirge und Philippopolis, dem heutigen Plovdiv in Bulgarien, verlief und sich dann nach Süden zum Ägäischen Meer wandte. Alexander der Große drang nach mehrheitlicher Auffassung der Historiker auf dem Gebiet des heutigen Bulgarien noch bis an die Donau vor, wobei seine Eroberungen auf dem Balkan nicht mit seinen späteren Eroberungen zu vergleichen sind. Die heutige Hauptstadt Skopje lag außerhalb des makedonischen Reiches und war das Zentrum von Dardania, einem thrakischen Fürstentum.

      Die römische Provinz Makedonien

Die römische Provinz Makedonien ab dem Jahre 149/148 v. Chr. umschloss nicht das ganze Makedonien, denn dieses Gebiet war zeitweise auf drei römische Provinzen aufgeteilt: Macedonia, Thracia und Moesia superior. Die Provinz Moesia superior schloss auch das Gebiet von Dardania mit ein und reichte im Norden bis an die Donau. Die römische Provinz Makedonien wiederum umfasste zeitweise auch Gebiete, die bisher nicht zu Makedonien gehörten.
Durch die Teilung des Römischen Reiches im Jahre 395 kam beinahe der ganze Balkan und damit auch Makedonien zum oströmischen Reich bzw. zum byzantinischen Reich. Auch hier bildete Makedonien weder eine politische noch eine Verwaltungseinheit.
     Makedonien im Osmanischen Reich

Makedonien im geographischen Sinne gehörte zu den ersten Gebieten auf europäischen Boden, die von den Osmanen im Jahr 1355 erobert wurden, und es blieb am längsten von allen Teilen des Balkan unter osmanischer Herrschaft. Während dieser fünf Jahrhunderte war Makedonien im Osmanischen Reich keine eigene verwaltungspolitische Einheit, sondern immer in verschiedene, im Laufe der Zeit sich ändernde Verwaltungsbezirke (Wilayets) aufgeteilt.
      Das geographische Makedonien nach heutiger Definition

Als Makedonien im geographischen Sinne wird in der politisch-geographischen Terminologie ab der zweiten Hälfte des 19. Jahrhunderts jene Region bezeichnet, die zu den ersten Gebieten auf europäischem Boden gehörte, die vom Osmanischen Reich erobert worden ist, und die bis 1912 am längsten von allen Teilen des Balkan unter Herrschaft des Osmanischen Reiches blieb, während die Staaten Bulgarien, Montenegro, Serbien und Griechenland spätestens ab 1878 alle ihre Unabhängigkeit erlangt hatten. Auf dieses Gebiet bezog sich ab dem Jahr 1878 die klassische makedonische Frage und der Kampf der dortigen Bevölkerung um Autonomie, Unabhängigkeit oder Anschluss an Bulgarien. In diesem Sinne wird das geographische Makedonien auch heute noch verstanden.

 Im Vertrag von Bukarest vom 10.08.1913 wurde das geographische Makedonien (67.313 km2) zwischen den Staaten Bulgarien (Pirin-Makedonien, 6800 km2), Griechenland (Ägäisch-Makedonien, 34.800 km2) und Serbien (Vardar- Makedonien, 25.713 km2) aufgeteilt. 

Die heutige Republik Makedonien / EJRM besteht aus dem Gebiet von Vardar-Makedonien und gehört zu hundert Prozent zum geographischen Makedonien. Anhand der geschilderten Entwicklung kann nachvollzogen werden, dass der geographische Begriff Makedonien in seiner mehr als dreitausendjährigen Geschichte immer wieder starken Veränderungen unterworfen war. Somit ist jeder unmittelbare Bezug auf das antike Makedonien für eine Klärung der erweiterten makedonischen Frage weitgehend ausgeschlossen. 

Das antike Makedonien hat ausschließlich als Namensgeber für das geographische Makedonien im heutigen Sinne eine Bedeutung. Für eine Klärung der erweiterten makedonischen Frage muss vom geographischen Makedonien im heutigen Sinne ausgegangen werden. Alles anderer wäre nicht zielführend und nicht sachorientiert. Nachfolgend eine Karte des geographischen Makedonien im heutigen Sinne:
Die Makedonier
In diesem Kapitel soll ein kurzer Überblick über den Begriff des Makedoniers gegeben werden, der im Laufe der Zeit eine inhaltliche Wandlung erfahren hat und heute mehrdeutig ist. Die Forschung auf diesem Gebiet ist noch längst nicht abgeschlossen; noch immer gibt es divergierende Auffassungen zu diesem Thema. Deshalb möchte ich auch hier für ein tieferes Studium auf entsprechende Literatur und auf die wissenschaftliche Forschung zu diesem Themengebiet verweisen. Unterscheiden müssen wir zunächst zwischen antiken Makedoniern und den Makedoniern im geographischen Sinne. Später müssen wir noch auf die Makedonier als Bürger eines Staates und auf die slawischen Makedonier als Ethnie bzw. auf eine makedonische Nation eingehen. Zu letzterem Sachverhalt gibt es unterschiedliche Auffassungen. Im Rahmen dieses Kapitels gehe ich auch auf die Sprachen der Makedonier ein.
     Die antiken Makedonier

Als wissenschaftlich gesichert gilt, dass die antiken Makedonier ein indogermanischer Volksstamm waren. 
Dieser Volksstamm wanderte ab dem Jahr 1200 vor Christus in das Gebiet des antiken Makedonien ein. Zunächst galten die antiken Makedonier bei den übrigen antiken griechischen Völkern nicht als Hellenen. 

Mit Anerkennung der makedonischen Könige als Hellenen wurde Makedonien der hellenischen Kultur geöffnet und die Makedonier als Hellenen anerkannt.
Nach mehrheitlicher Auffassung der Historiker und Ethnologen waren die antiken Makedonier ein mit Illyrern und wohl auch Thrakern vermischter antiker griechischer Volksstamm. 
Aufgrund der Randlage von Makedonien sowie von illyrischen und thrakischen Einflüssen sind wohl auch die kulturellen Unterschiede zwischen antiken Makedoniern und den übrigen antiken griechischen Völkern zu erklären.
 Nach einer anderen Auffassung waren die antiken Makedonier zunächst als nicht griechischer Volksstamm in das Gebiet von Makedonien eingewandert und wurden erst später hellenisiert.
Die Sprache der antiken Makedonier ist nur noch aus Personen- und Ortsnamen sowie aus Glossen bekannt und war eine indogermanische Sprache.
 Ob die Sprache der antiken Makedonier ein griechischer Dialekt oder eine eigenständige Sprache war, die mit der griechischen Sprache verwandt war, ist bis heute noch nicht abschließend geklärt. Die bisherigen bekannten Überreste der antiken makedonischen Sprache können sowohl auf einen griechischen Dialekt als auch auf eine eigenständige Sprache hindeuten, die mit der griechischen Sprache verwandt war.
Heute existieren die antiken Makedonier nicht mehr; sie sind restlos mit den anderen antiken griechischen Stämmen und wahrscheinlich auch anderen Völkern in dem Griechentum der alexandrinischen, römischen und byzantinischen Zeit aufgegangen.
 Makedonier im geographischen Sinne
Im geographischen Sinne sind alle Bewohner der geographischen Region Makedonien „Makedonier", die wir hier als „geographische Makedonier" bezeichnen wollen. 
So bezog sich die klassische makedonische Frage zunächst auf das Schicksal der geographischen Makedonier im Osmanischen Reich. Zu den geographischen Makedoniern gehören Albaner, Griechen, Südslawen, Türken und sonstige Minderheiten. Bei den Südslawen handelt es sich vor allem um Bulgaren oder slawische Makedonier. Während der Osmanischen Herrschaft und dem Freiheitskampf gegen diese Herrschaft hat sich ein makedonisches Regionalbewusstsein entwickelt.
Heute hat sich vor allem bei den in der griechischen Region Makedonien lebenden Griechen ein starkes makedonisches Regionalbewusstsein entwickelt, während ihr Nationalbewusstsein weiterhin „griechisch" ist. Bei den slawischen Makedoniern hat sich aus dem makedonischen Regionalbewusstsein ein makedonisches Nationalbewusstsein entwickelt. Diese Entwicklung ist vor allem in der Griechischen Republik umstritten.
       Die slawischen Makedonier und die makedonische Nation

 
Die slawischen Makedonier gehören zu der Gruppe der südslawischen Völker und wurden erstmals auf der zweiten Sitzung des Antifaschistischen Rates der Volksbefreiung Jugoslawiens am 29.11.1943 als gleichberechtigt mit den übrigen jugoslawischen Völkern und damit als eigenständige Nation anerkannt. Seitdem sind die zum Teil umstrittenen slawischen Makedonier und ihre Nation offiziell in der Geschichte aufgetaucht.

 Die Sprache der slawischen Makedonier wird heute als „Makedonisch" bezeichnet, wobei diese Bezeichnung umstritten ist. Mit der antiken makedonischen Sprache hat die heutige makedonische Sprache nichts mehr zu tun. 

Die makedonische Sprache gehört zur Gruppe der südslawischen Sprachen und steht lautlich zwischen der serbischen und der bulgarischen Sprache, wobei sie in der Formlehre der bulgarischen Sprache nah verwandt ist und in kyrillischer Schrift geschrieben wird. 

Seit der Wende vom 19. zum 20. Jahrhundert gab es Bemühungen, aufgrund verschiedener Dialekte eine Schriftsprache aufzubauen, von deren sich schließlich der zentralmakedonische Dialekt durchsetzte, der um die Stadt Skopje (Hauptstadt der Republik Makedonien / EJRM) herum gesprochen wird und seit 1944 als makedonische Sprache Amtssprache in der Republik Makedonien / EJRM ist. Noch heute ist umstritten, ob die slawischen Makedonier eine eigenständige Ethnie oder Teil der bulgarischen Ethnie sind. 

Gleiches gilt für die Frage, ob die heutige südslawische makedonische Sprache eine eigene Sprache oder ein westbulgarischer Dialekt ist. Die Verwandtschaft zwischen Bulgaren und slawischen Makedoniern bzw. zwischen der bulgarischen und der makedonischen Sprache gilt jedoch als gesichert. Es ist letztendlich eine Frage der Definition, ob die slawischen Makedonier eine eigenständige Ethnie oder Teil der bulgarischen Ethnie sind. Gleiches gilt auch für die makedonische Sprache. 

1999 hat Bulgarien die slawischen Makedonier als eigene Nation anerkannt. Heute wird allgemein davon ausgegangen, dass die slawischen Makedonier eine eigenständige Nation bilden. Umstritten ist jedoch vor allem zwischen der Griechischen Republik und der Republik Makedonien / EJRM der Name dieser Nation.
Ursache für die Herausbildung einer unabhängigen makedonischen Nation war nach mehrheitlicher Auffassung der Historiker und Ethnologen wohl der Berliner Kongress vom 13.07.1878, der die makedonischen Gebiete unter osmanischer Herrschaft beließ, während Bulgarien unabhängig geworden war. 
Auch die Balkanstaaten Griechenland, Montenegro und Serbien waren zu dieser Zeit bereits unabhängig. 
Von da an machte die makedonische Bevölkerung eine von der bulgarischen und den anderen Völkern des Balkans separate Entwicklung durch.

 Der gemeinsame Kampf der makedonischen Bevölkerung im geographischen Sinne ab 1893 im Rahmen der „Inneren Makedonischen Revolutionären Organisation" (IMRO), deren Höhepunkt der Illinden-Aufstand vom 02.08.1903 war, führten zur Herausbildung einer makedonischen Regionalidentität. Nach der Aufteilung Makedoniens unter den Staaten Bulgarien, Griechenland und Serbien blieb das makedonische Regionalbewusstsein aufgrund der serbischen Assimilierungspolitik vor allem in Vardar-Makedonien bestehen und bildete dort den Keim einer späteren makedonischen Nationalidentität, während in Bulgarien und Griechenland schon aufgrund des großen Bevölkerungsaustausch und einer erfolgreicheren, intensiveren Assimilierungspolitik diese Regionalidentität bzw. der mögliche Beginn einer makedonischen Nationalidentität weitgehend zurückgedrängt wurde. 

Schlusspunkt dieser Entwicklung war die Anerkennung der slawischen Makedonier als eigenständige Nation und die Schaffung eines makedonischen Staatswesens innerhalb der jugoslawischen Föderation.
Ab wann aus dem makedonischen Regionalbewusstsein ein makedonisches Nationalbewusstsein wurde, ist umstritten und noch heute Gegenstand der wissenschaftlichen Forschung. Heute wird überwiegend sowohl wissenschaftlich als auch politisch von der Existenz einer makedonischen Nation ausgegangen, wobei der Name dieser Nation bis heute zum Teil umstritten ist. Es ist leider sehr schwierig, den genauen Sachverhalt zur Entstehung der slawischen Makedonier als Ethnie oder die Entstehung der makedonischen Nation vor Gründung des makedonischen Staates innerhalb der jugoslawischen Föderation zu klären, da die amtliche Erfassung der Einwohner von Makedonien zu Zeiten des Osmanischen Reiches und danach nicht nach genauen ethnischen oder nationalen Merkmalen erfolgte.

 So wurden die Völker Makedoniens zu dieser Zeit in der Regel nach ihrer Religion oder nach ihrer Zugehörigkeit zu einer bestimmten Kirchen unterschieden.
So gehörten die christlichen Völker Makedoniens in der Regel der bulgarisch­orthodoxen Kirche oder der griechisch-orthodoxen Kirche an. Entsprechend dieser Zugehörigkeit galten sie entweder als Bulgaren oder als Griechen. Eine eigenständige makedonisch-orthodoxe Kirche gab es zu dieser Zeit noch nicht. Die Nationenbildung im heutigen Sinne ist Teil der neueren Geschichte und erfolgte unter ganz anderen Rahmenbedingungen. Daher ist die entsprechende Verifizierung einer Nation bis weit in die Vergangenheit hinein auch so schwierig oder sogar unmöglich.
↧
Search

Μακεδονικές ελληνικές επαναστάσεις πριν την βουλγαρική εξέγερση του Ίλιντεν.

December 10, 2014, 1:27 pm
$
0
0
Το επαναστατικό λάβαρο της
 Δυτικής Μακεδονίας το 1878.
Κωνσταντίνος Απ. Βακαλόπουλος
ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
ΤΗΣ
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
(1830-1912)

Τα ελληνικά επαναστατικά κινήματα του Ολύμπου και της Δυτικής Μακεδονίας στα 1878.

Α. Η επανάσταση του Ολύμπου

1 . Έτσι λοιπόν υπολείπονταν να πραγματοποιηθούν μόνο τα επαναστατικά κινήματα του υπόδουλου ελληνισμού, τα οποία επρόκειτο να δικαιώσουν μερικά τις προσδοκίες του κατά το συνέδριο του Βερολίνου.

 Στη Μακεδονία οι επαναστατικές ενέργειες εντείνονταν με πυρετώδη ρυθμό με τη συνεργασία μητροπολιτών και Ελλήνων προξένων, οι οποίοι προετοιμάζονταν ήδη από το 1876για τη συλλογή χρημάτων και την προμήθεια όπλων και πολεμοφοδίων με τη συμπαράσταση της Μακεδονικής Επιτροπής .
 Η έντονη αυτή κινητοποίηση προκάλεσε τις υπόνοιες των τουρκικών αρχών της Μακεδονίας για επικείμενη ελληνική εξέγερση και συνέβαλε στην άφιξη τουρκικών ενισχύσεων από τη Θεσσαλία .


Αξιοσημείωτο ακόμη είναι το γεγονός ότι από την αρχή κιόλας η Μακεδονική Επιτροπή απέκλεισε οποιαδήποτε ανάληψη πολεμικής πρωτοβουλίας στη Μακεδονία εκ μέρους του Λ. Βούλγαρη, γιατί διατηρούσε στενούς δεσμούς με τους Σλάβους.
Ο Βούλγαρης, έχοντας υπόψη τη διστακτικότητα της επίσημης ελληνικής πολιτικής για την ανάληψη στρατιωτικής πρωτοβουλίας κατά της Τουρκίας, επιβιβάστηκε στις 26 Δεκεμβρίου 1877/7 Ιανουαρίου 1878 στο πλοίο μαζί με 150 άντρες με προορισμό την παραλία Ολύμπου Κατερίνης. Κύριος στόχος του ήταν να ενωθεί με τους ντόπιους Μακεδόνες οπλαρχηγούς και να ξεσηκώσει τους κατοίκους, αλλά οι καιρικές συνθήκες εμπόδισαν τελικά την απόβασή του .

Με τη θερμή υποστήριξη της επίσημης ελληνικής πολιτικής εκδηλώηκε στα μέσα Φεβρουάριου του 1878 επαναστατικό κίνημα στη Μακεδονία μετά την άφιξη των ατμοπλοίων «Ύδρα» και «Βυζάντιο» στη θέση « καλα» της παραλίας του Λιτοχώρου,
την απόβαση ισχυρού σώματος 500 άντρων με αρχηγό τον Κοσμά Δουμπιώτηκαι την κατάληψη του Λιτόχωρου .

Η παρουσία του ελληνικού σώματος προκάλεσε σύγχρονα τη γενική κινητοποίηση των κατοίκων του Ολύμπου και της Πιερίας, οι οποίοι συμπαραστάθηκαν με κάθε τρόπο στους επαναστάτες.

Στις 20 Φεβρουαρίου/2 Μαρτίου καταλήφθηκε το κάστρο του Πλαταμώνα από τους Μιγ. Τζημα και Μιλτ. Αποστολίδη με τη συνδρομή των κατοίκων της Λεπτοκαρυας, της Σκοτίνας και του Παντελεήμονα.
Έλληνες επαναστάτες της Μακεδονίας το 1878,
 μεταξύ αυτών ο επίσκοπος Κίτρους Νικόλαος,
 ο πρόεδρος της προσωρινής κυβέρνησης
 Ε. Κοροβάγγος,
 ο Κ. Φαρμάκης,
 ο Ν. Αξελός
και ο Χαραλ. Λελούδας.
  
Μια μέρα αργότερα, 
όταν υπογραφόταν η συνθήκη του Αγ. Στεφάνου 
οι αντιπρόσωποι των διαφόρων χωρίων εξελεξαν προσωρινή κυβέρνηση με πρόεδρο 
τον Ευάγγελο Κοροβάγκο 
η οποία έστειλε την παρακάτω προκήρυξη στους Ευρωπαίους προξένους :     

«Προς τις Κυβερνήσεις των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων.

Τα πολυχρόνια δεινά, ων γνώσιν έλαβον κατά καιρούς διά των αντιπρόσωπων αυτών αι σεβασταί Κυβερνήσεις και τα οποία επετάθησαν επ’ εσχάτων, ηνάγκασαν τους κατοίκους της Μακεδονίας να δράξωνται των οπλών, οπως προστατεύσωσι την ζωήν, την τιμήν και την ιδιοκτησίαν εαυτών.

Συνελθόντες σήμερον οι αντιπρόσωποι των διαφόρων κοινοτήτων της

Μακεδονίας, 
κατέλυσαν την τυραννικήν εξουσίαν του Σουλτάνου,

ανεκήρυξαν την ένωσιν της Μακεδονίας μετά της μητρός Ελλάδος και εξελέξαντο ημάς, όπως σχηματίσωμεν την προσωρινήν Κυβέρνησιν της επαναστάσεως

 με την υποχρέωσιν ν’ αποταθώμεν προς τας Χριστιανικός Δυνάμεις και να ζητήσωμεν την ισχυράν αυτών προστασίαν υπέρ τον δικαίου του αγώνος μας και το έλεος αυτών υπέρ των κινδυνευόντων εκ της Τουρκικής θηριωδίας γυναικοπαιδών ημών.

Πεποίθαμεν, ότι η περί τον μέλλοντος της Ανατολής μέριμνα των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων θέλει επεκταθή και εφ’ ολοκλήρου της Μακεδονίας, η οποία είναι ετοίμη υπέρ της ελευθερίας της και υπέρ της μετά της μητρός Ελλάδος, ενώσεώς της, να παραδοθή εις το πυρ και τον όλεθρον, εάν είναι ανάγκη, ή να εξακολουθή δουλεύουσα εις την επονείδιστον εξουσίαν, ης τα όργανα, οι Κιρκάσιοι, οι Γκέκαι, οι Ζεϊμπέκαι και οι Βασιβουζούκοι ηρήμωσαν την πατρίδαν ημών και εβεβήλωσαν την τιμήν και την ιερότητα της οικογενειακής ημών εστίας.

Πάσαι αι υποσχέσεις και νποχρεώσεις, ας ανέλαβεν η εξουσία αντη απέναντι των υπηκόων της και απέναντι των Μεγάλων Δυνάμεων, απεδείχθησαν μέχρι τούδε εσκεμμένως δόλιαι και απατηλαί.

 Η τουρκική Κυβέρνησις πολλάκις παρεχώρησε δικαιώματα, αλλ’ η τνραννία ουδέ προς στιγμήν εχαλαρώθη• απ’ εναντίας τα δεινά ημών παρίστανται ατελεύτητα και φοβερώτερα, καθόσον η κυβέρνησις αύτη χαλαρούται και εκμηδενίζεται. 

Δια τούτο ηναγκάσθημεν να καταφύγωμεν εις τα όπλα, ίνα αποθάνωμεν τουλάχιστον ως άνθρωποι και Έλληνες, εάν δεν μας επιτραπή να ζήσωμεν ως άνθρωποι λογικοί και ελεύθεροι.

Εν Λητοχωρίω Ολύμπου τη 19 Φεβρουάριου 1878 
Η προσωρινή Κυβέρνησις της Μακεδονίας 
Ευάγγελος Κοροβάγκος, πρόεδρος, 
Α. Αστεριού,
 Γ.Β. Ζαχαριάδης,
 Νικηφόρος, ιερομόναχος,
 Ιωάννης Γ. Βεργίδης, 
Αθαν. Γεωργίου, ιερεύς, 
Ιωάννης Νικολάου».

Κοσμάς Δουμπιώτης
(1826-1922)
 Κατά τις μετέπειτα φάσεις των στρατιωτικών επιχειρήσεωνο Κ. Δουμπιώτης, ο οποίος δεν διακρινόταν για τα ηγετικά προσόντα του ,διέπραξε ουσιαστικά σφάλματα πολεμικής στρατηγικής.

Έτσι, αντί να σπεύσει αμέσως μετά την πτώση του Λιτοχώρου να καταλάβει την Κατερίνη,έχασε πολύτιμο καιρό διαπραγματευόμενος με τους αντιπροσώπους της χριστιανικής και της τουρκικής κοινότητας της πόλης Ν. Μπίτσο και Δερβίς πασά αντίστοιχα, οι οποίοι επιδίωκαν να τον καθυστερήσουν μέχρι την άφιξη τουρκικών ενισχύσεων , γεγονός, που συνέβαλε άμεσα στην ενίσχυση των τουρκικών δυνάμεων στην Κατερίνη, από όπου εξορμοΰσαν, για να στραφούν ανενόχλητες κατά των επαναστατών του Ολύμπου και της Πιερίας.

 Ο προδοτικός ρολος του Ν. Μπίτσου και του αδελφού του Ιωάννη, διερμηνεα του αγγλικού προξενείου της Θεσσαλονίκης, οι οποίοι ξεγέλασαν το Δουμπίωτη προσφέροντάς του δήθεν την υποταγή της Κατερίνης με τον όρο να μη εισβάλουν σ’ αυτήν οι επαναστάτες, προκύπτει σήμερα καθαρά απο πολλές ιστορικές πηγές αλλά και από όσα εξιστορεί λεπτομερειακά σ’ εκθεση του ο Ελληνας πρόξενος της Θεσσαλονίκης Κ. Βατικιώτης στις 26 Φεβρουάριου 1878.

Ενα δεύτερο σφάλμα τακτικής ήταν ότι ο Δουμπιώτηςδιεσπασε τον κύριο ογκο του σώματός του στέλνοντας τον Γ. Ζαγείλα στη Ραψανη και μειώνοντας μ’ αυτόν τον τρόπο την αριθμητική ισχύ της αρχικής δύναμης του  .
 Ένα άλλο σοβαρό πρόβλημα που αντιμετώπιζε  ήταν η μεγάλη έλλειψη τροφών και πολεμοφοδίων παρά τις σκληρές προσπάθειες που κατέβαλε η Μακεδονική Επιτροπή, για να μειώσει όσο ηταν δυνατό τις δυσχερειες αυτές.

Πραγματικά, το Μάρτιο του 1878 έστειλε νεο εκστρατευτικό σώμα με αρχηγό τοΜάρκο Καραγεώργο,αλλά η απόβαση του στο Λιτόχωρό απέτυχε και τα πολεμοφόδια κυριεύθηκαν απο τους Τουρκους.
Την ίδια επίσης εποχή συνέστησε ειδική επιτροπή στη Σκιάθο με επικεφαλής τους. N. X. Σταγειρίτη και Ιω. Γεωργιάδη, η οποία ειχε σα σκοπο την αποστολή οπλισμού στη Μακεδονία .

Στις 24 φεβρουαρίου/8 Μαρτίου 1878 ο Κ. Δουμπιώτης, αφού μοίρασε όπλα στους άντρες των γύρω χωριών, ξεκίνησε με 400 εθελοντές και 65 κατοίκους από το αφρούρητο πια Λιτόχωρο, για να εμφυσήσει θάρρος στους πληθυσμους που είχαν επαναστατήσει, και να εκστρατεύσει κατά της Ισχοβας, η οποία υπήρξε αποικία των Κιρκασιών.

 Κύριος στόχος του ήταν να ενθαρρύνει τους αγροτικούς πληθυσμούς, που καταδυναστεύονταν από τους Κιρκασίους και επιζητούσαν την απαλλαγή τους από τα δεινά. Μολαταύτα η προσέλευση των κατοίκων των γύρω χωριών στις τάξεις των επαναστατών δεν υπήρξε αθρόα.

 Ύστερα από εξαντλητική πορεία τεσσάρων ημερών μέσα από τα χωριά Βροντού, Ζιάζιακο (Λόφος), Ρητίνη και Δράνιστα (Μοσχοπόταμο), έφτασαν στη Ράντανη (Ρυάκια) κοντά στην Τόχοβα, ενισχυμένοι από τους οπλαρχηγούς Π. Καλόγηρο και Γ. Νταβέλη.

Το βράδυ της 28ης Φεβρουάριου ήλθε εκεί με 70 άντρες και ο επίσκοπος Κίτρους Νικόλαος, ο οποίος είχε υψώσει λίγες μέρες πριν (22 Φεβρουάριου /6 Μαρτίου) την επαναστατική σημαία στον Κολινδρό με τη συμπαράσταση των Β. Χοστέβα και Π. Καλογήρου .

Το γεγονός αυτό συμπίπτει σχεδόν χρονικά (23 Φεβρουάριου) με τη μεγάλη νίκη που εξασφάλισαν οι συγκεντρωμένοι στον Κάτω Όλυμπο οπλαρχηγοί, Γ. ΖαχείλαςκαιΜιλτ. Αποστολίδης, οι οποίοι, ύστερα από τριήμερη μάχη, πρόσβαλαν ισχυρό σώμα Γκέγκηδων και ντόπιων Τούρκων κοντά στο χωριό Δερελή (Γόννος) .

2.    Σύγχρονα με την αρχική άφιξη των επαναστατών στο Λιτόχωρο και τη μετέπειτα κατάληψή του, παρατηρήθηκε γενική εξέγερση σχεδόν όλων των χωριών της περιοχής Κολινδρού.

Η σημασία της απελευθέρωσης του Κολινδρού υπήρξε πολύ μεγάλη.

Κωνσταντίνος Βατικιώτης
 Ακόμη και ο Έλληνας πρόξενος της Θεσσαλονίκης Κ. Βατικιώτηςσυνέχιζε να ενθαρρύνει τους ελευθερωτές του και να τους συστήνει να οχυρωθούν και να περιμένουν ενισχύσεις.
Οι επαναστάτες όμως ήταν αποφασισμένοι να μη παραδώσουν τα όπλα. 
Έστειλαν τις οικογένειές τους στις οχυρές θέσεις Φυλακτό και Γαλακτό και οι ίδιοι, περίπου 700, οχυρώθηκαν μέσα στον Κολινδρό, για να αποκρούσουν την επίθεση του Ασάφ πασά και των τεσσάρων τουρκικών ταγμάτων, που τους περιέσφιγγαν .
Αντιμετωπίζοντας όμως σοβαρότατα προβλήματα ανεφοδιασμού και αδυνατώντας ν’ αντιπαρατεθούν με τις ισχυρές τουρκικές δυνάμεις, εγκατέλειψαν στις 26 Φεβρουαρίου/10 Μαρτίου μαζί με τους ντόπιους την κωμόπολη, αφού πρώτα πυρπόλησαν το μητροπολιτικό μέγαρο έπειτα από απόφαση του μητροπολίτη Κίτρους .

Οι επαναστάτες στράφηκαν στη συνέχεια στην κατάληψη επικαίρων θέσεων κοντά στην Παλατίτσα και στη Ράντανη.
Τριακόσιοι περίπου Τούρκοι και Κιρκάσιοι κυρίευσαν τελικά τον Κολινδρό και λεηλάτησαν την κωμόπολη .
Μια θλιβερή πτυχή των δραματικών γεγονότων που ξετυλίχθηκαν στον Κολινδρό την εποχή εκείνη, αποκαλύπτει την άρνηση ενός μεγάλου τμήματος του ελληνικού πληθυσμού να εγκαταλείπει την κωμόπολη μαζί με τον επίσκοπο Κίτρους.
Ενώ από την αρχή είχε συμφωνηθεί η μαζική αποχώρηση όλων των κατοίκων, αργότερα ορισμένοι πρόκριτοι του Κολινδρού, τη στάση των οποίων καυτηριάζει με πικρά λόγια ο μητροπολίτης, μετέβαλαν τη γνώμη τους και έμειναν συμπαρασύροντας μ’ αυτόν τον τρόπο σημαντικό μέρος του ντόπιου πληθυσμού.

 Μάλιστα στις 27 Φεβρουάριου, αφού είχαν ήδη αποφασίσει να προσκυνήσουν, έστειλαν αντιπροσωπεία στο χωριό Λιμπάνοβο στα βόρεια του Κολινδρού «προσκαλούντες τους Τούρκους και λεγοντες ότι παρεπείσθηοαν και εβιάσθησαν υπό του αρχιερέως αυτών και των κλεπτών» .
Στο μεταξύ οι δυνάμεις των επαναστατών του Κ. Δουμπιώτη, που είχαν συγκεντρωθεί στη Ράντανη και σκόπευαν να επιτεθούν κατά των Κιρκασιών, κρίθηκαν ανεπαρκείς για την κατάληψη της Τόχοβας .
Κύριος σκοπός τους υπήρξε τώρα η κατάληψη της μονής Πέτρας και η ενίσχυση της επανάστασης των χωριών της επισκοπής Κίτρους.

Στη Ράντανη, όπου είχαν συναντηθεί ο Δουμπιώτης μαζί με τον επίσκοπο Κίτρους και άλλους οπλαρχηγούς, αποφασίστηκε να διαιρεθούν οι ελληνικές δυνάμεις.
Έτσι ο επίσκοπος Νικόλαος (μαζί με 80 εθελοντές και τον ανθυπολοχαγό Μ. Τζήμα) πέρασε στις αρχές Μαρτίου από τη μονή των Αγ. Πάντων και έφτασε στην Παλατίτσα,όπου ενώθηκε με άλλες επαναστατικές δυνάμεις, που είχαν επικεφαλής τους Β. Χοστέβα, το Θεσσαλό Αθαν. Κοκοράβα, το ντόπιο οπλαρχηγό Κωνστ. Κυρκόπουλο, το γιατρό Δημοσθ. Καλοστύπηκαι άλλους. Μετέπειτα πληροφορίες του Κ. Βατικιώτημνημονεύουν ότι 600 επαναστάτες του Κολινδρού, ενισχυμένοι και από τους άντρες του Μ. Τζήμα, αφού είχαν εξασφαλίσει τις οικογένειες τους στην οχυρή θέση Άγ. Πάντες επάνω από το χωριό Παλατίτσα, κατέλαβαν τη δεξιά όχθη του Αλιάκμονα και απέκρουαν τις τουρκικές επιθέσεις σκοπεύοντας ν’ αντεπιτεθούν κατά του Κολινδρού.

Οι επαναστάτες συνέχισαν τις πολεμικές επιχειρήσεις τους με επιτυχία αξιόλογη υπήρξε η νίκη που σημείωσαν κατά των Τουρκαλβανών Γκέγκηδων στο χωριό Πρόδρομος, αλλά στις 15/27 Μαρτίου πληροφορήθηκαν από τον Παύλο Πατραλέξη ότι 800 περίπου Τούρκοι απειλούσαν να καταλάβουν τη μονή των Αγ. Πάντων, όπου ήταν συγκεντρωμένα τα γυναικόπαιδα.

Πραγματικά την επομένη έσπευσαν στους Άγ. Πάντες και, ύστερα από πολύωρη και σκληρή μάχη, κατόρθωσαν να σώσουν 300 περίπου οικογένειες αμάχων.

Κατά την υποχώρησή τους διέσχισαν τη Σπουρλίτα, το Βελβενδό, τα χιονισμένα Πιέρια και έπειτα από τιτάνιες προσπάθειες, έφτασαν στα Σέρβια με την ακαταπόνητη συμπαράσταση του μητροπολίτη Κίτρους, ο οποίος συνέχιζε να δίνει κουράγιο σ’ ολόκληρη την πορεία στους ντόπιους κατοίκους . 

Ανάλογη αγωνιστικότητα και αυτοθυσία έδειξε και ο Θεσσαλός σωματάρχης Αθ. Κοκοράβας, ο οποίος περιγράφει με ανάγλυφο τρόπο τις περιπέτειες των Ελλήνων μαχητών :

«Η πορεία ημών διά της νψηλοτέρας κορυφής των Πιερίων πλησίον Καταφυγίου είνε αξιομνημόνευτος• απλώς μόνον σας αναφέρομεν ότι οι πλείστοι των στρατιωτών έπαθον από ρευματισμούς, βουβώνας και ανάλογα τούτοις. 
Η πορεία της 21 Μαρτίου 1878 δι’ ημάς είνε πρωτοφανήςδιότι διήλθομεν όρη κεκαλυμμένα υπό χιόνος αδιαβάτον υπό ζώων, πεδιάδα και διά μέσου εχθρών κατεχόντων οχυράς θέσεις, η πορεία δε ημών ή το 24 ολοκλήρων ωρών.

Μετά τούτο ωδοιπορούμεν ησύχως προς ανακούφισιν των κεκοπιακότων στρατιωτών, οίτινες ουδόλως εγόγγυσαν διά την μακράν και σύντονον εκείνην πορείαν της 21 Μαρτίου. 
Και τούτο εγένετο κατ’ απαίτησιν του ακαμάτου και φλογερού ιατρού του σώματος Δημοσθένους Καλοστύπη, αδελφού τον εν Σέρραις γυμνασιάρχου Ι.Ν. Καλοστύπη. 
Εντεύθεν ο αρχηγός απέχει 6 ώρας, ώστε αύριον κατά πάσαν πιθανότητα θα συναντήσωμεν τον αρχηγόν.

Το επιτελείαΐ'τον σώματος ημών συγκειμένου (sic) εκ τον Αγ. Κίτρους Νικολάον, Βαγγέλη Χοστέβα, εμού, τον Κ. Κιρκοπούλον και τον ιατρού τον σώματος Ν.Δ. Καλοστύπη, έχομεν αποφασίσει ίνα μετά την προμήθειαν ικανών πολεμοφοδίων και όπλων επανακάμψωμεν εις Μακεδονίαν διότι νυν η Μακεδονία είπερ ποτέ εγκαταλιμπάνεται έξω πάσης βελτιώσεως της τύχης της. Εκεί! Εν Μακεδονία εννοώ θα χύσω το αίμα μον αν και κατάγομαι εκ Θεσσαλίας.
Οι στρατιώται άπαντες ήσαν γυμνοί και ανυπόδητοι και τούτο διότι καθ’ εκάστην διηρχόμεθα λόφους, όρη και δάση, άτινα φιλούσιν ίνα τους εκείθεν διαβαίνοντας καθιστώσιν ανυποδήτους και γυμνητεύόντας».

Η ανασύνταξη των τουρκικών δυνάμεων αμέσως μετά την έκρηξη του επαναστατικού κινήματος και η άφιξη τουρκικού στρατού από το Κοσσυφοπέδιο με επικεφαλής τον Ασάφ πασά για την καταστολή της εξέγερσης, στόχευαν ουσιαστικά στην κατάληψη του ανυπεράσπιστου Λιτοχώρου .

Πραγματικά η κατάληψη και η πυρπόλησή του στις 3/15 με 4/16 Μαρτίου του 1878 έδωσε τη χαριστική βολή στην πορεία των επιχειρήσεων των επαναστατών και συνέβαλε σημαντικά στην αποθάρρυνσή τους, όπως και των κατοίκων των γύρω περιοχών.

Δημιούργησε ακόμη σοβαρότατα προβλήματα ανεφοδιασμού, γιατί επέτρεψε στους Τούρκους την κατάληψη των παραλίων από τις εκβολές του Αλιάκμονα ως τις εκβολές του Πηνειού .

Η καταστροφή του Λιτοχώρουπροξένησε μεγάλη εντύπωση στους Ευρωπαίους προξένους, οι οποίοι τηλεγράφησαν στις πρεσβείες τους στην Κωνσταντινούπολη, για να ανακοινώσουν τα τραγικά γεγονότα και σύγχρονα επισκέφτηκαν το βαλή της Θεσσαλονίκης και τον παρακάλεσαν να διατάξει τον Ασάφ πασά να διακόψει τη λεηλασία του Λιτοχώρου και των γΰρω χωριών. 

Ο Τούρκος πασάς έσπευσε ν’ απαντήσει ότι 15 μόνο σπίτια είχαν καεί από το βομβαρδισμό και 5 κατά την υποχώρηση των επαναστατών και ότι ο ίδιος δεν είχε την πρόθεση να βλάψει τα γυναικόπαιδα .

 Στην πραγματικότητα όμωςκάηκαν 300 σπίτια, 9 εκκλησίεςκαι έμειναν άστεγοι 600 κάτοικοι, πολλοί από τους οποίους βιάστηκαν και ληστεΰθηκαν . 

Τα γυναικόπαιδα του Λιτοχώρου, όσα είχαν καταφύγει στη μονή Διονυσίου, υποχρεώθηκαν να επιστρέψουν στην καταστραμμένη πόλη, γιατί ο Ασάφ πασάς απείλησε ότι θα στρεφόταν εναντίον τους. Αργότερα, οι περισσότερες από τις οικογένειες αυτές εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη σε χάνια και αλευρόμυλους έξω από την πύλη Βαρδαρίου.
Με πρωτοβουλία του Κ. Βατικιώτη και του μητροπολίτη Θεσσαλονίκης καταρτίστηκαν επιτροπές για την οικονομική ενίσχυση των Λιτοχωριτών προσφύγων .

Μετά την καταστροφή του Λιτοχώρου και της Ραψάνης  ο Κ. Δουμπιώτης κατευθύνθηκε από τον Κοκκινοπλό στη Σκαμνιά και έπειτα νοτιοδυτικά στην Πολυάνα, όπου συγκρούστηκε με τουρκικό στρατό, αλλά η έλλειψη πολεμοφοδίων τον υποχρέωσε να κινηθεί προς τα Χάσια, για να ενωθεί με τις ενισχύσεις, που επρόκειτο να σταλούν από τη Μακεδονική Επιτροπή .

 Στα μέσα Μαρτίου του 1878 η Μακεδονική Επιτροπή είχε καταρτίσει νέα αποστολή 300 άντρων με επικεφαλής τον Μακεδόνα οπλαρχηγόΓιαννάκη Ολύμπιο, το Γούλα Νέλα και τον Επαμεινώνδα Ζιάκα, εγγονό τουΓιαννούλη Ζιάκα. Η λήψη σύντονων μέτρων εκ μέρους των τουρκικών αρχών ματαίωσε τελικά την απόβαση των επαναστατών στα παράλια του Ολυμπου.

Τότε στρατολογήθηκαν τρία νέα σώματα με αρχηγούς τους Γιαννακό Ολύμπιο, Κ. Κριεμάδηκαι Χρ. Γεωργιάδη, τα οποία απέτυχαν όμως να προωθηθούν στη Μακεδονία λόγω των μεγάλων αναγκών που αντιμετώπιζαν οι Έλληνες επαναστάτες στη Θεσσαλία .

Στα τέλη Μαρτίου του 1878 πραγματοποιήθηκε στο χωριό Κοντσικό των Χασίων η συνάντηση του σώματος του Κ. Δουμπιώτη με τον επίσκοπο Κίτρους και τους άλλους οπλαρχηγούς. Στις αρχές Απριλίου το σώμα του Δουμπιώτη, ενισχυμένο από ένα μεγάλο τμήμα των επαναστατικών δυνάμεων, βρισκόταν στη Δεσκάτη της επαρχίας Γρεβενών περιμένοντας ενισχύσεις και στη συνέχεια κατευθύνθηκε στο χωριό Πόρτες των Αγράφων .
Από εκεί ο Δουμπιώτης έστειλε τον Ε. Κοροβάγκο και τον Λ. Πασχάλη, για να συναντήσουν τον αρχηγό της θεσσαλικής επανάστασης Iσχόμαχο και να ζητήσουν ενισχύσεις .

3.    Το δεύτερο δεκαήμερο του Απριλίου (1878) έληξαν οι εχθροπραξίες ανάμεσα στα τουρκικά στρατεύματα και στα ελληνικά ανταρτικά σώματα, με τη μεσολάβηση των  Άγγλων προξένων της Αθήνας Merlin και της Θεσσαλονίκης Blunt, με την υπογραφή ανακωχής στις 16 Απριλίου (Τετάρτη της Διακαινησίμου) και με την αποχώρηση των επαναστατών στο ελληνικό βασίλειο.
Οι διαπραγματεύσεις πραγματοποιήθηκαν στο Σμόκοβο της Καρδίτσας με την παρουσία και του Μακεδόνα λοχαγού Ισχόμαχου .

Μετά την υπογραφή της συνθήκης του Αγ. Στεφάνου η Αγγλία, η οποία αντέδρασε ζωηρά στους όρους της συνθήκης ειρήνης, πήρε την πρωτοβουλία, με την έγκριση της ελληνικής κυβέρνησης, να επαναφέρει την ηρεμία στις υπόδουλες ελληνικές επαρχίες.

 Έτσι επέστρεψαν στο ελληνικό βασίλειο ο Κ. Δουμπιώτης με τα υπολείμματα του σώματός του, ο επίσκοπος Κίτρους Νικόλαος, ο πρόεδρος της «Προσωρινής Κυβερνήσεως της Μακεδονίας» Ε. Κοροβάγκοςκαι 400 Μακεδόνες πρόσφυγες.
 Ρακένδυτοι και καταπονημένοι από τις κακουχίες, οι άντρες του Δουμπιώτη και του μητροπολίτη Κίτρους, έφτασαν στη Χαλκίδα, όπου αποβιβάστηκαν και εγκαταλείφθηκαν κυριολεκτικά στην τύχη τους.
Είναι πολύ χαρακτηριστικά όσα δημοσιεύονται στις 4 Μαΐου 1878 στην εφημερίδα «Εύβοια» σχετικά με τη στάση της επίσημης ελληνικής πολιτικής απέναντι στα επαναστατικά κινήματα των υποδούλων:
«Ιδού η υποδοχή, ην η κυβέρνησις ητοίμασε διά τονς μάρτυρας της ελευθερίας! 
Ιδού η προς τους εθελοντάς αμοιβή!
Ιδού η περιποίησις προς τους γενναίους πολεμήσαντας μετά του νέου Γερμανού Μακεδόνας εξ Ολύμπου, ερχομένους δ’ εν τω μέσω παντοίων στερήσεων και κινδύνων, όπως αναπαυθώσιν εις τους κόλπους της φιλοστόργου μητρός των» .

Στις περιοχές Ολύμπου και Πιερίων συνέχισαν να δρουν και μετά το τέλος του επαναστατικού κινήματος του 1878 αρκετά ληστανταρτικά σώματα , όπως εκείνα των Χοστέβα, Καλόγηρου, Τρουμπούκη, Λιάκου, Ζαρκάδα, Γκατζάρα και άλλα, τα οποία όμως προέβαιναν και σε βιαιοπραγίες σε βάρος των ελληνικών πληθυσμών .
Οι άντρες των σωμάτων αυτών συχνά παραπονούνταν στις ελληνικές προξενικές αρχές για την έλλειψη ηθικής και υλικής συμπαράστασης εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης.
 Γι’ αυτό το λόγο τα σώματα των Ε. Χοστέβα και Π. Καλόγηρου σχέδιαζαν το Νοέμβριο του 1878 να επιστρέψουν στη Θεσσαλία και είχαν ζητήσει τη σχετική άδεια του Κ. Βατικιώτη.

Επιθυμούσαν λοιπόν να πληροφορηθοΰν, εάν ήταν σκόπιμο να παραμείνουν στο μακεδονικό χώρο εφόσον υπήρχε η πιθανότητα να εκραγεί νέο επαναστατικό κίνημα.

Ο Έλληνας πρόξενος της Θεσσαλονίκης, εκτιμώντας τη μακροχρόνια ευεργετική παρουσία τους στη Μακεδονία και την άψογη συμπεριφορά τους απέναντι στους χριστιανικούς πληθυσμούς, αλλά σταθμίζοντας ακόμη και την απαραίτητη συνέχιση της παρουσίας των ελληνικών ανταρτικών σωμάτων στο μακεδονικό χώρο έπειτα από τη νέα πολιτική κατάσταση, που διαμορφώνεται μετά το συνέδριο του Βερολίνου , ζήτησε, όπως προκύπτει από σχετική επιστολή του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών Θεόδ. Δηλιγιάννη, την παράταση της παραμονής τους.
Η έλλειψη όμως των πολεμοφοδίων και οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες υποχρέωσαν τελικά τους δύο οπλαρχηγούς να επιστρέψουν στη Θεσσαλία.
Σε σχετική επιστολή του προς τον Κ. Βατικιώτη ο Θ. Δηλιγιάννης τόνιζε στις 21 Αυγούστου 1878 τα εξής χαρακτηριστικά, από τα οποία διαφαίνεται ανάγλυφα η στάση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής απέναντι στο μακεδονικό ζήτημα:

 «Εν όσω υπάρχει εκκρεμές μεταξύ ημών και της Πύλης το ζήτημα των μεταρρυθμίσεων των ορίων, συμφέρον έχομεν να όιατηρήται παν ό,τι δύναται να παράσχη περισπασμούς εις την Πύλην, καθόσον δεν δυνάμεθα από τούδε να προείδωμεν οποίαν τροπήν δύναται να λάβη το ειρημένον ζήτημα. 
Αλλ’ ουδέν ήττον δεν εννοούμεν ουδέ να φανώμεν υποθάλπτοντες ταραχάς εις πληθυσμούς εν τη Τουρκία ουδέ να ωθήσωμεν αν εξακολουθούντες τον αγώνα απειλούνται υπό παρομοίου κινδύνου. Επομένως απόκειται εις υμετέραν δεξιότητα όπως εμφορούμενος υπό των ιδεών τούτων αφ’ ενός μεν προσπαθήτε όπως όιατηρήται όσον ένεστι ο πυρήν της Επαναστάσεως, χορηγήτε δ’ αφ’ ετέρου δι’ ων οίδατε μέσων την ημετέραν αντίληψιν εις τους αντάρτας οίτινες ήθελον έχει ανάγκη αυτών, αλλ’ ενεργήτε ταύτα πάντα μετά τοσαύτης προσοχής και δεξιότητος, ώστε ου μόνον να μη δώσητε αφορμάς ίνα εννοήσωσι την πολιτείαν ημών ταύτην, αλλ’ ουδέ να εννοήσωσι υμάς το παράπανω εξ εναντίας επιθυμητόν είναι να πείθωνται ότι υμείς συντελείτε εις την αποκατάστασιν της τάξεως εν τη χώρα».

Στις βασικότερες αιτίες για την αποτυχία της επανάστασης του Ολυμπου, αν εξαιρέσει κανείς τα σφάλματα της πολεμικής στρατηγικής του Κ. Δουμπιώτη και την έλλειψη συντονισμού των επιχειρήσεων των επαναστατών, όπως ήδη αναπτύχθηκε κατά την εξιστόρηση των γεγονότων, θα πρέπει ν’ αναξητηθούν γενικότερα
 η χαλαρή ή και αρνητική ακόμη στάση της επίσημης ελληνικής πολιτικής
 απέναντι στο επαναστατικό κίνημα της Μακεδονίας
 και ειδικότερα η αδυναμία αποστολής όπλων και πολεμοφοδίων 
για τον εξοπλισμό των ντόπιων κατοίκων 
σύγχρονα με την άφιξη του σώματος του Κ. Δουμπιώτη στη Μακεδονία, η έλλειψη συγχρονισμού κατά την εξέγερση της Χαλκιδικής με δυσάρεστες συνέπειες στη διεξαγωγή των επιχειρήσεων του Ολύμπου παρά τη στρατολόγηση ισχυρού εκστρατευτικού σώματος εκ μέρους της Μακεδονικής Επιτροπής, και τέλος, η απουσία ενός μικρού αριθμού εθελοντών, οι οποίοι θα αναλάμβαναν να συντονίσουν τις ενέργειες των Δυτικομακεδόνων επαναστατών.
Οι τελευταίοι είχαν συγκεντρωθεί, όπως θα φανεί παρακάτω, στο όρος Βούρινο, και είχαν τη δυνατότητα να καταλάβουν τις κυριότερες διαβάσεις από το Μοναστήρι μέχρι τα Σέρβια και μ’ αυτόν τον τρόπο ν’ αποκλείσουν την κάθοδο τουρκικού στρατού από τη Βόρεια Μακεδονία και το Κοσσυφοπέδιο.
 Από την άποψη αυτή υπήρξε καταστρεπτική όχι μόνο για την επανάσταση του Ολύμπου αλλά ακόμη και για τη θεσσαλική εξέγερση, η εγκατάλειψη των Δυτικομακεδόνων και γενικότερα η απουσία ενός συντονισμένου και ολοκληρωμένου κινήματος στο δυτικομακεδονικό χώρο .

Β. Το επαναστατικό κίνημα στη Δυτική Μακεδονία

1.    Οι επαναστατικές ενέργειες του ελληνισμού της Κεντρικής Μακεδονίας δεν περιορίστηκαν μόνο στο γεωγραφικό αυτό χώρο, αλλά επεκτάθηκαν και στο βιλαέτι Μοναστηριού,στη Βορειοδυτική Μακεδονία, ανάμεσα σε συμπαγείς ελληνικούς σλαβόφωνους, βλαχόφωνους και αλβανόφωνους πληθυσμούς, οι οποίοι είχαν αναπτύξει έντονη εθνική δραστηριότητα.

Σε κάθε χωριό και κωμόπολη Έλληνες δάσκαλοι, πρόκριτοι, ιερείς και ντόπιοι κάτοικοι εργάζονταν σκληρά, με την πρωτοβουλία των Ελλήνων προξένων του ΜοναστηριούΝικολάου Σκωτίδη και Πέτρου Λογοθέτη,για τη βελτίωση της θέσης του ελληνικού στοιχείου και την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. 

Στο Μοναστήρι, 
στο Μεγάροβο, 
στο Τίρνοβο, 
στη Νιζόπολη, 
στο Κρούσοβο, 
στο Μπούκοβο, 
στο Μπούφι, 
στο Γκόπεσι, 
στη Μηλόβιστα, 
στην Κοριτσά, 
στη Ρέσνα, 
στην Αχρίδα, 
στο Γιαγκοβέτσι, 
στην Άνω και Κάτω Μπεάλα, 
στη Φλώρινα, 
στην Καστοριά, 
στη Βλάστη, 
στην Κλεισούρα και σε 

πολλά άλλα μικρά χωριά και κωμοπόλεις,
είχαν δημιουργηθεί ελληνικοί αντιστασιακοί πυρήνες για την πραγμάτωση του αγώνα.

 Πολλοί Έλληνες των περιοχών αυτών με τη συμπαράσταση των Ελλήνων διπλωματικών εκπροσώπων του Μοναστηριού είχαν δραστηριοποιηθεί και ήταν έτοιμοι να πολεμήσουν στο πλευρό των ανταρτικών σωμάτων της Δυτικής Μακεδονίας.

Ο Μακεδόνας επαναστάτης
Αναστάσιος Πηχιών
από την Αχρίδα
(1836-1913)
 Στο δυτικομακεδονικό χώρο αξιομνημόνευτη υπήρξε η δράση πολλών Ελλήνων κατοίκων, όπως των Ιωάν. Σιώμου,
 Θεοδ. Σκούταρη, 
Παύλου Φίτσου και πολλών άλλων στην Καστοριά, 
στη Βλάστη και στη Σιάτιστα,
των Ιωάν. Τσιμηνάκη, 
Αναστασίου Πηχεών και
 Ιωάν. Γκοβεδάρου 
στην Κοζάνη, 
του δασκάλου Κων. Γκιόρσα και των γιατρών Δημ. Βαφειάδη, Γεωργ. Αποστολίδη και Επαμ. Δημητριάδη στοΜοναστήρι, 

του δασκάλου Γεωργ. Δήμιτσα στη Μηλόβιστα,
 του εκπαιδευτικού Ν. Ντούρτα στη Νιζόπολη, 
του ιερέα Κωνσταντίνου και του Έλληνα προκρίτου Νικολάου Κριάστα στο Κρούσοβο, 
του Γεωργίου Μπέλτσου στη Ρέσνα,
 του γιατρού Μιχ. Τούρτουλη και των προκρίτων Πέτρου Μήλη και Παντελή Σαμόλη στην Κοριτσά  
και των προκρίτων Δημ. Μπέλλιου, Λαζάρου Γεωργίου, Αλεξίου Δημητρίου και Νικολ. Αθανασίου στο Τίρνοβο .

Κατά την έναρξη και στη διάρκεια του ρωσοτουρκικού πολέμου ο ελληνισμός της Δυτ. Μακεδονίας προετοιμάζεται και συντονίζει τις ενέργειές του.

Το Φεβρουάριο μάλιστα του 1878 οι Έλληνες του γεωγραφικού αυτού χώρου ζητούσαν επίμονα από το ελληνικό βασίλειο όπλα, πολεμοφόδια και ένα μικρό σώμα εθελοντών, για να προετοιμάσουν τους κατοίκους στη διεξαγωγή του αγώνα. 

Μνημείο που αναγράφει τον Ιωσήφ Λιάτη
μαζί με τους υπόλοιπους συναγωνιστές
της Μακεδονικής επανάστασης του 1878
Ο αρχηγός των επαναστατώνΙωσήφ Λιάτηςσε συνεργασία με τον πρόξενο της Θεσσαλονίκης Κ. Βατικιώτη, είχε αναλάβει αξιόλογη δράση για την προετοιμασία της εξέγερσης και τη
συμμετοχή των κατοίκων.
Χωρίς τον απαραίτητο οπλισμό και τα αναγκαία πολεμοφόδια περιφερόταν στα χωριά, ξεσήκωνε τους κατοίκους και τόνωνε την εθνική συνείδησή τους.

 Είχε μαζί του τον Κ. Δημητριάδη, απόστρατο αξιωματικό του ελληνικού στρατού από τη Σιάτιστα, και ορισμένους γυμνασμένους άντρες.
 Στις 16 Φεβρουάριου ο μετέπειτα πρόεδρος της προσωρινής κυβέρνησης της επαρχίας Ελιμείας (σημερινοί νομοί Κοζάνης και Καστοριάς) Ιωάννης Γκοβεδάρος και ο Αναστάσιος Πηχεών είχαν πετύχει να στρατολογήσουν 500 άντρες, οι οποίοι ήταν οπλισμένοι με τσακμακόπετρες, παλιά όπλα, ενώ ορισμένοι απ’ αυτούς υπήρξαν και άοπλοι.
Διαβεβαίωναν όμως τον Ιωσήφ Λιάτη ότι μετά την εξέγερση ο αριθμός τους θα πενταπλασιαζόταν .

Στις 18 Φεβρουάριου σχηματίστηκε στο όρος Βούρινο της Κοζάνης η
«Προσωρινή Κυβέρνησις εν τη Μακεδονία Επαρχίας Ελιμείας» 
με πρόεδρο τον I. Γκοβεδάρο,
γραμματέα τον I. Πηχεών,
μέλη τους Ζήση Εμμανουηλίδη, 
παπα Χριστόδουλο, 
παπα Ιωάννη, 
Αθανάσιο Γρηγορίου 
και τον αρχηγό των επαναστατών I. Λιάτη. 

Τα μέλη της προσωρινής κυβέρνησης έστειλαν την ίδια μέρα επαναστατική προκήρυξη προς την ελληνική κυβέρνηση , στην οποία διατράνωναν την πίστη τους ν’ αγωνιστούν για την απελευθέρωσή τους με τη συμπαράσταση του ελληνικού κράτους:

Μέγας Αλέξανδρος
του Φώτη Κόντογλου
«Η ημετέρα επαρχία, μη δνναμένη πλέον να υποφέρη τον ακατονόμαστον δούλειον τονρκικόν ζυγόν, τας ανηκούστους βιαιοπραγίας 
των καταδυναστευόντων 
την πατρίδα τον Μεγάλου Αλεξάνδρου 
τυράννων, 
τας απείρους κακώσεις και τας φοβεράς καταπιέσεις,
 εις ας ον μόνον η περιουσία ημών είναι εκτεθειμένη,
 αλλά και η ζωή αυτή και η τιμή, και βλέπουσα ότι την μεν ησυχίαν των υποδούλων Ελληνικών επαρχιών ον μόνον παρεγνώρισεν η άσπλαγχνος διπλωματία, αλλά και παρεξήγησεν, 
η δε Υψ. Πύλη, υπογράψασα τους προκαταρκτικούς όρονς της ειρήνης μετά της Ρωσσίας, απεμπολεί το πλείστον της Μακεδονίας εις τον Πανσλαβισμόν, ήρατο ως εις άνθρωπος τα όπλα, ίνα κηρύξη ενώπιον Θεού και ανθρώπων την ελευθερίαν από του δουλείου ζυγού και την μετά της Μητρός Ελλάδος ένωσιν αντής υπό το σκήπτρον τον θεοστέπτου και σννταγματικωτάτου Βασιλέως των Ελλήνων Γεωργίου τον Α΄. 

Οι υποφαινόμενοι, διορισθέντεςμέλη της προσωρινής κυβερνήσεως, της επαρχίας Ελιμείας και πληρεξουσιοδοτηθέντες υπό τε των εκλεξάντων ημάς εκλογέων και πάντων των συνεπαρχιωτών, προστρέχομεν εξ ονόματος αυτών προς την προσφιλεοτάτην ημών Μητέρα και επικαλούμεθα πάσαν την δννατήν συνδρομήν αυτής, όπως επιτύχωμεν την πραγματοποίησιν των αιωνίων και διαπύρων ευχών του Ελληνισμού. 
Αλλά και των απανταχού γης Ελλήνων και Φιλελλήνων επικαλούμεθα την ηθικήν και υλικήν αρωγήν προς επίτευξιν των πόθων ημών.
 Βεβαιούμεν δε και τούτους και την Μητέρα ημών, ότι, εάν εγκαταλειφθώμεν εις μόνας τας υλικάς δυνάμεις ημών, ενδέχεται οι αιμοβόροι και αιμοχαρείς ημών τύραννοι να καταστήσωσιν την ωραίαν ταύτην της Μακεδονίας επαρχίαν κοιλάδα κ,λαυθμώνος, επαναλαμβάνοντες και εν αυτή τας εν Βατάκκαι εν Βιζύη διαπραχθείσας τραγικωτάτας σκηνάς και να εξαφανίσωσιν αυτήν ολοσχερώς.

Πεποιθότες ότι η ημετέρα φωνή θέλει ηχήσει ου μόνον εις τα ώτα αλλά και εις τας καρδίας πάντων των Ελλήνων και Φιλελλήνων από τον ισχυροτάτου μέχρι του ασθενεστάτου, έχομεν την τιμήν να υποσημειωθώμεν».

2.    Οι Έλληνες επαναστάτες παρέμειναν συνολικά 12 μέρες στο βουνό και έπειτα υποχρεώθηκαν ν’ αναστείλουν τις επαναστατικές ενέργειές τους, γιατί ήδη είχε αποτύχει το κίνημα του Ολυμπου.

Ο I. Λιάτης παράγγειλε στους συμπολεμιστές του να επαγρυπνούν για ενδεχόμενη σύμπραξη με τους επαναστάτες του Ολύμπου.
Σύντομα όμως απατήθηκε στις προσδοκίες του, γιατί πολυάριθμος τουρκικός στρατός συγκεντρώθηκε στην Κοζάνη και στα Σέρβια και απειλούσε την εξόντωση των επαναστατών , ενώ παράλληλα είχε διαταχθεί η γενική κινητοποίηση των τουρκικών αρχών του βιλαετιού Μοναστηριού.

Την εποχή αυτή πραγματοποιούνται αλλεπάλληλες συλλήψεις Ελλήνων πατριωτών σε διάφορες περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας με το αιτιολογικό ότι είχαν συνεργαστεί με τους επαναστάτες .

Οι σπουδαιότεροι αρχηγοί των Δυτικομακεδόνων επαναστατών
Βασίλειος Ζούρκας,
 Νικόλαος Νταλίπης και
 Νικόλαος Κορδίστας, 
είχαν συγκεντρωθεί το Μάιο του 1878 με 300 άντρες στα Κορέστια και επιχειρούσαν αλλεπάλληλες επιθέσεις κατά των τουρκικών σωμάτων.

Οι κάτοικοι των Κορεστίων, οι οποίοι ήταν πρόθυμοι να πολεμήσουν στο πλευρό τους, επιδίωκαν την προστασία των Ελλήνων οπλαρχηγών από τις ληστρικές επιδρομές των Τουρκαλβανών . Αξιομνημόνευτη υπήρξε η σφοδρή σύγκρουση που σημειώθηκε στα τέλη Ιουνίου ανάμεσα στο Μπούφι και το Πισοδέρι, κατά την οποία τα ελληνικά ανταρτικά σώματα καταδίωξαν τις τουρκικές δυνάμεις και προκάλεσαν σ’ αυτές σοβαρές απώλειες .

Στις αρχές Ιουλίου του 1878 οι Β. Ζούρκας και Ν. Κορδίστας περιφέρονταν με 200 άντρες στα χωριά της Πρέσπας, από όπου επιχειρούσαν με επιδρομές προς το όρος Πέτρινο να αποκόψουν την επικοινωνία ανάμεσα στην Αχρίδα και το Μοναστήρι.
Η παρουσία τους είχε προκαλέσει σε τόσο μεγάλο βαθμό τον πανικό στις ντόπιες τουρκικές αρχές και στους μουσουλμάνους κατοίκους ώστε η διοίκηση του βιλαετιού Μοναστηριού είχε ζητήσει εσπευσμένα ενισχύσεις από τη Θεσσαλία και αργότερα από την Κωνσταντινούπολη για την αντιμετώπιση των επαναστατών.
Η ενίσχυση των τουρκικών σωμάτων, σύμφωνα με όσα αναφέρει σε σχετική επιστολή του της 9ης Ιουλίου ο Έλληνας πρόξενος του Μοναστηριού, δεν επρόκειτο παρολαυτά να κάμψει την ελληνική αντίσταση, γιατί «πλείστα χωρία προπάντων ορεινά είναι έτοιμα να κοινωνήσονν της τύχης των επαναστατών διότι έφθασαν ήδη εις απόγνωσιν οι κάτοικοι αυτών, ουδαμόθεν προσδοκονντες ανακονφιοιν των αδιακόπων παθημάτων αντών».

Στα μέσα Ιουλίου σημειώθηκαν νέες νικηφόρες συγκρούσεις για τους Ελληνες επαναστάτες κοντά στα χωριά Πισοδέρι, Αρμένσκο (Αλωνας) και Τύρσια (Τρίβουνο).Οι τουρκικές δυνάμεις είχαν υποστεί σημαντικές απώλειες σε έμψυχο υλικό και οι επαναστάτες είχαν κυριεύσει μεγάλες ποσότητες πολεμοφοδίων. 

Από ανάλογη επιτυχία στέφθηκε και η επιχείρηση του Β. Ζούρκα για την καταδίωξη του Οθωμανού Αμπεντίν και του σώματός του. Ο ακάματος αυτός Έλληνας οπλαρχηγός αντιμετώπισε στα τέλη Ιουλίου με αποφασιστικότητα τον περιβόητο Ισμαήλ αγά, ο οποίος λυμαινόταν κυριολεκτικά τις περιουσίες των Ελλήνων κατοίκων της περιφέρειας Καστοριάς .

Τον Αύγουστο του 1878 οι τουρκικές αρχές είχαν συγκεντρώσει στην Κοζάνη 15 τάγματα πεζικούκάι σχέδιαζαν να διαλύσουν τις επαναστατικές δυνάμεις, που αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα ανεφοδιασμού σε πολεμικό υλικό.
 Παρά τα ανυπέρβλητα όμως προβλήματα που συναντούσαν, ήταν αποφασισμένοι να πολεμήσουν και να δώσουν σκληρές μάχες , όπως χαρακτηριστικά αναφέρει σ’ επιστολή του της 19ης Ιουλίου 1878 ο Έλληνας πρόξενος του Μοναστηριού Π. Λογοθέτης:

«Οι μαχόμενοι άνδρες είναι ιθαγενείς ως και οι οπλαρχηγοί• τυγχάνουσι μεστοί αδαμάστον τόλμης και ρίπτονται μετ’ ακαθέκτον ορμής εις τας συμπλοκάς καθ’ ας πάντοτε σχεδόν μέχρι τούδε ηυδοκίμησαν». 

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι σημαντικότεροι από τους Έλληνες επαναστάτες είχαν έλθει σ’ επαφή με τον Έλληνα διπλωματικό εκπρόσωπο στο Μοναστήρι και ζητούσαν τη συνεργασία του .

Η διοίκηση Μοναστηριού επιστράτευσε στα μέσα Αυγούστου τους σκληροτράχηλους Τουρκαλβανούς Αλιόμπεη και Τζαφέρ αγά και έδωσε ακόμη την εντολή να στρατολογηθούν 2.000 περίπου άτακτοι Τουρκαλβανοί, οι οποίοι επρόκειτο να εισβάλουν στην περιοχή Πρεσπών.

Τις πυρετώδεις προετοιμασίες της τουρκικής διοίκησης φαίνεται όμως ότι αψηφούσαν οι οπλαρχηγοί Ζούρκας, 
Κορδίστας, 
Μανθόπουλος και 
Καραγεώργης,
οι οποίοι τόλμησαν στα τέλη του δεύτερου δεκαήμερου του Αυγούστου να προελάσουν μέχρι τη Νιζόπουλη, για να συγκρουστούν με τις τουρκικές δυνάμεις.
Είναι πολύ χαρακτηριστικά όσα σχετικά αναφέρει ο Π. Λογοθέτης σ’ έκθεσή του στις 20 Αυγούστου 1878:
«Εντεύθεν υπολαμβάνεται αναμφισβήτητον, ότι η τόλμη των ανθρώπων τούτων εκτρέπεται μέχρι παραφροσύνης» .

Οι επαναστατικές δυνάμεις ενισχύονταν με την πάροδο του χρόνου περισσότερο από νέους μαχητές, οι οποίοι προέρχονταν από διάφορες περιοχές της Δυτικής και Βορειοδυτικής Μακεδονίας .

Την ίδια εποχή ο Β. Ζούρκας πέτυχε ύστερα από φονικότατη σύγκρουση να αιχμαλωτίσει τον περιβόητο Αλιόμπεη, αλλά αργότερα τον άφησε ελεύθερο με τον όρο ότι δεν θα επιχειρούσε στο εξής να στραφεί κατά των Ελλήνων επαναστατών, γιατί παλαιότερα ο Αλβανός μπέης είχε προστατεύσει την οικογένειά του.
Πολυάριθμοι όμως Αλβανοί, εκδικούμενοι τις μεγάλες απώλειές τους σε έμψυχο υλικό μετά τις αλλεπάλληλες συγκρούσεις τους με τα ελληνικά ανταρτικά σώματα, έκαψαν τα χωριά Λιμπόνια και Βρατοτζίνα της περιφέρειας Πρεσπών και λαφυραγώγησαν τα σπίτια των κατοίκων τους .

Τα τουρκικά στρατιωτικά αποσπάσματα προσπαθώντας να ελέγξουν την κατάσταση, πρόβαιναν σε αλλεπάλληλες βιαιοπραγίες σε βάρος των Ελλήνων κατοίκων της Βορειοδυτικής Μακεδονίας.

Οι κάτοικοι αυτοί υφίστανται παράλληλα και τις ληστρικές επιδρομές πολλών ελληνικών σωμάτων στο Γκόπεσι, 
στη Μηλόβιστα, 
στη Ρέσνα, 
στο Πισοδέρι, 
στο Λέχοβο και 
στην Κλεισούρα, 
όπου είχαν εισβάλει στις αρχές Σεπτεμβρίου λαφυραγωγώντας σπίτια και καταστήματα και αιχμαλωτίζοντας πλουσίους νέους της κωμόπολης με αντάλλαγμα την πληρωμή λύτρων .

Οι συγκρούσεις ανάμεσα στα ελληνικά ανταρτικά σώματακαι τον τουρκικό στρατόσυνεχίστηκαν αμείωτες κατά τους μήνες Οκτώβριο Νοέμβριο 1878 σε διαφορετικές περιοχές του δυτικομακεδονικού χώρου παρά τις δυσμενέστατες καιρικές συνθήκες.

 Η στυγνή καταπίεση που εφάρμοζαν ολοένα και συχνότερα οι τουρκικές αρχές του βιλαετιού Μοναστηριού σε βάρος του ελληνισμού της Μακεδονίας, οι επιδρομές των τουρκαλβανικών σωμάτων και οι συνεχείς συλλήψεις και φυλακίσεις αθώων χωρικών με την κατηγορία ότι συνεργάζονταν με τα ανταρτικά σώματα, αλλά και οι δολοφονίες Ελλήνων προκρίτων της Δυτ. Μακεδονίας, είχαν δημιουργήσει μια αφόρητη κατάσταση στον ντόπιο πληθυσμό .

Οι τραγικότερες σκηνές ξετυλίχθηκαν στην περιοχή Μοριχόβου, στα μέσα Νοεμβρίου, με τη σύλληψη 100 σλαβοφώνων Ελλήνωνμε την πρόφαση ότι συνεργάζονταν με τα ελληνικά σώματα.
Οι αιχμάλωτοι οδηγήθηκαν αλυσοδεμένοι στον Περλεπέ και ρίχθηκαν στις φυλακές χωρίς να υποβληθούν σε ανάκριση .

Η καταπίεση του ελληνισμού της Βορειοδυτικής Μακεδονίας και γενικότερα του χριστιανικού πληθυσμού είχε πάρει την εποχή εκείνη τόσο μεγάλες διαστάσεις ώστε ο Έλληνας εκπαιδευτικός και μόνιμος συνεργάτης του ελληνικού προξενείου Μοναστηριού Αν. Πηχεών σημείωνε σ’ επιστολή του σταλμένη από τη Χρούπιστα στις 2 Νοεμβρίου 1878 προς τον Κ. Βατικιώτη τα εξής:

«Οι Χριστιανοί κάτοικοι των μερών τούτων εις τοιαντην περιήλθον κατάστασιν, ώστε ου μόνον ρωσσοβουλγαρικάς συμμορίας, αλλά και ινδοσινικάς συμμορίας με ανοικτάς αγκάλας θέλουσι δεχθή, εάν αύται προκηρύξουσι την από του υπάρχοντος ζυγού απελευθέρωσιν. 
Πάντες είχαν εστραμμένα τα βλέμματά τους προς την ελευθέραν Ελλάδα ως προς πολικόν αστέρα και από αυτής προσεδόκουν το παν, αλλ’ ήδη απωλέσαντες τας περιουσίας, προσβαλλόμενοι καθ’ εκάστην την οικογενειακήν τιμήν και βλέποντες τας εαυτών γυναίκας και θυγατέρας ατιμαζομένας υπό των ατάκτων στιφών, κινδυνεύοντες δε ανά πάσαν στιγμήν και αυτήν την ζωήν, στρέφουσι απανταχόσι τα βλέμματα, όπως ίδωσι που σωτήρα».

Το επαναστατικό κίνημα της Δυτικής Μακεδονίας 
δεν είχε αρχή ούτε τέλος, 
αφενός, γιατί η παρουσία των ελληνικών σωμάτων υπήρξε δεδομένη
 και πριν ακόμη από το 1878 και αφετέρου,
 επειδή ρίζωσε βαθιά στις καρδιές των Ελλήνων 
και έσπειρε 
«ικανά σπέρματα επαναστατικού και αρματολικού βίου,
 εντός της δυτικής και πολλαχού της βορειοδυτικής Μακεδονίας» .

 Πραγματικά, η άφθαστη πολεμική τακτική των ντόπιων Ελληνομακεδόνων αγωνιστών,
 η μαχητικότητα και ο συντονισμός των ανταρτικών σωμάτων,
 που είχαν προκαλέσει σύγχυση στις τουρκικές δυνάμεις,
 όχι μόνο δεν διακόπηκαν μετά το 1878 
αλλά συνεχίστηκαν με αμείωτη ένταση και στις επόμενες δεκαετίες,
 όπως αποδεικνύεται καθαρά 
από τα επαναστατικά κινήματα 
του 1886 και του 1896, 
για να κορυφωθούν κατά το μακεδονικό αγώνα .

↧
↧

Τουρκοκρατούμενη Μακεδονία: Το κήρυγμα ΚΟΣΜΑ TOΥ ΑΙΤΩΛΟΥ στα χωριά της Μακεδονίας.

January 22, 2015, 2:57 am
$
0
0


Κωνσταντίνος Απ. Βακαλόπουλος
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
(1354-1833)


Από τα θρανία της Αθωνιάδας Σχολής έχει περάσει και ο μοναχός Κοσμάς ο Αιτωλός, μια από τις μεγάλες προσωπικότητες, πνευματικές και πολιτικές, που εμφανίζονται τον 18ο αι. και οι οποίες προσπαθούν ν’ αναζωογονήσουν το θρησκευτικό συναίσθημα και ν’ αφυπνίσουν την εθνική συνείδηση των Ελλήνων.

 Οι αντικειμενικές συνθήκες της εποχής έχουν ωριμάσει και τους βοηθούν στο έργο τους.
 Ο 18ος αιώνας είναι ο αιώνας όχι μόνο της οικονομικής, αλλά και της πνευματικής ανόδου του ελληνισμού.

Ο Κοσμάς γεννήθηκε το 1714 στον Ταξιάρχη της Αιτωλίας, μέσα στο άγριο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον της Δυτικής Ελλάδος. 
 
Αρκετά μεγάλος, πάνω από είκοσι ετών, άρχισε να μαθαίνη τα πρώτα γράμματα. 
Τις στοιχειώδεις σπουδές του τις συνέχισε μετά το 1743 στην Αθωνιάδα Ακαδημία, όπου άκουσε διαπρεπείς δασκάλους, ιδίως τον διευθυντή της Ευγένιο Βούλγαρι, ο όποιος φιλοδοξούσε να μεταβάλη τους μαθητές του σε φλογερούς πνευματικούς πυρήνες, που θα σκορπίζονταν στα πέρατα της ελληνικής γης και προσπαθούσαν ν ανυψώσουν το πνευματικό επίπεδο του λαού της.

 Μέσα σ’ αυτή την πνευματική ατμόσφαιρα, που ανταποκρινόταν τόσο πολύ στην βαθιά εσωτερική ίου διάθεση, καλλιεργήθηκε και ωρίμασε η σκέψη του.

Στα 1759, οπότε υστέρα από την αποχώρηση του Βούλγαρι αναλαμβάνει την διεύθυνση της Ακαδημίαςο Νικόλαος Τζερτζούλης, ο Κοσμάς αποσύρεται στηνμονή του Φιλόθεουκαι ακολουθεί το μοναχικό στάδιο.

 Μολαταύτα φαίνεται πως επηρεάζεται απο την διδασκαλία και ιδίως από τις εθνικές απόψεις του νέου σχολάρχη, τον οποίο γνώρισε από κοντά αργότερα κατά τις περιοδείες του στην περιοχή Μαλακασίου, στα Ζαγοροχώρια, Άγραφα, στην Θεσσαλία κ.α., όπου ο Τζερτζούλης δίδαξε από τα 1761-1766.

 Όπως ο Βούλγαρις, έτσι και ο Τζερτζούλης ήταν ρωσόφιλος και θερμός θιασώτης της Μεγάλης Ιδέας. 

Χαρακτηριστικός είναι ο τίτλος ενός βιβλίου του για μαντείες, που ήταν αρεστές στις μάζες του λαού: «Ερμηνεία περί αναστάσεως Κωνσταντινουπόλεως σύντομος εις τους χρησμούς του Λέοντος του Σοφού».

Το όραμα της μεγάλης αποστολής του δεν αφήνει τον Κοσμά να ησυχάση μέσα στην μοναστική του γαλήνη. 
Ο Κοσμάς δεν είναι ονειροπόλος και μυστικιστής (όπως ο δάσκαλός του Τζερτζούλης), αλλά θετικός προγραμματιστής : 
αποβλέπει στην δημιουργία σταθερών βάσεων για την ηθική,
 πνευματική και 
εθνική αναγέννηση του ελληνικού λαού.

Ετσι τον ίδιο κιόλας χρόνο, στα 1759, αφήνει το Άγιον Όρος και πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη στοναδελφό του αρχιμανδρίτη Χρύσανθο, ο οποίος τον εισάγει στο πατριαρχείο και του διδάσκει τα απαραίτητα στοιχεία ρητορικής, για να τον διευκολύνει στο μελλοντικό του κήρυγμα. 
'Οπατριάρχης Σεραφείμ Β'ο Αλβανός, που καταγόταν από το Δέλβινο, ενθουσιασμένος από την γνωριμία του, του δίνει πρόθυμα την άδεια του κηρύγματος, γιατί διαισθάνεται ότι είναι ο κατάλληλος άνθρωπος, που μπορεί να προσφέρη ύψιστες υπηρεσίες στο χειμαζόμενο χριστιανικό ποίμνιο.

Από τα 1759 ως την ημέρα του μαρτυρίου του, στις 24 Αύγούστου 1779, δηλαδή επί μία εικοσαετία, πραγματοποιεί μεγάλες περιοδείες — τρεις η τέσσερες —σε όλες σχεδόν τις ελληνικές χώρες. 

Πολλά όμως ιστορικά στοιχεία, όπως π.χ. η ακριβής πορεία του, καθώς και οι τόποι όπου δίδαξε, δεν είναι ακόμη απόλυτα εξακριβωμένα.
 Επιμένει στην Δυτική Ελλάδα, κυρίως στην Δυτική Μακεδονίακαι στην Ήπειρο, όπου οι χριστιανοί δοκιμάζονταν περισσότερο.
 Στους τόπους, όπου επρόκειτο να σταθή και να διδάξη,
 έστηνε ένα μεγάλο ξύλινο σταυρό και στην βάση του ένα σκαμνί,
 απ’ όπου κήρυσσε τον θείο λόγο. 
Ο σταυρός έμενε έπειτα στον τόπο του κηρύγματος.

 Η διδασκαλία του στο ύπαιθρο ξαναζωντανεύει βιβλικές σκηνές.
 Για τις χιλιάδες του κόσμου, που τον ακούει, είναι ο προφήτης Ηλίας η ο δίκαιος Ενώχ. 

Γρήγορα αρχίζουν να τον λατρεύουν και να τον αγιοποιούν.

 Ο Κοσμάς ο Αιτωλός αφήνει πίσω του φωτεινά τα ίχνη από το πέρασμά του, τον θρύλο και την παράδοση, που είναι ακόμη ως σήμερα ζωντανά στο στόμα του λαού και μερικών λογιών ιερωμένων.
Στον ίδιο αποδίδει η παράδοση την ίδρυση πολλών προσκυνηταριών στις ορεινές περιοχές, ιδίως της Πίνδου και των Χασίων.

Από «ενθύμηση» του 1766 σε χειρόγραφο της μονής Ζάβορδας Γρεβενών, από την οποία πρέπει να συμπεράνουμε την παρουσία του Κοσμά στα χρόνια αυτά στην Δυτική Μακεδονία, μαθαίνουμε ότι «πολλούς έβαλε εις θεογνωσίαν και κάνεις δεν τον εγνώριζε από τι μέρος και από τι τόπον», ότι ήταν «ολίγον κοντακιανός και μελαχροινός και τα γένεια του μαύρα δασιά»  . 

Από άλλη «ενθύμηση» του 1778 μαθαίνουμε ότι «ο τρόπος του» ήταν «τόσον θαυμαστός, όπου ο κόσμος έτρεμε»  .

Σε μια από τις περιοδείες του, γύρω στα 1765, έφθασε και στον Όλυμπο .
 Το κλέφτικο περιβάλλον δεν ήταν ολότελα ξένο στον εμπνευσμένο απόστολο, γιατί και ο ίδιος είχε ζήσει μέσα σε παρόμοια ατμόσφαιρα στην περιοχή του ορεινού όγκου των Άγράφων. 

Από τοπική παράδοση της περιοχής Ολύμπου, που πρέπει να ερευνηθή, μαθαίνουμε ότι γνωστοί αρματολοί, όπως ο γέρο Μπλαχάβας, ο Σταθάς, οι Λαζαίοικ.α., 
από τον Κοσμά έμαθαν ότι η Ρωσία σχεδίαζε να κάνη επανάσταση στην Ελλάδααναφέρεται μάλιστα ότι και οι ίδιοι από αυτόν μυήθηκαν στα σχέδια αυτά. 

Οπωσδήποτε το έργο του δεν περιοριζόταν μόνο στην διδασκαλία της ορθοδοξίας. 

Λέγεται μάλιστα ότι υστέρα από κάθε κήρυγμα συγκέντρωνε γύρω του όσους θεωρούσε πιο ζωηρούς και πιο έμπιστους και τους μιλούσε για την μέλλουσα ανάσταση του Γένουςκαι για τον τρόπο,με τον οποίο θα μπορούσαν να την επιτύχουν.

Αφού κήρυξε στα χωριά του Ολύμπου, πέρασε έπειτα από την Ελασσόνα και τα Σέρβια, σύμφωνα με τις παραδόσεις που σώζονταν ως τις πρώτες δεκαετίες του αιώνα μας.

Κατόπιν προχώρησε προς την Κοζάνη, Σιάτιστα και Γρεβενά. 

Το πέρασμά του δημιούργησε τόσο ζωηρές εντυπώσεις, ώστε η ανάμνησή τους σωζόταν ως τα τελευταία χρόνια. 
Κι εδώ δεν παρέλειψε να έλθη σ’ επαφή με τους κλέφτες της περιοχής, δηλαδή των Χασίων  . 

Συγκεκριμένα η παράδοση αναφέρει ότι συναντήθηκε με τον Δημήτριο Τότσκα , κλέφτη και αρματολόΚόνιτσας, Γρεβενών και Χασίων, και ότι τον προέτρεψε να χαρίση 40 κολυμβήθρες σε 40 χωριά  . 
Σώζεται μάλιστα παραλλαγή γνωστού δημοτικού τραγουδιού του, όπου αναφέρεται ο Τότσκας να επικαλήται την βοήθεια του 'Αγίου Κοσμά  .

Η ολέθρια έκβαση της εθνικής περιπέτειας του 1770 και τα τρομερά αποτελέσματά της φαίνεται ότι συνετάραξαν την ψυχή του Κοσμά, όπως και πολλών άλλων Ελλήνων. 

Απογοητευμένος από τις ελπίδες, 
που είχε στηρίξειστην ρωσική βοήθεια 
πέρνα ημέρες ηθικής κρίσεως 
και αναζητεί νέους πολιτικούς προσανατολισμούς,
 νέο εθνικό πρόγραμμα.

 Από τώρα και στο έξης αποβλέπει 
να εξυψώση το ηθικό και πνευματικά επίπεδο
 του ελληνικού λαού και εδώ επιμένει.

 Έχει την γνώμη ότι πριν απ’ όλα πρέπει να προετοιμασθή η ηθική και πνευματική αναγέννηση του ελληνικού έθνους, η οποία θα αφύπνιση την συνείδησή του και θα διευκολύνη το έργο της αποκαταστάσεως.

Αυτό είναι το βαθύτερο νόημα της έκφρασής του ότι θέλει να δουλέψη για το Γένος. 

Η επιτυχία του στην ίδρυση σχολείων είναι πολύ μεγάλη, γιατί συναρπάζει με την ευγλωττία του τους ακροατές του και μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα συγκεντρώνει απ’ αυτούς για τον σκοπό του μεγάλα ποσά σε μετρητά, διάφορα αντικείμενα και ασημικά. 

Μέσα σε είκοσι χρόνια είχε κτίσει 200 σχολεία και 10 "Ελληνικά", γεγονός πρωτοφανές όχι μόνο για την τουρκοκρατία, αλλά και για την εποχή μας  .

Κατά τις αρχές του 1775, μετά το τέλος του ρωσοτουρκικού πολέμου (1768-1774), που δεν σήμανε όμως και την ανάσταση του ελληνικού έθνους, ο Κοσμάς ξεκινά από την Κωνσταντινούπολη για τα νησιά του Αιγαίου με την εντολή του οικουμενικού πατριάρχη να φέρη την ηρεμία στα πνεύματα, ιδίως στα νησιά που είχαν πάρει μέρος στην επανάσταση.

Η επίσκεψή του όμως εκεί δεν κράτησε πολύ'έκρινε ότι η ηπειρωτική Ελλάδα είχε περισσότερη ανάγκη από την παρουσία του.
 Στην Νάξο, στην άλλοτε πρωτεύουσα του φραγκικού δουκάτου του Αιγαίου, όπου ο καθολικισμός είχε ακόμη γερές ρίζες, συναντά τον αδελφό του αρχιμανδρίτη Χρύσανθο, ισχυρά επίσης πνευμαματικό μαχητή, ο όποιος διηύθυνε το σχολείο της μονής του 'Αγίου Γεωργίου της Νάξου ως τον θάνατό του (1785). 
Από την Νάξο, τελευταίο νησιωτικό σταθμό του, ξεκινά για το Άγιον Όρος, όπου όμως δεν μένει πολύ, γιατί δεν τον χωρούσε το κλειστό περιβάλλον των μονώ.

Φεύγοντας από το Όρος, πέρασε από μερικά χωρία της Χαλκιδικής και φαίνεται πως κατευθύνθηκε προς την Ανατολική Μακεδονία.

 Σχετικά η παράδοση αναφέρει ότι ο Κοσμάς πέρασε από το Πράβι (Ελευθερούπολη) και την Μεσορώπηκαι δίδαξε εκεί από ένα πεζούλι, που βρίσκονταν προς τον δημόσιο δρόμο.
Ο τόπος εκείνος ονομάζεται ακόμη και σήμερα «του Κοσμά». 
Κι όταν οι Μεσορωπηνοί περνούν από ένα δρομάκι εκεί κοντά, κάνουν με ευλάβεια τον σταυρό τους.

Ο Κοσμάς πέρασε ακόμη από την Θεσσαλονίκη και προχωρώντας πάντοτε προς Δ. έφθασε στην Βέροια, το καλοκαίρι του 1775. 

Από «ενθύμηση» μαθαίνουμε ότι τον Ιούλιο του ιδίου χρόνου κήρυξε εκεί, καθώς και στα γύρω χωριά. 
Τον επόμενο μήνα επισκέπτεται για δεύτερη φορά την Σιάτιστα, όπου ήταν ολοζώντανες ακόμη οι εντυπώσεις από τα πρώτα του κηρύγματα. 
Εκεί, επάνω από τον λόφο του Προφήτη Ηλία είπε τις εξής προφητείες, που τις θυμούνται οι γεροντότεροι Σιατιστινοί, γιατί πιστεύουν ότι πραγματοποιήθηκαν :
«Θα έλθη καιρός να σας πάρουν οι εχθροί σας και την στάχτη από την φωτιά σας, αλλά σεις να μη αλλάξετε την πίστη σας, όπως θα κάνουν άλλο»).

Και αληθινά, λέγουν, υστέρα από λίγα χρόνια οι κάτοικοι διαφόρων χωριών γύρω από την Σιάτιστα, αδυνατώντας να υπομείνουν τις φοβερές καταπιέσεις των κατακτητών,δέχθηκαν τον ισλαμισμό  .Αυτοί είναι ασφαλώς οι κάτοικοι ορισμένων χωριών, των γνωστών Βαλαάδων.

Επίσης ο Άγιος Κοσμάς μίλησε στους Σιατιστινούς και τους είπε• 
«Καλότυχοι, είστε σεις, που βρεθήκατε εδώ επάνω στα ψηλά βουνά, γιατί αυτά θα σας φυλάξουν από πολλά δεινά. Θ’ ακούτε και δεν θα βλέπετε τον κίνδυνο’ η τρεις ώρες η τρεις μέρες θα υποφέρετε». 
Κι αυτά πραγματικά έγιναν, λέγουν οι Σιατιστινοί, στον πρώτο βαλκανικό πόλεμο κατά την διάρκεια της μάχης της Σιάτιστας (4 Νοεμβρίου 1912). 
Τότε οι κάτοικοί της τρεις ολόκληρες μέρες δοκίμασαν φρικτή αγωνία  .

Σχετική με τις παραδόσεις αυτές είναι και η παρακάτω, που προέρχεται από την Θεσσαλονίκη : 

«Ο Άγιος Κοσμάς εφάνη εις ένα χωριό της Μακεδονίας και είπε σε μια καλόγρια ότι  μια μέρα είναι στο χωριό και εννιά στον πόλεμο. Και την είπε να κάμη τρία χρυσά καντήλια, ένα για τον Θεό, ένα για τον πόλεμο, και ένα για τον Άγιο Κοσμά. Και πως αυτός ο τόπος που κατοικούμε θα γίνη ελληνικός» .

Η φήμη του ξαπλώνεται παντού και παρασύρει πλήθη λαού, που τον ακολουθούν για να τον ακούσουν. 
Μια ενθύμηση στο εξώφυλλο του Μηναίου της Εκκλησίας του Κηπουριού σημειώνει το πέρασμά του και από έχει'
 «Έτος 1775 επέρασε ο Άγιος Κοσμάς και δίδαξε τον κόσμο». 
Μένει κάπως περισσότερο στα βλαχοχώρια της Πίνδου και του Γράμμου. 

Αξίζει να σημειωθή το πέρασμά του για δεύτερη φορά από τα Γρεβενά, όπου, καθώς και στα βλαχικά χωριά Μαλακάσι, Περιβόλι, Σμίξι και Άβδέλλα,ιδρύει ελληνικά σχολείακαι γενικά ζητεί από τους βλαχοφώνους των ελληνικών χωριώννα μη μιλούν μεταξύ τους παρά μόνο τα ελληνικά. 

'Η αντίληψή του αυτή, διοχετευμένη στον λαό με την δύναμη του θρησκευτικού συναισθήματος, 
θα επέδρασε βαθιά στους δίγλωσσους η ξενόφωνους πληθυσμούς 
και θα επέφερε αποτελέσματά, 
που είναι δύσκολο σήμερα να τα αποτιμήσουμε με ακρίβεια. 

Πάντως γεγονός πρέπει να θεωρηθή ότι το κήρυγμά του θα εξύψωσε πολύ την άξια της ελληνικής ως του μόνου γλωσσικού οργάνου, με το όποιο έπρεπε να συνεννοούνται οι χριστιανοί.

Περνά ακόμη από την Άνασελίτσα, όπου ιδρύει σχολείο, και φθάνει στην Καστοριά. 

Τότε, λέγει η παράδοση, μάζευε τους χριστιανούς στο νεκροταφείο του 'Αγίου Ανδρέα στην συνοικία Καρύδη.
 Εκεί, έχοντας για άμβωνα μια συκαμιά, που σώζεται ως σήμερα, έκανε το έθνικοθρησκευτικό του κήρυγμα . 
Στην Σαμαρίνα μιλούν ακόμη για το πέρασμα του Αγίου Κοσμά στα 1778 και δείχνουν τα χαραγμένα σ’ ένα βράχο γράμματα, που αναφέρονται στο γεγονός αυτό  . 
Κι άλλες ακόμη παραδόσεις κυκλοφορούν στην ύπαιθρο για την δυνατή και επιβλητική προσωπικότητα του 'Αγίου Κοσμά .

 Την ακτινοβολία του την φανερώνουν ακόμη και οι συχνές τοιχογραφίες του, που κόσμησαν τις εκκλησίες τηςΔυτικής Μακεδονίαςμετά τον θάνατό του, καθώς επίσης και το κτίσιμο εκκλησιών στο ονομά του.


 Επόμενοι σταθμοί του είναι η Κορυτσά και η Μοσχόπολη. 

Παντού απ’ όπου περνά οι ομιλίες του ενθουσιάζουν τα πλήθη, που πιστεύουν μάλιστα και στις θαυματουργικές ικανότητες του Κοσμά  .

 Προχωρώντας πάντοτε προς τα ΒΔ αφήνει τα εδάφη της Μακεδονίας, φθάνει στην Ήπειρο και στην Αλβανία, όπου η κατάσταση είναι απογοητευτική, εξ αιτίας των συνεχών εξισλαμισμών. 

Στις περιοχές αυτές, τις τόσο βασανισμένες, εργάζεται με φλογερό πάθος και τ’ αποτελέσματα της περιοδείας του είναι ικανοποιητικά.

Στις αρχές του 1778 τον βρίσκουμε πάλι να κηρύττη στην Μακεδονία. 

Συγκεκριμένα περνά από τα χωριά της λίμνης Αχρίδας και από τις περιοχές Μοναστηριού και Καστοριάς. 
Και στα μέρη αυτά δεν παραλείπει να ιδρύση κοινά σχολεία. 
Από εκεί κατεβαίνει νοτιότερα στα Γρεβενά και στην Λειψίστα. 
Το πέρασμά του σημειώνουν και αλλεπάλληλες «ενθυμήσεις» σε λειτουργικά βιβλία εκκλησιών της περιοχής  .

Οι κάτοικοι των χωρών από τον Άσπροπόταμο ως την Αλβανία και από την Ήπειρο ως την Θράκη ζουν ακόμη ως σήμερα την θρυλική παράδοση του Κοσμά  . 

Τα λίγα αρχειακά στοιχεία, που έχουν πρόσφατα δημοσιευθή και αφορούν την τελευταία του περιοδεία, που τερματίστηκε με τονμαρτυρικό του θάνατο, έξω από το χωριό Κολικόντασι, στην θέση Μπουγιαλή κοντά στον Άψο ποταμό (24 Αύγούστου 1779) , διαφωτίζουν αρκετά την μορφή του και την εθνική, θρησκευτική και κοινωνική δράση του, και επιβεβαιώνουν την σωζόμενη παράδοση.

 «Με εδέχθη», γράφει ο Κερκυραίος κόμης Δ. Μαμωνάς στις 26 Απριλίου 1779 (π.η.) προς τον έκτακτο προνοητή της Λευκάδας 
«με περισσήν ευμένειαν εντός της καλύβης όπου διέμενε (Μαύρο Μανδήλι Πρεβέζης). Τα κηρύγματα του δεν έχουν άλλο θέμα ει μη να προτρέπουν τον λαόν εις το να ευεργετή τας εκκλησίας και να ίιδρύη εις όλα τα χωριά σχολεία διά τα παιδιά, όπως έγινε με την Πρέβεζαν, διά την σχολήν της οποίας συνέλεξεν εις διάστημα τριών ήμερών περί τας 10 χιλ. γρόσια.

 Επί πλέον δε του ποσού τούτου εσύναξε και άλλα δι’ άλλα σχολεία... Οι λόγοι του είναι εκτάκτως πολιτικοί και μιας εξαιρετικής τέχνης»  . 

Δεν λέγει βέβαια καινούργια πράγματα, αλλά αυτά που κηρύσσει είναι απλά και εισδύουν βαθιά στις ψυχές των ανθρώπων των χωρών εκείνων που περιηγήθηκε. 
Από τα απλά του λόγια είχε ανάγκη ο ελληνισμός της εποχής εκείνης. 

Ο Κοσμάς περιορίζεται στα κύρια σημεία της διδασκαλίας της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, δηλαδή των προφητών, των αποστόλων και των πατέρων της Εκκλησίας.
 Ξαναδιδάσκει το σύμβολο της πίστεως και εξηγεί την φύση της Αγίας Τριάδος.
 Ο Θεός, λέγει, είναι παντού και μέσα στην καρδιά μας. «Είναι φως και ζωή και ανάστασις». 
Μας βλέπει και παρακολουθεί και τις πιο μύχιες σκέψεις μας. 

Ο Κοσμάς κηρύσσει ακόμη ότι το Γένος έχει ανάγκη από καλούς ιερείς, καθαρούς στην ψυχή σαν αγγέλους, οι όποιοι να ξέρουν γράμματα, για να εξηγούν την Παλαιά και Καινή Διαθήκη. 
Ο ιδανικός ιερέας είναι ανώτερος και από τον βασιλιά και απ’ αυτούς ακόμη τους αγγέλους.

 Επίσης το Γένος χρειάζεται καλούς προεστούς, οι όποιοι σαν πατέρες πρέπει ν’ αγαπούν όλους τους χριστιανούς και «να ρίχνουν τα χρέη κατά δύναμιν εκάστου».

Το κήρυγμά του ουσιαστικά είναι προτροπή για αγάπη προς τον πλησίον, ομόνοια, για το άνοιγμα σχολείων και έμμονή στην ορθόδοξη πίστη, η οποία κινδυνεύει να καταποντισθή από τα κύματα των εξωμοσιών. Εκτός από την αγάπη, απαραίτητη στον χριστιανό είναι και η ταπεινοσύνη, που είναι αρετή αγγελική, ενώ η υπερηφάνεια ελάττωμα διαβολικό. 

Ευγένιος Βούλγαρης
(1716 - 1806)
Ρήγας Φεραίος
(1757-1798)
«Η εργασία μου η ιδική μου», λέγει στους χριστιανούς, «είναι και ιδική σας, είναι της πίστεώς μας, του Γένους μας»  .

 Όπως βλέπουμε, θεωρεί ότι οι υπηρεσίες του προς την θρησκεία είναι οι ίδιες και προς το Γένος. 'Επομένως, ακολουθώντας την παλαιότερη βυζαντινή παράδοση, την παράδοση του μονάχου Ιωσήφ Βρυεννίου  , θεωρεί τις έννοιες ορθοδοξία και ελληνισμός επάλληλες και εργάζεται για ν’ αναζωπυρώση την ορθόδοξη πίστη και ν’ αφυπνίση την ελληνική συνείδηση.

Ο Κοσμάς έχει θέση κοντά στους μεγάλους αναμορφωτές του ελληνικού έθνους,
στον Ευγένιο Βούλγαρι,
τον Ρήγα Βελεστινλή και τον 
Αδαμάντιο Κοραή. 
Αδαμάντιος Κοραής
(1748–1833)
Δραστήριος και φλογερός στάθηκε στο πλευρό του λαού και τον βοήθησε στην ηθική και πνευματική του αναβάπτιση. 
Με το κήρυγμά του η πίστη των κατοίκων στην ορθοδοξία εδραιώνεται και τα σπέρματα της ελληνοχριστιανικής παιδείας πολλαπλασιάζονται.

↧

Der heilige Neumärtyrer Kosmas von Aitolien

February 2, 2015, 12:22 am
$
0
0
Der heilige Neumärtyrer
Kosmas von Aitolien
(1714-1779)
Zusammengestellt von
Thomas Zmija von Horjanyj

Der heilige Kosmas wurde im Jahre 1714 in der nordgriechischen Landschaft Aitolien geboren.
Sein Vater übte dort das Handwerk eines Webers aus.
Seine fromme Mutter, eine einfache Frau, erzog ihn, so gut sie konnte, im orthodoxen Glauben.

Aber schon als Kind musste der heilige Kosmas hart körperlich arbeiten.
Es war die Zeit der osmanischen Fremdherrschaftüber Griechenland.

Als Christen waren die Griechenim muslimisch dominierten Staat der OsmanenBürger zweiter Klasse und hatten viel unter der Willkür der islamischer Beamten und des türkischen Militärs zu leiden.


So wuchs der heilige Kosmas in einer Zeit großer Armut unter der einfachen griechischen Landbevölkerung, des weitverbreiteten Analphabetismus, der willkürlichen Gewaltanwendung durch muslimische Autoritäten und der allgemeinen Unsicherheit und Bedrängnis auf.

Der Islam osmanisch-türkischer Ausprägung erlaubte zwar offiziell das Bekenntnis zum christlichen Glauben und die Abhaltung der orthodoxen Gottesdienste, jedoch kam es immer wieder zu Gewaltausbrüchen fanatischer Muslime und zu, vor allem steuerrechtlich motivierten, Zwangsislamisierung ganzer Bevölkerungsgruppen wie der Pomaken.
(............)

 Wer einmal in einer der verschiedenen Ausgaben des Synaxarions die Lebensbeschreibungen der christlichen Neomärtyrer unter dem türkischen Joch nachliest, kann sich ein eindeutiges Bild über die damaligen Lebensumstände der Christen auf den Balkan, in Kleinasien und dem vorderen Orient machen.

Denn nicht erst seit dem ersten Weltkrieg waren das materielle Eigentum, die körperliche und sexuelle Unversehrtheit und oft auch das bloße Leben der christlichen Minderheiten im osmanischen Reich durch Pogrome und Übergriffe beständig bedroht.

Wegen der mangelhaften Schulbildung und dem Verbot der öffentlichen christlich-religiösen Unterweisung hatten viele orthodox Getaufte so gut wie keine Kenntnisse von ihrem christlichen Glauben. 
Niemand hatte sie über die Inhalte des Glaubens belehrt.
Zwangsislamisierung

Und so grenzt es eigentlich an ein Wunder, 
dass der christlich- orthodoxe Glaube 
bei den Balkanvölkern im Laufe
 der 500-jährigen türkischen Herrschaft 
nicht vollkommen verschwand.

Neben der verarmten und unwissenden christlich-orthodoxen Landbevölkerung gab es jedoch in Konstantinopel auch eine sehr reiche Schicht griechischer Reeder- und Großkaufleute, die im Phanarviertel rund um das Ökumenische Patriarchat herum ansässig war.

Von diesen Familien, die sich oft ihrer Abkunft von den byzantinischen Kaiser- und Adelsfamilien rühmten, wurden die, am osmanischen Hof üblicherweise von Christen wahrgenommenen, Positionen besetzt.

So war die Ämter der Dragomane, der diplomatischen Dolmetscher bei der Hohen Pforte, gewisse Stellen in der osmanischen Flotte und die Würde der Titularfürsten in den rumänischen Donaufürstentümern im 16. bis 18. Jahrhundert fest in der Hand der „Phanarioten".

Sie verfügten durchaus über beträchtlichen politischen Einfluss und gehörten zum osmanischen Establishment. In der Regel waren diese „Phanarioten" nicht am Schicksal der einfachen orthodoxen Christen im osmanischen Reich interessiert, ja sie verachteten die einfache christlich-orthodoxe Landbevölkerung.

Ihre Interessen galten rein dem eigenen politischen und finanziellen Fortkommen. Da sie auch maßgeblichen Einfluss auf die Besetzung des Ökumenischen Thrones in Konstantinopel und die der anderen orthodoxen Bischofsstühlen im osmanischen Reich ausübten, konnten sie ihre politischen und finanziellen Eigeninteressen bis in die Verwaltung der Orthodoxen Kirche hinein durchsetzen.

Der britische Kirchenhistoriker Steven Runciman hat deshalb das Zeitalter des 16. bis 18. Jahrhunderts treffend als die Zeit der „babylonische Gefangenschaft" der Orthodoxen Kirche bezeichnet, in der Simonie (Ämterkauf) und Nepotismus (Vetternwirtschaft) die kirchliche Situation nachhaltig prägten.

Der heilige Kosmas lernte bei einem Protodiakon lesen und schreiben und arbeite später zunächst selber als Elementarlehrer.
Nach einiger Zeit aber ging Kosmas dann auf den Heiligen Berg.

 Auf dem Athos besuchte er eine kirchlich-theologische Schule und wurde dann zuerst Mönch und später Priestermönch im Kloster Philotheou.

Nachdem er einige Zeit als Mönch auf dem heiligen Berg gelebt und sich im geistlichen Leben geübt hatte, rührte Gott jedoch das Herz des heiligen Kosmas an.

Er erkannte die tiefe, vor allem spirituelle Not seiner orthodoxen Mitchristen und so begann Kosmas sich der innerorthodoxen Mission in Griechenland und dem orthodox geprägten Südalbanien zu widmen. Überall herrschte ein großer Mangel an Kirchen.
Es gab nur wenige Priester, so dass viele bis ins Erwachsenenalter hinein ungetauft blieben.
Der Mönchspriester Kosmas erhielt vom Ökumenischen Patriarchen den Segen zu reisen, zu predigen und so den orthodoxen Glauben unter den meist religiös Unwissenden zu verkünden.

Ausgestattet mit einem Sendschreiben des Ökumenischen Patriarchen, dessen Autorität in Bezug auf die Belange der orthodoxen Christen auch von den osmanischen Behörden und ihren Beamten grundsätzlich respektiert wurde, konnte er zunächst ungehindert unter der christlichen Bevölkerung arbeiten.
So bereiste der heilige Kosmas auf ausgedehnten Missionsreisen ganz Griechenland und seine Inseln, aber auch das von orthodoxen albanischen und griechischen Christen bewohnte Südalbanien.

In den 25 Jahren seines unermüdlichen Wirkens gründete er über 200 Schulen, 
stifte viele caritative Vereinigungen und ließ eine 
Vielzahl einfacher Landkirchen errichten.

Nach dem Vorbild des heiligen Apostels Paulus reiste Kosmas reiste entweder zu Fuß, oder mit Hilfe von Reiteseln oder auch auf Schiffen.

Wenn er in ein Dorf kam, bat er die Dorfbewohner ein großes Holzkreuz auf dem Dorfplatz zu errichten.
Dann stieg er auf einen Schemel neben dem Kreuz und predigte zu den Dorfbewohnern über den orthodoxen Glauben.
 Während dieser Volksmissionen ereigneten sich, auf die Gebete des heiligen Kosmas hin, oftmals Wunder, mit denen Gott das glaubensschwache Volk aufbauen und stärken wollte.

Auch die Muslime waren von den Wundern Gottes, die auf das Gebet des heiligen Kosmas hin geschahen, tief beeindruckt. Sie betrachteten ihn als einen Mann Gottes und behandelten ihn mit Respekt.

Der heilige Kosmas trat stets kompromisslos für den heiligen orthodoxen Glauben und seine konkrete Aktualisierung im Leben der Gläubigen ein.

So tadelte er auf Korfu die dortigen Notabeln, die sich wegen der venezianischen Herrschaft über die Insel für die Übernahme zeitgenössischer italienischer Bräuche durch die dortige orthodoxe Bevölkerung einsetzten.

Insofern ist das Beispiel des heiligen Kosmas auch für die Orthodoxen, die im heutigen Deutschland ihren Lebensmittelpunkt, oder auch ihre neue Heimat gefunden haben von Bedeutung.
Denn es gibt einen feinen, aber unbedingt beachtenswerten Unterschied zwischen der notwendigen

Akkulturation der Orthodoxie an die deutschen Sprache, sowie die hiesige Kultur und Mentalität, die, wenn wir die missionarische Dimension der Orthodoxie als der wahren Kirche Christi wirklich ernst nehmen wollen, unverzichtbar ist, und der Anbiederung an die wechselnden Forderungen und Postulate des Zeitgeistes, der uns permanent zum Abfall von unserer christlich-orthodoxen Spiritualität und Tradition als dem wahrhaften Kern unseres Lebens verführen will.

Ein Rückzug in ein ethnisch-kulturelles Ghetto wird uns vor diesem Konflikt ebenso wenig bewahren können, wie ein naiver Modernismus, der den christlichen Stachel im Fleisch einer im Grunde nicht religiösen Gesellschaft möglichst entschärfen oder wegerklären will.

Dass die Bereitschaft, uns auf die Seite der Gebote Christi zu stellen, unser Kreuz auf uns zu nehmen und dem Herrn nach zu folgen uns etwas kosten wird, können wir am weiteren Lebensweg des heiligen Kosmas deutlich erkennen.

Denn als Heilige die Christen in Epirus, einer Landschaft, die im heutigen Nordgriechenland und Südalbanien liegt, dazu bewegen konnte, ihre Wochenmärkte nicht mehr am Sonntag, an dem die Christen der Auferstehung ihres Herrn und Erlösers Jesus Christus mit der Feier der Göttlichen Liturgie und in Arbeitsruhe gedenken abzuhalten, sondern diese auf den Vortag zu verlegen, geriet der heilige Kosmas sofort in einen schweren Konflikt mit den in dieser Gegend sehr einflussreichen, jüdischen Kaufleuten.

Diese waren durch das mosaischen Gesetzes zur Sabbatheiligung und damit zur Arbeitsruhe verpflichtet.

 Die Verlegung des Marktages bedeutete für sie deshalb empfindliche finanzielle Einbußen.
Da die Christen bisher bereitwillig und wie selbstverständlich ihren Feiertag entheiligt hatten, wurde Kosmas vor allem als Störfaktor des sozialen und wirtschaftlichen Miteinanders empfunden.
Schnell wurden Intrigen gesponnen, Verleumdungen gesät und schließlich gelang es den Wortführern dieser Händlerclique, den heiligen Kosmas bei den lokalen osmanischen Autoritäten der Konspiration mit Venedig und anderen christlich-westlichen Mächten zu beschuldigen.

Seit dem 16. Jahrhundert befand sich das osmanische Reich militärisch zunehmen in der Defensive. 

Die christlichen Mittelmeermächte konnten mit diesem überraschenden Sieg, den sie dem Beistand der allheiligen Gottesgebärerin zuschrieben, die jahrhundertelange Seeherrschaft der Osmanen im Mittelmeer brechen.
Auch an Land war die osmanische Militärdominanz beständig im Schwinden begriffen.

Die wichtigsten Gegner der Osmanen waren die Republik Venedig, die Habsburgermonarchie und Polen-Litauen.
Ab dem späten 17. Jahrhundert kam als Gegner dann zunehmend auch das Russische Kaiserreich hinzu.
 Mit der Schlacht von Peterwardein wurde das Königreich Ungarn endgültig von den Osmanen befreit. In den sogenannten Türkenkriegen unter dem österreichischen Feldherrn Prinz Eugen von Savoyen wurde Belgrad und Teile Serbiens zeitweise vom türkischen Joch befreit.

Durch die Erfolge der Habsburger ermutigt, erhob sich mit den Serben auch das erste christlich-orthodoxe Balkanvolk gegen die muslimische Fremdherrschaft.

Wenn der erste serbische Aufstand auch scheiterte, setzte er dennoch ein starkes Signal für alle orthodoxen Balkanvölker:
Die Oberherrschaft der muslimischen Osmanen ist weder unveränderbar noch gottgewollt! Entsprechend nervös reagierten die türkischen Eliten an der Adriaküste auf den Vorwurf,  
Kosmas würde mit den christlichen Mächten Westeuropas zusammenarbeiten und bereite mit seiner Predigttätigkeit einen Aufstand der christlich-orthodoxen Bevölkerung in Epirus vor.

Neben der oben geschilderten militärischen Defensivposition der Osmanen war die politisch motivierte Bestechung durch die jüdischen Kaufleute ein wesentlicher Faktor für die Härte des Urteils.
Im August 1779 verurteilten die osmanischen Amtsautoritäten in Südalbanien den heiligen Kosmas zum Tod durch erhängen.

Zur Bewertung dieses Justizmordes aus heutiger Sicht möchte ich ausdrücklich zu bedenken geben, dass Mord oder Justizmord weder durch die christliche, noch durch die jüdische Religionslehre in irgendeiner Weise gerechtfertigt wird.

Thora und Talmud sind in dieser Frage ebenso eindeutig, wie es auch das heilige Evangelium ist.

Aber im 18. Jahrhundert gehörten sowohl politisch motivierte Bestechung, als auch die Ausschaltung politischer und religiöser Gegner durch Mord oder Intrige zum gebräuchlichen diplomatisch­politischen Arsenal.

Im Verkehr mit der Hohen Pforte bedienten sich sowohl die evangelischen und katholischen Gesandten der westeuropäischen christlichen Mächte, als auch die orthodoxen Diplomaten aus den halbautonomen rumänischen Donaufürstentümer und Russland regelmäßig erfolgreich dieses politisch so wirksamen Instrumentariums.

Das Schicksal des walachischen Fürsten Constantin Brancoveanu,der im Jahre 1714 mitsamt seinen vier Söhnen und seinem Schwiegersohn von den Türken hingerichtet wurde, spricht dabei eine deutliche Sprache.

Die heiligen Märtyrerfürsten Brâncoveanu hatten es dabei vorgezogen, 
eher den Märtyrertod zu erleiden, 
als ihren christlich­orthodoxen Glauben zu verraten und zum Islam überzutreten.

Der heilige Kosmas erwarte seine Hinrichtung mit großer Gelassenheit, 
denn in christlich-orthodoxer Haltung
 war für ihn dieses irdische Leben nur 
ein Tor des Übergangs hin in die ewige Herrlichkeit bei Gott. 

Auch wünschte er mit seinem heiligen Martyrium die Siegespalme Christi und das ewige Leben bei Ihm und der Gemeinschaft Seiner Heiligen zu empfangen.

So folgte er bereitwillig und ohne physischen Widerstand, als seine Henker ihn zur Hinrichtung führten. Vor seiner Hinrichtung bekreuzigte sich der Heilige zunächst selbst und segnete dann auch den Erdkreis und alle Anwesenden mit dem Zeichen des heiligen Kreuzes.

Danach ließ er ohne Widerstand seine Ermordung zu. 
Nachdem der heilige Kosmas seine Seele in die Hände seines Schöpfers und Erlösers zurückgegeben hatte, warfen die Mörder seinen heiligen Leib in einen nahen Fluss.

Nach einiger Zeit wurde die Reliquie jedoch von den gläubigen Christen der Region geborgen und in der orthodoxen Kirche des Dorfes Kolikontasi beigesetzt.

Im albanischen Dorf Kolikontasi im Norden der historischen Landschaft Epirus, in der alten orthodoxen Kirche zu Ehren der Einführung der allheiligen Gottesgebärerin und Immerjungfrau Maria in den Tempel befindet sich das Grab des heiligen Neomärtyrers Kosmas von Aitolien, des Apostelgleichen.

 Heute ist das orthodoxe Kloster, in dessen Mittelpunkt die Kirche liegt, seinem Patrozinium geweiht.

Die Reliquien des heiligen Kosmas befinden sich heute in der erzbischöflichen Kathedrale von Tirana.

Das Haupt des heiligen Kosmas wurde während des Ersten Weltkriegs entwendet und befindet sich bis heute in einem Wiener Museum.

Der heilige Kosmas wird heute von den griechischen und albanischen Orthodoxen als Apostelgleicher hoch verehrt.

Durch sein unermüdliches missionarisches Wirken hat er die die religiös­kirchliche, aber bei den Griechen auch ihre kulturelle, Wiedergeburt vorbereitet und gefördert.

Durch sein leuchtendes Beispiel wurde er zu einer wahrhaften Ikone Christi, zum „Christophoros" (Christusträger), der mit der Ganzhingabe seines Lebens Christus auch als Märtyrer bekannt und verherrlicht hat. Sein kirchlich­spirituelles und caritatives Wirken ist bis in unsere Tage bei den griechischen und albanischen orthodoxen Christen unvergessen geblieben. Viele Pilger besuchen bis heute sein Grab im Kloster in Kolikontasi oder seine heiligen Reliquien in der orthodoxen Kathedrale von Tirana.
Das Kloster des heiligen Kosmas von Aitolien im albanischen
Dorf Kolikontasi

Der heilige Kosmas ist bis heute der große gemeinsame Fürsprecher für die christlich-orthodoxen Gläubigen in Griechenland und Albanien geblieben, die sich heutzutage zunehmend gemeinsam mit der großen materiellen und spirituellen Not vieler Menschen in ihren jeweiligen Gesellschaften konfrontiert sehen. Aber auch bei uns im so reichen Deutschland gibt es immer mehr arme Menschen. Wer hinhören und hinsehen will und wer sein Herz nicht egoistisch verschließt, erfährt davon beinahe an jeden Abend aus den Berichten im Fernsehen. Vor allem aber die spirituelle Not durch den Unglauben wächst beständig in unserem Land. Möge der heilige Kosmas uns deshalb alle segnen und uns helfen! Amen.

Sein Festtag wird in der orthodoxen Kirche am 24. August gefeiert.

↧

DER GRIECHEN-MÜLLER. DER DEUTSCHE PHILHELLENISMUS UND DER DESSAUER DICHTER WILHELM MÜLLER

February 21, 2015, 12:26 am
$
0
0
Wilhelm Müller
(1794-1827)
Der Griechen-Müller.

JOHANNES IRMSCHER

Die Bilder und die Textformatierungen sind unsere Auswahl (Yauna),
 und nicht im Text enthalten. 

Im Stadtpark von Dessau  befindet sich ein Denkmal, 4,30 m hoch, im Jahre 1891 von dem anhaltischen Hofbildhauer Hermann Schubert (1831-1917) vollendet, der, aus Dessau gebürtig, nach seiner Ausbildung in München mehr als ein Jahrzehnt in Rom verbrachte und schließlich, als Professor in Dresden lebend, vornehmlich für seine Heimatstadt , aber auch für andere deutsche Städte wirkte.
 Das Denkmal ruht auf einem Sockel aus rotem lakonischen Marmor vom Taygetos , der in griechischer Sprache die Inschrift trägt:

Τώ τής 'Ελληνικής ελευθερίας άοιδώ τον λίθον εκ των Αττικών και Λακωνικών λατομείων ή 'Ελλάς ευγνομονούσα 
( Dem Sänger der griechischen Freiheit den Stein aus den attischen und lakonischen Steinbrüchen das dankbare Hellas).


 Neben dem lakonischen ist nämlich auch attischer Marmor verwendet, blaugrauer Stein vom Pentelikon, um das Mittelstück zu formen, das in vier Reliefs vier allegorische Figuren im Geschmack der Zeit zeigt, welche die Leitbilder des durch das Denkmal Geehrten verkörpern:
Poesie und Wissenschaft, Hellas und Deutschland. 

Den Geehrten selbst stellt eine Büste aus silberglänzendem pentelischen Marmor in antikisierender Manier dar, welche das Werk krönt.
Aber mehr noch als durch dieses Denkmal, das zu errichten sich anhaltischer Bürgersinn und griechische Dankbarkeit  vereinigt hatten, lebt der Dessauer Dichter Wilhelm Müller, dem unsere Aufmerksamkeit gilt, im Herzen des deutschen Volkes durch seine Lieder, von denen einige Volkslieder im besten Sinne geworden sind.

 Denn wer kennte nicht von frühester Jugend her das Lied vom Lindenbaum
«Am Brunnen vor dem Tore», 
«Das Wandern ist des Müllers Lust»   oder aus gleichem Lebensbereich die Verse
 «Im Krug zum grünen Kranze da kehrt’ ich durstig ein» ?

 Von dem Schöpfer solcher Lieder soll hier die Rede sein, und zwar mit besonderem Bezug auf diejenigen, die ihn, um die Formulierung der Dessauer Denkmalsinschrift zu gebrauchen, zum Sänger der griechischen Freiheit machten.

Ähnlich wie das Herzogtum Sachsen-Weimar in der Zeit Goethes stand das Fürstentum Anhalt-Dessau in der zweiten Hälfte des 18. Jahrhunderts in dem Rufe, als eine aufgeklärte Despotie sich einer auf philosophische Prinzipien gegründeten, auf das Wohl der Untertanen bedachten, humanen Regierungsweise zu erfreuen .

 In der Tat waren in diesem Kleinstaat mit seinen (im Jahre 1787) 36.000 Einwohnern, dessen Herrscherhaus dem expansionistischen Preußen vordem manchen General, darunter den berühmt-berüchtigten «Alten Dessauer» gestellt hatte , in jener Epoche im wirtschaftlichen Bereich Maßnahmen ergriffen und auf geistig-kulturellem Gebiet Entwicklungen angebahnt worden, die den Forderungen der sich ihrer selbst bewußt werdenden Bourgeoisie entgegenkamen und dank diesem, wenn man so will, reformistischen Weg zugleich die Position der durch das Herrscherhaus repräsentierten Feudalkräfte festigten;
jene Tendenzen sind um so höher einzuschätzen, als im preußischen Nachbarstaate zur selben Zeit Friedrich II., indem er eine entgegengesetzte, reaktionäre Linie verfolgte, den bürgerlichen Einfluß energisch zurückdrängte und die Stellung des Junkertums mit allen Mitteln zu stärken suchte .
Wir haben daher allen Grund, die umfassenden politischen, philosophisch-pädagogischen und künstlerischen Bewegungen, deren Verwirklichung und Ergebnis wir unter der Bezeichnung Dessau-Wörlitzer Kulturkreis erfassen, in ihren vorwärtsweisenden Elementen zu begreifen und sie als einen noch heute lebendig wirksamen Bestandteil des deutschen Kulturerbes zu pflegen.

Staatlicher Repräsentant dieser Epoche war der Fürst (seit 1807 Herzog) Leopold III. Friedrich Franz, dessen lange Regierungszeit von 1751 bis 1817 von der bürgerlichen Landesgeschichtsschreibung ganz gewiß überhöht dargestellt worden ist ;
dennoch dürfte er dem Vergleich mit dem Weimarer Großherzog Karl August durchaus standhalten, verdient sein —äußerer und innerer— Bruch mit Friedrich II.   alle Beachtung.

 Von den schweren Wunden, die der Siebenjährige Krieg dem Lande geschlagen hatte  , erholte sich dieses bald, nicht zuletzt dank der «Wörlitzer Ökonomie», aus deren Methoden das übrige Anhalt, ja ganz Deutschland lernte .

Gegenüber der Landwirtschaft trat das gewerbliche Leben zurück.

 Die Industrie stand noch in bescheidenen Anfängen  , die Warenproduktion erfolgte auf handwerklicher Basis. Gerühmt wurde von ausländischen Reisenden das anhaltische Straßenwesen  , und die Toleranz, welche den verhältnismäßig zahlreichen Juden (1607 auf 36.000 Einwohner ) gegenüber geübt wurde , dürfte dem Handel und Warenverkehr zugute gekommen sein.
Weit stärker aber noch äußerte sich der neue Geist in den kulturellen Leistungen;
denn nicht anders als das klassische Weimar vermochte das «aufgeklärte» Fürstentum von Anhalt- Dessau außergewöhnliche Persönlichkeiten an sich zu ziehen, die ebenjenen Dessau-Wörlitzer Kullurkreis verkörperten.
 Die führende Rolle kam in ihm dem aus Dresden gebürtigen Architekten Friedrieh Wilhelm von Erdmannsdorff zu, dem sich der Fürst in «Herzensfreundschaft» verband ;
gemeinsame Studienreisen führten nach England und Italien und vermittelten Erdmannsdorffs Schaffen entscheidende Impulse:

 Im Geiste eines Klassizismus, wie ihn in England, das Rokoko überwindend, liberaler Adel und Großbourgeoisie entwickelt hatten, schuf er 1769 bis 1773 das Wörlitzer Schloß   inmitten der großartigen Parkanlage, die der Hofgärtner Johann Friedrich Eyserbeck schon 1764 im englischen Stil anzulegen begonnen hatte   — mit der Rousseau- Insel als Kernpunkt, deren Denkstein dem «Bürger zu Genf» gewidmet ist, der die «Witzlinge zum gesunden Verstände» und die «irrende Kunst zur Einfalt der Natur» «mit männlicher Beredsamkeit zurückwies»  .

Aber Rousseaus Andenken wurde nicht nur im Monument, sondern vor allem auch im Leben gepflegt: 1774 konnte Johann Bernhard Basedow  in Dessau das Philanthropinum begründen, «eine Werkstätte der Menschenfreundschaft», welche die pädagogischen Ideen des Bürgertums in die Tat umzusetzen versuchte  ;
in den zwanzig Jahren ihres Bestehens zählte die Anstalt Persönlichkeiten wie Campe, den Herausgeber des deutschen «Robinson Crusoe», Salzmann, den Gründer des Philanthropins in Schnepfenthal, den Theoretiker der philanthropischen Pädagogik Ernst Christian Trapp   und den Turnpädagogen Gerhard Vieth   zu ihrem Kollegium.
 Vor allem aber beförderte ihr Wirken die breite Entwicklung des Volksschulwesens und setzte für ihre Zeit höchst neuartige Gedanken durch :
 Staatlichkeit und religiöse Neutralität der Schule, gute Ausbildung und ausreichende Besoldung der Lehrer, mäßiges Schulgeld, Stipendien für den höheren Unterricht . 

Mit Recht schrieb 1788 eine braunschweigische Zeitschrift: «Es scheint, als wenn dieses kleine Land», eben Anhalt- Dessau, «unter allen deutschen Staaten das erste sein soll, welches sich einer allgemeinen und gründlichen Schulverbesserung zu erfreuen haben wird».

Auf vieles andere, wie zum Beispiel das Wirken
des Malers Johann Friedrich Tischbein,
des Grafikers Daniel Chodowiecki ,
des Dichters Friedrich Matthisson ,
des Komponisten und Kapellmeisters Friedrich Wilhelm Rust  ,
könnte noch hingewiesen werden, doch dürfte das Vorgetragene bereits ausreichen, um die gesellschaftliche Umwelt und das geistig-kulturelle Milieu zu kennzeichnen,
in das Wilhelm Müller am 7. Oktober 1794 hineingeboren wurde .

Wilhelm Müller
Sein Vater war ein unbemittelter Schneidermeister —    die Stadt besaß damals 68 Vertreter seines Berufs  , unter denen er Ansehen genoß .
Seinen Sohn, der als einziges von sieben Kindern die Eltern überlebte, ließ er sich nach seinen Talenten frei entfalten und schickte ihn, inzwischen durch eine Zweitehe zu gewissem Wohlstand gelangt, auf die Hauptschule der Stadt, die Bürger- und Gelehrtenschule in sich vereinigte  ; eine Naturbegabung und in manchen Zügen dem römischen Dichter Ovid vergleichbar , stellte Müller schon als Vierzehnjähriger eine Sammlung von Poesien zusammenu.
1812 bezog er, da Anhalt keine Hochschule besaß, die neugegründete Universität Berlin.

Doch das flotte Studentenleben währte nicht lange.
Preußen und mit ihm ganz Deutschland erhob sich gegen den korsischen Eroberer, dem sein russischer Feldzug den Nimbus der Unbesiegbarkeit genommen hatte.
Auch Müller, der in Dessau als Schulbub Napoleons Durchzug miterlebte, eilte am 16. Februar 1813 als freiwilliger Jäger zu den Fahnen und nahm, ohne verwundet zu werden, an den Schlachten von Lützen, Bautzen, Hanau und Kulm teil. Später leistete er Garnisondienst im Depot zu Prag und im Brüsseler Kommandantenbüro und kehrte, reifer geworden, gegen Ende 1814 in seine Universitätsstadt zurück .

Müllers Studium, das er hinfort mit großem Ernst betrieb, richtete sich jetzt unter den Eindrücken des Befreiungskrieges und dem Einfluß Jahns und anderer Freunde mit Vorzug auf das Deutsche, insbesondere die Dichtung des in romantischer Verklärung wiederentdeckten Mittelalters .

Trotzdem galt aber auch der klassischen Altertumswissenschaft die gebührende Aufmerksamkeit, gehörte doch Müller zu den wenigen, denen der einsam, verbittert und unverträglich gewordene Friedrich August Wolf Zugang gewährte   — Friedrich August Wolf, der fast ein Menschenalter hindurch die Zierde der Hallenser Universität gewesen war, der seinem Fachgebiet Ziel und Aufgaben gewiesen, den Beruf des wissenschaftlichen Lehrers mitbegründet  und durch seine Verleugnung der Geschichtlichkeit Homers weit über die Wissenschaft hinaus das größte Aufsehen erregt hatte  .

Aber ebenso vorteilhaft wie Wolf sprach sich über den Dessauer Studiosus August Boeckh aus, der das antike Leben in allen seinen Äußerungen — auch in den ökonomischen — zu studieren lehrte, seiner Sache gewiß und den Kampf nicht scheuend, der aufgehende Stern am Himmel der Alma mater Berolinensis  .
Boeckh nennt Müller in einem Zeugnis vom 11. Mai 1816 einen jungen «Mann von untadelhaften Sitten», guten Kenntnissen «und glücklichen Anlagen» — nicht umsonst hatte er ihm den Zugang zu der Berliner Gesellschaft bis in die Kreise der Aristokratie hinein erschlossen — und gibt der Überzeugung Ausdruck, daß jener sich «in dem Kreise der Tätigkeit, für welche er sich bestimmt hat, dem Staate und der Wissenschaft sehr nützlich werden werde» .

Eine solche Gelegenheit zur Bewährung sollte sich bald finden. Im Sommer wandte sich der preußische Kammerherr Baron Sack, der es in seiner weiteren Laufbahn bis zum Vizeoberjägermeister brachte, an die Akademie der Wissenschaften mit dem Ersuchen, ihm, dem Dilettanten, für eine Orientreise, die zugleich der Bildung und der Erholung dienen sollte, einen gelehrten Begleiter zu vermitteln. Der Akademie kam dieser Antrag durchaus zupaß, hatte sie doch kurz vorher —im Jahre 1815 — ihren Thesaurus inscriptionum begonnen, für den sich die vorhandene materielle und personelle Grundlage schon bald als unzureichend herausstellte  . Müller wurde daher beauftragt, nach Kräften eigene Kopien unveröffentlichter Inschriften anzufertigen und solche Abschriften von der Hand anderer zu beschaffen  . Erfüllen sollten sich freilich solche Erwartungen nicht.

Zur ersten Station der gemeinsamen Reise wurde für zwei Monate die Kaiserstadt Wien, die durch den Kongreß von 1814/15 die Aufmerksamkeit Europas auf sich gelenkt hatte.

Ioannis Kapodistrias
(1776-1831)
Ebendieser Kongreß hatte dem russischen Delegierten, dem aus Korfu gebürtigen Griechen Graf Johannes Kapodistrias, Gelegenheit gegeben, für sein Heimatland zu werben, das seit 3 1/2 Jahrhunderten unter dem Joch der türkischen Feudalherrschaft schmachtete.

Für solches Bemühen war in Wien der Boden in besonderem Maße vorbereitet, gab es doch hier seit dem beginnenden 18. Jahrhundert eine Kaufmannskolonie, die sich eine Monopolstellung für den Zwischenhandel nach dem Balkan geschaffen hatteb.

Die ökonomische Emanzipation entwickelte und stärkte das Nationalbewußtsein und ließ Wien zu einem bedeutsamen Zentrum in der Vorbereitung des Befreiungskampfes werden.

Die 1814 in Athen gestiftete «Gesellschaft der Musenfreunde» besaß hier eine gewichtige Dependenz , und der gewitzte Diplomat Kapodistrias wußte die «althellenische Mode», wie sein Biograph zynisch vermerkt , für die griechische Sache zu nutzen.

«Minister, Prinzen, Souveräne drängten sich herzu, den goldenen oder ehernen Ring, das Symbol des Philomusenbundes, anzulegen. Geldbeträge flössen reichlich». 

Doch «die wenigsten wußten, was sie taten»; denn «die orientalische Frage klopfte in jener unschuldigen Gestalt des Philomusenbundes an die Türen des Kongresses».

Wilhelm Müller erschloß sich nicht nur die Wiener Hautevolee — dank den Beziehungen des Barons Sack  , sondern auch jene griechischen Kreise um die Gesellschaft der Musenfreunde und besonders natürlich ihre intellektuellen Repräsentanten — dank den Empfehlungen Friedrich August Wolfs.

 In einem Brief an Wolf vom 12. Oktober 1817, in dem er sich ausdrücklich als dankbaren Schüler des Meisters bekennt, berichtet Müller von der herzlichen Aufnahme, die er fand, und dem Unterricht im Neugriechischen, den er genoß: 

«Wenn die Aussprache des Romaischen und die Akzentherrschaft nur nicht wären, so würde es mit meinen Fortschritten schneller gehen»  . 

Müller legte somit in Wien die sprachlichen Fundamente für die spätere poetische Wirksamkeit, die ihm den unterscheidenden Namen «Griechen-Müller» einbringen sollte, und dürfte auch mit den politischen Sehnsüchten des Griechentums vertraut geworden sein;
nichts bezeugt jedoch, daß ihn zu dieser Zeit die Idee der griechischen Freiheit bereits auch persönlich erfaßt hätte.
Die Notwendigkeit, wegen der in Konstantinopel ausgebrochenen Pest den Reiseplan zu ändern, trägt er gelassen ; daß er das Landseiner Lieder selbst niemals betreten würde, konnte er freilich nicht ahnen  .

Um so mehr faszinierte ihn Italien, seine Kunst und Natur und sein Volksleben in allen Äußerungen, aber auch die Begegnung mit Künstlern, Dichtern, Gelehrten und Staatsmännern wie
Bunsen und Niebuhr.

Und nicht zuletzt wurde ihm in der heiteren Umwelt Roms die politische Misere vollbewußt, in die Europa seit dem Wiener Kongreß und der Gründung der Heiligen Allianz geraten war.

«Die große Fastenzeit der europäischen Welt, der Marterwoche entgegensehend und harrend auf Erlösung, verträgt kein gleichgültiges Achselzucken und keine flatterhaften Vermittelungen und Entschuldigungen. Wer in dieser Zeit nicht handeln kann, der kann doch ruhen und trauern», schrieb er in der Dedikationan einen schwedischen Freund, die dem zweiten Bande der heute noch lesbaren Briefsammlung «Rom, Römer und Römerinnen» vorangestellt wurde .

Auf Griechenland hatte für ihn die Vision freilich noch immer keinen Bezug;

Hellas war im Gegenteil hinter der Roma aeterna zurückgetreten, und es war nur folgerichtig, wenn sich Müller von Sack trennte, der nach Ägypten weiterreiste .

Nicht zuletzt infolge dieser Trennung mußten jedoch «die schönen Tage in Aranjuez»   einmal zu Ende gehen, galt es, sich beruflich zu engagieren.
 Ein Zurück nach Berlin konnte es dabei nicht geben; der Auftrag der Akademie war zu vielen bekannt geworden, und da er gar nichts heimbrachte, durfte Müller froh sein, wenn ihm seine einstigen Lehrer mit leidlichem Wohlwollen begegneten .
Dies geschah in der Tat; dank den Gutachten   von Boeckh, Wolf sowie des Historikers Friedrich Rühs   wurde der 24jährige, obgleich ohne Examen und Promotion , an der Dessauer Hauptschule angestellt, deren Schüler er vordem gewesen.

Das Amt befriedigte ihn zunächst wenig, und personelle Mißhelligkeiten kamen dazu; andererseits nahm er sich der ihm übertragenen Aufgabe, aus verschiedenen Teilsammlungen eine öffentliche Bibliothek von rund 18.000 Bänden zusammenzutragen, mit Eifer, Sachverständnis und anerkanntem Erfolg an .
 Und neben allen Berufspflichten standen schriftstellerische Leistungen und Pläne: die bereits erwähnte Aufarbeitung der Italienreise, eine Zeitschriftengründung, Mitarbeit an Literaturblättern und vor allem seine treuherzig-schlichten Gedichte und Lieder auf Durst, Liebe und Frühlingsjubel, wie für den Gesang geschaffen und darum bald vertont .

Die Zersplitterung, die das Studium Wilhelm Müllers kennzeichnete, charakterisiert auch die ersten Jahre seiner Dessauer Berufstätigkeit, die uns gleichermaßen den Schriftsteller, den Dichter, den Bibliothekar, den Lehrer vor das geistige Auge treten läßt.
Wo lag seine wahre Berufung, lag seine Größe?
Um dessen gewahr zu werden, bedurfte es einer echten gesellschaftlichen Aufgabe.

Massaker an Christen von Muslimen 1821
 Der Ausbruch des griechischen Befreiungskampfes im Frühjahr 1821 und die ihn begleitende, ganz Europa erfassende Volksbewegung des Philhellenismus stellte diese Aufgabe. 

Wilhelm Müller hat sie begriffen und ihr nach besten Kräften gedient. 

Um seine Leistung zu würdigen, ist es nötig, einige bereits angedeutete Gesichtspunkte wieder aufzunehmen und in den größeren Zusammenhang zu stellen.

Am Beispiel des Wiener Griechentums wurde deutlich gemacht, wie die griechische Kaufmannsbourgeoisie, die sich ökonomisch von der osmanischen Herrschaft bereits emanzipiert hatte, nun auf dem Wege über die geistige auch die politische Emanzipation anstrebte, und die Erfolge des Grafen Kapodistrias bei seinem Werben für die Gesellschaft der Musenfreunde zeigten, daß solche Bemühungen außerhalb Griechenlands auf breite Sympathien rechnen konnten. 


Als Begründung solcher Sympathien nannten wir, eine zynische Wendung von Kapodistrias’ Biographen aufnehmend, die «althellenische Mode».

Welche geschichtlichen Wirklichkeiten aber stehen hinter dieser «althellenischen Mode»?

Es ist eine historische Tatsache, 
die keines Beweises bedarf, 
daß die Kultur und Zivilisation Europas 
sich auf den Fundamenten gründen, 
welche die Antike, 
welche vornehmlich das griechische Volk gelegt hat. 

Bei den einzelnen Völkern und in den einzelnen Epochen hat sich diese Rezeption der Antike unterschiedlich — und in solchen Unterschieden begründbar — gestaltet.
 Allenthalben haben Bestandteile des antiken Erbes zum Bildungsgut der Nationen gehört, wobei jedoch, bald mehr die inhaltliche, bald mehr die formale Seite im Vordergrund stand.

 Während etwa in der italienischen Renaissance die hellenische Weltlichkeit —trotz verhältnismäßig geringer Verbreitung griechischer Sprachkenntnisse — geradezu revolutionierend wirkte, trug der aus der Renaissance erwachsene deutsche Humanismus — trotz sehr viel intensiverer Griechischkenntnis — weithin schulmeisterlich-philiströses Gepräge.

 Andererseits bildete die durch ihn. geschaffene Tradition die Voraussetzung für die deutsche Klassik, die, um Goethes Iphigenie zu zitieren, «das Land der Griechen mit der Seele» suchte,
 in dem Griechentum die Inkarnation eines unerreichbaren und doch immer neu anzustrebenden ästhetischen Ideals zu finden glaubte, darin monumentale Schlichtheit, klare Geschlossenheit, edle Größe, Proportioniertheit und strenge Harmonie sich zu vollkommener Einheit verbinden sollten. 

So unhistorisch das Bild auch sein mochte, das derartigen Vorstellungen zugrunde lag - die abschätzige Wendung von der «althellenischen Mode» wird uns von hier aus verständlich-, so wenig darf man doch seine Wir-kung auf das gebildete Bürgertum unterschätzen, gerade auch in einer aufgeklärten Despotie, wie sie uns in Anhalt-Dessau entgegentrat.

Und wir werden ebensowenig vergessen, daß dieses Humanitätsideal mit seiner Forderung auf volle Entfaltung der menschlichen Persönlichkeit der bürgerlich-demokratischen Revolution vorarbeitete.

Jenes unhistorische Griechenbild bewirkte, daß man außerhalb Griechenlands und besonders in Deutschland das griechische Volk der eigenen Epoche bedenkenlos mit den Hellenen des Altertums gleichsetzte.
Zu griechischen Gelehrten wurden daher bereitwillig Verbindungen geknüpft, wie etwa die Wahl von Anthimos Gazis,
Andreas Mustoxidis,
Konstantinos Kumas und 
Konstantinos Ikonomos
 in die Berliner Akademie an den Tag legte, und die griechischen Studenten, die, wie es Goethe formulierte, der Wunsch beseelte, «sich besonders deutsche Bildung anzueignen», und das Verlangen erfüllte, «allen solchen Gewinn dereinst zur Aufklärung, zum Heil ihres Vaterlandes zu verwenden», fanden an den Universitäten Deutschlands gute Aufnahme.

Aufführung von Goethes »Iphigenie« (1779)
mit Goethe in der Rolle des Orest.
Gemälde von Georg Melchior Kraus
Einer unter ihnen namens Johannes Papadopulos übersetzte Goethes iphigenien- drama ins Griechische, und der Olympier äußerte sich dazu in bezeichnender Weise:

«Wunderbar genug,
 wenn man das Stück in dieser Sprache 
und in dieser Beziehung betrachtet, 
so drückt es ganz eigentlich die sehnsüchtigen Gefühle eines Reisenden und verbannten Griechen aus; 
denn die allgemeine 
Sehnsucht nach dem Vaterland
 ist hier unter der Sehnsucht nach Griechenland 
als dem einzig menschlich gebildeten 
Land ganz spezifisch ausgedrückt »

Solche Sehnsüchte wußte jedoch auch die eigene Literatur zu gestalten.
 Schon Wilhelm Heinse, Repräsentant des Sturmes und Dranges, Kritiker an adliger Konvention und spießiger Philistermoral , ließ die Helden und Heldinnen seines Künstlerromans «Ardinghello» (1787) nach «Ionien» gehen, um «der ganzen Regierung der Türken in diesem heiteren Klima ein Ende zu machen»   und dann nach antikem Modell ihre Idealdemokratie zu errichten.
Heinse folgte Friedrich Hölderlin,
der Meister deutscher Sprache,

wenn er in seinem lyrisch-philosophischen Briefroman
«Hyperion oder Der Eremit in Griechenland»
 das klassische Hellas und 
das der Befreiung harrende Griechenland 
der eigenen Gegenwart zu organischer Einheit verband. 

Hyperion 
«ist ein freiheitsliebender Held und echter Grieche,
 voll kräftiger Prinzipien,
 die ich vor mein Leben gern höre» , 

äußerte sich ein begeisterter zeitgenössischer Leser über die Titelfigur des Werkes.

Er dürfte damit wesentlich Richtiges erfaßt haben.
Hölderlin, der edle Patriot, sieht nicht Griechenland allein, 
sondern 
in griechischer Einkleidung Deutschland, 
das ihm gleichermaßen der Wiedergeburt bedürftig zu sein scheint.

 Es wird seinem Hyperion zur größten Enttäuschung, daß seine Mitkämpfer sich nicht den gleichen idealen Bestrebungen verbunden fühlen, die ihm selber Wegleitung bedeuten.
Einsam ergibt er sich seinen humanistischen Träumen, von denen her er keinen Weg zur Wirklich
keit sieht .
Wir erinnern uns, daß Wilhelm Müller in recht ähnlichem Sinne von einer Zeit gesprochen hatte, in der man zwar nicht handeln, wohl aber ruhen und trauern könne.

Alexander Ypsilantis auf dem Pruth
 Im Frühjahr 1821 war indes für die griechische Nation die Zeit zum Handeln angebrochen.
 Im März jenes Jahres überschritt Alexander Ypsilantis, Offizier im Dienste des Zaren, den Pruth an der Spitze einer bewaffneten Abteilung von Angehörigen der Gesellschaft der Freunde, der Φιλική Εταιρεία, die 1814 als Geheimbund mit rein politischer Abzweckung neben die Gesellschaft der Musenfreunde getreten war.
 Ypsilantis’ Aktionen in den Donau-Fürstentümern der Moldau und Walachei, die übrigens nur von kurzlebigem Erfolg waren, bildeten das Fanal zur Erhebung der Bauernmassen auf dem Peloponnes am 25. März 1821;
dieser Tag wird heute noch als der Tag der griechischen Unabhängigkeit gefeiert.
 
Die griechische Revolution am 25. März 1821.
 Zur selben Zeit beriet der Kongreß der Heiligen Allianz in Laibach, dem heutigen Ljubljana, um Maßnahmen gegen die revolutionären Volksbewegungen in Neapel und Piemont festzuleger.

Schlagartig wurden hier Metternich und seinem Berater und Helfer Friedrich von Gentz die Gefahren deutlich, welche von dem griechischen Aufstand her ihren politischen Konstruktionen, die auf dim unbedingten Legitimitätsprinzip basierten, drohten.
Mag in Spanien und Portugal, in Nord- und Südamerika zuletzt geschehen, was da will», so können wir den Erfolg mit Ruhe abwarlen, schrieb Gentz in glasklarer Erkenntnis der Situation;

«ganz anders ist es mit dem Gang und den Schicksalen unserer östlichen Nachbarstaaten beschaffen; hier gilt es Aufrechterhaltung oder Untergang unseres politischen Systems, hier handelt es sich um Leben und Tod»  , und buchte es als seinen größten Erfolg, daß Alexander 1. die griechische Insurrektion desavouierte und ausgerechnet den Grafen Kapodistrias beauftragte, das Manifest zu redigieren, in dem sich der Zar von den Aufständischen distanzierte und ihren Führer Ypsilantis aus der russischen Armee ausstieß  .

Mächtig ergriff die griechische Sache die Köpfe und Herzen in jenen dunklen Jahren der Reaktion, in denen seit den Karlsbader Beschlüssen alles aufkeimende politische Leben innerhalb der deutschen Grenzen erstickt  und die preußische Junkerherrschaft in vollem Umfange wiederhergestellt worden war , und an ihr schieden sich die Geister. Treffend notierte der Mitarbeiter an dem Stein-Hardenbergschen Reformwerk Friedrich August Stägemann, in dessen Hause Müller als Berliner Student verkehrt hatte :

«Das griechische Feuer scheint den einen ein höllisches, den ändern ein himmlisches Feuer zu sein. . Ich vertraue mehr auf das Lager der Armen als auf das der Reichen, wenn die Armen von wahrer Tugend beseelt sind und die Reichen sich bloß auf ihre Macht verlassen.
 Es muß den Mut der Griechen mächtig anheben, daß das Parterre von Europa ihnen günstig ist und seine Augen auf sie richtet»  .

So hatte in der Griechenbegeisterung, dem Philhellenismus, die Griechensehnsucht des deutschen Bürgertums ihr konkretes Ziel gefunden, an dem Kleinbürgertum, Handwerksgesellen und Bauern in weitem Ausmaße, wiewohl aus unterschiedlichen Beweggründen, teilhatten. 

Ein kluger zeitgenössischer Beobachter schrieb dazu:

«Alle Parteien vereinigen sich in dem Interesse für die Griechen.
Die Frommen werden von Religion und Christentum, die Gebildeten von den klassischen Erinnerungen, die Liberalen von der Hoffnung auf altgriechische Republiken als Vorläufer und Pflanzschulen der künftigen allgemeinen Demokratisierung, Republikanisierung Europas . . . bewegt» . 

Einer solchen Bewegung zuzugehören, mußte sich Wilhelm Müller dank seiner Herkunft, dank seiner Bildung, dank seiner Lebenserfahrung, dank seinem Humanismus zuinnerst gedrängt fühlen .

Er hatte sich gegen bürokratische Widersacher Zug um Zug die ihm gebührenden Wirkungsmöglichkeiten im Geistesleben der anhaltischen Residenzstadt erkämpft, sich mit dieser dadurch enger verbunden, daß er Adelheid Basedow, eine Enkelin des berühmten Pädagogen, heimführte pflegte im übrigen vielfältige Kontakte nach Dresden als einem der literarischen Brennpunkte der Zeit und freundschaftliche Beziehungen zu dem angesehenen Leipziger Verleger Friedrich Arnold Brockhaus .

Über die deutschen Zustände schrieb er an den bereits erwähnten schwedischen Freund:

«Uber Politik ist nichts Erfreuliches zu melden. S’isch doch a Lumpenescht das Deutschland, sagte der alte Tiroler Koch  in Rom. Die Demagogen sollen alle wieder freigelassen weiden, sagt man . . . Aber Preßzwang und die politische Inquisition in der deutschen Bundesfestung (und in der Stadt, in der die Buchdruckerkunst erfunden ward) bleiben :
Das sind die Trophäen der deutschen Völkerschlacht bei Leipzig» .

Darum hatte der Dichter nicht selten (und nicht ungern) im metaphorischen (wie im eigentlichen) Sinne   die verlorene Freiheit im Wein wiederzufinden gesucht:

Deutsch und frei und stark und lauter
 in dem deutschen Land 
ist der Wein allein geblieben 
an des Rheines Strand .

Der Wein offenbart «die deutsche Tugend» und «den deutschen Mut», er predigt «deutschen Geist»,

wenn durch froher Männer Runde
 er im Becher kreist.

«in alter Treue» hält er «seinen deutschen Bund», nach «der Herren Wechsel» und «nach der Seelen Tausch» nicht fragend.
Schlußfolgert der Dichter:

Ist der nicht ein Demagoge, 
wer soll einer sein?
Mainz, du heil’ge Bundesveste
 sperr’ ihn nur nicht ein !

Rückwärts! heißt das Wort der Zeit, 

läßt Müller ein anderes Trinklied beginnen:
Wenn es schon rückwärts gehen soll, dann wenigstens zurück zum guten Weinjahr 1784! Ursprünglich freilich handelte es sich bei diesem Gedicht um ein «politisches Lied», das wohl im Hinblick auf die Zensur zu einem Tafellied herabgestimmt wurde:

Mancher hat’s schon weit gebracht
—    lesen wir in der Erstfassung —
mit dem Rückwärtsschreiten.
Ehrensterne, Gold und Macht bringt’s den guten Leuten.
Politik, hilf du mir fort!
Dir gehört mein Leben.
Hand in Hand und Wort auf Wort, rückwärts laßt uns streben!

Bei den Griechen dagegen, schien es, war solches Verschleiern nicht erforderlich;
 denn die erste Woge der Begeisterung reichte bis in die konservativsten Kreise hinein, so daß der Altliberale Varnhagen spöttisch bemerkte, daß mit der Berufung auf die gemeinsame christliche Religion «selbst die Demagogen» «ihre Freude am griechischen Aufstand» absichern könnten.

In den massenhaften Chor der Poeten, die Hellas’ Auferstehung zu preisen wußten, stimmte Müller herzhaft ein, und mag auch der dichterische Wert seiner Griechenlieder unterschiedlich zu beurteilen seinb, so haben sich doch seine Produkte mit vollem Recht weit länger lebendig erhalten als die Ergüsse anderer  .

Sein erstes Heft «Lieder der Griechen», neun Gedichte enthaltend, erschien im Oktober 1821 bei dem Buchhändler Ackermann in Dessau .

 Die Anspielungen auf  Namen und konkrete Geschehnisse sind noch recht gering, und auch in der formalen Gestaltung dominieren die Einflüsse der patriotischen Lyrik der Befreiungskriege durchaus  gegenüber den Einwirkungen der neugriechischen Volkspoesie, die offensichtlich Müller nur allmählich bekannt wurde in dem Maße, in dem ihre Lieder unter philhelle.iischem Signum in deutscher oder französischer Übersetzung im Druck erschienen.

Offenkundig ist dagegen das neuhumanistische Element; ich denke etwa an das historisch einigermaßen unwahrscheinliche Anliegen der «Mainottin» im gleichbenannten Gedicht:

ihr Mütter der Mainotten, kommt, laßt uns suchen gehn,
 ob nicht von Spartas Trümmern wir eine Spur erspähn .

Welch idealische Vorstellungen hatte der Dichter — und mit ihm das Gros der Philhellenen— von dem Stande der Volksbildung und von der Lebendigkeit antiker Überlieferung im Griechenland der Τουρκοκρατία!

Aber vielleicht zieht sieh schon ein Erahnen der Realitäten durch das Proömium der Sammlung:
 «Die Griechen an die Freunde ihres Altertums».
Sie haben viel geschrieben, gesungen und gesagt, 
gepriesen und bewundert, beneidet und beklagt.
 Die Namen unsrer Väter, sie sind von schönem Klang, 
sie passen allen Völkern in ihren Lobgesang, 
konstatieren die Sprecher, um daran die enttäuschte Frage zu knüpfen:

Was hat euch nun, ihr Völker, so scheu und bang gemacht ?
 Der Geist, den ihr beschworen, er steigt aus tiefer Nacht 
empor in alter Größe und beut euch seine Hand—
erkennt ihr es nicht wieder, das freie Griechenland?

Ja mehr noch:

Das Alt’ ist neu geworden, die Fern’ ist euch so nah,
 was ihr erträumt so lange, leibhaftig steht es da, 
es klopft an eure Pforte — ihr schließt ihm euer Haus —, 
sieht es denn gar so anders, als ihr es träumtet, aus?

Ist hier nicht die Desillusionierung vorweggenommen, die gerade die Besten unter den Freiwilligen ergriff, die auszogen, um für das antike Hellas zu kämpfen und an den Realitäten eines Balkanvolkes scheiterten, dessen Majorität Byzanz und Orthodoxie einiges, das klassische Altertum dagegen nichts bedeutete. «Viele Jünglinge, die nach Griechenland gegangen waren», schrieb in diesem Zusammenhang der weltkundige Historiker Niebuhr, «kehren zurück, und weil sie Dinge geträumt hatten, die nicht sein konnten, so sind sie unerschöpflich, das unglückliche Volk im schwärzesten Lichte zu schildern; doch gibt es unter diesen Jünglingen liebe Seelen. Ich habe nichts anderes erwartet, als was die Unerfahrenen gefunden, und ändere meine Meinung nicht, weil es so ist» .

Auch an die Großmächte richtet der Dichter sein Wort. In einem Gedicht wenden sich «Die Ruinen von Athen an England»
—    die Ruinen von Athen machten übrigens einen festen Topos in der Philhellenenliteratur aus —, den «Hort der Freiheit», mit der freimütigen Feststellung:

Auch ein großer Lord ist kommen, hat von unserm morschen Haupt
 im Entzücken der Bewnndrung uns der Bilder Schmuck geraubt.

Angespielt ist auf den Lord Eigin, der als britischer Gesandter bei der Hohen Pforte in den Jahren 1803 bis 1812 große Teile des Skulpturenschmucks der Akropolis abnehmen und nach England verbringen ließ  , wo sie trotz aller Versprechungen bis auf den heutigen Tag verblieben sind.

Noch schärfere Töne schlägt Müller gegenüber dem «Österreichischen Beobachter» an, dem Sprachrohr Friedrich Gentz’ und damit der reaktionären österreichischen Orientpolitik :

Du nanntest uns Empörer — so nenn’ uns immerfort !
Empor, so heiß’ es ewig, der Griechen Losungswort !
Dir aber töne nimmer ins Herz der hohe Klang:
Beobacht’ aus dem Staube die Welt dein Lebelang ! 

Binnen sechs Wochen war die etwa 1.000 Exemplare umfassende Auflage der Griechenlieder vergriffen, weit über das Vaterland des Dichters hinaus wirkend . 

Dessen Muse inspirierten auch fernerhin die Ereignisse auf dem griechischen Kriegsschauplatz.
«Meine Muse ist keine Heuchlerin, und so hoffe ich, daß Sie in meinen Griechenliedern nicht allein die Griechen, sondern auch mich vernehmen werden», lesen wir in einem Freundesbrief .

Dieser Satz trifft wie auf das vorangehende so auch auf das zweite Heft der «Lieder der Griechen» zu, das mit acht Gedichten im März 1822 herauskam.
Das erste davon höhnte über die Amnestieproklamation der Hohen Pforte , ein weiteres besang den Führer der Hetäristen, der nach seinem Scheitern auf österreichisches Gebiet übergetreten und dort als Revolutionär interniert worden war :

Alexander Ypsilanti saß in Mukacs’ hohem Turm,
an den morschen Fenstergittern rüttelte der wilde Sturm .

Ansonsten beherrschen die klassizistischen Vorstellungen noch immer das Feld; dagegen klingt der schlichte Volkston, der uns aus den früheren Müller-Liedern vertraut ist, in dem Gedicht «Der kleine Hydriot» an, das auf Jahrzehnte seinen Platz in den deutschen Schullesebüchern behauptete:

Ich war ein kleiner Knabe, stand fest kaum auf dem Bein,
da nahm mich schon mein Vater mit in das Meer hinein.

Hatten die deutschen Regierungen die lediglich literarische Griechenbegeisterung notgedrungen geduldet, so erwachte alsbald die Demagogenriecherei, sowie nur jener Philhellenismus die ge
ringste Form von Organisiertheit anzunehmen begann.

Friedrich Thiersch
 Insbesondere der Plan des Münchner Philologen Friedric
h Thiersch, eine deutsche Legion ins Leben zu rufen, brachte Metternich zum Rasen und veranlaßte ihn, die deutschen Teilstaaten auf diplomatischem Wege zu warnen; es gelte, «dem revolutionären Spiel des Professors Thiersch und Konsorten ein Ende zu machen, das lächerlich sein würde, wenn es nicht verbrecherisch wäre», heißt es in der Note an den preußischen Außenminister, der sich stehenden Fußes dahingeliand aussprach, die Aktivität zugunsten der Griechen sei nicht aus preiswürdigen Gefühlen der Religion und Menschlichkeit hervorgegangen, sondern diene rein politischen, großenteils auf Deutschland berechneten Zwecken .

Die neue Lage zwang Müller, mit seiner nächsten Sammlung «Neue Lieder der Griechen», die unter der Jahreszahl 1823 am 1. November 1822 erschien , zu Brockhaus nach Leipzig zu gehen ; doch blieb er auch hier von der Zensur nicht unbehelligt .

Beim gleichen Verleger folgten im Verlaufe des Jahres 1823 noch ein zweites und ein drittes Heft. Sie bezeugen, daß Müller trotz seiner weitgespannten sonstigen Tätigkeit  die ihm zufließenden Nachrichten aus Griechenland aufmerksam verwertete; am stärksten sind freilich diejenigen von seinen Gedichten, in denen sich der Poet über den allgemeinen Protest hinaus zu unmittelbarer persönlicher Parteinahme aufgerufen fühlt.
So ist für Verse wie die folgenden Hellas ganz gewiß nur Folie, um die deutsche Misere zu geißeln:

Und willst du, meine Muse, denn gar zu Megära werden?
 Du sangst noch jüngst im stillen Hain der Hirten und
der Herden.
Du fragst? Siehst du die Hirten nicht nach scharfen Eisen
greifen?”
Da mußt’ ich Hirtensängerin mein Haferrohr zerbrechen und, wie’s die scharfe Zeit gebeut, in scharfen Tönen sprechen. Der Freiheit Tuba hab’ ich hell durch Stadt und Land geblasen: Laß meine Geißel nun ums Haupt der Pharisäer rasen ! 

Über diese Pharisäer höhnt das folgende Gedicht, überschrieben «Die verpestete Freiheit» :

Was schreit das Pharisäervolk so ängstlich durch die Länder, 
die Häupter dick mit Staub bestreut, zerrissen die Gewänder? 
Sie schreien: Sperrt die Häfen zu, umzieht mit Quarantänen
 die Grenzen und die Ufer schnell vor Schiffen und vor Kähnen!
Die Pest ist unter ihrer Schar. Da seht die Strafgerichte, 
damit des Herrn gerechte Hand Empörer macht zunichte!
Die Freiheit selber, wie es heißt, ist von der Pest befallen
 und flüchtet sich nach Westen nun mit ihren Jüngern allen.
O seht euch vor, daß in das Land die Freiheit euch nicht schleiche
und der gesunden Völker Herz mit ihrem Hauch erreiche !
Sie kleidet sich zu dieser Zeit in vielerlei Gestalten:
Bald Weib, bald Mann, bald nur ein Kind, bald hat sie greise Falten.
Drum lasset keinen Flüchtling ein, der kommt vom Griechenlande,
daß nicht die Freiheit ihre Pest bring’ in die guten Lande !

Nicht weniger parteilich ist der bittere Spott, mit dem sich Müller unter der Überschrift «Pontii Pilati Händewaschen» gegen den Konvertiten Gentz wandte  :

O bringet doch Weihwasser her ! Vom besten muß es sein:
Holt es aus Rom! Das römische, das wäscht ja alles rein .
Hört! Von Geschäften wurde toll ein christlicher Minister ,

beginnt das nächste Stück, auf den im Wahnsinn gestorbenen britischen Minister Castlereagh bezogen, der den Liberalen ganz Europas für die Inkarnation des Rückschritts galt .

Sieben weitere Gedichte entstanden im Verlaufe der zweiten Hälfte des Jahres 1823 und erschienen als «Neueste Lieder der Griechen» im Frühjahr 1824 gesammelt in Leipzig .

In ihrer dichterischen Aussage stehen sie durchweg hinter den früheren Gesängen zurück. Bemerkenswert ist, daß in den späteren Ausgaben der Griechenlieder regelmäßig eine gegen Ende 1823  verfaßte «Hymne auf den Tod Raphael Riegos» mitgedruckt wurde, in der sich die Begeisterung des Dichters für den Führer der spanischen Revolution von 1820 wiederspiegelte.

Aber so sehr diese für ihn auch Einkleidung nationaler Empfindungen sein mochte, ist Wilhelm Müller der griechischen Sache doch auch um ihrer selbst willen treu geblieben. Denn die erste philhellenische Welle war 1823 längst abgeebbt.
Wir sprachen vorhin bereits von den Gründen, die bei der Überzahl der freiwilligen Kämpfer zur Desillusionierung führten. So weit ging diese Enttäuschung, daß sich die preußische Regierung unbedenklich humanitäre Rückführungsaktionen ihrer «Untertanen» leistete , hatten doch in Deutschland die philhellenischen Organisationen vor dem Ansturm der Reaktion die Waffen gestreckt e.
Wilhelm Müller aber gab nicht auf.

George Gordon Noel Byron
(1788 in London - † 19. April 1824 in Messolongi, Griechenland)
 1825 erschien in Dessau die zweite Auflage seiner «Lieder der Griechen», bereichert um ein bereits 1824 entstandenes Poem auf den Tod des im Dienste der griechischen Sache verstorbenen englischen Dichters Lord Byron  , dessen Schaffen Müller auch wissenschaftlich zu würdigen bemüht gewessen ist .
 
Noch wichtiger aber wurde, daß er daran teilnahm, dem deutschen Volke den neugriechischen Volksliedschatz zu erschließen.

Schon seit 1815 hatte sich Goethe mit diesen höchst bemerkenswerten Dokumenten künstlerischen Volksschaffens befaßt und das Charonlied sowie «neugriechisch-epirotische Heldenlieder» nach französischen Vorlagen übersetzt .

Solchermaßen vorbereitet, erregte das Erscheinen der «Chants populaires de la Grèce moderne» (Paris 1824-25) des französischen Literaturhistorikers Charles Fauriel in Deutschland Sensation  ;

Müller bezeichnete sie als «eine der wichtigsten Erweiterungen des poetischen Welthorizontes»  und machte sich sogleich ans Übertragen — übrigens nicht ohne Kenntnis der durch Vuk Karadzic und Talvj zugänglich gewordenen serbischen Volksdichtung . Im Frühjahr 1825 kam seine Sammlung heraus und rief, wie die Literaturzeitungen bezeugen, ein lebhaftes Interesse hervor . Die Einleitung zeigt ein weiteres Mal, daß der Übersetzer im Gegensatz zu anderen in seinem Einsatz für die griechische Freiheit nicht zu resignieren gewillt ist: «Volkslieder sind Stimmen der Völker», lesen wir.

«Und so möge auch die kraftvolle, aus tiefster Brust emporklingende Stimme des griechischen Volks in die Ohren derer tönen,
 die Ohren haben zu hören. 
Wer aber seine Sinne durch türkisches Opium umnebelt und erschlafft hat, 
der schone seines Trommelfelles.
 Er möchte diesen Stentor wohl nicht ertragen können»  .

Doch nicht nur die Lieder der Klephten, jener ungeschlachten Freiheitskämpfer, denen die Benennung «Räuber» (κλέφτης) zum Ehrennamen geworden ist, reizten Müllers Ingenium.

 Durch Fauriel wurde er auch mit den buntgestaltigen Zweizeilern bekannt, den «λιανοτράγουδα», was wir als Distichen wiederzugeben pflegen.
Hier fühlte er sich vollends in seinem Element, beschränkte er sich nicht auf die Übertragung, sondern schuf Eigenes aus dem Geiste dieser Dichtung; in mehreren Zeitschriften erschienen solche «Reime aus den Inseln des Archipelagus». Ein Beispiel wenigstens sei dargeboten.
Fauriel vermittelte neben der französischen Prosaübersetzung den folgenden griechischen Text:

Κυπαρισσάκι μ’ ύψηλον, 
σκύψε να σέ λαλήσω-
 εχω δυο λόγια νά σ’ εΐπώ,
 κ’ άπαί νά ξεψυχήσω.

Dazu lautet Müllers wörtliche Übersetzrung:

Hohe Zypresse,
 neige dich, 
damit ich zu dir spreche, 
zwei Worte nur hab ich für dich, 
nach diesen will ich sterben.

Nachgestaltend aber schrieb er:

Neige dich herab, 
Zypresse, 
nur zwei Worte sag’ ich dir.
Sage dir: 
Ich lieb’ und sterbe dann zu deinen Füßen hier .

Dem kämpferischen Griechenfreunde blieb jedoch keine Zeit für die bukolische Idylle; denn neue Ereignisse auf dem Kriegsschauplatz, die eine neue Woge philhellenischer Begeisterung auslösten, forderten seine Aufmerksamkeit und ließen Müllers Muse sich aufs neue an dem Gegenwartsgeschehen entzünden.

Je länger die griechisch-türkische Auseinandersetzung unentschieden andauerte, um so mehr hatten sich die Kabinette der Großmächte davon überzeugen lassen müssen, daß die orientalische Frage mit dem Metternichschen Legitimitätsprinzip allein nicht zu lösen war; Griechenland sollte daher eine begrenzte Autonomie erhalten .

 Drastisch hat der junge Engels 1846 diese Situation folgendermaßen gekennzeichnet:

 «Selbst das göttliche Recht des Großtürken, seine griechischen Untertanen zu hängen und zu vierteilen, wurde eine Zeitlang von der Heiligen Allianz unterstützt; 
aber dieser Fall war zu flagrant, und die Griechen erhielten die Erlaubnis, dem türkischen Joch zu entschlüpfen». 

Statt jedoch auf die Vorschläge der Mächte einzugehen, hatte die Pforte ihren Widerstand verstärkt, den niederzuhalten nun nicht mehr nur griechisch-philhellenisches Anliegen, sondern zugleich politisches Gebot war. Die philhellenische Welle der Jahre 1826 /27 trug deshalb durchaus anderen Charakter als die Griechenbegeisterung von 1821 /22  .

 An die Stelle der Freiheitsbewegung, die breiteste Volksschichten erfaßte, weil sie in dem Kampf der Griechen die Erfüllung der Sehnsüchte der eigenen Nation erkannten, traten streng karikative, staatlich reglementierte Hilfsaktionen, bei denen strikte darauf geachtet wurde, daß alle Politik und vollends alle Innenpolitik aus dem Spiele blieb.

Den entscheidenden Auftrieb erhielt dieser neue Philhelle- nismus durch das Kriegsgeschehen selbst. Der ägyptische Vizekönig Mehemed Ali hatte endlich dem Drängen der Pforte nachgegeben und sich zur Intervention bereitgefunden.

Im Februar 1825 entsandte er Ibrahim Pascha mit einer modern ausgerüsteten Streitmacht auf den Peloponnes.

Die in sich heftig befehdende Parteien gespaltenen Griechen erlitten schwere Niederlagen und verloren nach sechsmonatiger Belagerung am 22. April 1826 die befestigte Stadt Mesolongi am Golf von Patras.
Theodoros P. Vryzakis:
Ausfall der Belagerten von Messolongi
1855 (Athen, Nationalgalerie)
  Der Heldenmut der Verteidiger und das Selbstopfer zahlreicher Einwohner der Stadt, die sich mit den Pulvermagazinen in die Luft sprengten, sowie endlich die Greuel der Eroberer riefen allenthalben in Europa Bewunderung, Anteilnahme und Abscheu hervor  und ließen auch Wilhelm Müller erneut seine Stimme erheben.

Unter dem Titel «Missolunghi» erschien im Jahre 1826 in Dessau ein Heft mit drei Griechenliedern, das unmittelbar darauf in Dresden in 1.500 Exemplaren nachgedruckt wurde ;

ein weiteres Gedicht zum selben Thema blieb unveröffentlicht und wurde erst 1884 aus dem Nachlaß herausgegeben . In Balladenform gestaltet, fallen die Teile dieses Zyklus gegenüber den früheren Gedichten nach ihrer politischen Aussage ab, während christlich-mystizi- stische, ja sogar rassistische Elemente sich in den Vordergrund drängen.

Asia hat ausgespien ihre gelbe Tigerbrut, daß sie purpurrot sich trinke in der Griechenkinder Blut; Afrika aus ihren Wüsten stürmet über Hellas’ Meer mit des Samums Todeshauche ihre Negerhorden her,
beginnt das Gedicht «Die Veste des Himmels»   und gipfelt in dem Lobpreis:

Missolunghi, Stadt der Helden, Hellas’ Hort und Ehrenstern,
Schmach der Heiden, Stolz der Christen, Missolunghi, 
Stadt des Herrn .

Im übrigen aber war das Massaker von Mesolongi zugleich der Wendepunkt in den griechischen Geschehnissen. Um dem russischen Einfluß zu begegaen, begann die britische Regierung, Kapitalien in Griechenland anzulegen ; im Oktober 1827 versetzten die vereinigten Flotten Englands, Frankreichs und Rußlands den türkischen Seestreitkräften bei Navarino, dem antiken Pylos, den vernichtenden Schlag, während 1828 /29 der russisch-türkische Krieg das griechische Festland befreite. 1829 wurde im Vertrag von Adrianopel die Unabhängigkeit Griechenlands bestätigt, 1830 durch das Londoner Protokoll der neue Staat von den Großmächten anerkannt .

Wilhelm Müller ist es nicht vergönnt gewesen, die nationale Befreiung und staatliche Unabhängigkeit des Hellenenvolkes zu erleben, der sein Dichten gegolten hatte, und noch weniger war es ihm vergönnt, an der bürgerlichen Revolution in Deutschland teilzunehmen, zu deren Vorbereitung er nicht wenig beitrug.

Der Unermüdliche hatte sich frühzeitig verzehrt, übernahm er doch neben seiner Berufsarbeit in wachsendem Maße lexikographische   und editorische Aufgaben , ohne deshalb seine literarische Produktion zu verringern oder seine Freude an Geselligkeit zu zügeln. Badekuren bringen vorübergehende Linderung, mehrere Besuche bei Goethe   sowie eine Rheinreise   werden zu letzten Höhepunkten, bis ihn, wenige Tage vor seinem 33. Geburtstage, am 30. September 1827 in seiner Heimatstadt Dessau ein plötzlicher, sanfter Tod ereilt .

 Gustav Schwab, als der Erzähler der Sagen Johannes lrmscher des klassischen Altertums  noch heute in lebendigem Bewußtsein, hat dem toten Freunde Verse gewidmet:

Du warst der Bote von eines Volkes Auferstehn,
 gesandt noch vor dem Morgenrote und bei der kühlen Lüfte Wehn.
Da hat dein Sang sich aufgeschwungen, noch eh der Tag im Osten graut; 
jetzt ist die Sonne durchgedrungen:
Wohl dir, du hast sie noch geschaut.
(Du) schiedst und ließest deine Lieben;
 dein reicher Morgen war gelebt;
 uns aber ist dein Lied geblieben, das durch die Brust lebendig bebt .

Uns heutigen ist Wilhelm Müllers Lied geblieben, seine anmutigschlichten Volkslieder  ebenso wie seine Philhellenengedichte, die wir als Dokumente der Verbundenheit und Solidarität mit dem griechischen Volke nicht minder zu schätzen wissen denn als Zeugnisse des Freiheitsstrebens des deutschen Volke in der Epoche der Metternichschen Reaktion.

↧

Εθνική Παλιγγενεσία 1821. Ελληνικές Μακεδονικές Επαναστάσεις. Η εκστρατεία του Νικοτσάρα το 1807 στην Ανατολική Μακεδονία.

March 6, 2015, 8:29 am
$
0
0

Νικοτσάρας ( 1774-1807)
ο αήττητος Έλληνας αρματολός,
ο Νοέλληνας Ξενοφών.
 Ιωάννου Πετρώφ
ΤΟΥ ΕΚ ΜΟΣΧΑΣ ΦΙΛΕΛΛΗΝΟΣ
(οι φωτογραφίες  επιλογές Yauna)
 
(σημ. Yauna.
Η επαναστατική δραστηριότητα του Νικοτσάρα στην Ανατολική Μακεδονία το 1807 δεν αφίνει κανένα περιθώριο για αμφισβήτητση της ελληνικότητάς της).

Επί των κατωτάτων κρασπέδων του θείου ’Ολύμπου, εις απόστασιν 7 1/2 ωρών από της θεσσαλικής πόλεως Τιρνάβου, προς βορράν, κείται η περίφημος εν τη ιστορία των αρματολών και κλεφτών πόλις Ελασσών (ομηρικώς Όλασσών), γενέτειρα του προκειμένου ήρωος.   

Εάν ο πανδαμάτωρ χρόνος των είκοσι και πλέον αιώνων εσεβάσθη την ειρημένην πόλιν, τούτο εξηγείται εκ της εξοχου στρατηγικής θέσεως πασών των οδών. 

Τοιαυτή ούσα η Ελασσών, δικαίως εχρημάτισε φυσικόν ορμητήριον των αγωνιζομένων αρματολών.

Ο περίφημοςγέρω Ζίδροςεπί ήμισυν αιώνα υπερήσπισεν ενταύθα τα δικαιώματα των Χριστιανών, το δε αποτελεσματικόν έργον αυτού, ευστοχως εξηκολούθησενο πατήρ του Νικοτσάρα, ο ονομαστός καπετάνος γέρω Τσάρας.

Η δράσις αυτού κατά της τουρκικής αυθαιρεσίας ανεπτύχθη ιδίως κατά την εποχήν του 1788-1792, δηλαδή ότε ήρξατο να ανατέλλη ο αστήρ του περιβοήτου ’Αλή πασά των Ιωαννίνων.

Καθ’ όσον αφορά εις τον νεαρόν υιόν του Τσάρα, τον προκείμενον ήρωα, ούτος διήλθε τα πρώτα έτη του σταδίου αυτού εν τη ναυτική υπηρεσία του ρωσσικού στόλου, συνυπηρετών μετ’ άλλων συναδέλφων αυτού, εν οις η σαν ο περίφημος μετά ταύτα  αρματολός του Βάλτου Ιωάννης Στάθας,ο Καζαβέρνης και άλλοι.
Dmitri Nikolajewitsch Senjawin
(1763-1831)
 Κατά την πενταετή περίπου υπηρεσίαν ταυτήν, ο ημέτερος ήρως διεκρίθη επί εκτάκτω ικανότητι και ανδρεία κατά τον ρωσσοτουρκικον πόλεμον [του] 1769-1774, απολαύων της προσωπικής εύνοίας αμφοτέρων των ναυάρχων, Θεοδώρου Ούσακώφ και Δημητρίου Σενιάβιν.

Εν τοσούτω ο’Αλή πασάς,πολεμούμενος σφόδρα και ταυτοχρόνως υπό των αρματολών του τε Σουλίου και του Όλυμπου, ευρίσκετο μεταξύ δύο πυρών, διήρκεσε δε τούτο επί σειράν ετών. 
Μη δυνηθείς εξ αρχής να ανάπτύξη μεγαλυτέρας δυνάμεις προς περιστολήν των οχληρών επιθέσεων των αρματολών του Όλύμπου, ένεκα της άκρασφαλεστάτης θεσεως αυτού εν Σουλίω, επί εικοσιν έτη εμηχανάτο ο Αλής μετά ζέσεως ίνα απαλλαχθή του κινδύνου των αγερώχων σταυραετών του Σουλίου, όπερ κατώρθωσε μετά τον πολύμοχθον αγώνα, μονον τω 1804, ότε έστράφη κατά των εν Ολύμπω αρματολών, τελεσφόρως συμπραττόντων εις το έργον τούτο των δύο εμπειροπολέμων υιών αυτού Μουχτάρ και Βελή. 

Εν τούτοις το δυσπρόσιτον των θέσεων των στρατόπεδευσάντων αρματολών, [η] στρατηγική οξύνοια και απαράμιλλος ανδρεία αυτών εματαίωσεν επανειλημμένως άχρι ταπεινωσεως και εξευτελισμού τα διαβήματα του σατράπου της Ηπείρου. Ιδίως ως κάρφος δι’ αυτόν υπήρξεν ο πατήρ του Νικοτσάρα, ούτινος η πολεμική ικανότης και διοικητική σύνεσις πλειστάκις έφεραν τον Αλήν εις αμηχανίαν. 
Υπό τοιούτους όρους της πάλης ευρισκόμενα τα δύο αντίπαλα μέρη και πολλών περισπασμών ένεκα, προαχθέντος μάλιστα του Αλή πασά διοικητικώς, αι μετά της τουρκικής εξουσίας συγκρούσεις τουγερω Τσάρα, βαθμηδόν έλαβον χαρακτήρα λιαν επικίνδυνον, καθ ότι ο άγρυπνος οφθαλμός του ύπούλου σατράπου αντεληφθη τον βαθμόν του κινδύνου, όν παρεσκεύαζεν αυτώ η σύσσωμος δρΧσις των αρματολών και κλεφτών, όδηγουμένη υπό χειρός στιβαρας και επίδεξίας. 

Η πολυμήχανος εν ταίς δολοπλοκιαις διάνοια του Αλή, μη υποχωρούσα προ ουδενός μέτρου, δυναμένου να εξουδετερώση η απομακρύνη τον επικρεμάμενον κίνδυνον, ενέπνευσεν αυτώ την κακούργον ιδέαν δια της δολοφονίας να απαλλαχθή του επιφόβου αντάρτου, όπερ και κατώρθωσε, θανατώσας σκληρώς τον ατυχή γέρο: Τσάραν, εν προβεβηκυία ηλικία, περί το 1792.
'Η μυσαρά αυτή πράξις του σατράπου κατά του πατρός του προκεμένου ήρωος ανέπτυξεν εν τη ψυχή του τελευταίου τοσούτον άδιάλλακτον πάθος εκδικήσεως, ώστε εν τη ακατασχέτω ορμή αυτού ο κατά του Αλή πασα πόλεμός του Νικοτσάρα επί πολλά έτη είχε χαρακτήρα λυσσώδους ατομικής εκδικήσεως, όπερ άναμφιβόλως ώπισθοδρόμησε το έργον της συσσώμου ενεργείας των αρματολών κατά των Τούρκων διά μίαν δεκαετίαν, αποσπάσας εκ της συστηματικής δράσεως ένα των κορυφαίων του αρματολικού κόσμου.
Καταστήσας απόρθητον το εν Πλαταμώνι στρατόπεδον αυτού, ο Νικοτσάρας επεχείρησεν εξ αυτού τας_κεραυνοβολους εκείνας έτιιθέσεις κατά των τουρκαλβανικων αποσπασμάτων, αίτινες εδημιούργησαν αυτώ υπέροχον θέσιν  τοις δημοτικοίς άσμασι. 
Εν τούτος η απομεμονωμενη αυτή πάλη του ήρωος κατά του αιμοβόρου σατράπου τις οίδε που ηδύνατο να καταλήξη εάν κατά την εθνοσωτείρα[ν] σύγκαιρα δεν περιήρχετο ημέραν τινα εις γνώσιν του Νικοτσάρα: το μένα σχέδιον του θανατωθέντος τότε εν Βελιγραδιω εθνομάρτυροςΡήγα Φεραίου (τω 1799), και τα εθνεγερτήρια άσματα αυτού, κομισθέντα εις τα διάφορά αρματολίκια, ως δε το αθάνατον κέλευσμα του μάρτυρος.
Δεύτε παίδες των Ελλήνων,
’Άνδρες φίλοι των κινδύνων
 Η πατρίς σας προσκαλεί.
Εν τη συνειδήσει του ήρωος ήρξατο να διεγείρηται το εθνικόν ιδεώδες της τουρκοκρατουμένης Πατρίδος εν ο η τη γοητευτική μεγαλοπρεπεία αυτού από των παναρχαίων χρόνων μέχρι του τραγικού θανάτου του τελευταίου Παλαιολόγου και εν τη γενναία ψυχή του ήρωος ήρξατο η πρώτη ζύμωσις της πανελληνίου δράσεως προς απόσεισιν του επαχθούς τουρκικού ζυγού. Η συναίσθησις αυτή εκαλλιεργήθη, ενισχυση και συνεπληρώθη εν τη καρδία του ημετέρου ήρωος δια της αναπαραστάσεως των οικογενειακών συμφορών χαριν της φίλης Πατρίδος.,
Περί την εποχήν τούτην ήρξατο να κυκλοφορη ο περίφημος θούριος ύμνος του Ρηγα.
Ο Ρήγας.
"Ως πότε παλληκάρια, να ζούμεν ’στα στενά
Μονάχοι, σαν λιοντάρια, ’σταις ράχαις, ’στα βουνά;
Σπηλιαις να κατοικούμεν, να βλέπωμεν κλαδια.
Να φεύγωμε τον κόσμον για την πικρή σκλαβια;
Ν΄ άφίνωμεν αδέλφια, πατρίδα και γονείς      5
Τούς φίλους, τα παιδιά μας κι’ όλους τους συγγενείς;
Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνων σκλαβιά και φυλακή.
Τι σ’ ωφελεί να ζήσης και νάσαι στη σκλαβιά; Στοχάσου πως σε ψήνουν καθ’ ώραν στη φωτιά.
Βεζύρης, Δραγουμάνος, Αύθέντης κι’ αν γενής,
 ο τύραννος αδίκως σε κάμνει να χαθής.
Δουλεύεις ολ’ ημέρα εις δ,τι κι αν σ’ είπή,
Κι’ αυτός κυττάζει πάλιν το αίμά σου να πιή.
Ο Σούτσος, Μουρούζης, Πετράκης, Σκαναβής,
Γκίκας και Μαυρογένης καθρέφτης είν’ να ίδής'
Ανδρείοι καπετάνοι, παπάδες, λαικοί,
Έσφάχθηκαν κι’ άγάδες απ’ άδικο σπαθί.
Κι’ άμέτρητ’ άλλοι τόσοι και Τούρκοι και Ρωμηοί
 Ζωήν και πλούτον χάνουν χωρίς τινα άφορμή !
Ελάτε μ* ένα ζήλον εις τούτον τον καιρόν
Να κάμωμεν τον δρκον έπάνω ’στον Σταυρόν !
Συμβούλους προκομμένους με πατριωτισμόν
Να βάλωμεν εις όλα να δίδουν ορισμόν !
'Ο Νόμος νάναι πρώτος και μόνος όδηγος    
Καί της πατρίδος ένας να γείνη άρχηγός.
"Οτι κ’ η άναρχία ομοιάζει τη σκλαβιά,
Να τρωγ’ ενας τον άλλον, σαν τ’ άγρια τα θηριά,
Καί τότε με τα χέρια ψηλά στον ούρανόν
Να πούμ’ από  καρδίας ταύτα  προς τον Θεόν
«’Ω βασιλεύ του κόσμου, ορκίζομαι εις σε.
Στην γνώμην των τυράννων να μην έλθώ ποτέ
«Μήτε να τους δουλεύσω, μήτε να πλανεθώ,
«Εις τα ταξίματά των να μη παραδοθώ.
«Ενόσω ζω στον κόσμον ο μόνος μου σκοπός,
«Τού να τους άφανίσω να είναι σταθερός•
«Πιστός εις την πατρίδα συντρίβω τον ζυγόν,
«Κι’ αχώριστος να ζήσω από τον στρατηγόν.
 «Kt* αν παραβώ τον όρκον, ν’ άστράψ’ ο ούρανός
«Καί να με κατακαύση να γεν’ ωσάν καπνός».
Σ’ άνατολήν και δύσιν και νότον και βορραν
Διά την πατρίδα όλοι να’ χωμεν μια καρδιά.
Βουλγάροι κι’ Άρβανιται και Σέρβοι και Ρωμηοί
Νησιώται κι’ Ήπειρώται με μιάν κοινήν ορμή
 Γιά την ελευθερίαν να ζώσωμεν σπαθί,
Πως είμεθα άνδρειοι παντού να ξακουσθή,
Καί δσοι του πολέμου την τέχνη άγροικούν,
Έδώ ας τρεξουν όλοι τυράννους να νικούν.
Έδώ Ελλάς τους κράζει μ’ άγκάλας άνοικτάς
Τούς δίδει βίον, τόπον, άξίας και τιμάς
Ως πότε όφφικιάλος εις ξένους βασιλείς;
Έλα να γένης στύλος της ίδιας σου φυλής.
Κάλλιο για την πατρίδα κανένας να χαθή,
"Η να κρεμάση φούνταν για ξένον στο σπαθί !
 Σουλιώται και Μανιάται, λεοντάρια ξακουστά,
ως πότε σταίς σπηλιαίς σας κοιμασθε σφαλιστά
Μαυροβουνιού καπλάνια, Όλύμπου σταυραετοί,
Κι’ Άγράφων τα ξεφτέρια, γενήτε μια ψυχή !
Τού Σάβου και Δουνάβου αδέλφια Χριστιανοί,
Με τ’ άρματα στα χέρια καθείς σας ας φανή
Το αίμα σας ας βράση, με δίκαιον θυμόν
Μικροί, μεγάλ’ όμώστε τυράννων τον χαμόν.
Ανδρείοι Μακεδόνες, ορμήσατ’ ως θηριά,
Το αίμα των τυράννων ροφήσατε με μια.
Δελφίνια της θαλάσσης, αστέρια των νησιών,
ως αστραπή χυθήτε, κτυπατε τον εχθρόν.
 Θαλασσινά της "Υδρας και των Ψαρών πουλιά,
 Καιρός ειν’ της πατρίδος ν’ άκούστε την λαλιά !
Κι’ οσ’ είσθε στην άρμάδα, σαν άξια παιδιά,
'Ο νόμος σας προστάζει να βάλετε φωτιά!
Με μια καρδιά δλοι, μια γνώμη, μια ψυχή
Κτυπατε του τυράννου η ρίζα να χαθή.
N ανάψωμεν μια φλόγα εις όλην την Τουρκιάν,
Να τρεξ’ από  την Βόσναν εως την Άραπιάν
Ψηλά εις τας σημαίας σηκώστε τον σταυρόν,
Kι’ ωσάν αστροπελέκια κτυπατε τον έχθρόν.
Ποτέ μη στοχασθήτε, ότ’ είναι δυνατός•
Καρδιοκτυπα και τρέμει σαν τον λαγόν κι’ αυτός.
Τρακόσιοι Κιρζαλήδες τον έκαμαν να ίδή,
Πως δεν μπορεί με τόπια έμπρός των να σταθή
Λοιπόν γιατί αργείτε;
Τι στέκεσθε νεκροί;
 Ξυπνήσετε, μην εισθε ενάντιοι, εχθροί
Ώς οι προπάτορές μας ώρμούσαν σαν θηριά,
Γιά την ελευθερίαν πηδούσαν στη φωτιά,
Ουτω κ’ ήμεις αδέλφια, ν’ άρπάξωμεν με μια
Τα όπλα να έβγούμεν από  πικρή σκλαβιά
Να σφάξωμεν τους λύκους που τον ζυγον βαστούν
Και Ελληνας τολμώσι σκληρά να τυραννούν.
Στερεάς και στα πελάγη να λάμψη ο Σταυρός
Να’λθη δικαιοσύνη, να λείψη ο εχθρός
'Ο κόσμος να γλυτώση από  φρικτήν πληγήν
Κι ελεύθεροι να ζώμεν, αδέλφια, εις την γην.

Κοραής και Ρήγας

Όλίγον μετά ταύτα  ο διαμένων εν Παρισίοις σοφός Κοραής, επιδιώκων τον αυτον ιερόν σκοπόν, επενόησε τω 1803 να συλλέξη πληροφορίας περί του αριθμού των μεγάλων εμπορικών πλοίων, άτινα είχεν από  του έτους 1800 εκάστη ελληνική νήσος, συν τη σημειώσει του μέτρου της χωρητικότητος, του αριθμού του πληρώματος και των τηλεβόλων. 

Την πολύτιμον ταυτήν γενικήν απογραφήν υπέβαλεν ο σοφός ανήρ δι’ ύπομνήματος αυτού τω αυτώ έτει (1803) ενώπιον της εν Παρισίοις επιτροπής (Συλλόγου), ελπίζων να εξευμενίση τας βουλάς του Ναπολεοντος του υπέρ της απελευθερώσεως των Ελλήνων εκ της τουρκικής δυναστείας

Εκ του προλεχθέντος υπομνήματος του Κοραή ασμένως αποσπώμεν τας λίαν διαφερούσας πληροφορίας, αφορώσας εις τας κειμένας εγγύς της Μακεδονίας νήσους, Σκόπελον και Σκιάθον, εξ ων καταφαίνεται η ναυτική δύναμις αμφοτέρων των νήσων κατά τας παραμονάς του είρημένου άγώνος.
ΑΑ......................Αριθμός πλοίων..........Χωρητικότης...αριθμ.πληρώμ...αριθμ.τηλεβόλων
6.....Σκόπελος...........35.............................6.300....................525..................140
7..... Σκιάθος ............12.............................1.200....................144....................48
.......Άθροισμα..........47..............................7.500....................669..................188

Η δε ολική δύναμις των 21 νήσων της Ελλάδος =566 πλοία , 131.410 = χωρητικότητος, μετά 16.131 ναυτών, και 5.152 τηλεβόλων.
Εκ της απογραφής ταυτής δυνάμεθα να εννοησωμεν το άληθές μέτρον της εθνικής ύπηρεσίας των νησιωτών κατά τον ιερόν αγώνα του 1821-28, μερικώς δε αι δυο μνημονευθείσαι νήσοι Σκόπελός και Σκιάθος κατά τους αρματολικούς άγώνας από του 1806 μέχρι του 1815, ως κάτοχοι σχετικώς ισχυροτάτου στόλου, λαμβανομένου μάλιστα υπ’ όψιν του γεγονότος της ναυτικής υπεροχής του έλληνικού πληρώματος απέναντι του τουρκικού. 

Αλλ’ επανέλθωμεν επί το κύριον θεμα της παρούσης πραγματείας.
Ο δόλιος της Ηπείρου σατράπης, αφού κατέστρεψε τους Σουλιώτας (τω 1804), εστράφη πάραυτα κατά των εν Όλύμπω σταυραετών. 
Επειδή δε δεν ηδύνατο διά των όπλων, δι’ ους λόγους είπομεν ανωτέρω, να παγιώση την εξουσίαν αυτού εν Θεσσαλία και Μακεδονία, κατέφυγεν εις το άτιμον μέσον της δολοφονίας και αλληλοκτονίας. 
Οθεν είλκυσε τινας των εντοπίων διά χρημάτων και διώρισεν αυτούς αρματολούς καπετάνους παρά τα είθισμένα ύπο τον απαράβατον όρον να καταστρέψωσιν, η να διώξωσιν εκείνους, ους η Πύλη είχε διορίσει. 
Πρώτος δε τοιούτος καπετάνος διωρίσθη ύπο του Αλή πασά ο Βλαχοθόδωρος αντί του Νικοτσάρα. 
Τούτο μαθών ο ημέτερος ήρως και συναθροίσας εν τη ψυχή αυτού τα αναρίθμητα προηγούμενα της πολιτείας του αιμοβόρου σατράπου, συμπεριλαμβανομένης και της σφαγής του ατυχούς πατρος αυτού, επεχείρησε κατ αυτού λυσσώδη πόλεμον, διατρέχων δε ξιφήρης την Θεσσαλίαν και μέρος της Μακεδονίας, κατέστρεψε τους Τούρκους και τους Τουρκαλβανούς επί πολύν χρόνον. 

Ο φανερός σκοπός του αγώνος τούτου υπήρξεν ο εξαναγκασμός των κατοίκων, χριστιανών τε και μωαμεθανών, όπως στείλωσιν επιτροπήν εις την Κων/πολιν και προσκλαυθώσιν εις τον σουλτάνον κατά του Αλή πασά, ως ανικάνου να διατηρήση την ησυχίαν των υπ’ αυτού επαρχιών και να αντικαταστήση αυτόν δι’ άλλου πασά. 

Εμμέσως δε επεδιώκετο σκοπός πολύ μεγαλύτερος και ιερώτερος,
 όπως δηλαδή διά της αδιαλείπτου πολεμικής ασκήσεως 
προπαρασκευάση βαθμηδόν το εθνικόν φρόνημα προς τα υψηλά ιδεώδη της Πατρίδος
 και ούτω δημιουργήση την ποθητήν ζύμωσιν των πρώτων στοιχείων της ενόπλου διαμάρτυρίας του Γένουςκατά του αγρίου κατακτητού,
 ευστόχως παραδίδων κατόπιν την υπόθεσιν του εθνικού τούτου αγώνος εις την συνείδησιν της χριστιανικής Ευρώπης, 
καθ’ ην εποχήν αυτή διετέλει εν τη μεταρρυθμιστική ζυμώσει του πνεύματος προς την φιλελευθέραν πορείαν του πολίτικου βίου των λαών επί των νέων αρχών του 1789.
Βασανίσας περαιτέρω την υπόθεσιν ο έντιμος ήρως, επείσθη ότι προς επίτευξιν τοιούτου σκοπού, απαιτείται επισταμένη συνεννόησις   μετά των λοιπών κορυφαίων συναδέλ-φων επί βάσεων εδραίων, συνετών και πρακτικών, προ παντός δε άλλου απαιτείται πρόσωπον δυνάμενον διά της υπέροχου ηθικής θέσεως αυτού να αναλάβη την διεύθυνσιν και διεξαγωγήν τοσούτου πολυμόχθου επιχειρήματος.

Ευθύμιος Βλαχάβας
(1760-1809)
 Ευτυχώς η εθνική συνείδησις του Νικοτσάρα και των λοιπών κορυφαίων αρματολών είχεν ήδη επιδείξει τοιούτον ήγέτην του άγώνος εν τω προσώπω του Εύθυμίου Βλαχάβα, μεθ’ ου συνεδέετο διά δεσμών αδελφικής φιλίας. 

Ο Ευθύμιος Βλαχάβας, κατά κοινήν πεποίθησιν, ήτο ψυχή του αρματολικού κόσμου, μορφή γλυκεία  και επιβλητική !... 

Και το ζήτημα του ηγέτου ελύθη κατ’ ευχήν πάντων διά της πανδήμου εκλογής του Βλαχάβα ως γενικού αρχηγού του αγώνος (δρα εν τη βιογραφία του Βλαχάβα).
Οξυδερκής ο Νικοτσάρας ταχέως αντελήφθη το ανεπαρκές μιας και μόνης ενεργείας κατά ξηράν.

 Όθεν, μελετήσας το ζήτημα της συγχρόνου δράσεως κατά ξηράν και κατά θάλασσαν, απεφάσισε να εκμεταλλευθή προς τούτο τον αξιόμαχον στόλον της Σκοπέλου και Σκιάθου, ένθα είχε πολλούς φίλους εμποροπλοιάρχους.

 Εις την απόφασιν ταυτήν του Νικοτσάρα, συνετέλεσε σπουδαίως και το πρόσφατον παράδειγμα του περίφημου καταδρομέως Λάμπρου Κατσώνη,του τοσούτον τρόμον ενσπείραντος τότε ανά πάσαν την Τουρκίαν. 
Εν τοσούτω συνεκροτήθη τοπική σύνοδος των αρματολών εν τη μονή της Παναγίας, κειμένη εν τη δυτική συνοικία της πόλεως Έλασσόνος, επί του ιστορικού βράχου. 

Η περί ης ο λόγος σύνοδος, τοπικώς εργασθείσα, εξουσιοδότησε πάραυτα τον Νικοτσάραν   να καταρτίση ευάριθμον καταδρομικόν στολίσκον εκ των προχείρων πλοίων.
Η καταδρομική αυτή μοίρα εφωπλίσθη μετά τοσαυτής δεξιότητος, ταχύτητος και ζήλου, ώστε ο ήρως Νικοτσάρας μετά 2-3 εβδομάδας ηδυνήθη να αναπετάση την επαναστατικήν ελληνικήν σημαίαν, μεταβληθείς ούτω από  οπλαρχηγός της ξηράς εις στόλαρχον.

 Τούτο συνέβη κατά τον Φεβρουάριον μήνα του 1806. Το συμβούλιον της συνόδου, πληροφορηθέν περί της ακαμάτου δράσεως του Βλαχάβα, εν τη βορεία Θεσσαλία, δεν έθιξε καθόλου το ζήτημα της γενικεύσεως του αγώνος.
 Εξ άλλου, η δίψα της εκδικήσεως κατά του Αλή πασά δικαίως παρέσυρε τον ήρωα να παρακάμψη προσωρινώς το μέγα εκείνο σχέδιον άχρι ευνοικωτέρας στιγμής.
Ούτως ήρξατο ο Νικοτσάρας τας τολμηράς αποβάσεις αυτού εις τα παράλια της Θεσσαλίας και Μακεδονίας, λεηλατών ταύτα  ανηλεώς. 

Εις μίαν δε τοιαυτήν περιπολίαν, ότε ο υπ’ αυτόν στολίσκος παρέπλεε τα παράλια του Θερμαικού κόλπου και της Χαλκιδικής χερσονήσου, επί σκοπώ να ενθαρρύνη εις αποστασίαν τους περίοικους Έλληνας, συνηντήθη αιφνιδίως μετά της πολυαρίθμου τουρκικής μοίρας. 

Μη δυνάμενος ο Νικοτσάρας να άντιπαραταχθή κατ’ αυτής υπεχώρησεν εν τάξει καταπλεύσας εις Σκόπελον μετά των αναπεπταμένων  επί των ιστών της ελευθερίας σημαιών. 

Η θέα υπήρξε λίαν συγκινητική, ο δε λαός της νήσου εδέχθη τον ήρωα εν χαρά και αγαλλιάσει.  Επι τη ευκαιρία ταυτή ο Νικοτσάρας επισκεφθείς τον λιμένα Πάνορμον εύρεν εν αυτώ ηγκυροβολημένα 35 μεγάλα πλοία καλώς εφωπλισμένα  και χρήσιμα διά μέγαν καταδρομικόν, μάχιμον στόλον.
 Έτερα δώδεκα πλοία, μικρά μεν άλλα χρήσιμα και εκείνα, εύρεν ο ήρως εν Σκιάθω. 
Αμφότεραι αι ανακαλύψεις αύται μεγάλως ενισχύσαν τον καταδρομικόν στόλον.
Εν τω διαστήματι τούτω συνέβη γεγονός εν Σκοπέλω επιδράσαν εις την διακοπήν της ενεργείας του στολίσκου. 
Οι Σκοπελίται, ενθαρρυνθέντες εκ της προηγουμένης ενεργείας του Νικοτσάρα, ηρνήθησαν την πληρωμήν του φόρου προς τον εν Σκοπέλω χριστιανόν ενοικιαστήν αυτού διά το έτος 1805, επί απειλή της θανατώσεως αυτού εάν τολμήση να τους εκβιάση διά της εγχωρίου εκτελεστικής εξουσίας. 

Ο φοβηθείς ενοικιαστής ανεχώρησεν εις Κων/πολιν, ίνα επικαλεσθή την αρωγήν των αυτόθι αρχών. Τούτο μαθούσα η Πύλη ενήργησε διά του άρχοντος δραγουμάνου άοιδίμου Παναγιώτη Μουρούζη, τη 20 Ιανουαρίου 1806, συμβουλεύοντος τοις Σκοπελίταις την υπακοήν και ησυχίαν.
'Η παραινετική επιστολή αυτή του δραγουμάνου εδέησε τον Νικοτσάραν να αναστείλη την δευτέραν κατά της Τουρκίας εκστρατείαν αυτού διά το επόμενον ετος 1807. 

Μαθών την πρόθεσιν ταυτήν του Νικοτσάρα ο λαός της Σκοπέλου, κατελυπήθη σφόδρα και, διά της εν υπαίθρω οργανωθείσης συναθροίσεως, εξεβίασε την εγχωρίαν αρχήν της νήσου, ίνα αρνηθή επισήμως την εις την υπηρεσίαν του βυζαντιακού ναυστάθμουαποστολήν των 30 ναυτών, ήτις ενεργείτο κατ’ έτος, δαπάνη του κοινού, ως φόρος υποταγής εις τον σουλτάνον.

 Η επιτόπιος αρχή, πιεζομένη παρά του λαού, υπέκυψε προ της πανδήμου δηλώσεως ταύτης και συνεμορφώθη τη κοινή γνώμη της νήσου. Απερίγραπτος υπήρξεν η οργή της Πύλης επί τω επισήμω αγγέλματι της ειρημένης αποφάσεως των Σκοπελιτών. 

Κατ’ απόφασιν της κεντρικής αρχής απεστάλη εκτάκτως υπό του ναυαρχείου της Κων/πόλεως απειλητικόν έγγραφον (λεγόμενον πουγιουρδί) προς τας αρχάς της Σκοπέλου, δι’ ου, επί κεφαλική ποινή, διετάσσετο υπακοή !
Εν τοσούτω το γενναίον παράδειγμα των Σκοπελιτών ηκολούθησαν και οι άμεσοι γείτονες αυτών Σκιάθιοι. Συνεννοηθεισών   δε των δύο νήσων εγνωστοποιήθη εις τον ήρωα Νικοτσάραν, υπό τούτων , ότι τα μεν εδάφη της Σκοπέλου και Σκιάθου προσφέρουσιν οριστικώς τοις υπέρ της ελευθερίας του έθνους αγωνιζομένοις αρματολοίς ως γεφύρας και στρατοπεδαρχεία αυτών, τους δε λιμένας ως ορμητήρια αυτών.
 Η απόφασις αυτή των αδελφωμένων  εν τω εθνικώ πόθω νήσων, μεγάλως ενεθάρρυνε τον Νικοτσάραν εν τω σχεδίω αυτού περί της δευτέρας ναυτικής εκστρατείας κατά της Τουρκίας.

 Δι’ ο, αφίσας να κοπάση ο εγερθείς, κατόπιν των εξιστορηθέντων συμβάντων, σάλος του λαού της Σκοπέλου κατά της εγχωρίου αρχής και δώση τον απαιτούμενον χρόνον προς συμπλήρωσιν του έργου της ναυτικής διοργανώσεως, ανεχώρησεν (αρχάς Δεκεμβρίου του 1806) διά της 'Ύδρας εις Επτάνησον, λόγω μεν παραχειμάσεως, έργω δε συνεννοήσεως μετά των εκεί κορυφαίων αρματολών, Κατσαντώνη, Κίτσου, Βότσαρη και τινων εγχωρίων.

Εν Υδρα, εφοδιασθείς δι’ επισήμου διαβατηρίου παρά του αυτόθι υποπροξένου της Ίονίου πολιτείας Λαζάρου Α. Κουντουριώτου, ως υπήκοος αυτής, μετέβη εις την Επτάνησον διά να παραχειμάση έκει.
Η εν Έπτανήσω διαμονή του ήρωος ηθικώς ωφέλησε το γενναίον σχέδιον διά της εκδηλώσεως της συμπαθείας προς το κίνημα παρά του Ρώσσου ναυάρχου Δημητρίου Σενιάβιν, ναυλοχούντος τότε εν Ζακύνθου.
Καθ’ όλην την εν Επτανήσω διαμονήν αυτού ο Νικοτσάρας ωρίμως προπαρεσκεύαζεν  από κοινού μετά του προσφιλούς ηγέτου του κινήματος Ευθυμίου Βλαχάβα, διαρκώς συνεννοούμενος μετ’ αυτού περί της διεξαγωγής της δευτέρας ναυτικής εκστρατείας κατά των Τούρκων. 

Εις τα μυστήρια του σχεδίου ενημερώθησαν και έμπιστοι φίλοι του αρχηγού, 
τα γενναία Λαζόπουλα, 
ο Τσαχείλας, 
ο Μπιζιώτης, 
ο Λιόλιος Ξηρολειβαδίτης, 
ο Σύρος, 
ο Ρομφέης, προ παντός δε άλλου 
ο πολύπειρος Ιωάννης Σταθας, 
συνυπηρετήσας επ’ αρκετά έτη μετά του Νικοτσάρα εν τω ρωσσικώ στόλω και γνώστης βαθύς της καταδρομικής υπηρεσίας, εφ’ ω και έλαβε την προσωνυμίαν ο «πολυμήχανος». 

Λήγοντος του Μαρτίου του 1807 ο Νικοτσάρας συνεννοηθείς μετά των συναδέλφων αυτού, εν ’Ολύμπω και αλλαχού, καθ’ δλα, επανήλθεν εκ της Έπτανήσου εις την "Υδραν, ένθα έφωδιάσθη δι’ επισήμου διαβατηρίου παρά της αυτόθι κοινότητος μεθ’ οριστικής σημειώσεως ότι μεταβαίνει εις τας Σποράδας νήσους προς στρατολογίαν.
Κατά την βραχείαν διαμονήν ταυτήν του ήρωος εν Υδρα το σχέδιον της εκστρατείας υπέστη αιφνιδίως σημαντικήν αλλοίωσιν, διότι ο ναύαρχος της Ρωσσίας Δημήτριος Σενιάβιν, ναυλοχών τότε εν Τενέδω, μνησθείς των αξιολόγων υπηρεσιών του ατρομήτου Νικοτσάρα, προσεπάθησε να προσοικειωθή τον ήρωα, γράψας αυτώ επανειλημμένως. 

Ο Νικοτσάρας, ανταλλάξας επιστολάς τινας μετά του Ρώσσου ναυάρχου, επέσπευσε την επάνοδον αυτού εις Σκόπελον, ένθα, διαλλαχθείσης επί τέλους είρηνικώς της εγχωρίου αρχής μετά του λαού, ήρξατο, προς χαράν του ήρωος,ο εφοπλισμός των πλοίων προς συγκρότησιν και απόπλουν του κατα-δρομικού στολίσκου, άμα τη επανόδω του Νικοτσάρα, πανταχόθεν δε συνηθροίζοντο μετά των πλοίαρίων οι συνεννοηθέντες μετ’ αυτού εγκαίρως γενναίοι συμπολεμισταί, άδοντες ενθουσιωδώς το εγερτήριον του Ρήγα.
~Ω παιδιά μου ορφανά μου 
Σκορπισμένα εδώ κ’ εκεί 
Διωγμένα, υβρισμένα 
Απ’ τα έθνη πανικεί.
Ξυπνήστε τέκνα ηλθ’ η ώρα
 Ξυπνήστε όλα τρεξατ’ τώρα
’Ηλθ’ ο δειπνος μυστικός !...
'Η εις την Σκόπελον άφιξις του Νικοτσάρα καθίσταται απερίγραπτος αυτή ωμοίαζε προς ένα εθνικόν θρίαμβον. 

'Απας ο λαός των τριών νήσων, Σκύρου, Σκοπέλου και Σκιάθου, εν εορτασίμαις στολαίς και έξαλλος εκ χαράς εξήλθεν εις προύπάντησιν αυτού, προσαγορεύων τον Νικοτσάραν ελευθερωτήν της Πατρίδος και αρχιναύαρχον του ηνωμένου καταδρομικού στολίσκου. 

'Η γενναία ψυχή του ήρωος έσκίρτησε μυχαίτατα επί τη θέα ταυτή της πανδήμου προς αυτόν αφοσιώσεως και εν τη εθνική συνειδήσει αυτού ηγέρθη ως ίνδαλμα μεμακρυσμένων ηρωικών χρόνων ολόκληρος η ψυχή του ταλαιπώρου έθνους, αιτούντος την έκδίκησιν η τον θάνατον !
Συνειδώς ο Νικοτσάρας την σπουδαιότητα της θέσεως, δι’ ης ετίμησεν αυτόν ο λαός και η φορά των πραγμάτων, επεδόθη μετά ζέσεως απαραμίλλου εις την αποπεράτωσιν του εφοπλισμού της μοίρας, ίνα επισπεύση τον απόπλουν αυτής. 

Εν μέσω της πυρετώδους εργασίας ταυτής (τη 12 Μαίου 1807) εν τω κυρίω λιμένι της Σκοπέλου ενεφανίσθη αίφνης πολεμικόν ρωσσικόν πλοίον, σταλέν επίτηδες εκ Τενέδου παρά του ναυλοχούντος έκει Ρώσσου στολάρχου Δημητρίου Σενιάβιν, κομίζον αυτόγραφον επιστολήν αυτού προς τον ήρωα, δι’ ης ούτος προσεκαλειτο να έλθη εις Τένεδον προς ιδιαιτέραν συζήτησιν περί του τρόπου της περαιτέρω διεξαγωγής από κοινού εκστρατείας κατά των Τούρκων. 

Αποδεχθείς προθύμως την πρόσκλησιν ο Νικοτσάρας απέπλευσε πάραυτα εις Τένεδον.
 Κατά το συγκροτηθέν πολύωρον μυστικόν συμβούλιον των δύο αρχηγών ο ένθους Νικοτσάρας προέτεινε τω Ρώσσω συναδέλφω σχέδιον εκστρατείας, ης το παράτολμον εξέπληξε τον φύσει ατρόμητον Σενιάβιν.

Προέτεινε δηλαδή ο ήρως, επί κεφαλής σώματος επιλέκτων αρματολών, να διάσχιση  ξιφήρης άπασαν τηνΜακεδονίαν και Βουλγαρίαν και αφού ενωθή μετά του εν Μολδοβλαχία ρωσσικού στρατού, τη συνεννοήσει μετά του ηγεμόνος Κωνσταντίνου Υψηλάντου, να εισέλθη εκείθεν εις την Σερβίανδιά να βοηθήση τους Σέρβους εν τω αρξαμένω αγώνι αυτών προς απόσεισιν του τουρκικού ζυγού, συμφώνως τη περί τούτου εγγράφω παρακλήσει του Καραγιώργη προς τον Νικοτσάραν. 

Επιτυγχάνοντος του όντος παρατόλμου τούτου σχεδίου θα ανεφλέγετο κυριολεκτικώς άπασα η Ευρωπαική Τουρκία και θα διηυκολύνετο σπουδαίως το έργον της πανελληνίου εξεγέρσεως.

Ο Σενιάβιν, γνωρίζων τον απαράμιλλον ηρωισμόν και την στρατηγικήν ικανότητα του ήρωος, ου μόνον ενέδωκεν εις την πρότασιν αυτού, άλλα ποικιλοτρόπως ένεθάρρυνεν αυτόν εις το μυθώδες διάβημα. 
Προς τούτοις, διά του επισημοτάτου τρόπου, εβεβαίωσε τον ήρωα ότι ήθελε παραπλέει αυτός ο ίδιος τα παράλια της Μακεδονίας διά να ευκολύνη την εκστρατείαν η παραλάβη αυτόν, εν αποτυχία, εις τα ρωσσικά πλοία. Μετά την σαφώς διατυπωθείσαν ομολογίαν ταυτήν του Ρώσσου ναυάρχου, ο Νικοτσάρας, πλήρης πατριωτικής εμπνεύσεως, απήλθε πάραυτα εις την Στερεάν 'Ελλάδα και ανεκοίνωσε πάντα ταύτα  εις τους συναθροισθέντας αρματολούς, ανάπτύξας αυτοΓς το ηρωικόν αυτού σχέδιον. Εις απάντησιν αυτού πεντακόσιοι πεντήκοντα γενναίοι, ως εις ανήρ, συνετάχθησαν τη εκστρατεία του Νικοτσάρα, ορκισθέντες άπαντες επί του 'Ιερού Εύαγγελίου. 

Μετά ταύτα , συγκεντρωθέντες εις τα παράλια της Φθιώτιδος και δι’ εγχωρίων πλοιαρίων μεταβάντες εις Σκόπελον, ηνώθησαν   μετά των αναμενόντων εκεί Θεσσαλών, Μακεδόνων και τινων Αίγαιοπελαγιτών.
Τη 23 Ιουλίου 1807, περί την ενδεκάτην πρωινήν ώραν, μετά την θείαν δοξολογίαν, ο Νικοτσάρας, αναβάς επί της ναυαρχίδος, εν μέσω απεριγράπτου ενθουσιασμού, σύμπαντος του λαού και κωδωνοκρουσιών όλων των εκκλησιών της πόλεως, εν προφανεί συγκινήσει αναπετάσας τας υπό του Σινιάβιν σταλείσας αυτω τρεις ρωσσικάς σημαίας, εν μέσω των οποίων το μέγα επαναστατικόν του σταυρού λάβαρον, υπερηφάνως απέπλευσε του λιμένος υπό τας ευχάς του δακρυροούντος εκ συγκινήσεως λαού.
Ούτως ήρξατο η θαυμαστή εκστρατεία αυτή του Νικοτσάρα.
Αυθημερόν, και περί την δύσιν του ηλίου, πνέοντος ουρίου ανέμου, ο στολίσκος κατώρθωσε να αποβιβασθή εν πλήρει ησυχία και τάξει εις την παρά τους πρόποδας του Βερμίου όρους (Πιερίου) κειμένην κωμόπολιν Κατερίνην (επι του ποταμού Πέλικα) και οδεύσας διά της κορυφοσειράς αυτού, διήλθεν ανενόχλητος πάσας τας καθ’ οδόν γεφύρας επί των ποταμών Αλιάκμονος  (Καρασού), Λουδία (Καρασμάκ) και Αξιού (Βαρδάρη).
Εν τούτοις ο Νικοτσάρας, 
ίνα αποπλανήση τον εχθρόν, 
ανεπέταξε 6 τουρκικάς σημαίας, 
κηρύξας επισήμως ότι πορεύεται κατά των έχθρών του σουλτάνου, 
δηλαδή προς ένισχυσιν των εν Σερβία τουρκικών στρατευμάτων, 
συμφώνως τη διαταγή του Πατισάχ, σταλείς προς τούτο επίτηδες υπό του ’Αλή πασά.

 Το τέχνασμα τούτο εν αρχή επέτυχε και τα παλληκάρια του Νικοτσάρα διήλθον κάμπους και χωριά ως εις οδοιπορίανκαι ουδαμού αντίστασιν ευρήκαν ανταξίαν
.
Φθάσαντες όμως εις τον σταθμόν της Γουμέντσας (παρά τον Αξιόν ποταμόν, νυν σταθμός του σιδηροδρόμου της Θεσσαλονίκης), οι περί τον Νικοτσάρα[ν] συνήντησαν το πρώτον κώλυμα.
Ο βαλής της Θεσσαλονίκης, μαθών την πρωτάκουστον εκστρατείαν ταυτήν και δικαίως υποπτεύσας, έστειλε πάραυτα τον εαυτού σερδάρην μετ’ εντολής να ζητήση παρά του Νικοτσάρα τα έγγραφα αυτού. 

Ο σερδάρης, ευρών τον ήρωα διαμένοντα εν τω ειρημένω σταθμώ, παρεκάλεσεν αυτόν, εξ ονόματος του πασά, ως βασιλικόν άνθρωπον, όπως ευαρεστούμενος έλθη εις Θεσσαλονίκην προς επιθεώρησιν των εγγράφων αυτού και μετά ταύτα  εξακολουθήση ακωλύτως την πορείαν αυτού.

Ίδών ο Νικοτσάρας το τέχνασμα αυτού ανακαλυπτόμενον κατεβίβασεν εν ακαρεί [χρόνου] τας τουρκικάς σημαίας και αναπετάσας αναφανδόν την προσφιλή του σταυρού σημαίαν απεδίωξεν υπερηφάνως τον σερδάρην.
Ούτος όμως, συγκεντρώσας εσπευσμένως απάσας τας προχείρους δυνάμεις, επανήλθε διά νυκτός και δεινώς επολιόρκησε τους αρματολούς.

 Αλλ’ οι μεγάλοι άνδρες εν κινδύνοις γινώσκονται και ο ημέτερος ήρως κατά την κρίσιμον ταυτήν στιγμήν ευρέθη αληθώς εν τω όψει της αποστολής αυτού, αναδειχθείς ου μόνον αρχηγός έξοχος, αλλά και στρατηγός απαράμιλλος.

 Δι’ ό, άμα τη εκδιώξει του σερδάρη, ωχυρώθη μετά σπουδής εν τω ειρημένω σταθμώ και γενναίως ανέμενε την επίθεσιν των βαρβάρων κατ’ αυτού. 
Ούτοι δε, επανελθόντες μετά τετραπλασίων δυνάμεων, μάτην επεχείρησαν δι’ επανειλημμένων λυσσαλέων εξόδων να εκτοπίσωσιτους αντάρτας. 

Έπηκολούθησε τότε φονικωτάτη πάλη, διαρκέσασα μέχρι βαθείας νυκτός. 

Ο Νικοτσάρας ήτο πανταχού παρών, μετά του αιμοσταγούς γιαταγανιού αυτού εις τας χείρας, ήτο δε [η] αληθής ψυχή των αγωνιζομένων σταυραετών αυτού, ενθαρρύνων αυτούς λόγω και έργω, όντας απηυδηκότας εκ της δεκαώρου ανίσου πάλης. 
Πολυάριθμοι βάρβαροι κατεκόπησαν υπό των αρματολών, τέλος [δε], περί τα χαράγματα, ο θαυμάσιος ήρως και οι συν αυτώ ξιφήρεις εφορμήσαντες επήνεγκον τέλειον όλεθρον εις τους πολεμίους. 
Πυρπολήσαντες δε κατόπιν άπαντα τα εν Γουμέντσα πανδοχεία (χάνια) ως λέοντες ανήλθον το Κερκίνιον δρος. 

κείθεν, υπερπηδώντες   φοβέρας φάραγγας, ποταμούς και δύσβατα όρη, ενεφανίσθησαν προ του εκπεπληγμένου Κονιαροχωρίου, βαδίζοντες απαύστως επί ένδεκα ώρας ! 

Πλησιάσαντες προς το χωρίον (την νύκτα της 26 Ιουλίου του 1807), εύρον εν αυτώ στρατιωτικόν απόσπασμα και, μη αφίσαντες τούτο να συνταχθή, ώρμησαν κατ’ αυτού ξιφήρεις, καταλαβόντες εξ εφόδου το χωρίον.
Ένταύθα, τη προσταγή του αρχηγού, διενυκτέρευσαν, αποκαμόντες σφόδρα, την δε επιούσαν δ ακάματος Νικοτσάρας εξηκολούθησε την πορείαν αυτού, οδεύων προς την κωμόπολιν Βέτρεναν. 

'Η οδοιπορία αυτή υπήρξε μία των κινδυνωδεστάτων, διότι, απελθόντες του Κονιαροχωρίου, οι αρματολοί το πλείστον διάστημα ώδευσαν διά της ράχεως των ορέων Βελές [Μπέλες].Τέλος, φθάσαντες εις την Βέτρεναν [Νέον Πετρίτσι]και διελθόντες τον ποταμον Στρυμόνα, κατέληξαν εις το περίφημον Δεμίρ Ίσσάρ [Σιδηρόκαστρον].
Ίδών ο Νικοτσάρας την στρατηγικήν θέσιν της κωμοπόλεως ταύτης, κειμένης ως γνωστόν εις την μεσημβρινήν είσοδον της μεγάλης κλεισώρειας και επί τη διασταυρώσει τριών σπουδαίων οδών επί του αριστερού μικρού παραποτάμου του Στρυμόνος, εσκέφθη να στήση εκεί το προσωρινόν ορμητήριον αυτού.
Εν τούτοις οι Τούρκοι της πόλεως του Μελενίκου, μαθόντες την αιφνιδίαν εμφάνισιν των αρματολών και ικανώς ενισχυθέντες υπό Γιουρούκων. και Βουλγάρων, κατέλαβον την άνω κλεισώρειαν και, οχυρωθέντες εκεί μετά σπουδής, ανέμενον τον Νικοτσάραν.
Ούτος όμως, αδιαφορών παντάπασι περί του πλήθους των συναθροισθέντων εχθρών, ταχύς ως ιδέα  , εξήλθε του στρατοπέδου και ανατινάξας υπερηφάνως την ωραίαν κόμην αυτού, ως λέων ώρμησε ξιφήρης κατά των βαρβάρων !
Το θέαμα ήτο εκτάκτως επιβλητικόν.
Αι φλογεραί ακτίνες του θερινού ηλίου προσέβαλλον τους αποτόμους βράχους του Κερκινίου ορούς (Σουλτανίτσας), θωπεύουσαι άγρίως την φοβεράν αιχμήν των αρματολικών όπλων, εφ’ ων αντενακλάτο η προμηνυομένη καταστροφή των πολεμίων. Αλλ’ οι άνανδροι ούτοι μόνον τη εμφανίσει των εφορμησάντων κατ’ αυτών αρματολών υπό τοσούτου κατελήφθησαν τρόμου, ώστε ετράπησαν αγεληδόν εις επονείδιστον φυγήν, εφίσαντες πλουσίαν λείαν εις χείρας των νικητών.
Ένθαρρυνθέντες τότε οι περί τον Νικοτσάραν διά την κατάληψιν τοιαυτής ανεκτιμήτου στρατηγικής θέσεως, διηυθύνθησαν πάραυτα ειςΝευροκόπ[ι]ον.
Υπήρξεν όμως έτερος λόγος, πολύ σπουδαιότερος του προηγουμένου, ίνα επισπεύση ο ήρως την επί τα πρόσω πορείαν αυτού. Ο συνετός αρχηγός καλώς εγίνωσκεν ότι μεθ’ όλην την σπουδαιότητα της τοπογραφικής θέσεως του Δεμίρ Ίσσάρ [Σιδηροκάστρου] η εν αυτώ περαιτέρω διαμονή]!  των αρματολών δεν ήτο ασφαλής, ως επισύρουσα κατ’ αυτών την προσοχήν της τουρκικής κυβερνήσεως, ηδύνατο δε να προκαλέση την άφευκτον σύγκρουσιν μετά του πολυαρίθμου τουρκικού στρατού, συναθροισθέντος τότε  εν τη μεσημβρινή Μακεδονία, συνεπεία της εμπολέμου καταστάσεως προ την Ρωσσίαν και της επαναστάσεως εν Σερβία και Θεσσαλία (το κίνημα του φοβερού Βλαχάβα.)
Όθεν περί την μεσημβρίαν της αυτής ημέρας άπας ο αρματολικός στρατός του Νικοτσάρα, αφού προηγουμένως ανέπεμψε τον ευχαριστήριον ύμνον προς τον Ύψιστον διά τον νέον θρίαμβον των χριστιανικών όπλων, εν πλήρει τάξει και ενθουσιασμώ, διηυθύνθη εις Νευροκόπ[ι]ον διά του περιφήμου Κερκινίου δάσους.

 Γνωστόν είναι ότι το Κερκίνιον όρος (νυν Σουλτανίτσα) ακριβώς εκ του Δεμίρ Ίσσάρ [Σιδηροκάστρου] εκπέμπει δύο διακεκριμένας απ’ αλλήλων οροσειράς, εξ ων η μία υπό το ονομα Τσέγγελδαγ (αρχαίον Βέρτισκον)διευθύνεται προς το Νευροκόπιον, η δε υπό όνομα Βροντού Μπαλκάν διευθύνεται προς την κωμόπολιν Ζέρνοβαν [Κάτω Νευροκόπιον].Μεταξύ δε των δύο τούτων ορέων διέρχεται ταχύ[ρ]ρους ποταμός, ονόματι Κούρσοβας.
'Ο Νικοτσάρας επισπεύδων την ένωσιν αυτού μετά του Καραγιώργη, εξέλεξε την πρώτην γραμμήν, ως πλησιεστέραν προς τον Αίμον.
Αλλ’ οι Τούρκοι, καταλαβόντες προηγουμένως διά πολυαρίθμου στρατού πάσας τας διόδους της γραμμής ταυτής, παρεκώλυσαν άπασαν την προς τα πρόσω πορείαν των αρματολών.
Ίδών ο Νικοτσάρας τα απειράριθμα πλήθη των Τούρκων καθ’ όλην την γραμμήν της πορείας αυτού και μη δυνάμενος μετά των ολίγων συναγωνιστών του να αντιπαραταχθή κατ’ εχθρού τουλάχιστον δεκαπλασίου και κάλλιστα εφωδιασμένου, υπεχώρησε πάραυτα προς την κωμόπολιν Ζέρνοβαν.
Ένταύθα άναπαυθέντες ολίγον οι αρματολοί διήλθον νύκτωρ τον ποταμόν Νευροκόπον [Νέστον;] και εν σπουδή διηυθύνθησαν πάλιν προς τον Αίμον, πάντοτε διά της οροσειράς, ίνα φθάσωσι τάχιον εις βοήθειαν του Καραγεώργη, όστις ανέμενε τον Νικοτσάραν ως ειλικρινή προστάτην και σύμμαχον αυτού.
Επανειλημμένως τρέψας άπαντα τα κατ’ αυτού εκπεμφθέντα τουρκικά άποσπάσματα, ο Νικοτσάρας δεν έπαυσε προελαύνων, ότε μεταξύ των κωμοπόλεων Βελενίτσας και Λιούμποβο επολιορκήθη στενώς υπό ισχυρού στρατού, πεμφθέντος κατ’ αυτού υπό του πασά του Νευροκοπ[ι]ου. 

Αλλ’ οι αρματολοί μετά πολύωρον πεισματώδη μάχην κατώρθωσαν και πάλιν να διασχίσωσι ξιφήρεις τας πυκνάς φάλαγγας των Τουρκαλβανών, φθάσαντες νικηταί εις την κλεισώρειαν παρά τον ποταμόν Βροντού, τ.ε. μέχρι των δυτικών υπωρειών της Ροδόπης. 
Αλλά τα αλλεπάλληλα ταύτα  ηρωικά κατορθώματα του Νικοτσάρα, εξύπνησαν, τέλος, την Πύλην εκ του πλημμελούς ληθάργου.
 'Ολόκληρα βιλαέτια συνεταράχθησαν τώρα επί τη κεραυνοβολώ ειδήσει της τροπαιοφόρου πορείας του μικρού αρματολικού αποσπάσματος εν μέσω επαρχίας βριθούσης στρατού και πασάδων !

 Απ’ άκρου εις άκρον της Μακεδονίας το όνομα του Νικοτσάρα κατέστη το αντικείμενον της πυρετώδους στρατιωτικής ενεργείας. Πολυάριθμος τουρκικός στρατός κατέλαβε πάσας τας διόδους, εις επίμετρον δε πάντων τούτων ο ατυχής ήρως έλαβεν ετέραν θλιβεράν είδησιν.
 Φυγάς τις Έλλην εκ Θεσσαλονίκης ανεκοίνωσε τω Νικοτσάρα κατά το πρώτον δεκαήμερον του 7/βρίου 1807 ότι τη επεμβάσει του Ναπολέοντος Α'συνήφθη τη 12/24 Αυγούστου του αυτού έτους (1807) συμμαχία μετ’ αυτού και της Ρωσσίας κατά της Αγγλίας, ης αποτέλεσμα ήτο η κατάπαυσις των εχθροπραξιών μεταξύ Ρωσσίας και Τουρκίαςκαι κατ’ ακολουθίαν η εγκατάλειψις και αύθις των Ελλήνων αγωνιστών εις την θηριώδη διάκρισιν των Τούρκων παρά της ομοδόξου Ρωσσίας!

Η απροσδόκητος αυτή είδησις ως κεραυνός έπληξε τον ακατάβλητον άνδρα ! Μετά καρδίας συντετριμμένης είδεν ο Νικοτσάρας την σκληράν ματαίωσιν του μεγάλου εθνικού σχεδίου του, σχεδίου υπέρ του οποίου τοσούτον αποτελεσματικώς ειργάσθη το φοβερόν ξίφος  .

 Τι ησθάνθη κατά τας στιγμάς εκείνας η λεοντόθυμος καρδια του ήρωος δύναται να έννοήση πας μη απολέσας την εθνικήν συναισθησίαν και την προσήλωσιν εις το υψηλόν ιδεώδες της φίλης Πατρίδας !
Μετά ζωηράς αγανακτήσεως ανεκοίνωσεν ο ήρως εις τους συντρόφους αυτού την λυπηράν είδησιν. Διά γλώσσης αποπνεούσης το μύρον του άδολου πατριωτισμού, παρέστησεν αυτοίς εν συντόμω την φοβεράν άβυσσον προ της οποίας ευρέθη το δύσμοιρον έθνος, εγκαταλειφθέν εκ νέου υπό της ομοδόξου δυνάμεως.

Να μας αφήσουν μοναχούς χωρίς κανένα θάρρος,
Σκλάβοι ν’ αναστενάζωμεν, που να τους παρ’ ο Χάρος !
Εν τούτοις η θέσις των γενναίων τούτων προμάχων της ελευθερίας ήτο έτι δεινοτέρα : διότι αφ’ ενός μεν η προέλασις αυτών καθίστατο τώρα ου μόνον άσκοπος, άλλα και παντελώς αδύνατος και προφανώς ανωφελής, προσδραμόντος πανταχόθεν του τουρκικού στρατού, όστις δι’ ισχυρών αποσπασμάτων κατέλαβε πάσας τας διόδους, εξ άλλου δε και ο καιρός ετράπη προς τα χείρω, φθάσαντος μάλιστα του φθινοπωρινού ψύχους των ορεινών εκείνων θέσεων.
Αλλ’ ο Νικοτσάρας, ως είπομεν, ήτο στρατηγός εν πλήρει τη σημασία της λέξεως, γινώσκων να διεξάγη το έργον αυτού και εν στιγμή ακόμη του εσχάτου κινδύνου. 

Ούχ ήττον άξιοι του αρχηγού αυτών ανεδείχθησαν και οι συναγωνισταί αυτού. 
Πάντες, ως εις ανήρ, ωρκίσθησαν  να λύσωσι διά του ξίφους των τον νέον τούτον γόρδιον δεσμόν, ον μετά τόσης τέχνης συνέσφιξεν η αντίχριστος διπλωματία   αφ’ ενός και ο όγκος της τουρκικής δεσποτείας αφ’ ετέρου, συμμαχούσης προς τους διώκτας αυτών και αυτής της φυσεως.
'Όθεν, μετά μικράν συζήτησιν, απεφάσισαν άπαντες να απέλθωσιν εις τας εστίας αυτών, διασχίζοντες ξιφήρεις τα πανταχόθεν περιβάλλοντα αυτούς τουρκικά στρατεύματα. 

Ως δρομολόγιον δε εξέλεξαν την προς τον Στρυμονικόν κόλπον άγουσαν διότι κατά την ληφθείσαν συνεννόησιν μετά του Ρώσσου ναυάρχου Δημητριού Σενιάβιν, ούτος έμελλε να παραλαβή αυτούς εις τα ρωσσικά πλοία  παρά τας ακτάς της Μακεδονίας.
Ούτως εκκινήσαντες εν σπουδή εκ του ποταμού Βρουντού οι αρματολοί διηυθύνθησαν διά της κλεισώρειας της Σμίντσας προς το Μενίκιον ορος. Αλλ’ εν τω μεταξύ οι πασάδες των Σερρών και Νευροκοπίου μετ’ εννέα ταγμάτων του τακτικού στρατού, καταλαβόντες πάσας τας διόδους του ρηθέντος όρους, ανέμενον εκεί τον Νικοτσάραν. 

Φθάσαντες οι αρματολοί εις το νοτιανατολικόν μέρος της μεγάλης κλεισώρειας του Μενικίου όρους, μεταξύ των χωρίων Ράχοβα Μαχαλά και Κλεπούσνα [Άγριανή], επολιορκήθησαν στενώς υπό τεσσάρων χιλιάδων Τούρκων, Αλβανών και Γιουρουκων.
Ο Νικοτσάρας, ιδών την κρισιμότητα της θέσεώς του, και γινώσκων εκ πείρας την ηθικήν υπεροχήν, ην πάντοτε έχει εν παρομοίαις περιστάσεσι ο πρώτος επιπίπτων κατά του εχθρού, δι’ ολίγων λέξεων κατώρθωσε να αναφλέξη εν ταις καρδίαις των συντρόφων του τοσούτον πυρ εθνικής φιλοτιμίας, ώστε άπαντες ως ακατάσχετος χείμαρρος ώρμησαν ξιφήρεις κατά του εχθρού.
Ευτυχώς η τοποθεσία, εν η συνεκροτήθη η μάχη, ήτο ακατάλληλος διά μεγάλας στρατιωτικάς κινήσεις, μη επιτρέπουσα τοις Τούρκοις να ανοίξωσι την περίμετρον της πολεμικής αυτών ενεργείας, οι δε αρματολοί, εκμεταλλευθέντες την τοπογραφικήν θέσιν αυτών, απεδεκάτιζον κυριολεκτικώς τα πυκνά στίφη των βαρβάρων. '

Η λυσσώδης αυτή μάχη διήρκεσεν επί τρία ολόκληρα ημερονύκτια.

 Οι αρματολοί εκτεθειμένοι   εις το αδιάκοπον πυρ του μανιώδους εχθρού, είχον μόνην τροφήν και πόσιν την χιόνα των ορέων, αγωνιζόμενοι τον άνισον της ελευθερίας αγώνα.

 Άμα δε τη ανατολή της τετάρτης ημέρας, ιδών ο Νικοτσάρας την εξάντλησιν των πολεμοφοδίων και γινώσκων ότι η ζωή των συντρόφων του εξηρτάτο από της αιχμής του γιαταγανιού των, διέταξε την έφοδον.
Εις την προσταγήν ταύτην του προσφιλούς αρχηγού, πάντες, ως εις ανήρ, ρίψαντες τα πυροβόλα αυτών, εμφανείς, ως ακατάσχετος χείμαρρος, ώρμησαν ξιφήρεις κατά των βαρβάρων.
Καταπλαγέντες ούτοι εκ της απροσδοκήτου ταυτής ορμής, ετράπησαν εις επονείδιστον φυγήν, κατατροπωθέντες  κατά κράτος.
Ο δε Νικοτσάρας, απολέσας εως 120 συντρόφους εν τη τριημέρω εκείνη σφαγή και διασχίσας τας τάξεις του πολυαρίθμου στρατού, διηυθύνθη προς την Ζίχναν. 

Ο υπεράνθρωπος ούτος αγών των 500 απηυδηκότων αρματολών κατά εχθρού δεκαπλασίου και δαψιλώς εφωδιασμένου, διαρκεσας δε άνευ διακοπής επί τρία ολόκληρα ημερονύκτια, εκκίνησε δικαίως τον θαυμασμόν πάσης της οικουμένης, κατατάξας το μεν όνομα του Νικοτσάρα μετά των ημιθέων της αρχαίας 'Ελλάδος, 
την δε εκστρατείαν αυτού εφάμιλλον της του Ξενοφώντος !

 Μαθών την κατατρόπωσιν ολοκλήρου στρατού ο ναζίρης της Δράμας, ηγούμενος πέντε χιλιάδων Τούρκων και Γιουρουκων, έσπευσε μανιωδώς προς αναζήτησιν του φοβερού αρματολού. 

Ταυτοχρόνως δε εξεστράτευσε κατά του Νικοτσάρα καιο των Σερρών Ισμαήλ βέης, ηγούμενος ετέρου στρατού, εκ τριών χιλιάδων αποτελουμένου.
Άμφότεροι ούτοι, ενωθέντες μεταξύ των χωρίων Νούσκα και Κλεούστα, εκινήθησαν προς την Ζίχναν.
Ο δε Νικοτσάρας, οχυρωθείς εις τας κλεισώρειας της Ζίχνης παρά το χωρίον Σινά(;) συνεκρότησε πολύωρον κατ’ αυτών μάχην, ης η έκβασις ήτο νέος θρίαμβος του γενναίου αρματολού, όστις, κουράσας τους εχθρούς διά του αδιακόπου πυρός, επί τέλους ώρμησε κατά αυτών ξιφήρης  και σφάξας πολλούς είσήλθε θριαμβευτικώς εις την Ζίχναν, εξουδετερώσας τους κατοίκους της πόλεως ταυτής επί απειλή πυρος και σιδήρου.
Κατάπληξις κατέλαβε τους Τούρκους.

 Όλος ο καζας της Ζίχνας, εξ έβδομήκοντα πέντε χωρίων αποτελούμενος, ανέλαβε τώρα τα όπλα και υπό την άρχηγίαν του περιβοήτου δερβέναγα Γιοσούφ βέη εξεστράτευσε κατά του Νικοτσάρα. 

Στρατιά εκ 15 χιλιάδων ανδρών, οδηγουμένη υπό τριών πασάδων, συνεκεντρώθη τώρα περί την Ζίχναν προς καταπολέμησιν των τετρακοσίων αρματολών.
Καταληφθεισών δε πασών των διόδων ήρχισε πάραυτα ο υπεράνθρωπος αγών.

Ο Νικοτσάρας πολεμά με τρία βιλαέτια
 Την Ζίχνα και τον Χάνδακα, το έρημο το Πράβι
Τρεις μέρες κάνει πόλεμο, τρεις μέρες και τρεις νύχταις
χωρίς ψωμί, χωρίς νερό, χωρίς ύπνο στο μάτι
χιόν’ έτρωγαν, χιόν’ έπιναν και τη φωτιά βαστούσαν.
Οι περί τον Νικοτσάραν επί τρεις ημέρας ηγωνίσθησαν καρτερικώτατα προς δεκαπέντε χιλιάδας εχθρούς και διά συνεχών εξόδων απεδίωκον και κατέφθειραν αυτούς ανηλεώς. 
Την τρίτην ημέραν του αγώνος, ιδών ο Νικοτσάρας την έλλειψιν πολεμοφοδίων, διέταξε τους συντρόφους, ίνα μόνον κατ’ επισήμων Τούρκων πυροβολώσι και διά συνεχών εξόδων με τα ξίφη κατακόπτωσιν αυτούς. ’Ήδη τρίτη νυξ εκάλυψε την αιμοσταγή πόλιν της Ζίχνας. 

Εν τούτοις τα πολεμοφόδια των ημιθέων ηρώων εξηντλήθησαν όλοτελώς, έβδομήκοντα δε περίπου εξ αυτών έπεσον επί του πεδίου της μάχης. Εις την διάθεσιν των ηρώων αγωνιστών έμειναν τώρα μόνον τα γιαταγάνια . . . αλλ’ ακριβώς εκείνα, διά των οποίων τετράκις διέσχισαν ήδη χιλιάδας βαρβάρων.
 Πέραν τούτου ανίσχυρος αποβαίνει ο κάλαμος να περιγράψη το δαιμόνιον μεγαλείον της σκηνής.

Α'
"Ενα πουλάκι ξέβγαινε ’πο μεσ’ από την Βέροια,
ράχη σε ράχη περπατει, λημέρι σε λημέρι!
 κι’ οι κλέφταις το έρώταγαν, κι’ οι κλέφταις το ρωτούσιν
πουλάκι, πόθεν ερχεσαι, και πόθε κατεβαίνεις;»
«’Από την Βέροια έρχομαι, στ’ Άγραφα κατεβαίνω.
Πάω να βρω τον Νικολό, να σμίξω τον Σταμάτη,
 ν’ ’πω τα χαιρετίσματα από τον Νικοτσάρα•
τρεις ’μέραις κάμνει πόλεμον, τρεις μέραις και τρεις νυχταις
πέρα στο Ξηρολείβαδο, στους πάγους και στα χιόνια».
 Άκούστε, παλληκάρια μου,.φωνάζ’ ο Νικοτσάρας,
 βάλτε τσελίκι στην καρδιά και σίδερα στα πόδια
 και πάρτε τα τουφέκια σας, βγάλτε και τα σπαθιά σας
 γιουρούσι για να κάμωμεν, να φθάσωμε στο Πράβι,
τον άλυσο να κόψωμε και πέρα να ριχθούμε,
ζερβιά μεριά τον ποταμό να πάρωμε, παιδιά μου,
να βρούμε τα Λαζόπουλα, τον καπετάν Λαμπράκη.
 Εύθύς γιουρούσι έκαμαν και ’φθασαν στο γεφύρι,
και με το δαμασκί σπαθί ο Νικοτσάρας κόφτει
 τον άλυσον του γεφυριού, κι’ έδιάβηκαν άντίκρυ.
Β'
«Νίκο μου, τι ζουρλάθηκες και πηρ’ ο Θεός το νού σου
Κι’ άφησες το . . . στο πατρικό σου σπήτι,
Καί περπατείς αρματολός και περπατείς και κλέφτης;»
 «Έσεις καλά το ξέρετε και Τούρκοι και Ρωμαίοι,
περσ’ ήμουνα στη Βουλγαριά, μάζωνα παλληκάρια
Καί φέτο μπήκα στο γιαλό και πάω με τα καράβια,
Τρία καράβια έ ίμαστε, τα τρι’ άράδ’ άράδα,
Τονα του το Λογάικο, τ’ άλλο του παπά Δήμου,
Το τρίτο το καλύτερο ήταν του Νικοτσάρα,
Το τ’ ειν’ ο άχός που γίνεται και ταραχή μεγάλη,
Μήνα βουβάλια σφάζονται, μήνα θεριά παλεύουν;
Μηδέ βουβάλια σφάζονται, μηδέ θεριά παλεύουν
ο Νικοτσάρας πολεμάει όλα τα βιλαέτια,
Τον μπέη από τα Τρίκερα, βεζύρ’ από ταίς Σέρραις.
 «Έγώμ’ ο Τσάρας ξακουστός, ο Τσάρας ξακουσμένος
Μένα με ξερ’ ο βασιλιάς, με ξέρουν βεζυράδες
Στο Πράβι κάνω πόλεμο, στο Πράβι πολεμάω.
Κι’ έπήγα κι’ άποκλείστηκα ψηλά σε μια ραχούλα, ’
Έρχετ’ άσκέρι δυνατό, ασκέρι άντρειωμένο.
Κάνω γιουρούσι μια φορά, γιουρούσι να βγω πέρα,
Κι’ αν βοηθήσ’ η Παναγιά να βγω σε σελαμέτι.
Τότε να μαθ’ ο βασιλιάς, να μάθη κι’ ο βεζύρης.
Έγώμ’ ο Τσάρας ξακουστός, ο Τσάρας ξακουσμένος
Τρέμουν η χώραις και χωριά, τρέμει το Σαλονίκι,
Τρέμει το μαύρο Σκόπελο, πουχει τους κλέφτες μέσα.
Γ'
Ο Νικοτσάρας πολεμάει με τρία βιλαέτια,
Την Ζίχνα και τον Χάνδακα, το έρημο το Πράβι.
Τρεις μέραις κάνει πόλεμο, τρεις μέραις και τρεις νύχταις
Χωρίς ψωμί, χωρίς νερό, χωρίς υπνο στο μάτι.
Χιόν’ έτρωγαν, χιόν’ επιναν και τη φωτιά βαστούσαν
Τα παλληκάρια φώναξε σταις τέσσαρες ο Νικος.
«’Ακουστέ παλληκάρια μου, λίγα κι άντρειωμένα,
Σίδερο βάλτε στην καρδιά και χάλκωμα στα στήθη.
Ϊ4 πόλεμος μας καρτερεί με τα σκυλιά τους Τούρκους
 Κι’ αν τους βροντήσωμε γερά το πήραμε το Πράβι.
Το δρόμο πήραν σύνταχα κι’ έφτασαν στο γιεφύρι
ο Νίκος με το δαμασκί την άλυσό του κόφτει.
Φεύγουν οι Τούρκοι σαν τραγιά, πίσω το Πράβι άφίνουν.
Δ'
Νικο μου, τι δεν φαίνεσαι τούτο το καλοκαίρι,
Να περπατής αρματολός, αρματολός και κλέφτης
Αφσες στον Βλαχοθόδωρο ψωμί το πατρικό σου;»
«Περυσ ήμουνα στη Βουλγαριά, μάζωνα παλληκάρια.
Τα μάζωξα, τα σύναξα, τάκαμα πεντακόσια•
Κι εφετος, μπήκα στο γιαλό, μπήκα να σεργιανίσω».
Τρία πουλάκια κάθουνταν, τα τρι’ άράδ’ άράδα.
Τβνα τηράει τον "Ολυμπο, τ’ άλλο την Άλασσόνα.
Το τρίτο το καλλίτερο του Πράβι το γιοφύρι.
Μυριολογούσε   κι’ έ λεγε, μυρολογάει  και λέει τον
Νικοτσάραν έ κλεισαν στού Πράβι το γιοφύρι.
Τρεις μεραις κάνει πόλεμο, τρεις μέραις και τρεις νύχταις
Χωρίς ψωμί, χωρίς νερό, χωρίς ύπνο στο μάτι
Τα παλληκάρια χούιαζε, τα παλληκάρια κράζει•
Σύρετε τα σπαθάκια σας και πάρτε τα στο χέρι,
Κι  εύθύς γιουρούσ’ να κάμωμε στού Πράβι το γιοφύρι.

Περί το μεσονύκτιον της τρίτης ημέρας της πολιορκίας άπαντες οι περί τον Νικοτσάραν ασπασθέντες αλλήλους εν πλήρει  σιγή εξήλθον των προμαχώνων και ως χείμαρρος ώρμησαν ξιφήρεις κατά του εχθρού, διασχίσαντες δε τας αναριθμήτους φάλαγγας αυτού, διηυθύνθησαν προς τον ποταμόν Άγγίσταν. 

Οι εκπλαγέντες βάρβαροι, πριν συνέλθωσιν εις εαυτούς, έντρομοι έβλεπαν τους ήρωας διευθυνομένους προς το Πράβι.
Το δρομολόγιον του Νικοτσάρα, ως είπομεν και άλλοτε, απέβλεπε [προς] τον Στρυμονικόν κόλπον και το περιπόθητον άσυλον εις τα ρωσσικά πλοία του Δ. Σενιάβιν, τα υποσχεθέντα υπ’ αυτού κατά την εν Τενέδω μυστικήν συνεννόησιν.
Φθάσας ο Νικοτσάρας εις τον ομώνυμον ποταμόν Πράβι (Πράουσταν)εύρε την γέφυραν αυτού πεφραγμένην δι’ αλυσοδέτου πυλώνος και φρουρουμένην υπό ισχυρού στρατιωτικού αποσπάσματος. 

Ταυτήν ο Νικοτσάρας ο ίδιος εξ εφόδου απέκοψε διά του ξίφους και, κατακρημνίσας ταυτήν εις τον ποταμόν, διηυθύνθη ως λέων προς το Πράβι. 
Περί την μεσημβρίαν οι αρματολοί, καταλαβόντες εξ εφόδου την αρκτώαν πύλην της κωμοπόλεως, εισήλθον θριαμβευτικώς εις ταυτήν, οχυρωθέντες εν σπουδή. 

Την δ’ επιούσαν περί το λυκαυγές διηυθύνθησαν άπαντες διά του Παγγαίου ορούς εις το παράλιον χωρίον Όρφανόν, κείμενον επί του Στρυμονικού κόλπου, εγγύς των εκβολών του ομωνύμου ποταμού, ενθα ήλπιζεν ο Νικοτσάρας να επιβιβασθη εις ρωσσικά πλοία . 

Μη ευρών όμως εκεί ούτε Ρώσσους, ούτε πλοία αυτών, απήλθε διά της παραθαλασσίας οδού εις την Χαλκιδικήν χερσόνησον, οικτείρων δικαίως την άστατον διαγωγήν των χθεσινών συμμάχων.
Τρία πουλάκια κάθουνταν στού Άθωνα τη ράχι
Τονα κυττάζ’ τον "Ολυμπο, τ’ άλλο προς την Χασάνδρα
Το τρίτο το καλλίτερο μοιρολογά και λέει
 Ο Νίκος τι να γίνηκε τούτο το καλοκαίρι,
Πούταν μπαιράκι στα βουνά και φλάμπουρό στους κάμπους
Πούταν και μεσ’ τη θάλασσα πύργος θεμελιωμένος
Μας είπαν πέρα πέρασε, πήγε κατά το Πράβι.
Κι’ άνοίγ’ μπαιράκια δώδεκα μεσ’ τη Βλαχιά να
πάγη πάει σιμά, πάει κοντά, σιμά κατά το Πράβι.
Πολλή μαυρίλα πλάκωσε, δέκα χιλιάδες Τούρκοι,
Καί κάνει ένα πόλεμο όλημερίς στον κάμπο
Σκοτώνει τους Αγαρηνούς πεζούρα και καβάλα
 Καί το βραδύ γιουρούστησαν με τα σπαθιά στα χέρια.
 Βρίσκουν ταίς πόρταις σφαλισταις κι’ άλυσο στο γεφύρι.
Την άλυσο κόψανε, ταις πόρταις έτσακίσαν,
Με τα σπαθιά τους έσχισαν, τους Τούρκους κι’ απεράσαν
Τότε ο Νίκος φώναξε, τα παλληκάρια κράζει
«Λεβέντες μου ανίκητοι, περήφανοι, σαίνια,
Καβούλι μη το κάμετε, οι Τούρκοι να μας πάρουν
’Η όλους να τους σφάξωμε η όλ’ ας σκοτωθούμε.
Πέντε μερούλαις πολεμούν και πέντε μερονύχτια
Δίχως ψωμί, χωρίς νερό, δίχως κανέν μεντάτι,
Στον 'Άθωνα γυρίσανε πενήντα δυο σύντροφοι
Οι πλειότεροι απέθαναν με το σπαθί στο χέρι.
Η κατά την Χαλκιδικήν χερσόνησον οδοιπορία του Νικοτσάρα κατέληξεν εν τη μονή των Ίβήρων, ένθα τυχόντες τιμητικής υποδοχής άπαντες οι περί τον Νικοτσάραν ήρωες, εκατόν ογδοήκοντα τον αριθμόν, επανήλθον δι’ εγχωρίων πλοίων εις Σκόπελον την 20ην 7/βρίου του 1807, μετά δίμηνον απουσίαν, απολέσαντες κατά την περίπυστον εκστρατείαν ταυτήν τριακοσίους εβδομήκοντα συντρόφους, καταπληγωμένων των πλείστων αλλ’ επιζησάντων, ιδιαιτέρως δε του ήρωος αρχηγού αυτών.
Η εν Σκοπέλω υποδοχή του Νικοτσάρα ήτο ανωτέρα πασης περιγραφής.
 Καθ’ όλον το διάστημα της διαμονής αυτού εν τη πόλει ταυτή ο άήττητος σταυραετός της ελευθερίας ήτο αντικείμενον του γενικού θαυμασμού. Πλήρης θαυμασμού προς τον ήρωα αυτός ο Ναπολέων ο Α', διά του κόμητος Ταλλεύράνδου, συνεχάρη τον Ξενοφώντα τούτον του 19ου αιώνος επί τω πρωτακούστω θριάμβω αυτού.
Η περίπυστος εκστρατεία του Νικοτσάρα εκόσμησε το το σώμα αυτού διά πολλών πληγών, εθτυχώς πασών ιάσιμων.
Άναγκασθείς να απέλθη εις εξοχήν τινα προς νοσηλείαν αυτών ο θαυμαστός ήρως αγρύπνως παρηκολούθει τον κατά ξηράν περιπετειώδη πόλεμον του Γενικού Άρχηγού Εύθυμίου Βλαχάβα, τακτικώς συνεννοούμενος μετ’ αυτού. 
Η κατά ξηράν επανάστασις είχεν εκπνεύσει και ο ακάματος στρατηλάτης απεφάσισε να μεταφέρη τον αγώνα εις την θάλασσαν. 

Το κέντρον της συνεννοήσεως απετέλουν ο Νικοτσάρας και ο πολυμήχανος Ιωάννης Σταθάς.

 Καταρτισθέντος του σχεδίου της ναυτικής ακστρατείας άπας ο καταδρομικός στολίσκος διηρέθη εις τρεις αυτοτελείς μοίρας, ων η πρώτη υπό την ναυαρχίαν του Στάθα, η δεύτερα υπό την ναυαρχίαν του Βλαχάβα και η τρίτη υπό την ναυαρχίαν του Νικοτσάρα.
Το γεγονός της τρίτης ταυτής εκστρατείας του 1808 υπήρξε ζώσα διαμάρτυρία του έλληνικού έθνους διά των επιλέκτων τέκνων αυτού Βλαχάβα και Νικοτσάρα κατά της πολιτείας της Ρωσσίας, εγκαταλειψάσης τον εθνικόν των Ελλήνων αγώνα διά της συνομολογήσεως της ειρήνης μετά της Τουρκίας τη μεσολαβήσει του Ναπολέοντος Α'. 

Ο δε αμεσώτερον παθών εκ ταυτής Νικοτσάρας κατέστη σχεδόν μανιακός κατά των Ρώσσων, μνήμων της ανάνδρου και άστοργου επιλησμοσύνης του πρώην συμμάχου αυτού Δημητρίου Σενιάβιν ναυάρχου, εγκαταλείψαντος τον ήρωα εν τη κρισίμω ώρα του αγώνος.
Ένεκα πάντων τούτων ο Νικοτσάρας, ευθύς άμα επουλώθησαν αι πληγαί αυτού, έδραμεν εις νέον άγώνα. Συσκεφθέντες ωρίμως οι τρεις μοίραρχοι ώρισαν την νήσον Σκιάθον ναύλοχον διά το εγγύτατον αυτής μετά των Σηπιάδων άκτών του Τισσαίου και Πηλίου εν περιπτώσει υποχωρήσεως αυτών. 
Μετά ταύτα  ο καταδρομικός στολίσκος ήρξατο των εχθροπραξιών αυτού, και η μεν μοίρα του Βλαχάβα ελεηλάτησε τα παράλια της Θεσσαλίας και Μακεδονίας, η δε του Νικοτσάρα τα παράλια της Χαλκιδικής, του δε Ίωάννου Σταθά επροχώρησε μέχρι των προθύρων της Θεσσαλονίκης.

Τα επακόλουθα της τρίτης εκστρατείας ταυτής είναι γνωστά καθώς και η διάλυσις του στολίσκου ένεκα της επεμβάσεως του τότε Οίκουμενικού Πατριάρχου Καλλινίκου του Έ , εξιστορούνται δε λεπτομερώς εν τη βιογραφία του Βλαχάβα.
Μετά την δολίαν σύλληψιν και εξόχως μάρτυρικόν θάνατον του Βλαχάβα, ο αιμοβόρος σατράπης της Ηπείρου, απαράμιλλος εν ταίς δολοπλοκίαις και κακουργήμασι, κατώρθωσε διά της αυτής άτιμου ενέδρας να πληγώση θανασίμως τον Νικοτσάραν, απέτυχεν όμως να τον συλλάβη διότι, πεσόντος του ήρωος, συνήφθη φοβερά μάχη περί της λήψεως του σώματος αυτού και μετά υπεράνθρωπον πάλην κατώρθωσαν οι πιστοί του Νικοτσάρα φίλοι να αποσύρωσι τον προσφιλή άρχηγόν αυτών και μεταφέρωσιν αυτόν προς νοσηλείαν εις Σκιάθον. 

Άτυχώς όμως τα πλειστα των τραυμάτων ήσαν καίρια και ο περίφημος ήρως μετ’ ολίγον εξέπνευσεν εις τας χείρας των φίλων συναγωνιστών αυτού, θρηνούμενος υφ’ ολοκλήρου του έθνους, ταφείς παρά την ίεράν μονήν του Εύαγγελισμού, ονομαζομένην ύπο των Σκιαθίων «Καινούργιο Μοναστήρι».
Εκ του δημώδους δίστιχου, ευμενώς παραχωρηθέντος ημίν ύπο του φιλοπάτριδος. κ. Άλεξ. Παπαδιαμάντη του Σκιαθίου, γνωρίζομεν λεπτομερώς την θέσιν του τάφου του ήρωος. 
Κι’ εκείνος που φοβέριζε και όλοι τον έτρεμα,
επήγαν και τον έθαψαν στου Λεχουνιού το ρεύμα.
Το ρεύμα του Λεχουνιού εκτείνεται παρά την μονήν του Ευαγγελισμού προς τα Β.Α. παράλια της Σκιάθου.

Ούτως ετελεύτησεν ο αήττητος Νικοτσάρας• 

η υπέροχος αυτή, μετά τον Βλαχάβα[ν], 
μορφή του αρματολικού κόσμου της νέας 'Ελλάδος,
 αφίσας τη φίλη Πατρίδι ανεξάντλητον κληρονομιάν διά των αθανάτων έργων αυτού. 
Τα πολεμικά κατορθώματα του Νικοτσάρα δικαίως καθιστώσιν αυτόν ανώτερον και αυτού του αρχαίου συναδέλφου αυτού Ξενοφώντος. 

'Η δε συνείδησις του Έθνους, ευγνωμόνως περισυλλέγουσα τας περγαμηνάς ταύτα ς των δικαιωμάτων αυτού επί του εδάφους των αλυτρώτων ελληνίδων χωρών, αφθόνως ποτισθέντος διά του ελληνικού αίματος, θέλει τηρήσει τα έργα αυτού, ως ιεράν παρακαταθήκην προς θαυμασμόν και διδαχήν των επερχομένων γενεών. 

Αι δε σκιαί του Πράβι και της Ζίχνας παρέχουσι την ωραιοτέραν ύλην εις την δρώσαν κοινωνίαν μέχρι της πραγματώσεως των εθνικών ονείρων.
Γεμάτος από όνειρα γλυκά και περασμένα,
Το δόλιο Πράβι διάβαινα με μάτια δακρυσμένα
Καί στο νεκρό και ήσυχο έκεινο το γεφύρι ’
Αναστημένο έβλεπα του Νίκου το τσαντήρι
Τον Νικοτσάραν εβλεπα, κρατούντα το μηλιόνι
Ζωσμένον δαμασκί σπαθί και φουστανέλλα χιόνι,
 Χρυσά τσαπράζια 'βρόνταγαν ’στα στήθια τα δροσάτα
 Καί στο ψιλό του το κορμί ανέμιζε φλοκάτα.
Το φάντασμα παραίτησε το ένδοξό του μνήμα,
Κι’ ήλθε θλιμμένο κι’ άφωνο με το γοργό του βήμα.
 ’Στη γέφυρα πλησίασε την άλυσο  να σπάση
και στη Μακεδονία του ξιφήρης ν’ άπεράση
 με μιας εξύπνησαν παντού Κασσάνδρα και Ρουμέλι
  και άρχισε την εκδρομήν τ αθάνατο τ άσκέρι . . .
'Ο έκ Μόσχας Ίω. Πετρώφ1849-1922
↧
↧

ΚΑΡΑΤΑΣΑΙΟΙ: Eλληνική Mακεδονική Oικογένεια Aρματολών.

March 16, 2015, 12:47 am
$
0
0


Ιωάννου Πετρώφ
ΤΟΥ ΕΚ ΜΟΣΧΑΣ ΦΙΛΕΛΛΗΝΟΣ
(οι φωτογραφίες  επιλογές Yauna)
Ιώννης Πετρώφ
(1849-1922)
  

ΠΕΡΙΔΟΞΟΣ ΚΛΕΦΤΟΥΡΙΑ
ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
ΒΙΟΓΡΑΦΙΑΙ 28 ΚΛΕΦΤΑΡΜΑΤΟΛΩΝ ΤΗΣ.

'Καρατασαίοι, μια ελληνική αρματολική οικογένεια της Μακεδονίας.'
Η οικογένεια των Καρατασαίων ανήκει εις μίαν των ενδοξοτάτων αρματολικών οικογενειών της Μακεδονίας. 

Ο ιδρυτής και θεμελιωτής της οικογενειακής δόξης υπήρξεν ο Αναστάσιος η κοινώς Τάσος Καρατάσος, ο επικληθείς γέρω Καρατάσος. 

Το σέμνωμα τούτο της κλεφτουριάς της Μακεδονίας εγεννήθη τω 1764, εν Δόβρα, κώμη της Βέροιας και ανετράφη εν Διχαλεύρη.

Έφηβος ων, ήρξατο τα μάλιστα διακρινόμενος επί ανδρεία και γενναιότητι. 

Η φήμη διατηρεί εισέτι ακμαίαν την ανάμνησιν περί της υπεροχής αυτού  κατά την εποχήν της μικράς ηλικίας κατά την δισκοβολίαν, τον δρόμον και το πήδημα, ιδίως δε εθαυμάζετο η σκοπευτική δεινότης του νεαρού Καρατάσου, ουδέποτε αστοχούντος του σκοπού και όταν ακόμη εσημάδευε τας λεπτεπιλέπτους κορυφάς των υψικαρήνων ελάτων.

Τα προσόντα ταύτα συνετέλεσαν εις την ταχείαν προαγωγήν αυτού.

Η Σφραγίδα του
Γέρου Καρατάσου
Ο περιώνυμος της εποχής εκείνης κλέφτης καπετάν Ρομφέης δικαίως, εκτιμών την έκτακτον ικανότητα του νεαρού Τάσου Καρατάσου, προσέλαβεν αυτόν εις το στρατόπεδον αυτού, ένθα ούτος απέκτησε μεγάλην πείραν, ετελειοποίησε θαυμασίως τας γνώσεις της πολεμικής τέχνης, αδιαλείπτως πολεμών τον κοινόν εχθρόν της Πατρίδος, παραπλεύρως του προσφιλούς διδασκάλου αυτού.

Ο επιβλητικός χαρακτήρ της δράσεως του Καρατάσου δεν εβράδυνε να αναγάγη αύτον εις το αναγνωρισθέν πλέον και υπό της Πύλης αξίωμα του αρματολικού καπετάνου των επαρχιών Βέροιας, Αξιού και Ναούσης, ενθα επί 30 όλα έτη ενόπλως επροστάτευε τους χριστιανούς, γενόμενος προάγγελος της ελευθερίας αυτών. 

Τω 1804 εξωλόθρευσε   τον στρατόν του Χασάν πασά, φονεύσας και τον ίδιον.
 Έκλεισε τα νικηφόρα όπλα αυτού συμμετέχων των αγώνων του φοβερού Βλαχάβα, προσελθών υπό  την σημαίαν αυτού  μετά του γηραιού διδασκαλου αυτού  Ρομφεη, όντος φίλου παλαιού του Βλαχάβα.

Κατά την εποχήν εκείνην (1806), ο Καρατάσος ήγε το 43ον έτος της ήλικίας. 
Είχεν ανάστημα μέτριον και ευρύνωτον, κεφαλήν στρογγύλην και μεγαλοκόμον, οφθαλμούς απαστράπτοντας, μέτωπον πλατύ, οφρύς δασείας και επί των βλεφάρων καταπιπτούσας ως παρωροφίδας, ρίνα εύθειαν, μύστακα δασύν και προς τα έξω τείνοντα, στόμα και χείλη ανάλογα, σιαγόνα μετρίαν, φωνήν αρρενωπήν και βροντώδη και χρώμα υπομέλαν.

Νεώτατος ων συνήψε γάμον μετά νέας έξοχου καλλονής, ονόματι Μαρίας, κόρης ιερέως της περιφερείας της Βέροιας.
 Η σύζυγος του Καρατάσου κατέστη περίδοξος εν τη ιστορία της νεωτέρας Ελλάδος διά τα γενναία αισθήματα αυτής προς την Πατρίδα, διά τον φρικαλέον μαρτυρικών τέλος του περιπετειώδους βίου αυτής.

Ο γέρω Καρατάσος απέκτησε πέντε (5) υίούς
Αναστάσιος Καρατάσος
(1764 - 1830)
 _____________________________________ ___|_______________________________________
|                                                                  |                                                         |                               |                                        |
• 1Ιωάννης  (Γιαννάκης)                   •2 Δημήτριος(Τσάμης)             •3 Κώστας     •4 Εξισλαμίσθη              •5 Εσφάγη
                                                                   |                                                                                          
                                                                 • Αναστάσιος(Ταγματάρχης)
 

 Εκ των πέντε τούτων υιών, οι πρώτοι τρεις ηκολούθησαν το στάδιον του πατρός αυτών, οι δε λοιποί δύο εν βρεφική ηλικία σκληρώς απεχωρίσθησαν των μητρικών αγκαλών.

Μένεα πνέων ο τοπάρχης της Βέροιας κατά του ήρωος Καρατάσου και πλειστάκις πεισθείς περί της αδυναμίας αυτού  ν’ αντιπαραταχθή κατ’ αύτού, ως ανήρ, προέβη εις άνανδρον εκδίκησιν κατά του ήρωος, συλλαβών διά των στρατιωτών αυτού  την σύζυγον του Καρατάσου Μαρίαν μετά των δύο ανηλίκων υιών αυτής. 

Οδηγηθείσης δε της ωραίας γυναικός δεμένης μετά των δύο μικρών τέκνων αυτής ενώπιον του τοπάρχου εν Βεροία, ο άθλιος καταδιώκτης, ιδών το κάλλος της ατυχούς ηρωίδος, ενεφλέχθη υπό κτηνώδους πάθους και, επ’ απειλή οικτρού θανάτου, επρότεινεν αυτή την εξωμοσίαν και το χαρέμιον, αλλ’ αυτή πιστώς προσηλωμένη εις τα Πάτρια μετά παρρησίας και περιφρονήσεως απέκρουσε τας αισχράς προτάσεις του τέρατος, όστις εν αρχή επεχείρησε να μετέλθη βίαν, αλλ’ η ετρόμητος γυνή εν τη εσχάτη στιγμή ταύτη, ανεδείχθη εφάμιλλος του συζύγου αυτής.

 Καίτοι δε δεμένη, αντέστη ερρωμένως κατά του ανάνδρου προσβολέως αυτής, όστις κατά την ποιητικήν αναπαράστασιν του φοβερού δράματος.

Μεσ’ τα μάτια την κυττάζει
Κι’ όλο αφρίζει και γελά
Λυσσασμένος την αγκαλιάζει
Να την ρίψη πολεμά
Αλλ’ η γενναία Μαριά,
Αντιστέκεται, παλεύει
 του δαγκάνει το κορμί,
Την Παρθένα ικετεύει
Να της σώση την τιμή.

Κατά την εσχάτην δε στιγμήν της απεγνωσμένης ταύτης πάλης, τη θεία εμπνεύσει, διά γενναίας αντιπροτάσεως, αφοπλίζει τον άθλιον διώκτην αυτής 

Λύσε, σκύλε το σχοινί μου,
του φωνάζει δυνατά
Γιά να μετρηθής μαζί μου
Εις τον Πλάστη μας μπροστά».

Επέρχεται τότε η φρικώδης σκηνή, σπαράττουσα πάσαν καρδίαν, καθ’ ην ο άνανδρος πασάς

Μανιωμένος τότε βάνει
Εις τα σκέλια το μωρό
Καί με μαύρο γιαταγάνι
Του χωρίζει το λαιμό . . .

Εις επίμετρον δε της μητρικής οδύνης της μάρτυρος τη προσταγή του τυράννου

Σ’ όλη αύτη τη μαύρη πάλη ’
Έλυσάν της τα σχοινιά
Καί της βάζουν το κεφάλι
Του μικρού στην άγκαλιά !...
Το κρατεί μη της πετάξη
Μοναχό στον ουρανό
Το κρατεί μη της τ αρπάξη
το φρικτώτερο θηριό . . .

Αλλ’ η ακατάβλητος γυνή εμμένει εις τα τίμια και πατριωτικά φρονήματα αυτής, θαυμασίως ρυθμίσασα την οδυνηράν θέσιν αυτής, ευθαρσώς απεκρίθη τω τυράννω.

Σφάχτο, σκύλε, του φωνάζει
ωσάν τ’ άλλο να σωθή,
—Όχι λέγει, δεν το σφάζω,
αυτό Τούρκος θα γενή . . .

Και τη προσταγή του πασά, δύο Άραβες αφήρπασαν το δεύτερον βρέφος εκ των αγκαλών της δυστύχου μητρος αυτού. 
 Μετά ταύτα έφθασεν η στιγμή του φρικώδους τέλους της λεοντοφήμου μητρός. Τη προσταγή του άνθρωπομόρφου τίγριδος η εθνομάρτυς παραδίδεται εις τον αποτρόπαιον θάνατον, όν ενθυμείται ποτέ η ιστορία.

Οι τζελάτηδες με γέλια
 τα βυζιά κατατρυπούν
Καί με τέσσαρα τσεγγέλια
 Στο πλατάνι την κρεμούν . . .

Ο τόπος της φοβέρας μαρτυρίας και ο απαίσιος πλάτανος της Βεροίας μένουσιν άχρι σήμερον εν τη μνήμη του λαού της Βεροίας.

Άλλ επανέλθωμεν εις τα κατά τον προκείμενον ήρωα. 

Η πλήξασα την καρδίαν αυτού ανεπανόρθωτος συμφορά μόνον μετέβαλε το πολεμικόν αυτού μένος εις λύσσαν εκδικήσεως κατά του τυράννου, δι’ ο ώρκίσθη  άδιάλειπτον μέχρις εξοντώσεως αγώνα κατά των Τούρκων. 

Η χαραυγή της πανελληνίου εξεγέρσεως του 1821 εύρε τον γέρω Καρατάσον συν τω ανδρείω υίώ αύτου Τσάμη επί κεφαλής ικανών προμάχων της ελευθερίας, εξησκημένων ήδη εις τα όπλα χάρις εις την ακατάβλητον περί τούτου ενέργειαν του ήρωος, προετοιμάσαντος τη φίλη Πατρίδι αρκετούς εμπειροπολεμους μαχητάς, ασκηθέντας   άριστα εν τω στρατοπέδω αυτού.

Ο αοίδιμος ανήρ καίτοι πεντηκοεξαέτης (κατά την έκρηξίν του ιερού αγώνος 1821) ανανεώνει ούτως ειπείν και μετά ζέσεως των καλλιτέρων χρόνων του αρματολικού αυτού  βίου, εις την φωνήν της ελευθερίας, ως φοίνιξ λαμβάνει νέαν ζωήν, ύψοι την σημαίαν του Σταυρού, συλλέγει τα εσκορπισμένα τέκνα της Πατρίδος, σχηματίζει στρατόν εκ τριών περίπου χιλιάδων ανδρών, 
θυσιάζει την κολοσσιαίαν  (διά την εποχήν εκείνην) περιουσίαν αυτού  εις τον βωμόν της Πατρίδος. 

ΤΟ ΕΘΝΙΚΟΝ ΛΑΒΑΡΟΝ ΤΗΣ ΝΑΟΥΣΗΣ (1822)
Απ’ αρχής του εθνικού αγώνος και μέχρι τέλους μένει ακατάβλητος, δεν φείδεται [της] ζωής, ούτε [των] τέκνων, ούτε [των] συγγενών διά την ελευθερίαν του έθνους• μετά συνέσεως συγκροτεί σειράν αιματηρών μαχών κατά των Τούρκων καθ’ όλην την Μακεδονίαν, νικών πολλάκις αυτούς, αλλ’ επί τέλους υποχωρεί θαυμασίως απέναντι τεσσαράκοντα χιλιάδων στρατού, οδηγουμένων υπό του εμπειροπολέμου Άβδούλ Άμπούτ πασά και οχυρούται εις την Νάουσαν, όπου ανθίσταται ηρωικώς εφ’ ίκανόν χρόνον, αλλά και κατά την εσχάτην στιγμήν του αγώνος, ότε εξηντλήθησαν τα τελευταία πολεμοφόδια αυτού, ουδόλως πτοείται, πεποιθώς εις το ξίφοςαυτού.
ΣΦΡΑΓΙΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗΣ
ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ
ΝΑΟΥΣΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ.

 Ο αναρίθμητος στρατός του σουλτάνου πανταχόθεν περικυκλοί τον ήρωα, 
το πύρ καταβιβρώσκει την δύσμοιρον Νάουσαν, 
το αίμα ρέει ποταμηδόν, 
αλλ’ ο Καρατάσος μάχεται ως λέων,
 λησμονών το παν πλην της φιλτάτης Πατρίδος του και
, διά λαμπρού παραδείγματος αυτού, 
εγκαινιάζει εμπράκτως την αρχήν, ην μόλις μετά ήμισυν αιώνα εσάλπισεν ο μέγας Βίκτωρ Ούγκώ  : 

«Υπάρχουσι περιστάσεις, καθ’ ας οφείλει να σιγή παν αίσθημα πλην του προς την κινδυνεύουσαν Πατρίδα».

 Πίπτουσι γενναίως μαχόμενοι πολλοί των συγγενών και οικείων αυτού, αποθνήσκουσι δε περί αυτόν εις την μάχην πολυάριθμα της Μακεδονίας παλληκάρια, δεν μένουσι πλησίον του ειμή οι δύο προσφιλείς υιοί αυτού, ο Τσάμης και ο Κώστας και ολίγοι άλλοι ανδρείοι. 

Τότε, και μόνον τότε, εδάκρυσεν ο ακατάβλητος γέρων, ως ο Πρίαμος εις την φρικώδη θέαν της πυρκαιάς της Τροίας και, βλέπων ανωφελή πάσαν περαιτέρω αντίστασιν, υποχωρεί διά πρώτην και τελευταίαν φοράν του πολεμικού αυτού  βίου.

Δύο χιλιάδες περίπου ανδρείοι τον παρακολουθούσι και μετ’ αυτών εκτελεί την θαυμασίαν εκείνην υποχώρησή, ήτις στρατηγικώς υπήρξεν έφάμιλλος μιας νίκης και υπενθυμίζει ημίν εν μικρογραφία την περίπυστον εκστρατείαν του Νικοτσάρα. 

Διερχόμενος την φίληνπατρίδα αυτού  Μακεδονίαν, διαβαίνει ποταμούς και όρη δύσβατα και πεδιάδας βριθούσας ισχυρών αποσπασμάτων του τουρκικού στρατού, παντού μαχόμενος, δίδων και λαμβάνων τον θάνατον, πάντοτε άντέχων γενναίως προς τους περικυκλώντας αυτόν πολεμίους, μάτην προσπαθούντας να κωλύσωσι την υποχώρησιν των ατρομήτων σταυραετών του φοβερού γέροντος. 

Δημήτριος ή Τσάμης Καρατάσος (1798-1861)
Ο προσφιλής αυτού Τσάμης κατά διαταγήν του πατρός αυτού οδηγεί την οπισθοφυλακήν, ενώ ο πολυμήχανος γέρων προπορεύεται διασχίζων ξιφήρης την Θεσσαλίαν με απόφασιν πανελλήνιον να δώση χείρα αρωγόν εις τους εν Μεσολογγίω πολιορκηθέντας αδελφούς. 

Εισερχόμενος όμως εις την Ήπειρον, συναντά έτερον τουρκικον στρατόν, μεθ’ ου συνάπτει σειράν μαχών (εις Κομπότι, Πλάκαν κτλ.) και τέλος φθάνει μετά των απηυδηκότων συμμαχητών αυτού εις το Μεσολόγγιον, ένθα συμπολεμεί μετά των συμπολιορκουμένων αδελφών του τον κοινόν εχθρόν του έθνους.

 Λυθείσης δε της πολιορκίας του Μεσολογγίου, ο Καρατάσος ως αστραπή εμφανίζεται εις Εύβοιαν, όπου μάχεται ηρωικώς και μεταβαίνει εις Θετταλομαγνησίαν. 

Εκείθεν βλέπομεν τον ηρωικόν γέροντα πέμποντα τον υιόν αυτού  Τσάμην εις το νησίον 'Αλατά, ένθα ο αντάξιος ούτος υιός μεγάλου πατρός καταστρέφει τετρακοσίους έχθρούς. 

Καθ’ όν χρόνον ο γέρων έπιτίθεται όρμητικώς κατά του υπερηφάνου στρατάρχου Άληοπασα, καταστρέφει και αυτόν και τον στρατόν του γενναίως, εκμηδενίζει τα άλλα τουρκικά αποσπάσματα, τα κατ’ αυτού  πεμφθέντα και κυριεύει τας σημαίας του εχθρού και τα άφθονα πολεμοφόδια αυτού. Ένώ δε εις την φήμην του θριάμβου του προσφιλούς υιού αυτού  Τσάμη ευφραίνεται και αγάλλεται ο γηραιός πατήρ, δοξάζων τον Ύψιστον ότι αφόβως δύναται τώρα ούτος να συνέχιση τον εθνικόν αγώνα αυτού, κατερχομένου τούτου εις τον'Αδην   και διότι καλώς εκδικείται ούτος την καταστροφήν της κοινής αυτών Πατρίδος Μακεδονίας, συνάμα και χαίρει βλέπων τον Τσάμην του διώκοντα τους τυράννους και κυριεύοντα σημαίας, συνθηκολογεί μετά του Κιουταχή και επιβάλλει αυτώ όρους σκληρούς, τούτ’ εστι να παραχώρηση την αρχηγίαν των όπλων των επαρχιών της Θεσσαλίας εις τον Μήτρον Μπασδέκην, τον Λιακόπουλον και Βελέντζαν και περιχαρής φθάνει εις την Σκιάθον, ένθα γενναίως αποκρούει την απόβασιν των πληρωμάτων του τουρκικού στόλου και σώζει την ειρημένην νήσον και όλας τας βορείους Σποράδας. 

Εν έτει 1824 και 1825 γενναίως και αποτελεσματικώς μάχεται κατά του υπερηφάνου Ίμβραήμ πασά, ματαιώνων τα ολέθρια σχέδια αυτού  κατά της Ύδρας. 

Επί τω ακούσματι της προθέσεως ταύτης του Ίμβραήμ πασά να καταλάβη το Νεόκαστρον, ο ακούραστος γέρων ως αστραπή εμφανίζεται προ της κινδυνευούσης πόλεως,
 παραπλεύρως έχων πάντοτε τον προσφιλή υιόν αυτού  Τσάμην. 
Άμφότεροι καταλαμβάνουσι την επικινδυνωδεστέραν θέσιν εις τα πεδία της περί ης ο λόγος πόλεως, πλησίον του στρατοπέδου του Ίμβραήμ και στρατοπεδεύει εις το μικρόν χωρίον Σχοινόλακκον , ένθα οχυρούται με τους περί αυτόν χιλίους πεντακοσίσους ανδρείους.
Ο σατράπης της Αίγυπτου μανιώδης επιπίπτει κατά των άλλων Ελλήνων και κατά του στρατοπέδου αυτού  εφορμών και δυστυχώς τους αποκρούει, στρεφόμενος ο βάρβαρος πανστρατιά κατά του Καρατάσου, θεωρών αυτόν ευάλωτον λάφυρον, περικυκλοί αυτόν πανταχόθεν.
 Οι άγριοι Άραβες επιχειρούσι δέκα επανειλημμένας εφόδους κατά των δυο εκ πλίνθων εκτισμένων οικιών του δοξασμένου χωρίου, ένθα εκλείσθησαν οι ανδρείοι Μακεδόνεςπερί τον ατρόμητον γέροντα αυτών, όστις θαυμασίως αποκρούει και τας δέκα λυσσαλέας εφόδους του αιγυπτιακού στρατού, επενεγκών αυτώ μεγάλην θραύσιν και τελείως καταισχύνας τους πολέμιους δια της καταδιώξεως αυτών έως του στρατοπέδου αυτών. 

Περί την δείλην εξέρχεται ξιφήρης μετά των ανδρείων αυτού, οίτινες συλλέγουσι τα εσκορπισμένα όπλα και πολεμοφόδια των βαρβαρών επί του πεδίου της νικηφόρου μάχης και αποστέλλει αυτά εις Ναύπλιον προς την τότε προσωρινήν Κυβέρνησιν της Ελλάδος ως πρώτον τρόπαιον της ελληνικής ανδρείας κατά των Αράβων.
Ως είδομεν ήδη εξ όλης της αφηγήσεως καθ’ όλας τας μάχας ο υιός του γερω Καρατάσου Τσάμης ίσταται παρά τω ενδόξω πατρί αυτού  μέτοχος και των κινδύνων και των θριάμβων αυτού.
Παρακολουθούντες την μετά ταύτα πορείαν του πολέμου, ασμένως βλέπομεν τον γέροντα πατέρα μετά του υιού αυτού  Τσάμη πολεμούντας καρτερικώς εις διάφορα άλλα μέρη της Ελλάδος και διαφυλάττοντας τας Σποράδας νήσους κατά των εν Καρύστω, Εύβοια, Θεσσαλία και Μακεδονίαεστρατοπεδευμένων εχθρών.
Το λάβαρο των Μακεδονικών δυνάμεων
της Ελληνικής Επανάστασης του 1821
Εν τούτοις η επανάστασις αύτη της Μακεδονίας, διατηρηθείσα καθ’ όλον το πρώτον έτος του 'Ιερού και πανελληνίου αγώνος και κατά τους πρώτους μήνας του επομένου έτους 1822 εις τα σπλάγχνα της τουρκικής αυτοκρατορίας, πλησίον της Θράκης, υπήρξεν ούτως ειπείν η εμπροσθοφυλακή των κατά την Πελοπόννησον και την λοιπήν Χέρσον Ελλάδα αγωνιζομένων Ελλήνων, απησχόλησε δε 60 περίπου χιλιάδας εμπειροπολέμων Τούρκων, εξ ων πολλούς έφθειρεν, εχορήγησε την ευκαιρίαν και άνεσιν τοις λοιποίς Έλλησι να καταστρέψωσι τας επιτοπίους φρουράς και τας κατά τόπους τουρκικάς δυνάμεις, να κυριεύσωσι φρούρια και πόλεις και ούτω να παγιώσωσι κατά το έφικτον τον έθνικον αγώνα.
Μετά την άφιξιν του Καποδιστρίου ως κυβερνήτου ο γέρω Καρατάσος διωρίσθη χιλίαρχος της έβδομης χιλιαρχίας και συνεξεστράτευσε και συνηγωνίσθη κατά τας τελευταίας μάχας του 1828 και 1829 μέχρι της ενδόξου συνθήκης της Πέτρας, ο δε υιός αυτού  Τσάμης υπήρξε και τότε ο δεξιός αυτού βραχίων. Λήξαντος του Ίερού αγώνος ο μέγας γέρων απεσύρθη εις Ναύπακτον, ίνα ησυχάση. Εκεί μετ’ ολίγον απέθανε και εκηδεύθη εντός του καθεδρικού ναού, αξιωθείς να ίδη στεφανωμένον τουλάχιστον εν μέρει τον πολύμοχθον αγώνα αυτού προς απελεύθερωσιν της Πατρίδος. Μίαν και μόνην κληρονομιάν αφήκε τω υίώ, και τοις απογόνοις του, τον άσβεστον πόθον του να συντελέσωσι τη θεία ευδοκία εις την απελεύθερωσιν των εναπομεινασών υπό τον ζυγόν ελληνικών χωρών και αποπεράτωσιν του μεγάλου έργου του 1821, όπερ ούτος και οι μεγαλόκαρδοι σύντροφοι αυτού, διά την χαλεπότητα των καιρών, κατέλιπον ημιτελές.
Καθ’ όσον άφορα τον αντάξιον υιόν του γέρω Καρατάσου Τσάμην,ούτος νέος ακόμη και άπειρος, μετά τον θάνατον του πατρός, ιδών ότι σκληρά πολιτική κατεδίκασε την ιδιαιτέραν πατρίδα αυτού Μακεδονίαν εις την δουλείαν των βαρβάρων, φλεγόμενος δε αείποτε υπό του θείου έρωτος προς την ελευθερίαν, εσχημάτισε την ιδέαν ότι εις τούτο πταίει ο αοίδιμος κυβερνήτης, ως ανεπαρκώς μεριμνήσας διά την δύσμοιρον Μακεδονίαν και ότι προύτίθετο να κυβερνήση την Ελλάδα ουχί κατά το σύνταγμα της Τροιζήνος, αφού κατήργησεν αύτο τω 1828 εν Αίγίνη.

 Η σφαλερά αύτη αντίληψις των πραγμάτων της Πατρίδος, εξήψε την ζωηράν φαντασίαν του νέου Καρατάσου και τον οδηγεί εις την ολισθηράν θέσιν του αντάρτου κατά της κυβερνήσεως.

Πρώτος ύψωσεν ο Τσάμης Καρατάσος την σημαίαν της ανταρσίας και πρώτος ετάχθη εις την φάλαγγα της σχηματισθείσης τότε αντιπολιτεύσεως.
Τα μετά ταύτα διαδραματισθέντα είναι γνωστά.

Άλλωστε, η λεπτομερής αφήγησις των τοιούτων συμβάντων εκ του βίου του προκειμένου ήρωος, άσχετος ούσα προς την άμεσον δρασιν αυτού  υπερ της φίλης Μακεδονίας, εκφεύγει του ημετέρου προγράμματος έφ’ ω και επανερχόμεθα εις την συνέχειαν της δράσεως του ήρωος εξ απόψεως εθνικής.
Επί δέκα και επέκεινα έτη συνεκράτει ο Τσάμης Καρατάσος το άλγος της πατριωτικής ψυχής αυτού  επί τη σκληρά αποκληρώσει της φιλτάτης αυτού  Μακεδονίας και τη εγκαταλείψει αυτής εις τον τουρκικόν ζυγόν• αλλά φύσει ευαίσθητος η ψυχή αυτού  προς παν αδικούμενον, ήναψε τέλος το ιερόν πυρ της φιλοπατρίας και ο ενθουσιώδης πατριώτης έδραμεν ίνα επαναστατήση την Μακεδονίαν.

Δυστυχώς το ευγενές διάβημά του τούτο απέτυχεν εν [τη] αρχή αυτού.

 Έκραγείσης συγχρόνως της εν Κρήτη επαναστάσεως, ο ατυχής ήρως ώρμησεν εις την μεγαλόνησον, 'ίνα συμμεθέξη του αγώνος εκείνου, αλλ’ εις μάτην.

Η επανάστασις αποτυγχάνει και ο Καρατάσος επανέρχεται περίλυπος, αντί αμοιβής δε των πατριωτικών αρετών αυτού  ευρίσκει καταδιωγμούς και φυλακίσεις.

Καί βελτιούται μεν επαισθητώς η ατομική θέσις του Καρατάσου, μετά την 3ην 7/βρίου, εκλεγέντος πληρεξουσίου της εθνικής συνελεύσεως.

Κατόπιν διορίζεται υπασπιστής του βασιλέως ’Όθωνος, εφελκύσας την αγάπην του άνακτος διά την σταθερότητα και την ειλικρίνειαν του χαρακτήρος αυτού. 

Αλλ΄ οι άνδρες του ηθικού αναστήματος του Καρατάσου, δεν αρκούνται εις την σφαίραν των οπλικών παρασκηνίων και ο ημέτερος ήρως μετά οκταετή υπηρεσίαν αποσύρεται των ανακτόρων, αναλαμβάνων νέαν θέσιν, την του νομοεπιθεωρητου Αρκαδίας, αλλά και εν αύτή δεν καθησυχάζει τον σάλον της γενναίας   ψυχής αυτού  ο προς την ιδιαιτέραν Πατρίδα έρως αυτού.
«Εν όσω η πατρίς μου Μακεδονία στενάζει 
υπό τον άτιμον ζυγόν των Αγαρηνών, 
τίποτε δεν δύναται να με ευφραίνη και με ευχαριστή. 
Η ιερά σκιά του πατρός μου συχνάκις με επιπλήττει κατ’ όναρ 
ότι είμαι παραβάτης του φρικτού και ιερού όρκου του 1821». 

Ταύτα έλεγε συνήθως ο απαρηγόρητος τουρκομάχος και εν τη τιμία συνειδήσει του ωνειροπόλει τα περασμένα χρόνια των μαχών και αγώνων κατά του τυράννου.
 Με αγωνίαν ψυχής ανέμενεν ο ανήρ να ανατείλη η ημέρα του νέου υπέρ ελευθερίας αγώνος.

Έφθασε τέλος η εποχή του κριμαικού πολέμου και ο Καρατάσος επιχειρεί την κινδυνωδεστάτην εκστρατείαν εις την προσφιλή αυτού  Μακεδονίαν.

Εν μέσω βαρυτάτου χειμώνος, με ελάχιστα μέσα, συλλέγει περί τους χιλίους ανδρείους, οπλίζει αυτούς κατά δύναμιν, παρασκευάζει μικρόν στολίσκον, επιδεξίως διαφεύγει την προσοχήν τοσούτων συμμαχικών αγγλογαλλικών και τουρκικών πλοίων και φθάνει εις την παραλίαν της Μακεδονίας. Αποβιβάζεται μετά των συναγωνιστών αυτού  επί της Χαλκιδικής χερσονήσου.

Ιερείς, καλόγηροι και πολίται πάσης κοινωνικής τάξεως και ηλικίας προσαγορεύουσιν αυτόν ως σωτήρα. Άποβάς εις την παραλίαν της Μακεδονίας ο Τσάμηςγενναίως προστάζει να πυρποληθή ο αποβιβάσας τον στρατόν αυτού  στολίσκος, ίνα αφοσιώση τους συναγωνιστάς αυτού  εις την νίκην η εις τον ευκλεή υπέρ της Πατρίδος θάνατον, καθισταμένης ούτω αδυνάτου της διά θαλάσσης επανόδου αυτών εις την Ελλάδα.

Θαρραλέος προβαίνει εις τα ενδότερα της Μακεδονίας, ως αστραπή επιπίπτει κατά της εν τω χωρίω Συκιά τουρκικής φρουράς εκ 200 ανδρών αρνηθέντων δε τούτων να παραδοθώσιν, εκπορθοί την θέσιν, παραδίδων τους πολιορκουμένους εχθρούς ολοκαύτωμα, διατρέχει ανά τα χωρία της Μακεδονίας, συνάπτει σειράν μαχών προς τους Τούρκους, διατρέχει τον έσχατον των κινδύνων και όμως διατηρείται επί 3 μήνας εν τω κέντρω της τουρκικής δυνάμεως παλαιών προς παντοδαπάς στερήσεις.
Ανίκανος η Τουρκία να τον εξώση του μακεδονικού εδάφους, επικαλείται την προς τούτο μεσολάβησιν των συμμάχων αυτής δυνάμεων Αγγλίας και Γαλλίας.

Και καθ’ ην ώραν ο Τσάμης μάχεται προς τους Αγαρηνούς εμφανίζονται τα συμμαχικά πλοία και αναγκάζουσι τον ατυχή τουρκολέτορα να κόψη το γλυκύτατον εκείνο στάδιον της ζωής αυτού  και να επιστρέψη εις την Ελλάδα.

Μόλις επανήλθεν εις την ελευθέραν γωνίαν της ελληνικής Πατρίδος γίνεται αντικείμενον διαφόρων άδικων πολιτικών καταδιωγμών.
Αλλ’ η μεγάλη ψυχή του ανδρός έμεινεν ακλόνητος 
διότι ούτος ανέπνεε και έζη
 μόνον διά την ατυχή Μακεδονίαν του ! . 

Εν τω μεταξύ, μαθών τα του εξισλαμισθέντος έδελφού του εν Αίγύπτω, μετέβη εκεί προς αναζήτησιν αυτού, περί ου έγένετο μνεία.
Έπανακάμψας εξ Αίγύπτου τω 1858 έσπευσε να λάβη μέρος εις τον υπέρ απελευθερώσεως της Ιταλίας αγώνα, στρατολογών τους συμμαχητάς. Κατηγορηθείς όμως επί τούτω εφυλακίσθη αδίκως επί πολλούς μήνας.
 Το αγλαόν τέκνον της αγνής ελευθερίας εφλέγετο υπό  του διακαούς πόθου να συμπολεμήση υπέρ της έλευθερίας της αδελφής Ιταλίας.
Έφρόνει ιπποτικώτατα, ως Καρατάσος, ότι οι εχθροί αυτού  θέλουσι παραιτηθή  της καταδιώξεως αυτού εάν παρητείτο   ούτος του βαθμού του συνταγματάρχου, όν εφερε.
Καί αμ’ έπος αμ’ έργον. 
Εφαρμόζει εφ’ έαυτού  την μεγάλην αλήθειαν του Χριστιανισμού, «όστις ταπεινούται χάριν σκοπού ευγενούς και ίερού, δεν εκπίπτει της θέσεως αυτού οίοιδήποτε  και αν είναι οι εξευτελισμοί εις ούς υποβάλλεται».

«Λάβατε, λέγει ευθαρσώς ο ήρως προς τους εχθρούς αυτού, τον βαθμόν, όν μοι εδώσατε !
 Ούδεμίαν πλέον υποχρέωσιν έχω προς υμάς ! 
Ως απλούς πολίτης υπάγω να τιμήσω το ελληνικόν όνομα, 
αγωνιζόμενος υπέρ της ελευθερίας αδελφικού λαού» και μεταβαίνει εις Ιταλίαν. 

Άτυχώς όμως έφθασε μόνον περί το τέλος της πολιορκίας της Γαέτας'κατ’ ακολουθίαν ουδέν άλλο κατώρθωσεν είμή να ίδη μετ’ εύχαριστήσεως εκπνέουσαν την αποτρόπαιον βουρβωνικήν τυραννίαν .
Μετά τινάς μήνας, της εν Ιταλία διαμονής, μεταβαίνει ο ήρως εις Γαλλίαν και Αγγλίαν ως απόστολος των υποδουλωμένων λαών της Τουρκίας.

 Οι ομογενείς, μικροί και μεγάλοι πάσης κοινωνικής τάξεως ως και επίσημοι ξένοι, υποδέχονται ενθουσιωδώς τον ατρόμητον αγωνιστήν της ελευθερίας.

 Παντού ομιλεί, συνηγορεί, παντού προσπαθεί να πραγματοποιήση το χρυσούν όνειρον της τρικυμιώδους ζωής αυτού, την απελευθέρωσιν της πατρίδος αυτού  Μακεδονίας.

Εν Αγγλία διαμένων ακούει την κλαγγήν των τυραννοκτόνων όπλων των επαναστατησάντων κατά της τυραννίας ομόρων της Μακεδονίας σλαβικών λαών και σπεύδει εις Όδησσόν, ένθα πρώτος των Ελλήνων μετά 40 έτη τελεί αρχιερατικόν μνημόσυνον ύπέρ του πρωταθλητού και εθνομάρτυρος της ελληνικής ανεξαρτησίας Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε', κατασπαζόμενος εν συγκινήσει τον ιερόν αυτού τάφον, ωσάν [να] προησθάνετο ότι εντός ολίγου έμελλε και αυτός να τον ακολουθήση εις την αιωνίαν ζωήν. Άνακουφισθείς ψυχικώς όρμαται εις Σερβίαν, σκοπόν έχων εκείθεν να πετάξη και αύθις ως άετός εις την προσφιλή αυτού  Μακεδονίαν, ινα εκεί ύψώση την περιπόθητον της ελευθερίας σημαίαν.

 Άτυχώς όμως φθάσας εις Βελιγράδιον απέθανε πενέστατος και ετάφη τη συνεισφορά των αύτόθι ομογενών. Συγκινητικώτατος υπήρξεν ο αποχαιρετισμός του ήρωος μετά του υιού αυτού Αναστασίου (νυν ταγματάρχου του πεζικού):
 «Αποθνήσκω, υιέ μου, επί της κλίνης, 
ενώ ηυχόμην αείποτε να πέσω επί του πεδίου της μάχης. 
Ναί, αποθνήσκω πριν η ίδω την γενέτειράν μου Μακεδονίαν ελευθέραν, 
 υπέρ ης και οι προπάτορές μας και ο πάππος σου και εγώ ηγωνίσθημεν.
 Σοί κληροδοτώ το αυτό της φιλοπατρίας αίσθημα.
 Άφες τα οστά μου πλησίον ηρώων,
 πλησίον του Ρήγα του Φεραίου'άπελθε συ εις [την] Ελλάδα, 
παρηγόρησον την τεθλιμμένην μητέρα σου, 
γενού πατήρ εις τους ανηλίκους αδελφούς σου, 
πρόσφερε τον τελευταίον ασπασμόν εις τους φίλους μου και, 
ενόσω η πατρίς μας είναι δούλη, μη μετακινήσης εντεύθεν την κόνιν μου.
Όταν δε η πατρίς μας Μακεδονία ανακτήση την ελευθερίαν της, τότε, 
εκπληρών ιερόν καθήκον, 
μετακόμισον  τα οστά μου και τα οστά του εν Ναυπάκτω τεθαμμένου πάππου σου 
και εναπόθεσον αυτά εις τον κοινόν τάφον των προγόνων μας».

Και εξέπνευσεν . . .
Θραύεται πας κάλαμος πειρώμενος να προσθέση έστω και ολίγά τινα προ τοιούτου ύψους ιδεών, έργων και αισθημάτων
Άπέθανες, τετιμημένε Τσάμη,
εφαρμόσας διά του βίου σου το μέγα και αλάνθαστον ρητόν,

«ο ασφαλέστερος ημών συνήγορος είναι η αξία μας».

↧

Εκκλησία και Μακεδονικός Αγώνας. Το Μακεδονικό πριν από τον Μακεδονικό Αγώνα

March 20, 2015, 2:27 am
$
0
0
Παύλος Μελάς,
έργο Θεοφίλου.
Ομιλία του Αρχιεπισκόπου Αθηνών (Χριστοδούλου)
εις Ημερίδα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος
 με την ευκαιρία των 100 χρόνων
από τον ηρωικό θάνατο του Παύλου Μελά
18/10/2004
Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος
(17.1.1939-28.1.2008)

Εύλογα η Εκκλησία της Ελλάδος συμμετέχει ενεργότατα στις ενδεδειγμένες εκδηλώσεις μνήμης, τιμής και ευγνωμοσύνης προς τους Μακεδονομάχους όλων των περιόδων.

 Ομολογουμένως η διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα δεν εξαντλείται στην τετραετία 1904 – 1908. Η εκκίνηση του ταυτίζεται με τις αρχές του Ανατολικού Ζητήματος.

 Η δε Ορθοδοξία τον είχε τέλεια συλλάβει σε χρόνους σκοτεινούς.

Η δε Ορθοδοξία τον είχε τέλεια συλλάβει σε χρόνους σκοτεινούς.
 Συγκεκριμένα ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Μελέτιος Πηγάς ο Α΄διακήρυσσε στεντόρεια στους υποδούλους ομογενείς του:
Μέγας Αλέξανδρος.

«Εσείς είσθε το γένος εκείνο το περιφρονημένον των ρωμαίων, το οποίον εκυρίευσεν όλην την οικουμένην με την δύναμιν των αρμάτων. 
 Η πρώτη μοναρχία των Περσών μετετέθη εις Αιγυπτίους,
 από τους Αιγυπτίους εις Μακεδόνας, 
οι οποίοι ήσαν Έλληνες, 
το γνήσιον γένος σας. 
Από εκείνους δε εις τους Ρωμαίους, από τους οποίους εσείς και κρατάτε και λέγεσθε.
 Εσείς είσθε εκείνοι, των οποίων οι πατέρες εφώτισαν την οικουμένην, την ορθοδοξίαν της Χριστού πίστεως.
 Τα λείψανα είσθε εσείς της βασιλείας των Ρωμαίων, εσείς τα λείψανα της ορθοδοξίας».


Προφητικά προϊδεάζει πράγματι τους πιστούς ο επιφανής Μελέτιος Πηγάς για την Ορθοδοξία και την Ελληνικότητα της Μακεδονίας, την οποία επί αιώνες καταπατούσαν αλλογενείς και αλλόθρησκοι, συνάμα δε αδιάλειπτα εποφθαλμιούσαν τσάροι και αυτοκράτορες, Μεγάλες λεγόμενες Δυνάμεις, καθώς και νεοφανείς διεκδικητές, Ρουμάνοι και Βούλγαροι. Το δε περιεργότερο είναι ότι αξιώσεις προβάλλουν και στερούμενοι εθνικής συνειδήσεως και στοιχειώδους κρατικής υποστάσεως, όπως «οι αυστροκίνητοι και ιταλοκίνητοι πλεονάζοντες εκ των Αλβανών μουσουλμάνοι, ως και οι μειοψηφούντες περί την Σκόδραν Αλβανοί Χριστιανοί της Δυτικής Εκκλησίας».

Στο τελευταίο η διεύρυνση συμπεριλαμβάνει και τους Βλαχοφώνους, αν και αισθητότατα διακρίνονται για την ελληνική συνείδηση, το υψηλότερο επίπεδο ζωής, τις εκπληκτικές επιδόσεις στο εμπόριο, στις τέχνες, στα γράμματα, στις επιστήμες και θεωρούνται ως οι πρώτοι χριστιανοί της Ευρώπης, της Μακεδονίας, από τους χρόνους του Αποστόλου Παύλου, όπως Γάλλος πανεπιστημιακός καθηγητής, μάλιστα καθολικός, διατείνεται.

Εν τούτοις το τάγμα των Λαζαριστών στη Θεσσαλονίκη, αν και θρησκευτική γαλλική αποστολή, πάντοτε αναφανδόν στην υπηρεσία της πολιτικής της Γαλλίας στο Μοναστήρι επί ηγουμενίας του αββά Faverial αναπτύσσει διαδοχικά διασυνδέσεις με τους εκπροσώπους της παντοδύναμης Αυστροουγγαρίας και όργανα της κρατικά αρτιπαγούς Ρουμανίας, η οποία εξελίχθηκε επικινδυνωδέστερη για τον Ελληνισμό, μολονότι του οφείλει την εθνωνυμία και τη γλώσσα.

Έχοντας αδιανόητη δυνατότητα διαθέσεως δελεασττικών κονδυλίων για φιλοδωρήματα και χρησιμοποιώντας αδίστακτα πληρωμένα όργανα, η Ρουμανία ενωρίτατα επέτυχε να

 «διαφθείρη εις άκρον τον αρχιερέα Γεννάδιον [μητροπολίτην Γρεβενων], δι’αμοιβής 5000 φλωρίων και ούτω απέστειλεν αυτόν εις περιοδείαν κατά την επαρχίαν του προς υποστήριξιν του Ρουμανισμού, όπερ και εγένετο. Κατόπιν πάλιν εις αμοιβήν των κόπων του αρχιερέως και των υπηρεσιών προς τον Ρουμανισμόν, τω απεστάλη και αδαμαντοκόλλητος ταμβακοθήκη, ήν κατέσχε το Πατριαρχείον, ως και την αλληλογραφίαν του.

Είτα δε μεγάλης αξίας Σταυρόν του στήθους, τον οποίον ο Αρχιερεύς εκείνος μεγαλαυχών δια τας εθνικάς προδοσίας του εφόρει καθ’άπασας τας επισήμους εορτάς, και τον οποίον μετά τον θάνατον του απέστειλον εις τα Πατριαρχεία.

 Συνεννοηθείς μετά του ρηθέντος Αρχιερέως κατά το αυτό έτος 1870 ο Απ. Μαργαρίτης [το παμμέγιστο και πανούργο όργανο της ρουμανικής προπαγάνδας], ίνα εισαγάγη και εις τα εν Γρεβενοίς ελληνικά σχολεία ως υποχρεωτικήν την Ρουμανικήν γλώσσαν, συνεφωνήθη ως διδάσκαλος της Γαλλικής, Ελληνικής και Ρουμανικής, καθήμενος και τρεφόμενος εν τη Μητροπόλει, τον οποίον οι τότε διδάσκαλοι δεν παρεδέχθησαν και απέβαλον της σχολής,…». 

Την πληροφορία ανευρίσκει στα Αρχεία του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδος η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ελευθερία Ι. Νικολαίδου και την καταχωρίζει στον Α΄τόμο της σχετικά πρόσφατης συγγραφής της, την οποία επιγράφει Η ρουμανική προπαγάνδα στο βιλαέτι Ιωαννίνων και στα βλαχόφωνα χωριά της Πίνδου ( μέσα 19ου αι. – 1900 ).

Άλλος μητροπολίτης, ο από Δεβρών και Βελισσού Άνθιμος «αποσκίρτησε φανερά από τον ελληνισμό και την ορθοδοξία και έγινε τυφλό όργανο της Ρουμανικής ανθελληνικής προπαγάνδας.

Έγινε αρχιερέας των Ρουμάνων και ανέλαβε τη Ρουμανική Εξαρχία στην Κωνσταντινούπολη με μισθό 40 χρυσά εικοσόφραγκα το μήνα.

Οι Ρουμάνοι του πρόσφεραν όλες τις ανέσεις (του παραχώρησαν ακόμα και πολυτελέστατη οικία), αλλά γνωρίζοντας τον άστατο χαρακτήρα του, έβαλαν φρουρούς να τον παρακολουθούν μη τυχον ξαναρχίσει συνεννοήσεις και επαφές με το Ελληνορθόδοξο στοιχείο.

 Για να δικαιολογήσουν την παρουσία των φρουρών προφασίστηκαν ότι το κάνουν για την ασφάλεια του.
Η παρακολούθηση όμως ήταν τόσο οφθαλμοφανής και προκλητική, ώστε έκανε τον Άνθιμο να αγανακτήσει και να καταληφθεί από τύψεις και από αισθήματα ενοχής και μεταμέλειας.

Πικρά μετανοιωμένος πήγε στο Πατριαρχείο και ζήτησε γονατιστός συγχώρηση από τον Πατριάρχη.

Ο Πατριάρχης του έδωσε άφεση αμαρτιών και του πρόσφερε αρκετή οικονομική ενίσχυση για να μπορεί να ζήσει με αξιοπρέπεια.
Οι τύψεις όμως τον κατέτρωγαν και το Σεπτέμβριο του 1904 πέθανε περιφρονημένος από κάθε πλευρά».

Κατά την καθηγήτρια Νικολαίδου, «Υποψήφιος έξαρχος των Κουτσοβλάχων ήταν κι ο μητροπολίτης Δυρραχίου Βησσαρίων (1867 – 1899 ), με πολύ ισχυρότερη επιρροή στους κύκλους των Πατριαρχείων και την τουρκική κυβέρνηση, απ’ότι ο Άνθιμος..».

 Σε προγενέστερο σύγγραμά της, επιγραφόμενο «Ξένες προπαγάνδες και εθνική αλβανική κίνηση στις μητοπολιτικές επαρχίες Δυρραχίου και Βελεγράδων κατά τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα» καταχωρίζει και μαρτυρίες:

 « Ο Πρόξενος Μοναστηρίου, από την πολύωρη συνομιλία που είχε με το Βησσαρίωνα κατά τη μετάβαση του τελευταίου στο Μοναστήρι το 1896, είχε πειστή απόλυτα ότι αφεύκτως προσεφέρθη να υπηρετήση την Ρουμανικήν προπαγάνδαν και ότι κακά βούλευεται ευμενώς διακείμενος προς τους Ρουμάνους αναμενόταν η επίσημη προσχώρηση του Βησσαρίωνα στη Ρουμανική προπαγάνδα και η ανακήρυξή του με τη συνδρομή των Τούρκων σε έξαρχο των ανά την Μακεδονίαν Ήπειρον και την Αλβανίαν ρουμουνιζόντων, με πρόθεση να διορίσει παντού επιτρόπους..».

Αν και ο Δυρραχίου διέψευδε και δήθεν αγανακτούσε για όσα διέπραξε ο Άνθιμος, η φιλορουμανίζουσα στάση του και οι συνεννοήσεις του με τη ρουμανική προπαγάνδα διαπιστώθηκαν και από τους μητροπολίτες Μοναστηρίου, Καστοριάς και Κορυτσάς, ώστε να μετριάζονται οι επιφυλάξεις για υπερβάλλοντα ζήλο των διπλωματών, των προξένων, κατά των οποίων άλλως τε αντίστοιχες αποκαλύψεις, συνήθως για χρηματισμό ή παράβλεψη γενικά των εθνικών δικαίων, υποτονθορύζονταν επίσης.

Ως προς τον χώρο της Β Α Βαλκανικής η επιστημονική συγκομιδή των ημερών μας διαθέτει ήδη αδιάσειστες αποδείξεις διαρκούς και δυναμικής παρουσίας Ελλήνων.

 Πόσοι δε και ποίοι ήσαν αρχικά οι Βούλγαροι, αποκαλύπτει από το βήμα της Ακαδημίας Αθηνών ενώπιον του πρέσβεως της Βουλγαρίας στην ελληνική πρωτεύουσα N. Todorov ο ακαδημαικός Διονύσιος Α. Ζακυθηνός, αναπτύσσοντας το θέμα
 « Οι Βούλγαροι από του εξελληνισμού εις τον εκσλαβισμόν».
 Κυρίως τονίζει:

« Η θεωρία, η δεχομένη ότι οι Βούλγαροι ήσαν γηγενείςκαι κατώκουν από αιώνων εις την χερσόνησον του Αίμου,στερείται επιστημονικής βάσεως…
 Ο έπηλυς Βουλγαρικός λαός έφερεν εις την πενιχράν αποσκευήν του περιωρισμένον αριθμόν Πρωτοβουλγαρικών λέξεων Τουρκικής προελεύσεως…, 
τας οποίας εχάραξε δια γραμμάτων του Ελληνικού αλφαβήτου. 
Επί διακόσια και πεντήκοντα έτη το Βουλγαρικό κράτος εχρησιμοποίει την Ελληνικήν, 
εφθέγγετο ελληνιστί. 
Εφθέγγετο ελληνιστί και όταν ήθελε να πολεμήσει τους Έλληνας. 
Ότε δε βραδύτερον ενεκολπώθη μίαν άλλην γλώσσαν, αυτή η γλώσα δεν ήτο η ιδική του…
Εκτός ευαρίθμων επιγραφών, αι οποίαι εγράφησαν βουλγαριστί δι’Ελληνικών γραμμάτων, τα λοιπά ευρήματα έχουν γραφή εις δημώδη Ελληνικήν γλώσσαν…».

 Αυτά πολύ ενωρίτερα, το 1966, κατά το πρώτο διεθνές συνέδριο σπουδών Ν Α Ευρώπης, είχε ανακοινώσει στην πρωτεύουσα της Βουλγαρίας ενώπιον ειδικών επιστημόνων πολλών χωρών.

Αναφερόμενος ο Ζακυνθηνός στις πρωτοβουλγαρικές επιγραφέςκαι σε σπάνια επιγραφικά κείμενα, γραμμένα στην πρωτοβουλγαρική γλώσσα με γραφή ελληνική, διακήρυξε:

 «έχουν γραφή από Έλληνες, Έλληνες αυτόχθονες, πρόσφυγες ή αιχμαλώτους, Έλληνες εντοπίους…»

Όμως η Βουλγαρία της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου 1878, δημιούργημα των εργαστηρίων της τσαρικής επεκτατικής πολιτικής, επιλέχθηκε για την ανατροπή της έως τότε εθνολογικής και δημογραφικής καταστάσεως της περιοχής, σαφέστερα δε για την παραλλαγή προγενεστέρων και ιδίως πολιτισμικά ανωτέρων πληθυσμών.

Σε μία ημέρα αναδύθηκε ως χώρα, 
της οποίας οι κάτοικοι αριθμούσαν 4.500.000, 
ενώ Βούλγαροι ήσαν μόλις 600.000.
Χάρτης Συνθήκης Αγ. Στεφάνου.

 Οι υπόλοιποι, πολυαριθμότεροι, αποτελούσαν κράμα εξισλαμισμένων, ΄΄Τούρκων΄΄, Ελλήνων κ.α. 

Σχετικά με τους ΄΄Τούρκους΄΄, ο Ελβετός ανθρωπολόγος και εθνολόγος Eugene Pittard διευκρινίζει ότι, υπ’αυτήν τη λέξη, βρίσκονται εντόπιοι βαλκανικοί πληθισμοί εξισλαμισμένοι από ποικίλα αίτια.

Τα ίδια σχεδόν υποστηρίζουν και οι σύγχρονοί μας τουρκολόγοι B. J. Slot και N. Beldiceanu.

Για την επίτευξη του εκβουλγαρισμού καταρτίζονται ποικίλα, καατά περιπτώσεις, και πολλαπλά προγράμματα ΄΄διαφωτίσεως΄΄. Μάλιστα επιστρατεύονται – με το αζημίωτο – και ξένοι ειδικοί, όπως ο G. Weigand, ο οποίος και στην ώριμη ηλικία, όταν πλέον και ο ίδιος δεν δεχόταν τη γλώσσα ως μοναδικό κριτήριο εθνότητας, συνέχιζε την άσκηση προπαγάνδας. 
 
Το ειδικό δημοσίευμά του, κατά τον ακαδημαικό και καθηγητή της Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Γεώργιο Χατζιδάκι, «είναι προπαγανδιστικόν και παντάπασιν ανάξιον πίστεως»,
ο δε συγγραφέας του «κατάλληλον όργανον της Βουλγαρικής προπαγάνδας», ενώ ο Νοτάρης τον χαρακτηρίζει σκληρότερα: «τυφλό όργανο του Βουλγαρικού σωβινισμού».

Εξ ίσου ΄΄επιστημονικές΄΄ υπηρεσίες παράλληλα προσφέρει ο Weigand και στη Ρουμανία, όπου οι χρηματοδοτήσεις του από ρουμανικές κυβερνήσεις καταντούν κοινό μυστικό, αφού δημοσιεύονται και στις ρουμανικές εγκυκλοπαίδειες.

 Δεν παραμελεί και τις επικοινωνίες του με τους Λαζαριστές.

 Μικρή περικοπή από σύγγραμμά του πείθει αρκετά:

«Συζητώντας με τον ηλικιωμένο ιερέα [τον αββά Faverial], που μένει εδώ και πολλά χρόνια στο Μοναστήρι και που νοιάζεται πάρα πολύ για την υποστήριξη του ρουμανικού σχολείου, πέρασε πολύ γρήγορα ο χρόνος. 
Με ιδιαίτερη εμπάθεια μιλούσε για τους ΄΄mauditsGrecs΄΄ (καταραμένους Έλληνες), που οι Λαζαριστές είναι οι αδιόρθωτοι αντίπαλοί τους, όσο και να ξετρελλαίνεται ο γαλλικός λαός για την Ελλάδα».

 Πάντως καθιστά ολοφάνερο τον αχαλίνωτο θρησκευτικό φανατισμό του καθολικού κληρικού, Γάλλου, αντιπαραβάλλοντάς τον με τον έντονο φιλελληνισμό του γαλλικού λαού.

Οι Λαζαριστές δεν είχαν μείνει αδρανείς και στην απόπειρα επεκτάσεως της Ουνίας  στη Θεσσαλονίκη. 

Έσπευσαν στη Δύση για τη διενέργεια εράνων, που θα εκάλυπταν τα έξοδα ανεγέρσεως ουνιτικού ναού, του οποίου η άδεια οικοδομής εκδόθηκε με τη μεγαλύτερη δυνατή σπουδή.

Αλλά η διαδικασία ολοκληρώσεως σταμάτησε.
Διότι είχε προσκρούσει στην απουσία του αναγκαίου αριθμού νεοφωτίστων, οι οποίοι έπρεπε να ανέρχονται τουλάχιστον στους είκοσι πέντε.
Η αποτυχία οπωσδήποτε υποδηλώνει και την αξιοθαύμαστη διαίσθηση του ορθοδόξου πληρώματος της Μακεδονίας στα τεκταινόμενα, ώστε να μη επηρεάζεται αποθαρρυντικά και από καταπτώσεις ιεραρχών, οι οποίες μόνον ως αξιολύπητες εξαιρέσεις σημειώνονται.

 Ασφαλώς υπερτερούν όσοι ίστανται στο ύψος της ιερωσύνης.

Αυτοί συνέβαλαν αποφασιστικά στην απελευθέρωση της Θεσσαλίας και της ενώσεώς της με τη Μητέρα Ελλάδα του Δομοκού, παρά τις παντοίες δολοπλοκίες της προπαγάνδας.

 Η φωτισμένη παρουσία του Δωροθέου Σχολαρίου υπήρξε σωστική.
Μετά μια πολύχρονη και επώδυνη εμπειρία από τους αγώνες του στη βόρεια Θράκη,

 «αναδείχθηκε ένας από τους κυριότερους εμψυχωτές της εκπαιδευτικής κίνησης στη Θεσσαλία κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, προσφέροντας μάλιστα σχεδόν όλη την περιουσία του για την ανέγερση σχολείων. 
Με την πεποίθηση ότι μόνον η μόρφωση κάνει τον άνθρωπο αντάξιο του υψηλού προορισμού, όπου τον έχει τάξει ο Θεός, επεξέτεινε την ανάγκη της εκπαίδευσης και στα κορίτσια και ιδιαίτερα στον κλήρο... 
Μεγάλη επίσης σημασία έδινε στην εκπαίδευση των βλαχόφωνων Ελλήνων, για τους οποίους φρόντισε να ιδρυθούν σχολεία σε χωριά του Ασπροποτάμου και ιδίως στα Τρίκαλα, όπου ασκούνταν έντονη ρουμανική προπαγάνδα στους πολυάριθμους Βλάχους που παραχείμαζαν εκεί».

Το 1898 ένας άσημος και ταπεινότατος ιερέας ενός άγνωστου έως τότε χωριού σε πατριωτική συνεργασία με τους τοπικούς άρχοντες και το σύνολο των ενοριτών αναπτερώνει το φρόνημα των απανταχού Ελλήνων, καταπτοημένων εξ αιτίας του Ατυχούς Πολέμου του 1897,
 και καταυγάζει την Οικουμένη με το Ολοκαύτωμα της Κουτσούφλιανης,παραμεθόριας Θεσσαλίας-Μακεδονίας.

 Ενωμένοι και αποφασισμένοι απορρίπτουν δελεαστικές προτάσεις γι’ αποδοχή επανεντάξεώς της στην τουρκική επικράτεια, αποκρούουν νικηφόρα τις εναντίον τους επιδρομές του τακτικού τουρκικού στρατού, τελικά δε δεν απομένει παρά να παραδώσουν στους εκπροσώπους των Μεγάλων Δυνάμεων αποκαΐδια και στάχτες του χωριού τους.

Ο ακαδημαϊκός Ζαχαρίας Παπαντωνίου εντυπωσιασμένος βαθύτατα αναφωνεί σε δημοσίευμά του, επιγραφόμενο Κάτι Μεγάλο,:

 «... και αν ήμην ο απαισιοδοξότερος των απαισιοδόξων 
δια τον δυστυχή αυτόν τόπον, 
μετά τας φλόγας της Κουτσούφλιανης
 θα εγινόμην ο αισιοδοξότερος». 

Θαυμάζει αυτόν τον πατριωτισμό, που εκδηλώνεται

 «εν μέσω Ελλήνων [του Εθνικού Κέντρου], 
εκ των οποίων πολλοί έκρυβον τα υπάρχοντά των εις τον πόλεμον [του 1897], 
δια να μη τους πάρη τίποτε ο νόμος της εισφοράς, 
Ελλήνων εκατομμυριούχων,
 οι οποίοι έσφιγγον 
σαν τον Ιουδαίον του Σαίξπηρ την σακκούλαν των, 
δια να μη αγοράσουν κανένα φυσέκι
 και καμμίαν γαλέτταν
 δια τους μαχομένους στρατιώτας, 
Ελλήνων, 
οι οποίοι αντί του όπλου εκράτησαν
 το καλαμάκι της γρανίτας
 και εβάρυναν τα τραπέζια των ζαχαροπλαστείων,
 όταν η άλλη νεότης 
εφόρει μαρτυρικούς στεφάνους εις το στρατόπεδον...».

Επειδή καταγγέλλονται ως αδιάφοροι οι Αθηναίοι του ελληνικού βασιλείου του Δομοκού, επιβάλλεται κάποια ερμηνεία.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης
Ιωακείμ Γ΄ ο Μεγαλοπρεπής,
Κατά τον ακαδημαϊκό Αντ. Δ. Κεραμόπουλο, «το ψήφισμα του 1844, όπερ έβλεπεν Ελλάδα μέχρι της Όθρυος μόνον, ει και απεδοκιμάσθη υπό των εκλεκτών της πατρίδος, ήπλωσεν όμως τας ρίζας του βαθείας και ενάρκωσε δια των δηλητηρίων του την προσοχήν του έθνους έπειτα».

Το 1895 ο από Θεσσαλονίκης Οικουμενικός Πατριάρχης Ιωακείμ Γ΄ ο Μεγαλοπρεπής, καταγόμενος από τη Μακεδονία,

 ...κατηγορούσε τις ελληνικές κυβερνήσεις 
ότιδεν κατενόησανότι 
η πολιτική του σουλτάνου 
τείνει στην αφομοίωση πάντων των Χριστιανώντης αυτοκρατορίας του, ....,
ότι το δράμα για την Ελλάδα 
είναι ότι
 οι Έλληνες πολιτικοί δεν τολμούν
να έχουν...γνώμη σαφή φοβούμενοι τους ανεύθυνους λογιωτάτους και την απώλειαν της δημοτικότητας αυτών...

 και ακόμη ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν εσκέφθησαν ποτέ για το Μακεδονικό,

 «δεν εχάραξαν μιαν πολιτικήν, 
δεν συνέστησαν μιαν υπηρεσίαν για να το παρακολουθεί και 
δεν συνεννοήθηκαν με το Πατριαρχείο 
«όπως ίδωμεν τι αιτούμεν, πού βαδίζομεν και πώς δρώμεν, ούτε εν τη διεθνεί πολιτική της Ευρώπης έχομεν τινά επιστάμενον τι αιτούμενον και υποσχόμενον ημίν βοήθειαν εις τούτο»,

 σύμφωνα με όσα ερανίσθηκε προ δεκαετίας ο καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Αθανάσιος Ε. Καραθανάσης.


Ο Μακεδονομάχος
Καπετάν Ακρίτας
Μαζαράκης Αινιάν.
Περίπου επίκαιρη και προσεκτική παρουσίαση των συνεπειών της ελληνικής ασυνεννοησίας και συνακόλουθης απροετοιμασίας έχει συντάξει ο ενεργός Μακεδονομάχος Almaz [Αλέξανδρος Μαζαράκης-Αινιάν], του οποίου υπενθυμίζουμε καίρια περικοπή:

 «Δυστυχώς...
 δεν υπήρξεκαι απέναντι του νέου τούτου εχθρού
 [της ρουμανικής προπαγάνδας, όπως και της βουλγαρικής] προσήκουσα πάντοτε η πολιτεία των ιθυνόντων το έθνος
 και την εκκλησίαν
 και των εν Μακεδονία αντιπροσώπων αυτών. 
Δεν ειργάσθησαν 
κυρίως όπως διαφωτίσωσιν 
επαρκώς τους ελληνοβλαχικούς πληθυσμούς...».

Εν τούτοις ο πολύς λαός κατά κανόνα στάθηκε εκπληκτικά και αξιέπαινα ακλόνητος, αψηφώντας κάθε είδους δοκιμασίες και την επί γης ταλαίπωρη ζωή του, έως ότου κρίθηκε από τους ιθύνοντες την Εκκλησία και το Έθνος επιτακτική η ενδεδειγμένη αντίδραση:

«Περί το 1900 σημειώθηκε στροφή του Πατριαρχείου ως προς την αντιμετώπιση της εκτεταμένης βουλγαρικής διείσδυσης. 
Η αμυντική τακτική μεταβλήθηκε σε ανακτητική.
 Κορυφώθηκε κατά τη διάρκεια της δεύτερης πατριαρχείας του Ιωακείμ Γ΄, 
γνώστη της βουλγαρικής πολιτικής ήδη από την εποχή που ήταν μητροπολίτης στη Βάρνα και κατόπιν στη Θεσσαλονίκη. 

Από το 1900 άρχισαν να μετατίθενται διάφοροι αρχιερείς από τις μακεδονικές μητροπόλεις
«δια την κατά καιρόν της Εκκλησίας χρείαν». 

Τους διαδέχθηκαν προικισμένοι και νέοι κατά κανόνα στην ηλικία ιεράρχες. Κατά την ένοπλη αποκορύφωση του Μακεδονικού Αγώνα εθναρχούσαν 

Άγιος Χρυσόστομος Δράμας
Μητροπολίτης Καστοριάς
Καραβαγγέλης
ο Αλέξανδρος Ρηγόπουλος στη Θεσσαλονίκη, 
ο Γερμανός Καραβαγγέλης στην Καστοριά, 
ο Ιωακείμ Φορόπουλος στο Μοναστήρι, 
ο Χρυσόστομος Καλαφάτης (ο εθνομάρτυς Σμύρνης) στη Δράμα, 
ο Φώτιος Καλπίδης (επίσης εθνομάρτυς) στην Κορυτσά, 
ο Αιμιλιανός Λαζαρίδης (επίσης εθνομάρτυς) στην επισκοπή Πέτρας, 
ο Ειρηναίος στη Χαλκιδική, 
ο Θεοδώρητος στο Νευροκόπι, 
ο Κωνσταντίνος στις Σέρρες, 
ο Στέφανος Δανιηλίδης στην Έδεσσα, 
ο Γρηγόριος (εθνομάρτυς Κυδωνιών) στη Στρώμνιτσα,
ο Ειρηναίος στο Μελένικο, 
ο Παρθένιος στη Δοϊράνη». 


Χάρις στην εθνική και ποιμαντική δραστηριότητα των νέων αυτών Ιεραρχών, ο λαός συγκρατήθηκε στους κόλπους της Εκκλησίας, αισθάνθηκε ασφάλεια στην επιδίωξή των στόχων του, ενώ παράλληλα οργανώθηκαν και λειτούργησαν ελληνικά σχολεία που με τους εμπνευσμένους εκπαιδευτικούς καλλιέργησαν στις ψυχές των παιδιών τα ιδανικά της Πίστεως και της Πατρίδος και τέλος οργανώθηκαν αντάρτικα ένοπλα τμήματα ώστε όταν με τον θάνατο του Παύλου Μελά κυρίως εδόθη το σύνθημα του Αγώνα, το έθνος βρέθηκε έτοιμο για να τον διεξαγάγει με επιτυχία.

Τιμή και δόξα αρμόζει σε όλους, 
αρχιερείς,
 ιερείς και πιστούς, 
μικρούς και μεγάλους,
 πού αγωνίσθηκαν για την απελευθέρωση της Μακεδονίας. 

Ωστόσο χρειάζεται επαγρύπνηση κατά των προπαγανδών, που συνεχίζουν να παραπληροφορούν απλούς ανθρώπους και ηγέτες χωρών.
Καιρός για πραγμάτωση της προτάσεως του Ιωακείμ Γ΄, για να έχωμεν και στη διεθνή πολιτική της Ευρώπης «τινά επιστάμενον».
Διότι εκεί και τό Μακεδονικό προβάλλεται ακόμη παραπλανητικά.

Θα μπορούσα να σταματήσω εδώ το λόγο μου, 
με τις ευχαριστίες τις δικές μου και της Εκκλησίας της Ελλάδος, 
για να ακούσω και τον ενδιαφέροντα λόγο των εισηγητών μας. 

Θα ήθελα όμως, με την ευκαιρία αυτή και συμπληρωματικά προς τις εισηγήσεις, να αναφέρω τέσσερις μόνο σκέψεις μου.

Πρώτον,

ότι η αντικειμενική διαπίστωση όλων είναι πως ο αγώνας για τη Μακεδονία γινόταν μεταξύ των Ελλήνων και των Βουλγάρων, στη σκιά των τούρκων κατακτητών, που συνήθως έπαιρναν το μέρος των Βουλγάρων και ποτέ των Ελλήνων εναντίον οποιουδήποτε άλλου.

 Όπως ποτέ δεν είχε αναφερθεί στις στατιστικές έρευνες των τουρκικών, των γαλλικών ή των αγγλικών άλλη εθνότητα, όπως λ.χ. «Σλαβομακεδονική», πλην των γνωστών.
 
Πολλοί Έλληνες της Μακεδονίας κατά τον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα
ήσαν αλλόγλωσσοι ή δίγλωσσοι,
 αλλά διακρίνονταν από τους βουλγάρους, τους σέρβους ή τους τούρκους συντοπίτες τους.

Η Εκκλησία και η Παιδεία βοήθησαν στην έκφραση της εθνικής και θρησκευτικής τους ταυτότητας, αλλά και αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει, αν δεν είχαν συνείδηση του ποιών απόγονοι είναι και ποιο είναι το Έθνος τους.
 Θα μου επιτρέψετε να σας πω από μια σχετική αληθινή ιστορία ένα διάλογο, όπως τον κατέγραψε η αξιόλογη συγγραφέας Γαλάτεια Γρηγοριάδου-Σουρέλη στο εξαιρετικό βιβλίο της «Καπετάν Κώττας».

Μάλωναν μιαν ημέρα ένας Βούλγαρος κι ένας Έλληνας, υπηρέτες και οι δυο ενός πασά. 
Άκουσε ο πασάς τις φωνές στην αυλή και τους κάλεσε. 
«Τι πάθατε από το πρωί και τρωγόσαστε;» τους ρώτησε. 
«Να, αφέντη», έπιασε να εξηγεί ο Βούλγαρος, «έχουμε ένα νόμισμα με το κεφάλι ενού βασιλιά απάνω.
 «Δικός μου είναι βασιλιάς, ο Μεγαλέξαντρος», λέει ο Γραικός, «δικιά μου και η χώρα του». 
«Δικός μου ο βασιλιάς, δικιά μου η χώρα του», λέω ελόγου μου. 
Και γίνηκε ο σαματάς που άκουσες». «Να δω κι εγώ», λέει ο πασάς και κοιτάζει καλά την κεφαλή και τα γραφούμενα. 
«Τι γλώσσα είναι τούτα δω τα γράμματα;» ρωτάει. «Ελληνικά!» του λέει ο Έλληνας. Γελάει ο πασάς. 
Γυρνάει στο Βούλγαρο: «Δικός του ο βασιλιάς, δικιά του η χώρα!» λέει. 
«Γιατί έχεις δει μωρέ ποτέ τούρκο σουλτάνο να γράφει στις λίρες του απάνω φράγκικα;»…

Δεν υπήρξαν ποτέ «Μακεδόνες» ως εθνότης. 

Είναι το μεγάλο ψέμα του τιτοϊκού καθεστώτος, που η προπαγάνδα και ο προκληθείς αλυτρωτισμός του ακόμη ταλαιπωρεί τους γείτονες κι εμάς, όλους τους Έλληνες, αλλά, θα έλεγα, ακόμη και τον διεθνή παράγοντα, αφού το όνομα της γειτονικής χώρας στους Διεθνείς Οργανισμούς παραμένει, δεκαπέντε περίπου χρόνια μετά τη δημιουργία της, μετέωρο και ως «Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας».

Υπάρχει η Μακεδονία ως περιοχή, στην οποία έζησαν κατά καιρούς Έλληνες και διάφορες άλλες εθνότητες και σήμερα στο ελληνικό μέρος της ζουν μόνον Έλληνες.

Το δεύτερο 

που θα ήθελα να πω στην αγάπη σας είναι ότι στη Μακεδονία δεν έχουμε μία μονόπλευρη προσφορά.
Δηλαδή, δεν εργάσθηκαν και δεν βοήθησαν μόνο στην Ελευθερία και στην Ανάπτυξή της οι Έλληνες από όλες της γωνιές της Οικουμένης. Υπήρξε, και κυρίως σήμερα υπάρχει, και το ανταποδοτικό.

Ήσαν και είναι και οι Μακεδόνες, που βοήθησαν και βοηθούν όλοι την Ελλάδα.
Ίων Δραγούμης

 Έτσι επαληθεύονται οι λόγοι του Ίωνα Δραγούμηπρος τους Έλληνες, τους οποίους, με το βιβλίο του «Μαρτύρων και ηρώων αίμα», καλούσε στις αρχές του 20ου αιώνα να τρέξουν για να σώσουν τη Μακεδονία:

«Να ξέρετε», τους έλεγε και μας λέγει, «πως, αν τρέξουμε να σώσουμε τη Μακεδονία, η Μακεδονία θα μας σώσει.
 Θα μας σώσει από τη βρώμα, όπου κυλιόμαστε, 
θα μας σώσει από τη μετριότητα και από την ψοφιοσύνη, 
θα μας λυτρώσει από τον αισχρό τον ύπνο, 
θα μας ελευθερώσει. 
Αν τρέξουμε να σώσουμε τη Μακεδονία, εμείς θα σωθούμε!» 

Πόσο επίκαιροι παραμένουν οι λόγοι του και σήμερα, κυρίως όσον αφορά στη μετριότητα και την ψοφιοσύνη…

Το τρίτο 

που θα ήθελα να σημειώσω είναι πως η Μακεδονία μας, μετά την 24ετή παρουσία μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει εξελιχθεί σε χώρο και κέντρο συνεννόησης και συνεργασίας των χωρών της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης και είναι η πνευματική, πολιτισμική, κοινωνική, εμπορική και οικονομική πύλη προς την ενδοχώρα της Ευρώπης.

 Η Μακεδονία κατοικείται σήμερα από Έλληνες της Μικράς Ασίας, του Πόντου, της πρώην ΕΣΣΔ, αλλά και της Κρήτης, της Πελοποννήσου, της Ηπείρου και της Θράκης.

Όλοι μαζί συγκροτούν ένα εξαιρετικό δυναμικό, που συμβάλλει στην περαιτέρω ανάπτυξη της χώρας και στην αξιόλογη παρουσία της στο μέλλον της Ενωμένης Ευρώπης.

Και το τέταρτο και τελευταίο που θα ήθελα να σας αναφέρω είναι πως και με τον Μακεδονικό Αγώνα, όπως και το 1821, όπως και το 1940, όπως με την Κρήτη και την Κύπρο, οι Έλληνες, όταν πιστεύουμε κάτι βαθιά, το επιτυγχάνουμε μόνοι μας και χωρίς τη βοήθεια οποιουδήποτε εξωτερικού παράγοντα, έστω κι όταν ο αντίπαλος είναι ισχυρότερος και έχει και την υποστήριξη ή την ανοχή των δυνατών του κόσμου τούτου.

Όχι ότι δεν παίζει και ο διεθνής παράγων σπουδαίο ρόλο και πολλές φορές καθοριστικό στις εξελίξεις.

Αλλά, αν δεν πήγαιναν στη Μακεδονία ο Μελάς και οι άλλοι Έλληνες αξιωματικοί να θυσιαστούν, αν δεν υπήρχαν οι Κρήτες και οι Μανιάτες εθελοντές να πολεμήσουν, αν δεν εργάζονταν υπεράνθρωπα ο Ίων Δραγούμης και οι άλλοι φωτισμένοι διπλωμάτες κι αν δεν ξεσήκωναν τον κόσμο οι δημοσιογράφοι, όπως ο Καλαποθάκης του «Εμπρός», οι διανοούμενοι και οι ποιητές, όπως ο Παλαμάς, και οι ευπατρίδες με τους Συλλόγους τους, όπως ο Νεοκλής Καζάζης,
δεν θα είχε ελευθερωθεί η Μακεδονία. 

Ήταν η μικρά ζύμη, η οποία όμως επέτυχε το αγαθό αποτέλεσμα.

Και σήμερα λίγοι σχετικά είμαστε όλοι οι Έλληνες, όσοι θέλουμε μια λαμπρή και ένδοξη Ελλάδα, πρωτοπόρα στην πορεία της Ενωμένης Ευρώπης προς τα πεπρωμένα της, λίγοι είμαστε όλοι όσοι πιστεύουμε στην Κληρονομιά μας ως πηγή ζωής και δημιουργίας, λίγοι φαινόμαστε ότι διατηρούμε την Πίστη και την Παράδοση που παραλάβαμε από τους προγόνους μας και θέλουμε αλώβητες να παραδώσουμε τις Αξίες τους στους επόμενους από εμάς.

Αλλά, αν έχουμε την Πίστη και τον ένθεο και πατριωτικό ζήλο του Παύλου Μελά και των άλλων ηρώων του Μακεδονικού Αγώνα, είμαι βέβαιος ότι θα αποδειχθούμε "πολλώ κάρρονες"των προηγούμενων Ελλήνων και θα θέσουμε τις βάσεις για ακόμη λαμπρότερη πορεία του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας κατά τον 21ο αιώνα.

 Διότι το αληθές είναι ότι η 4.000ετής μας Παράδοση μάς έχει διδάξει να αγαπάμε μέχρι αυτοθυσίας την Πατρίδα και τη Θρησκεία μας, αλλά ταυτόχρονα να αγαπάμε και τον οποιονδήποτε πλησίον μας, ανεξάρτητα από φυλή η θρησκεία...

 Γι'αυτό, κι επειδή είμαστε Έλληνες και Ορθόδοξοι, είμαστε και άνθρωποι της Ευρώπης και της Οικουμένης.

Μέχρι τώρα η Ελλάδα έπρεπε να ξεπεράσει τα τραύματα της 400χρονης σκλαβιάς σε αλλογενή, αλλόθρησκο και άλλου πολιτισμού κατακτητή, να μαζέψει τα καταπιεσμένα και διωκόμενα παιδιά της, να μπορέσει να σταθεί στα πόδια της και να δείξει ότι δεν είναι πλέον η Ελλάδα της "Μελούνας"και η "Ψωροκώσταινα".

Τώρα, και κυρίως μετά την επιτυχή και άψογη από κάθε πλευρά και με την συμμετοχή όλου του Ελληνικού Λαού, θα έλεγα, διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων, αποδείξαμε ότι είμαστε μια Ελλάδα της Παράδοσης αλλά και της Εξέλιξης, του Πνεύματος αλλά και της Τεχνολογίας, της Πίστης αλλά και της Τάξης.

Δείξαμε ότι είμαστε σε πολλά σημεία ―κοινωνικά, ηθικά, πολιτισμικά, πνευματικά, αλλά και οικονομικά και επιχειρηματικά― μπροστά από πολλές χώρες της Ευρώπης.

Τώρα λοιπόν είναι η ευκαιρία να προχωρήσουμε χωρίς συμπλέγματα στο μέλλον.

 Και το λέγω αυτό, επειδή ορισμένοι θεωρούν ότι είμαστε πίσω από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, επειδή δεν έχουμε την τόσο προηγμένη τεχνολογία τους, ή την πρέπουσα εξυπηρέτηση ως πολίτες από το Κράτος, ή επειδή το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εισόδημά μας δεν είναι στο ύψος εκείνων.

Για μάς αυτά τα στοιχεία δεν σημαίνουν ότι ως λαός είμαστε χειρότεροί τους, γιατί για μας δεν είναι τόσο ουσιώδη. Τι να κάνουμε τα χρήματα, την τεχνολογία, την κοινωνική πειθαρχία για την κρατική εξυπηρέτηση, όταν η κοινωνία, για να φτάσει εκεί, κατήντησε απάνθρωπη, ατομιστική, αδιάφορη; Εμείς οφείλουμε να διδάξουμε ότι «και ταύτα δει ποιείν και κείνα μη αφιέναι».

 Η ισόρροπη ανάπτυξη του πνευματικού και του τεχνολογικού πολιτισμού πρέπει να είναι ο σκοπός μας και όχι η αλλοίωση των συνειδήσεων και των ψυχών μας εν ονόματι της οικονομικής μας ανάπτυξης.

Σας ευχαριστώ.
↧
Search

Μακεδονικός Αγώνας (1904-1908). Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ

April 2, 2015, 6:49 am
$
0
0


Ο Χάρτης των τριών Βιλαετίων του
15ου, 16ου, 17ου, 18ου και του 19ου αιώνα.
DOUGLAS DAKIN
 Ι.Μ.Χ.Α.

(οι φωτογραφίες  επιλογές Yauna)


   



Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ
ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
(1897-1913)

 Η Μακεδονία: η έκταση και η σημασία της

Στις αρχές του 20ού αιώνα με τον όρο «Μακεδονία»
 συνήθως εννοούσε κάνεις
 τα τρία τουρκικά βιλαέτια (διοικητικές περιφέρειες) 
της Θεσσαλονίκης, 
του Μοναστηριού και
 των Σκοπίων (Κοσσυφοπεδίου).

Με πιο αυστηρή έννοια σήμαινε το βιλαέτι της Θεσσαλονίκης 
και τα τμήματα εκείνα των βιλαετιών Μοναστηριού και Σκοπίων όπου το 1902 η οθωμανική κυβέρνηση τοποθέτησε ένα Γενικό Επιθεωρητή για να εφαρμόσει ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων . 
Άλλος γενικά αποδεκτός ορισμός της Μακεδονίας δεν υπήρχε. 

Στη νεότερη εποχή η Μακεδονία ουδέποτε αποτέλεσε μια φυλετική γλωσσική ή πολιτική ενότητα, ούτε καν διοικητική πριν από το 1902. 

Ούτε αποτελουσε, άλλωστε, η Μακεδονία συγκεκριμένο γεωγραφικό όρο.

 Παρ'ολο που για να περιγράφει κανείς χονδρικά την περιοχή που έτσι αναφέρεται συνήθως, μπορεί να τεθούν κάποια αυθαίρετα όρια —
οι λίμνες Αχρίδα και Πρεσπες στα δυτικά, 
οι οροσειρές του Σκάρδου και της Τσέρνα Γκόρα στα βόρεια, 
ο ποταμος Νέστος στα ανατολικά, 
το Αιγαίο Πέλαγος, ο Όλυμπος και η οροσειρά της Πίνδου στα νότια
 —


τα εδάφη που περικλείονταιδεν συνιστουν «φυσικό χώρο» με τη γενικά παραδεκτή σημασία του όρου . 

Η εν λόγω περιοχή αποτελεί ένα μείγμα από οροσειρές, λίμνες και λεκάνες ποταμών. Αυτές οι τελευταίες παρέχουν διεξόδους που οδηγούν από την Κεντρική Ευρώπη προς το Αιγαίο, με πιο σημαντικές τις κοιλάδες του Αξιού και του Στρυμόνα. 

Τη Μακεδονία διασχίζουν επίσης οι περισσότερο δυσχερείς αρτηρίες από τα δυτικά προς τα ανατολικά, κυρίως η παλιά ρωμαϊκή Εγνατία Οδός που περνά από το Δυρράχιο, το Μοναστήρι, την Έδεσσα και τη Θεσσαλονίκη κι από εκεί καταλήγει στην Κωνσταντινούπολη. 
Αν, όμως, μπορούσε σχετικά εύκολα να διασχίσει κανείς τη Μακεδονία από βορρά προς νότο και από δυσμάς προς ανατολάς, ήταν δύσκολο να ταξιδέψει στο εσωτερικό της, όπου σχεδόν σε κάθε στροφή ο ταξιδιώτης ερχόταν αντιμέτωπος με ψηλές κορυφογραμμές, διάσελα απόκρημνα και βραχώδη, ορμητικούς χειμάρρους και ποτάμια, εκτεταμένες λίμνες και έλη.

Καθώς το έδαφος της Μακεδονίας διαπερνούσαν δρόμοι από την Κωνσταντινούπολη και το Αιγαίο προς την Αδριατική και την Κεντρική Ευρώπη, πολλοί λαοί —κατά καιρούς, Πέρσες, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί, Βούλγαροι, Σέρβοι και Τούρκοι— επιχείρησαν διαδοχικά να επιβάλουν την κυριαρχία τους και, όταν, τελικά, φάνηκε να πλησιάζει το τέλος της οθωμανικής παρουσίας στην Ευρώπη, η Αυστρία, η Ρωσία, η Γερμανία, ακόμη και η Ιταλία, διαπίστωσαν την ύπαρξη ζωτικών, αν και κάπως ακαθόριστων, συμφερόντων στο χώρο αυτόν —ένα χώρο χρήσιμο όχι τόσο για κάποια έμφυτη οικονομική αξία αλλά κυρίως για τις διόδους που παρείχε, οι οποίες με την ανάπτυξη των σιδηροδρόμων αποκτούσαν όλο και περισσότερο ζωτική σημασία . 

Ωστόσο, όσο κι αν μια μεγάλη δύναμη επιθυμούσε να ελέγξει τις χερσαίες αρτηρίες της Μακεδονίας, δεν ήταν σε θέση, εξαιτίας των διεθνών ανταγωνισμών και του κινδύνου ενός πανευρωπαϊκού πολέμου, απλώς να προβεί στην προσάρτηση της περιοχής.

 Όφειλε, λοιπόν, να διατηρεί, ενόσω διαρκούσε η οθωμανική κυριαρχία, την επιρροή της στην Κωνσταντινούπολη και να προετοιμάζεται να υποστηρίξει έναν ή περισσότερους από τους πιθανούς διεκδικητές της οθωμανικής κληρονομιάς στη Μακεδονία —τη Σερβία, την Ελλάδα, τη Βουλγαρία αλλά και μια ανεξάρτητη Αλβανία. Η Αλβανία, είναι αλήθεια, δεν είχε ιδρυθεί ακόμη, αλλά αλβανικό κίνημα υφίστατο, ενώ και το ενδεχόμενο μιας ανεξάρτητης Μακεδονίας δεν είχε αποκλειστεί εντελώς.

Οι δύο πολιτικές, η άσκηση, δηλαδή, επιρροής στην Κωνσταντινούπολη —που προϋπέθετε τη διατήρηση της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η παροχή υποστήριξης προς μια ή περισσότερες βαλκανικές δυνάμεις, δεν ήταν ασυμβίβαστες στην πράξη, αρκεί να εφαρμόζονταν επιδέξια. 

Η Αυστρουγγαρία, η οποία κάποιες φορές επιδίωξε οικονομική διέξοδο στη Θεσσαλονίκη, όχι μόνο τήρησε για μακρό χρονικό διάστημα μια συμφωνία με τη Ρωσία για τη διατήρηση της οθωμανικής παρουσίας, αλλά και σύναψε σχέσεις με τους Σέρβους, τους Έλληνες, τους Αλβανούς και τελικά, όπως θα δούμε, με τους Βούλγαρους, οι οποίοι είχαν διατελέσει προστατευόμενοι των Ρώσων. 

Η Ρωσία, η οποία στη διάρκεια του 19ου αιώνα δεν είχε καταλήξει αν θα έπρεπε να επεκταθεί σε βάρος της Τουρκίας ή να τη διατηρήσει σαν αδύναμο γείτονα, άρχισε κατά την έβδομη δεκαετία του αιώνα,-κάτω από την πίεση των Πανσλαβιστών, να επεκτείνει την'επιρροή της μέσω των Βουλγάρων, ενώ ταυτόχρονα επιχειρούσε να κρατήσει καλές σχέσειςμε τους Σέρβους.

Απ'όλες τις μεγάλες δυνάμεις η Ρωσία και η Αυστρουγγαρία ήταν οι πιο άμεσα ενδιαφερόμενος στη Μακεδονία.
Οι ναυτικές δυνάμεις —Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία και Ιταλία— ενδιαφέρθηκαν λιγότερο άμεσα αλλά, πάντως, σε ζωτικό βαθμό, για την τύχη της Μακεδονίας, κυρίως γιατί πίσω από το Μακεδονικό Ζήτημα υπόβοσκε το ευρύτερο Ανατολικό Ζήτημα και μαζί μ'αυτό ολόκληρο το πρόβλημα της ισορροπίας των δυνάμεων και των διεθνών συσχετισμών ανά την υφήλιο.

Από τη δεκαετία του 1890 η Γαλλία, εξαιτίας των δεσμών της με τη Ρωσία και του φόβου της προς τη Γερμανία, αναμείχτηκε ιδιαίτερα, αν και με έμμεσο τρόπο, στα προβλήματα της Εγγύς Ανατολής, παρ'όλο που τα πιο άμεσα συμφέροντά της συνδέονταν με τις επενδύσεις της στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Τα συμφέροντα αυτά δεν έμειναν αδιαφιλονίκητα, καθώς η Γερμανία, προωθώντας τα σχέδιά της για το σιδηρόδρομο της Βαγδάτης, κατάφερε να μειώσει τη γαλλική επιρροή στην Κωνσταντινούπολη.

Η Γερμανία είχε αναδυθεί ως ο κυριότερος στυλοβάτης της οθωμανικής ακεραιότητας και ήταν σε θέση, λόγω της αυστρογερμανικής συμμαχίας, να εναποθέσει τα βαλκανικά της συμφέροντα κάτω από την προστασία της Αυστρίας.

 Αναλαμβάνοντας το ρόλο αυτό η Γερμανία είχε, επίσης, μειώσει σημαντικά την επιρροή της Μεγάλης Βρετανίας, παρά το βρετανικό προβάδισμα στο οθωμανικό εμπόριο.

Στα τέλη του 19ου αιώνα η βρετανική πολιτική στην Εγγύς Ανατολή δεν είχε, κατά κάποιο τρόπο, σαφή προσανατολισμό και, στο βαθμό που κατά καιρούς γινόταν πιο αποφασιστική, τα κίνητρά της έμοιαζαν περισσότερο ανθρωπιστικά παρά οικονομικά.
Αυτή, σε συντομία, ήταν η στάση των Μεγάλων Δυνάμεων στη Μακεδονία.
Σε αντίθεση, οι βαλκανικές δυνάμεις είχαν πιο άμεσα συμφέροντα στο χώρο αυτό.
Όλες ήταν σε θέση να προβάλουν διεκδικήσεις σε ιστορική, εθνοτική, κοινωνική, γλωσσική, πολιτισμική και θρησκευτική βάση, είτε στο σύνολο είτε σε μεγάλο κομμάτι της Μακεδονίας. Περισσή μελάνη χύθηκε για να διατυπωθούν οι διεκδικήσεις αυτές και πολλοί έπεσαν θύματα της γλωσσικής, εθνοτικής και κοινωνιολογικής, ιδίως, προπαγάνδας που κατέκλυσε την Ευρώπη.
Κάθε πλευρά ευθύνεται για υπερβολές, για την παραγωγή φανταστικών στατιστικών χωρίς σημασία, ή για την προβολή εξωφρενικών γλωσσικών και κοινωνιολογικών θεωριών.

Τα συμφέροντα, όμως, που διακυβεύονταν ήταν ύψιστα και, όπως είναι ευνόητο, η προπαγάνδα της μιας πλευράς προκαλούσε τη βίαιη αντίδραση των υπολοίπων.

          Η πρώιμη ιστορία της Μακεδονίας
Στο μέτρο που τα γεγονότα της κλασικής αρχαιότητας έχουν κάποια σχέση, 
τα ελληνικά επιχειρήματα ήταν τα ισχυρότερα. 

Παρά τους φανταστικούς ισχυρισμούς ορισμένων Βουλγάρων, 
ήταν γενικά παραδεκτό στην Ευρώπη 
ότι το βασίλειο του Φιλίππου της Μακεδονίας ήταν ελληνικό
 και ότι οι αρχαίοι Φίλιπποι και η Φιλιππούπολις 
υπήρξαν ελληνικές πόλεις .

 Γινόταν επίσης δεκτό ότι το βασίλειο αυτό εκτεινόταν στα ανατολικά και περιλάμβανε τη Θράκη, 
κι ότι οι αρχαίοι Θράκες, 
με εξαίρεση τους ορεσίβιους ομόφυλούς τους,
 είχαν εξελληνιστεί. 

Πέρα απ 'αυτό, ήταν γενικά παραδεκτό (με κύρια πηγή τον Στράβωνα) ότι ελληνικά φύλα βρίσκονταν στα βόρεια μέχρι τα Σκόπια και τα Βελεσά, και ότι υπήρχαν άφθονες οι ελληνικές εγκαταστάσεις πέρα από τον Αίμο και μέχρι το Δούναβη.

 Ούτε υπήρχαν σοβαρές αμφισβητήσεις για τον εκλατινισμό των Ελλήνων στα βόρεια του Αίμου κατά τη ρωμαϊκή περίοδο ή ότι ακόμη και Μακεδόνες, Θράκες και Θεσσαλοί που κατοικούσαν νοτιότερα και υπηρετούσαν στις ρωμαϊκές λεγεώνες δέχτηκαν ισχυρή ρωμαϊκή επίδραση .

Πολύ περισσότερο επίμαχο ζήτημα αποτελεσαν οι επιπτώσεις των σλαβικών επιδρομών κατά τον 6ο, 7ο και 8ο αιώνα.

 Κατά τη διάρκεια του 6ου αιώνα οι Σλάβοι, 
οι οποίοι ήταν κτηνοτρόφοι 
οργανωμένοι σε πατριαρχίες, 
προχώρησαν ως τη Ροδόπη. 

Γύρω στα μέσα του 7ου αιώνα μικρές ομάδες από αυτούς κατήλθαν ως την Πελοπόννησο .
Δεν ήταν πολεμικός λαόςκαι για το λόγο αυτόπεριορίστηκαν στα ορεινά, 
αποφεύγοντας τις πόλεις,οι οποίες παρέμειναν ελληνικά κέντρα. 

Είναι γνωστό ότι πόλεις στα βόρεια, μέχρι τη Σαρδική, τους Στοβούς, τα Σκόπια και την Καστοριά διατήρησαν τον ελληνικό χαρακτήρα τους.
Την ίδια περίοδο οι Βούλγαροι, 
οι οποίοι είχαν
 όχι σλαβική 
αλλά τουρανική (μογγολική) καταγωγή,
 βρίσκονταν ακόμη εγκατεστημένοι βόρεια του Αίμου .

 Στις αρχές του 9ου αιώνα, με ηγεμόνα τον Κρούμο (803-814), πραγματοποίησαν επιδρομές στη Θράκη• αργότερα, υπό τον Συμεών (893-927), βουλγαρικές ορδές εισέβαλαν στη Μακεδονία,έφτασαν μέχρι τα τείχη της Κωνσταντινούπολης στ 'ανατολικά κι ακόμη ως τις ακτές του Κορινθιακού στο νότο. 

Οι ορδές αυτές προκάλεσαν μεγάλες καταστροφές
αλλά δεν μετέβαλαν τον εθνολογικό χαρακτήρα των περιοχών που λεηλάτησαν. 

Οι νίκες, εξάλλου, του Συμεών έμειναν χωρίς συνέχεια .

 Ένα, σχεδόν, αιώνα αργότερα ο Βούλγαρος ηγεμόνας Σαμουήλ (976-1014) επανίδρυσε το βουλγαρικό κράτος και προέλασε προς νότον μέχρι τη Λάρισα κυριεύοντας το κάστρο της. Μόλις, όμως, ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β’ απαλλάχτηκε από την εμφύλια διαμάχη που μαινόταν στο Βυζάντιο, καθυπόταξε τους Βούλγαρους,
μεταβάλλοντας τη χώρα τους σε βυζαντινή επαρχία (1019),
Χάρτης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (1045).

 κι επεκτείνοντας τα σύνορα της αυτοκρατορίας ως το Βελιγράδι και το Σίρμιον.
Μέχρι τότε οι Βούλγαροι είχαν αναμειχτεί με τα σλαβικά φύλα και το όνομα «Βούλγαρος» σήμαινε πια όλον τον σλαβόφωνο πληθυσμό, ενώ ο παλιός όρος «Σκλαβηνοί» είχε περιπέσει σε αχρησία . Ακόμη και ελληνόφωνοι από τις περιοχές στις οποίες είχαν εγκατασταθεί οι Σλάβοι αποκαλούνταν Βούλγαροι .

Η λέξη Βουλγαρία υποδήλωνε μιαβυζαντινή επαρχίαμέχρι το 1185. 

Στη διάρκεια αυτών των 166 ετών η επαρχία αυτή, χάρη στην παρουσία Ελλήνων στρατιωτών, εμπόρων, τεχνιτών και Βυζαντινών αξιωματούχων, εξελληνίστηκε. 

Οι Έλληνες 
όχι μόνο κυριαρχούσαν στις πόλεις
 αλλά και στην ύπαιθρο, 
καθώς οι Σλάβοι έποικοι
 δεν είχαν ποτέ εκτοπίσει εξ ολοκλήρου τους αρχικούς πληθυσμούς .
Το 1185 (το έτος της νορμανδικής επιδρομής κατά της Κωνσταντινούπολης) η Βουλγαρία επανεμφανίστηκε ως ανεξάρτητο βασίλειο με ηγεμόνα τον Ασέν και πρωτεύουσα το Τίρνοβο.

 Με το θάνατο του διαδόχου του, Καλογιάννη, το 1207,η βουλγαρική αυτοκρατορία διαιρέθηκε, καθώς ένα τμήμα της περιήλθε στους Λατίνους της Θεσσαλονίκηςκι ένα άλλο στο ελληνικό Δεσποτάτο της Ηπείρου. 

Ο Κομνηνός, Δεσπότης της Ηπείρου, εξάπλωσε αργότερα την κυριαρχία του μέχρι την Αδριανούπολη, πριν ηττηθεί το 1230 από τον τσάρο των Βουλγάρων Ασέν Β', ο οποίος κατέλαβε στη συνέχεια τα Σκόπια, την Οχρίδα και το Δυρράχιο.

Το 1246 ο Έλληνας αυτοκράτορας της Νικαίας Ιωάννης Βατάτζης κατέκτησε τις μακεδονικές επαρχίες από την Αδριανούπολη ως τον Αξιό και το 1252 κατέλαβε τα εδάφη στα δυτικά του ποταμού που είχαν προηγουμένως περιέλθει στην κατοχή του Μιχαήλ Β', Δεσπότη της Ηπείρου. 

Μετά τις εξεγέρσεις των Βουλγάρων στα 1254-56, ο Έλληνας αυτοκράτορας παγίωσε τις κτήσεις του.
Από το 1256 και μετά η βουλγαρική δυναστεία έπαυσε να έχει οιονδήποτε δεσμό με τη Μακεδονία•
όταν επιβλήθηκε και πάλι σλαβική επικυριαρχία στη Μακεδονία, οι νέοι δυνάστεςήταν Σέρβοικαι όχι Βούλγαροι.
Στα τέλη του 12ου αιώνα οι δύο σερβικές ηγεμονίες της Ράσκα και της Ζέτα είχαν ενωθεί και, στις μέρες του Μιλούτιν (1282-1321), του Στέφανου Ντετσάνσκι (1321-31) και του τσάρου Δουσάν (1331-55),
 η εξουσία του σερβικού βασιλικού οίκου εκτεινόταν στο μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας, περιλαμβάνοντας τις Σέρρες, τη Δράμα και το Άγιον Όρος αλλά όχι τη Θεσσαλονίκη .

Ο Δουσάν (του οποίου ο αυτοκρατορικός τίτλος αναγνωρίστηκε από το Βυζάντιο) αναγορεύτηκε «Βασιλεύς Ρωμαίων και Σέρβων» και ο πρώην Αρχιεπίσκοπος Σερβίας αναγνωρίστηκε το 1346 ως Πατριάρχης «Ρωμαίων και Σέρβων» —
ακόμη κι από το Βούλγαρο Πατριάρχη του Τιρνόβου. 

Αργότερα στη διάρκεια του 14ου αιώνα η σέρβική αυτοκρατορία κατακερματίστηκε ανάμεσα σε ανεξάρτητους Σέρβους ηγεμόνες , τους οποίους θα διαδέχονταν οι Τούρκοι στην κυριαρχία της Μακεδονίας.
Το Σεπτέμβριο του 1371 οι χριστιανικές δυνάμεις ηττήθηκαν στον ποταμό Έβρο και το 1389 ό,τι απέμεινε από τις σερβικές στρατιές κατατροπώθηκε στην περίφημη μάχη του Κοσσυφοπεδίου .

 Για λίγα χρόνια ακόμη οι Τούρκοι ανέχτηκαν τους Σέρβους ηγεμόνες ως υποτελείς τους , με τελευταίο τον Μπογκντάν, του οποίου η βασιλεία έληξε το 1413 .
Η βουλγαρική κυριαρχίασε  
τμήματα της Μακεδονίας
 είχε διαρκέσει συνολικά 
126 περίπου χρόνια 
(861-969, 1202-4, 1230-46). 

Η σέρβική εξουσία 
υπήρξε κατά τι μακροβιότερη
 και συνεχής,
 διαρκώντας 131 χρόνια (1282-1413).
 Ο χαρακτήρας της, επίσης, υπήρξε διαφορετικός.

Ενώ η βουλγαρική κυριαρχίασήμαινε κυρίως στρατιωτική κατοχή εδαφώνστα οποία κατοικούσαν Σλάβοι και Έλληνες, 
η σέρβική εξουσία ήταν λιγότερο αποξενωμένη από τους ιθαγενείς πληθυσμούς. 

Κανείς, πάντως, 
δεν είναι σε θέση να γνωρίζει
την ακριβή εθνολογική σύνθεσητου μακεδονικού χώρου 
κατά την εποχή των οθωμανικών κατακτήσεων.

Ελληνόφωνοι και Σλαβόφωνοι βρίσκονταν αναμεμειγμένοι, με το ελληνικό στοιχείο να κυριαρχεί στις πόλεις και τα μεγάλα αστικά κέντρα.

 Στην ύπαιθρο οι Σλάβοι είχαν σε μεγάλο βαθμό αφομοιώσει το γηγενή πληθυσμό και είχε επικρατήσει η σλαβική γλώσσα .

Φυσικά η γλώσσα αυτή δεν ήταν ομοιόμορφη:
 τα σέρβικά που μιλιόνταν στις βορειοδυτικές περιοχές 
είχαν τεράστιες διαφορές 
με τα βουλγαρικά ιδιώματα των περιοχών γύρω από τη Ροδόπη.

Στις ενδιάμεσες περιοχές μιλιόταν ένα γλωσσικό κράμα, που αργότερα έγινε γνωστό ως «σλαβομακεδονικά»•
στη νεότερη εποχή, μάλιστα, δημιουργήθηκε ένα εξαιρετικά επίμαχο ζήτημα σχετικά με το βαθμό συγγένειας των διαλέκτων αυτών της Μακεδονίας είτε με τα σέρβικά είτε με τα βουλγαρικά.

Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι
όλες οι σλαβικές διάλεκτοι της εν λόγω περιοχής
περιείχαν μεγάλο αριθμό λέξεων με ελληνική προέλευση—
λέξεις του καθημερινού λόγου που σχετίζονταν με τη γεωργία και τα οικοκυρικά,
λέξεις που υποδηλώνουν την ύπαρξη μιας πρώιμης διγλωσσίας
προτού η ελληνική Εκκλησία και η ελληνική εκπαίδευση επιβάλουν τη χρήση πρόσθετων ελληνικών λέξεων πάνω σ'αυτά τα σλαβικά ιδιώματα .
Ο χριστιανισμός είχε διαδοθεί στη Μακεδονία πολύ πριν την εμφάνιση των Βουλγάρων στο χώρο αυτό καιποτέ δεν υπήρξε κάτι το ιδιαίτερα«βουλγαρικό» σχετικά με τον εκχριστιανισμό των Σλάβων. 

 Οι πρώτοι που κήρυξαν το χριστιανισμό στους Σλάβους ήταν οι αδελφοί ισαπόστολοι Κύριλλος και Μεθόδιος, οι οποίοι έζησαν στη Θεσσαλονίκη κατά τον 9ο αιώνα .

Οι Θεσσαλονικείς Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος.
Αφού επινόησαν ένα αλφάβητο, μετέγραψαν τις Γραφές σε παλαιοσλαβική και, παρ'όλο που η ελληνική λειτουργία διατηρήθηκε, η κατήχηση και το κήρυγμα διεξάγονταν στη σλαβική γλώσσα. 

Η Σερβία, η Βουλγαρία  και η Ρωσία —όλες τους δέχτηκαν το χριστιανισμό από τους Έλληνες.

Η εξάπλωση του ελληνικού χριστιανισμού μεταξύ των Σλάβων ενίσχυσε την ελληνορθόδοξη επιρροή•
 κατά τη διάρκεια, μάλιστα, της Τουρκοκρατίας η Ορθόδοξη Εκκλησία ήταν εκείνη που διατήρησε την ταυτότητα των χριστιανικών πληθυσμών  —τουλάχιστον όσων δεν υπέκυψαν με τη βία ή για υλικά ανταλλάγματα στο Ισλάμ ή δεν κατέφυγαν σε άλλες περιοχές.

 Επιπλέον, κάτω από το οθωμανικό καθεστώς η Ορθόδοξη Εκκλησία απέκτησε περισσότερη ομοιογένεια, καθώς οι Τούρκοι κατέλυσαν τις «εθνικές» εκκλησίες που είχαν εμφανιστεί στους κόλπους της Ανατολικής Εκκλησίας κατά τη βυζαντινή εποχή.

Το Πατριαρχείο του Τιρνόβου καταργήθηκε με την υπαγωγή του κλήρου του στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. 

Το 1459 οι Τούρκοι κατέλυσαν και το σερβικό Πατριαρχείο του Ιπέκ και υπήγαγαν την περιφέρειά τουστην Αρχιεπισκοπή της Αχρίδας , η οποία, αν και ελληνική, τηρούσε εχθρική στάση απέναντι στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. 

Η Αρχιεπισκοπή αυτή, με την υποκίνηση του Πατριαρχείου, καταργήθηκε το 1767.
Το 1557 αποκαταστάθηκε το σερβικό Πατριαρχείο στο Ιπέκ από τον βεζύρη Μεχμέτ Σοκόλοβιτς , η δικαιοδοσία του οποίου εκτεινόταν στις σερβικές περιοχές αλλά και σε μεγάλο μέρος της Μακεδονίας .

Η Αχρίδα, το Μοναστήρι, η Δίβρη (Ντέμπαρ) κι ο Περλεπές παρέμειναν στη δικαιοδοσία της Αρχιεπισκοπής της Αχρίδας. 

Το 1766 οι Τούρκοι κατάργησαν και πάλι το σερβικό Πατριαρχείο. Έλληνες επίσκοποι αντικατέστησαν τους Σέρβους, η σλαβική κυριαρχία σχεδόν εξέλιπε, ενώ τα εκπαιδευτικά και εκκλησιαστικά ιδρύματα πέρασαν σε ελληνικά χέρια.

 Για τα επόμενα εκατό χρόνια η θέση της ελληνικής Εκκλησίας στη Μακεδονία ήταν κυρίαρχη.

 Όποια κι αν ήταν η κατάσταση του Ελληνισμού όταν άρχιζε εκείνη η περίοδος, στη διάρκειάτης η θέση του αναμφίβολα ενισχύθηκε, αν και ταυτόχρονα ο Ελληνισμός, όπως και το σλαβικό στοιχείο, είχαν να αντιμετωπίσουν την αλβανική διείσδυση από τα δυτικά.

Η διείσδυση αυτή, που γνώρισε ιδιαίτερη έξαρση κατά την εποχή του Αλή πασά των Ιωαννίνων, είχε βαθιές επιπτώσεις σε ορισμένες περιοχές της Μακεδονίας. Πόλεις και κεφαλοχώρια, που είχαν κάποτε γνωρίσει μεγάλη άνθιση (η βιοτεχνία και τα επαγγέλματα βρίσκονταν κυρίως στα χέρια Ελλήνων ή Βλάχων) ερήμωσαν.

Το εμπόριο και η βιοτεχνία συρρικνώθηκαν και οι ξεριζωμένοι κάτοικοι μετανάστευσαν σε μακρινούς τόπους  ή ίδρυσαν νέους οικισμούς σε πιο απρόσιτα μέρη, που είτε δεν κινούσαν το ενδιαφέρον των αλβανικών συμμοριών είτε προσφέρονταν για αποτελεσματική άμυνα .

Πολλές από τις παλιές αγροτικές κοινότητες, που είχαν απολαύσει κάποιο βαθμό αυτοδιοίκησης, μετατράπηκαν σε τσιφλίκια Αλβανών μπέηδων και οι αγροτικές μάζες περιήλθαν σε κατάσταση ημι-δουλείας, καθώς υποβάλλονταν σε βαριά φορολογία και καταναγκαστική εργασία κατά τρόπο ανάλογο με εκείνο των περιοχών της Ευρώπης του 18ου αιώνα, στις οποίες επιβίωνε ακόμη η φεουδαρχία.

       Ο βουλγαρικός εθνικισμός: η βουλγαρική Εξαρχία

Στις αρχές του 19ου αιώνα ένα τμήμα του σερβικού λαού, ύστερα από δύο εξεγέρσεις κατά των Τούρκων, πέτυχε την αυτονομία του μέσα στα όρια μιας ηγεμονίας με πρωτεύουσα το Βελιγράδι.

Λίγο αργότερα οι Έλληνες του νότου επαναστάτησαν και ίδρυσαν το Βασίλειο της Ελλάδας, τα βόρεια σύνορα του οποίου εκτείνονταν από τον Παγασητικό ως τον Αμβρακικό κόλπο.

Οι εξεγέρσεις αυτές δεν έμειναν χωρίς αντίκτυπο μεταξύ των Σλάβων και των Ελλήνων της Μακεδονίας.

Γηγενείς Μακεδόνες προσήλθαν να πολεμήσουν στο πλευρό των Ελλήνων και των Σέρβων .

Από την πλευρά των Βουλγάρων Σλάβων δεν είχε παρατηρηθεί καμιά εθνική κίνηση. 

Οι πιο εύποροι και μορφωμένοι «Βούλγαροι» θεωρούσαν τους εαυτούς τους Έλληνες  και αισθάνονταν υπερηφάνεια για την ελληνικότητά τους. 
Μιλούσαν και έγραφαν ελληνικά. 

Δεν δέχονταν το βουλγαρικό όνομα —όρος που είχε καταντήσει ταυτόσημο του απαίδευτου χειρώνακτα ασχέτως καταγωγής. 

Οι μάζες αυτές δεν παρουσίαζαν στις αρχές του 19ου αιώνα καμιά ένδειξη εθνικής αφύπνισης. 

Η αφύπνιση αυτή, όταν τελικά επήλθε, αποτελούσε ουσιαστικά επίτευγμα Ρώσων σλαβόφιλων • 

και η αντιτουρκική εξέγερση που ακολούθησε τις επαναστάσεις στη Βοσνία και την Ερζεγοβίνη υποδαυλίστηκε και ενισχύθηκε από την ίδια τη Ρωσία.

Jurij Venelin (1802-1839)
Ю̀рий Ива̀нович Венѐлин
Ήδη από το 1830 η Ρωσική Ακαδημία είχε ζητήσει από τον Βενέλιν (1802-39), το Σλάβο μελετητή από τη Λεμβέργη , να πραγματοποιήσει έρευνες στη Βουλγαρία.

Αν και δεν συνάντησε θερμή υποδοχή, εν τούτοις κατόρθωσε να συλλέξει υλικό το οποίο εξωράϊσε κι επαύξησε με καθαρές επινοήσεις.

Το πόνημά του συνετέλεσε ώστε να καλλιεργηθεί μεταξύ των Βουλγάρων της Ρωσίας η βουλγαρική ιδέα.
Αρχισαν οι συνδρομές.

 Το 1835 άνοιξε ένα σχολείο στο Γκάμπροβατς, και ακολούθησε η ίδρυση περισσοτέρων μέσα στις επόμενες τέσσερις δεκαετίες .
Ο Βενέλιν είχε υποστηρίξει ότι υπήρχαν Βούλγαροι στη Ρωμυλία, τη Μακεδονία, την Αλβανία, τη Θεσσαλία και τη Μικρά Ασία ακόμη. 

 Σύμφωνα με τις θεωρίες του, οι Βούλγαροι είχαν διδάξει το αλφάβητο στους Ρώσους, στους οποίους μετέδωσαν και το χριστιανισμό.

Διαβεβαίωνε, επίσης, ότι η βουλγαρική υπήρξε η πρώτη λόγια σλαβική γλώσσα. 

Georgi Stojkow Rakowski
(1821-1867)
Георги Стойков Раковски
Ο μαθητής του Ρακόφσκι (1818-1868)υποστήριξε σε ένα έργο του (1859)
για την καταγωγή των Βουλγάρων ότι
ο Ολύμπιος Ζευς, 
ο Δημοσθένης, 
ο Μέγας Αλέξανδρος,
ο βασιλιάς των Φράγκων Κλόβις, ως και 
ο Σουλιώτης Μάρκος Μπότσαρης, 
ήταν όλοι Βούλγαροι.

  Απέδιδε ακόμη στους Βούλγαρους τους Ορφικούς Ύμνους και ισχυρίστηκε ότι σ'αυτούς δίδαξε το χριστιανισμό ο Απόστολος Παύλος .

Οι μυθοπλασίες αυτές πολλαπλασιάστηκαν και διαδόθηκαν στη Μακεδονία.

Stefan Ilić Verković
(1821-1893)
Стефан Илич Веркович
 ΟΒέρκοβιτς (1827-93),δάσκαλος από τη Μακεδονία, ο οποίος συνέγραψε στα ρωσικά μια Εθνογραφία της Μακεδονίας κι εμφανίστηκε στη Ρωσία ως αυθεντία για τη Μακεδονία,«ανακάλυψε» μακεδονικές ωδές για τον Μέγα Αλέξανδρο καθώς και ύμνους στον Ορφέα. 

Ο Κρστόβιτς και άλλοι πρόσθεσαν τη δική τους συμβολή στη μυθολογία αυτή.
 Ο Αριστοτέλης, υποστήριξε ο Κρστόβιτς, μιλούσε βουλγαρικά αλλά έγραψε στα ελληνικά για χάρη των βαρβάρων του νότου.

 Ως Βούλγαρους εμφάνιζαν τον Μέγα Κωνσταντίνο (που είχε γεννηθεί στη Ναϊσσό), τους Κύριλλο και Μεθόδιο, τον Βέλικο και τον Καράίσκάκη και πλήθος άλλους εθνικούς ήρωες των Ελλήνων και των Σέρβων.

Όταν οι Ρώσοι άρχισαν περιηγήσεις στη Μακεδονία, συνάντησαν μόνο «Βούλγαρους», καθώς είχε πιάσει τόπο η ψευδοφιλολογία των Σλαβόφιλων.

Στοιχεία του λαϊκού πολιτισμού της Σερβίας και της Μακεδονίας (τραγούδια, ήθη και ιστορικές παραδόσεις) συστηματικά παρερμηνεύτηκαν ως βουλγαρικά .
 
Όλες αυτές οι φαντασιώσεις
 βρήκαν απήχησηόχι μόνο στη Ρωσία 
αλλά και στη Δύση,
 ιδίως μετά την ίδρυση της βουλγαρικής Εξαρχίας το 1870
 και της βουλγαρικής ηγεμονίας το 1878. 

Η ίδρυση της Εξαρχίας υπήρξε μακρόχρονη διαδικασία.
Ήδη από το 1840 οι Βούλγαροι είχαν ζητήσει από το Πατριαρχείο να επιτραπεί η χρήση της βουλγαρικής στους ναούς.

Οι Σλάβοι αντιμετώπιζαν τους Έλληνες αρχιερείςμε έντονη εχθρότητα, καθόσον μάλιστα ο σλαβικός κλήρος, ακόμη κι όταν γνώριζε κάποια ελληνικά, 
σπάνια κατόρθωνε να ανέλθει πάνω από το βαθμό του ενοριακού ιερέα.

 Η αίτηση, ωστόσο, του 1840 απορρίφτηκε από το Πατριαρχείο.
Το 1853 Βούλγαροι προσέφυγαν στον Μένσικοφ, το Ρώσο Πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη, για να αναλάβει την υπόθεσή τους.
Τρία χρόνια αργότερα, το Φεβρουάριο του 1856, ένα οθωμανικό διάταγμα υποσχέθηκε δικαιώματα στους χριστιανούς υπηκόους της Αυτοκρατορίας, οπότε οι Βούλγαροι, με ρωσική υποστήριξη, απαίτησαν το διορισμό Βουλγάρων επισκόπων και τη χρήση της βουλγαρικής γλώσσας στις εκκλησίες τους.
 Το αίτημα αυτό και πάλι δεν βρήκε ανταπόκριση, ενώ την ίδια τύχη είχε παρόμοια αίτηση προς τον Πατριάρχη το Δεκέμβριο του 1858.
Στο μεταξύ, μπροστά στην αποτυχία της προσπάθειας για εκκλησιαστική αυτονομία πολλές βουλγαρικές ενορίες είχαν προσχωρήσει στην Ουνία, με την ελπίδα'ότι θα προκαλούσαν έτσι παρέμβαση της Ρωσίας προς το Πατριαρχείο.

Αυτές οι βουλγαρικές συναθροίσεις, ενώ διατηρούσαν το ιδιαίτερο ανατολικό τυπικό τους, αναγνώριζαν το παπικό πρωτείο, καθώς η Ρώμη τους επέτρεπε να εκλέγουν τους επισκόπους τους, να κάνουν χρήση της βουλγαρικής γλώσσας στις ακολουθίες, ενώ ενίσχυε την ίδρυση βουλγαρικών σχολείων .

Εν όψει του κινδύνου που αντιπροσώπευε το κίνημα αυτό, ο Πατριάρχης πρόσφερε παραχωρήσεις, αλλά οι Βούλγαροι αξίωσαν πλήρη εκκλησιαστική αυτονομία. 

Κάτι τέτοιο ο Πατριάρχης ήταν διατεθειμένος να χορηγήσει σε σχέση με τις αμιγείς βουλγαρικές περιοχές από το Δούναβη ως την οροσειρά του Αίμου.

Οι Βούλγαροι, με ρωσική υποστήριξη, πρόβαλαν ευρύτερες εδαφικές αξιώσεις.

Τον Οκτώβριο του 1868 η Υψηλή Πύλη πρότεινε τελικά ένα σχέδιο το οποίο προέβλεπε την τοποθέτηση Βουλγάρων επισκόπων και ιερέων όπου υπήρχε βουλγαρική πλειοψηφία• ο προκαθήμενος της υπό ίδρυση βουλγαρικής Εκκλησίας θα είχε την έδρα του στην Κωνσταντινούπολη και το έργο του θα συνεπικουρούσε ιδιαίτερη Ιερά Σύνοδος.
Προτού ο Πατριάρχης ολοκληρώσει τη μελέτη της πρότασης αυτής, οι Βούλγαροι ανακοίνωσαν την εφαρμογή της ως τετελεσμένο γεγονός.

Τότε ο Πατριάρχης συγκάλεσε όλες τις ορθόδοξες Εκκλησίες σε οικουμενική σύνοδο .

Η σύνοδος αυτή, όμως, δεν επρόκειτο να πραγματοποιηθεί, επειδή η Πύλη, υποκύπτοντας σε ρωσικές πιέσεις, προτίμησε να ρυθμίσει το ζήτημα μόνη της:
Το Φιρμάνι της Εξαρχίας της 12 Μαρτίου 1870.
στις 28 Φεβρουαρίου/12 Μαρτίου 1870,
εξέδωσε φιρμάνι με το οποίο συστάθηκε
ανεξάρτητη βουλγαρική Εκκλησία με Εξαρχία στην Κωνσταντινούπολη.

Ενεργώντας μ'αυτόν τον τρόπο η Πύλη, παρ'όλο που δεχόταν πιέσεις από τη Ρωσία και τη Μεγάλη Βρετανία , εξυπηρετούσε ως ένα βαθμό το ιδιαίτερο πολιτικό της συμφέρον.

Επιθυμία της ήταν να προωθήσει τους Βούλγαρους, 
τους οποίους θεωρούσε πειθήνιο και νομιμόφρονα λαό, 
σε βάρος των Σέρβων και των Ελλήνων. 

Στους Σέρβους δεν ήταν δυνατό να παραχωρηθεί ποτέ ανεξάρτητη εκκλησία  επειδή θεωρούνταν εν δυνάμει επαναστάτες.

 Με το ίδιο πνεύμα αντιμετωπίζονταν και οι Έλληνες, όχι διότι ο Πατριάρχης και ο ελληνικός κλήρος ήταν ενεργά ανατρεπτικά στοιχεία,
 αλλά επειδή ο αλυτρωτισμός του εθνικού ελληνικού κράτουςήταν δυνατό να υποκινήσει τους ελληνικούς πληθυσμούς της Ευρωπαϊκής Τουρκίας σε εξέγερση. 

Το ελληνικό βασίλειο υπό τον Όθωνα είχε να επιδείξει ένα παρελθόν πλούσιο σε ανατρεπτικές κινήσεις σε βάρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και, στα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Γεωργίου Α', ανέκυψε το ενδεχόμενο ελληνοσερβικής συνεργασίας με την υποστήριξη του Λουδοβίκου Ναπολέοντα και των Γαριβαλδινών, που θα μπορούσε να απειλήσει το status quo.
 
Στην Εξαρχία επιτράπηκε να επεκτείνει τη δραστηριότητά της και πέρα από τις περιοχές που το 1878 έμελλε να αποτελέσουν τη βουλγαρική «ηγεμονία» .

Οι Τούρκοι έτρεφαν την ελπίδα ότι οι Σλάβοι των περιοχών που διεκδικούσαν οι Σέρβοι θα στρέφονταν προς το νέο millet (ή «εθνότητα»)  και όχι προς το ταραχοποιό σερβικό κράτος .

Προσδοκούσαν, επίσης, ότι το νέο αυτό millet θα μείωνε την επιρροή του Ελληνισμού στη Μακεδονία, καθώς οι Τούρκοι γνώριζαν, ακόμη κι αν η Ευρώπη το αγνοούσε,
ότι ο Ελληνισμός αποτελούσε ισχυρότατη δύναμη στο χώρο αυτό.

Η οθωμανική πολιτική ακολουθούσε την αρχή «διαίρει και βασίλευε».


Παρ'όλο που οι Τούρκοι έτρεφαν αρκετές επιφυλάξεις απέναντι στους Βούλγαρους, εξαιτίας των δεσμών τους με τη Ρωσία, σε τελική ανάλυση η δημιουργία της Εξαρχίας φαινόταν τη στιγμή εκείνη να εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Αυτοκρατορίας.

Γι αυτό δεν αποτέλεσε έκπληξη η συγκατάθεση της Πύλης το 1872 στη δημιουργία βουλγαρικών μητροπόλεων στην Αχρίδα και τα Σκόπια.

Βέβαια, οι μητροπόλεις αυτές δεν μακροημέρευσαν, καθώς οι Τούρκοι τις κατάργησαν μετά τη βουλγαρική εξέγερση που εκδηλώθηκε κατά τη διάρκεια του σερβοτουρκικού πολέμου του 1876.

Παρ'όλα αυτά, είχαν τεθεί τα θεμέλια για μια βουλγαρική εκκλησιαστική οργάνωση στις δύο αυτές περιοχές, η οποία επιβίωσε και αναπτύχθηκε και μετά την απομάκρυνση των δύο ιεραρχών της.

Πολλοί ιερείς και δάσκαλοι είχαν σταλεί στη Μακεδονία, όπου άνοιξαν σχολείαμε πόρους που προέρχονταν κυρίως από τη Ρωσία .

Με τη σύσταση της βουλγαρικής Ηγεμονίας το 1878 και την αποτυχία, εξαιτίας της παρέμβασης των Μεγάλων Δυνάμεων, του σχεδίου για τη Μεγάλη Βουλγαρία του Αγίου Στεφάνου ,

 η Εξαρχία, με τη συνδρομή του βουλγαρικού κράτους,

ενέτεινε τις προσπάθειές της για την εξάπλωση της βουλγαρικής Εκκλησίας στη Μακεδονία .
Χάρτης Συνθήκης Αγίου Στεφάνου.

Η προσπάθειά της βρήκε απήχηση ανάμεσα στο σλαβόφωνο στοιχείο που αισθανόταν εχθρικά απέναντι στους Έλληνες και διαπίστωνε ότι οι Σέρβοι είχαν ελάχιστα να προσφέρουν.

Ωστόσο, πολλοί Σλάβοι παρέμειναν στους κόλπους του Πατριαρχείου και πλήθος από κοινότητες ζήτησαν από το Συνέδριο του Βερολίνου να μη συμπεριληφθούν στη σχεδιαζόμενη Μεγάλη Βουλγαρία.
Οι Σέρβοι είχαν κιόλας αρχίσει να ανοίγουν νέα σχολεία και ανασύστησαν το σερβικό εκπαιδευτικό δίκτυο στη Μακεδονία, το οποίο είχε πληγεί λόγω του σερβοτουρκικού πολέμου του 1876.

Οι Έλληνες, οι οποίοι μέχρι τότε απολάμβαναν κυρίαρχη θέση στην εκπαίδευση, άρχισαν κι αυτοί, αν και όχι σε επαρκή βαθμό, να στρέφουν την προσοχή τους στα σχολεία .
↧

Τουρκοκρατούμενη Μακεδονία και η μεγαλύτερη πληγή: Τα Βουλγαρικά κομιτάτα.

April 11, 2015, 6:29 am
$
0
0
Τσέτα του Tane Nikolov (Тане Николов) από την Θράκη,
βοεβόδας της ΒΜΟΡΟ-VMORO, ΕΜΑΕΟ
Εσωτερικής Μακεδονικής-Αδριανοπολίτικης
Επαναστατικής Οργάνωσης
(Вътрешнатамакедоно-одринска
революционнаорганизация)


 Γεωργίου Μόδη.


"Ο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ 
ΚΑΙ Η ΝΕΩΤΕΡΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ"
 ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ.

(οι φωτογραφίες επιλογή Yauna)


Οι Βούλγαροι πρώτιστο και κύριο μέλημα είχαν την οργάνωση του πληθυσμού.

Σ’ αυτήν έριξαν από την αρχή όλο το βάρος και την έκαμαν με επιμέλεια και προσοχή, επιμονή και υπομονή, προσόντα ολότελα άγνωστα σε μας, που είχαμε συνήθεια να καταρτίζουμε στο άψε σβύσε από κάθε καρυδιάς καρύδι ομάδες οπλοφόρων και να τις εξαποστέλνουμε σε κάθε «υπόδουλη» επαρχία,όπου νομίζαμε ότι έπρεπε να εμφανίσουμε τότε κάποιαν επαναστατική κίνηση.

Βερχοβίστικη τσέτα του εκ Σκρίτζοβου Σερρών
Voivoda Stoyo Kostov (войвода Стойо Костов)
στην οποία συμμετείχε και ο
Voivoda Marko Lerinski (войвода Марко Лерински)
 
Ήξεραν ότι ένοπλα σώματα, που έμπαιναν στο τούρκικο έδαφος χωρίς την ανάλογη και μεθοδική προπαρασκευή των, δεν άξιζαν μεγάλα πράγματα, ούτε μπορούσαν να έχουν αξιόλογη απόδοση. Είχαν σχετική πείρα από παλαιότερες ενέργειες στα γειτονικά με την Βουλγαρία μέρη. 
Η διαφορά είναι ότι γι’ αυτούς τα παθήματα έγιναν μαθήματα, που τα εφαρμόσανε στην πράξη.Εμείς είχαμε την πείρα του 1854, 1866, 1878, όταν στείλαμε βιαστικά και σπασμωδικά στη Μακεδονία, Θεσσαλία, 'Ήπειρο, πρόχειρα ανταρτικά σώματα. 
Ως τόσο κάναμε και το 1897 τα ίδια λάθη, μεγαλωμένα μάλιστα στον κύβο.  

Εστείλαμε στο μακεδονικό έδαφος ενωμένους, 2.000 σχεδόν, άτακτους αντάρτες να χτυπήσουν και κατανικήσουν τον στρατό της 'Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οργανωμένο από Γερμανούς.

Έπρεπε να έλθη  ο Μακεδονικός Άγων για να καταλάβουμε πόσην αξία και σημασία έχει η έγκαιρη και συστηματική οργάνωση του τοπικού πληθυσμού.



Σφραγίδα της BMOPO
Вътрешнатамакедоно-одринска
революционнаорганизация ,
επαναστατικής περιοχής
Μοναστηρίου.
Ιδιαίτερα ηΒ.Μ.Ρ.Ο. (Βίτρισνα Μακεντόνσκα Ρεβολιούσιολνα Όργκανιζάτσια = Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική 'Οργάνωση )έδωσε ξεχωριστή προσοχή στην οργάνωση του πληθυσμού και μπορεί να είπωθή πως θαυματούργησε. 

Dame Gruev
Дамян (Даме) Йованов Груев
(1871-1906)
Ο ιδρυτής της Ντάμιαν Γκρούεφ, νεαρός καθηγητής της Ιχνογραφίας και Γεωγραφίας στις κατώτερες μάλιστα τάξεις του Γυμνασίου Μοναστηριού,όπως γράφει στα απομνημονεύματά του ο Πάντο Κλιάσεφ, και ο συνεργάτης και συνάδελφός τουΓκότσε Ντέλτσεφείχαν, φαίνεται, μεγάλη συνωμοτική και οργανωτική ιδιοφυία.

Άρχισαν να ορκίζουν και να εγγράφουν πολλούς στην οργάνωση, που είχαν φροντίσει να την τυλίξουν με ένα πέπλο υποβλητικού μυστηρίου.
Έγινε γνωστή με το ονομα «Κομιτάτο».

Ο Gotse Deltsew  και ο Damian Gruev
με τον Βουλγαρικό Λέοντα.

 Οταν ήμουν μικρός νόμιζα πως πρόκειται για κάτι το μαγικό και ρωτούσα, με πολλήν άπορία, τι ήταν. 

Είχα άκούσει πολλές φορές πολλά για τους «αντάρτες» απ’ τα στόματα συγγενών. Τους θεωρούσα ημίθεους. Το «Κομιτάτο» όμως ήταν κάτι το διαφορετικότερο και μυστηριωδέστερο. Αφηνε την εντύπωση ότι πολλά έπρεπε να περιμένουμε απ’ αύτό.

Ενα πυκνό δίκτυο οπαδών, στελεχών και πρακτόρων ήταν διασκορπισμένο σε όλο τον τόπο. 

Κάθε χωριό είχε την «Επιτροπή» του 
με τον πρόεδρό της και αρχηγό τον «νατσάλνικ»
 (η λεξη ήταν πρωτύτερα άγνωστη στη Μακεδονία), 
τον ταμία, 
τον σύνδεσμο, 
τους αγγελιοφόρους 
και ένα είδος λαικού δικαστηρίου, 
για να μη καταφεύγουν πια οι Χριστιανοί για τις διαφορές τους στα τουρκικά δικαστήρια. 

Σχηματίστηκαν έπειτα σε κάθε χωριό και ένοπλες ομάδες (μιλίτσια), προορισμένες να βοηθουν και να ενισχύουν τις τακτικές συμμορίες, όπως ήταν ο εφεδρικός «ΕΛΑΣ» στα χρόνια της κατοχής.

 Το Κ.Κ.Ε. και το Ε.Α.Μ. δεν έκαμαν παρά απλή άντιγραφή του βουλγαρικού προτύπου και των μεθόδων του.

 Στο Τσάπαρι, ορεινό χωριό στον δρόμο Μοναστηρίου-Ρέσνας, βρέθηκαν το 1902 λογχισμένοι δέκα νέοι, οι καλύτεροι του χωρίου.

 Οπως αποκαλύφθηκε, αποτελούσαν τη «μιλίτσια» και είχαν θανατωθή, 
γιατί δεν έτρεξαν να βοηθήσουν μία συμμορία, που είχε κυκλωθή πάνω απ’ το χωριό τους στο βουνό από πολύ τουρκικό στρατό και περισσοτέρους Τουρκαλβανούς του γειτονικού τους καζά.

Οι «μιλίτσιες» σχημάτισαν και αργότερα σοβαρή δύναμη στα χέρια του Κομιτάτου.
Δεν πήγαιναν πιά να βοηθήσουν κυκλωμένη συμμορία, παρά σπανιότατα. 
Επαιρναν τώρα και οι Τούρκοι τα μέτρα τους και τα ειδικά «τάγματα κυνηγών» (άβτζή-ταμπούρ ) ήταν πολύ επικίνδυνα.
 Όταν όμως ήθελαν να χτυπήσουν αιφνιδιαστικά ελληνικό σώμα ή, πολύ συχνότερα, να κάψουν ελληνικό χωριό, τους κινητοποιούσαν. 
Και την αυγή γύριζαν στα σπίτια και στα χωράφια τους σαν τους ειρηνικότερους ραγιάδες.

Βάλαμε και εμείς αργότερα σ’ έφαρμογή το ίδιο σύστημα σε πολλά μέρη (Μορίχοβο, Περιστέρι, Βάλτος Γιανιτσών, Παγγαίο κλπ. ). '

Ονεαρός μαλιστα οπλαρχηγός Γιάννης Ραμνάληςθαυματούργησε στην περιφέρεια Λαγκαδά και πέρα απ’ αυτή με άνδρες, που ήταν γεωργοί την ήμέρακαι αντάρτες τη νύχτα.

Κάθε επαρχία (καζά) είχε μία τουλάχιστον συμμορία, που στήριζε την οργάνωση και στηριζόταν σε αυτή. Όπου δεν ίσχυε ο λόγος, ίσχυε η ράβδος και η μάχαιρα της συμμορίας.
 Οι συμμορίες ήσαν το εκτελεστικό όργανο και η αστυνομική δύναμη, ο δήμιος της Όργανιζάτσια. Άλληλοσυμπληρωνόντουσαν,όπως ο τέτζερης και το καπάκι.
Η απροθυμία, ο δισταγμός, η αντίρρηση και γενικά η «αντίδραση» εύρισκαν την τιμωρία από την κάμα η την λόγχη των συμμοριτών.

Τους κολλούσαν τότε και τη ρετσινιά του «προδότη», του «τουρκολάτρη», του «τουρκοτσανακογλύφτη» κλπ. 
Οι τίτλοι αυτοί κοσμούσαν πάντοτε τουςφτωχούς παπάδες, δασκάλους, προκρίτους των χωριών, τους νοικοκυραίους δηλαδή, που είχαν επιρροή στα χωριά, δεν εννοούσαν όμως να υπακούσουν τυφλά στα κελεύσματα του Κομιτάτου,
όταν τους πρόσταζε να δηλώσουν στην τουρκική αρχή ότι ήσαν πιά «Μπουλγκάρ».

Πήγαιναν οι Βούλγαροι 
να καταλύσουν την
 πάνοπλη τουρκική αυτοκρατορία 
με την εξόντωση του άοπλου Ελληνισμού της Μακεδονίας.

Στην πρωτεύουσα κάθε καζά είχε την έδρα της η Επαρχιακή Επιτροπή του Κομιτάτου.

 Ο πρόεδρός της ήταν και ο επαρχιακός αρχηγός, που είχε όλες τις αρμοδιότητες και εξουσίες.
 
Οι βούλγαροι Κομιτατζήδες-Κομίτιτε της Καστοριάς
 Пандо Кляшев, Васил Чекаларов и Лазар Поптрайко
Πάντο Κλιάτσεφ, Βασίλ Τσακαλάρωφ, Λαζάρ Πορτραϊκο
 Όπως φαίνεται απ’ τα απομνημονεύματα τουΠάντο Κλιάσεφ, οι αρχηγοί αυτοί διορίζονταν πολύ συχνά απ’ ευθείας από την κεντρική Επιτροπή Μοναστηριού. 

Πρώτος π.χ. αρχηγός της επαρχίας Καστοριάς είχε οριστή ένας παπάς, ο Γρηγόριος Μπέτεφ,που είχε σημειώσει μάλιστα και πολλές επιτυχίες. 
Μα καθαιρέθηκε απ’ το Βούλγαρο Μητροπολίτη, ποιος ξέρει για ποιά μεγάλη του αταξία, και αναγκάστηκε να φύγη στη Βουλγαρία... 
Pavel Christov
Павел Христов
(1874-1922)
Mihail Nikolov Rosov
Михаил Николов Розов
(1874-1934)

Διορίστηκε διάδοχος του ο δάσκαλος Χρηστώφ, που φρόντισε ιδιαίτερα να προσηλυτήση Γραικούς και Γραικομάνους.
Φυλακίστηκε όμως και τον αντικατέστησε ο επίσης δάσκαλος Μιχ. Νικολώφ και έπειτα ο Ποπτράικωφ, επίσης δάσκαλος και «σκαπανεύς των γραμμάτων».

 Στα βουλγαρικά δηλαδή γυμνάσια-οικοτροφεία, που είχαν ιδρύσει οι Βούλγαροι, περιμάζευαν παιδιά απ’ τα χωριά, τα μόρφωναν και τα παρασκεύαζαν πολύ καλά για το διπλό ρόλο: 
του δασκάλου και του κομιτατζή.

Επίσης από την επιτροπή Μοναστηριού η άλλη κεντρική επιτροπή διορίζονταν και οι αρχηγοί των συμμοριών, οι «βοεβοδες».

Mitre Pandzharov Vlacha
Димитър (Митре) Пандуров Влаха
(1873-1907)
Ο πρώτος οπλαρχηγός της Καστοριάς Πετρώφ είχε συμμορία από «τέσσερεις Βλάχους»: την οικογένεια δηλ. του Μήτρου Βλάχου,όπως μας πληροφορεί ο Κλιάσεφ.

 Κατά  τον ίδιο τρόπο και ο δικός μας οπλαρχηγός των Προμάχων (Μπάχοβου) Τσότσας είχε στη συμμορία του τον πατέρα του και τους θείους του ! 
Συχνά οι «βοεβοδάδες» μετατίθονταν από μίαν επαρχία σε άλλη, σαν δημόσιοι υπάλληλοι. 

Ο Πετρώφ π.χ. μετατέθηκε το 1901 απ’ την Καστοριά στη Ρέσνα και ο αντικαταστάτης του Γκοργκάνωφ απ’ την Καστοριά στην Αχρίδα και έπειτα στον ΙΙερπελέ, γιατί είχε άδυναμία στις βουλγαροδασκάλες και στιςόμορφες χωριατισσες, οπως μας πληροφορεί παλι ο Κλιάσεφ...     '

Ο βοεβόδας έπρεπε να υπακούη στις προσταγές της επαρχιακής eπιτροπής και aκριβέστερα του επαρχιακού αρχηγού, που ηταν θρονιασμένος μεσα στην πόλη και κοίταζε ήσυχος το σχολείο η το μαγαζί του. 
Ηταν όμως και ζήτημα προσωπικής έπιβολής. 

Ο Τσακαλάρωφ π.χ. έδινε και έπαιρνε διαταγές.
Vasil Hristov Chekalarov
Васил Христов Чекаларов
(1874-1913)
 Ο Μαρκώφ, υπαξιωματικός του Βουλγαρικού στρατού 
 και πρώτος βοεβόδας της επαρχίας Φλωρίνης, 
που είχε κρεμάσει στο στήθος του πάμπολλα παράσημα (ψεύτικα), 
για να έντυπωσιάζη τους χωρικούς,όπως γράφει ο Λάκης Πίρζας, δεν θέλησε να εκτελέση διαταγή της επαρχιακής έπιτροπήςτης Φλώρινας να ξεκάνηκαι τον νεοχειροτόνητο εφημέριο Πολυποτάμου (Νερέτι),
 γιο του Παπακωνσταντίνου, 
που τον είχε ο ίδιος κατακρεουργήσει πριν λίγο καιρό. 

Οι μπακάληδες δηλαδή και οι άλλοι επαγγελματίες,όπως και οι βουλγαροδάσκαλοι, που αποτελούσαν την επιτροπή,
 ήταν αγριότεροι και θηριωδέστεροι απ’ τον Βούλγαρο υπαξιωματικό, 
που ήταν λαμπρός προπαγανδιστής και γενναίος πολεμιστής.
Υπαξιωματικός του βουλγαρικού στρατού ήταν και ο Τσερνοπέεφ, στην περιοχή της Στρώμνιτσας, μεγάλος λήσταρχος, που κατάφερε όμως να επιζήση στο τέλος! 

Αξιωματικοί ήταν ο Λουκάς ΙΙαρτένιεφ και άλλοι. 

Οι περισσότεροι πάντως οπλαρχηγοί και αρχηγοί ήταν τρόφιμοι των βουλγαρικών γυμνασίων-οίκοτροφείων, δάσκαλοι και καθηγητές,που συναγωνίζονταν ο ένας τον άλλο σε σκληρότητα, δραστηριότητα, μα και αύτοθυσία 
(Γκρούεφ, 
Ντέλτσεφ,
 Σαράφωφ, 
Γκαράνωφ, 
Κλιάσεφ, 
Μοσχώφ, 
Σελτάνωφ κ.α. ). 

'Ένας καθηγητής του γυμνασίου Θεσσαλονίκης,ο Ρόζωφ,
 και ο δάσκαλος Ποστράικαεγκαινίασαν την τρομοκρατία στη Δυτική Μακεδονία.

 Έστησαν ενέδρα ήδη τον Ιούλιο του 1899 και δολοφόνησαν δύο ήσυχους νοικοκυραίους
 απ’ τη Βασιλειάδα (Ζαγορίτσανη ), που γύριζαν ξέγνοιαστοι απ’ το παζάρι στο χωριό τους, 
τον Χρίστο Δημητριάδη η Τσουτσούλη και τον Κοσμά Μισιρλή η Κλιάντσο, 
μόνο και μόνο γιατί ήταν «γραικομάνοι»καιδεν ήθελαν να γίνουν Βούλγαροι.

Ο σκοπός αγίαζε γι’ αυτους όλα τα μέσα και τα φρικτότερα και ατιμότερα...
Κομιταζήδες Βοεβόδες της Βερχόβεν.
Βουλγαρομακεδόνες Αξιωματικοί του Βουλγαρικού Στρατού,
Petar Georgiev Darvingov (Петър Георгиев Дървингов) από το Κιλκίς
Donzo Zlatko (Андон Златков Томов) από Στρώμνιτσα (Палат)
Dimitar Zogravov (Димитър Андреев Зографов) από Βέλες
Kotso Abramov (Константин (Кочо) Аврамов) δάσκαλος από Σκρίτσοβο Σέρρες.
Την όλη διεύθυνση του αγώνα των συμμοριών πήραν στα χέρια τους 
αργότερα Βούλγαροι στρατιωτικοί, 
απεσπασμένοι στα εμπορικά πρακτορεία,
 όπως λέγονταν τότε τα βουλγαρικά προξενεία,
 γιατί η Βουλγαρία ήταν ηγεμονία υποτελής στο Σουλτάνο. 


Αξιωματικοί επίσης δικοί μας, άπεσπασμένοι στα ελληνικά προξενεία, είχαν την ίδια αποστολή. 
Επαιζαν όμως πάντοτε σημαντικότατο ρόλο και οι τοπικές έπιτροπές της ВМРО.

Πρέπει να ομολογηθή ότι οι περισσότεροι αρχικομιτατζήδες ήταν οχι μόνον εξαίρετοι οργανωτές, μα και άνδρες γενναίοι και αποφασιστικοί.

Όταν κυκλώνονταν από τουρκικά αποσπάσματα, πολεμούσαν ως το τέλος, ως την τελευταία πνοή.
 Σπάνια παραδίδονταν. 
Καποτε αυτοκτονούσαν. 
Συχνά κατόρθωναν να διασπάσουν τη νύχτα την πολιορκητική ζώνη και να ξεφύγουν σαν να είχαν φτερά,όπως ελεγαν οι ίδιοι οι Τούρκοι. 

Χρησιμοποιούσαν και βόμβες, που είχαν τρομοκρατήσει τους αφελείς Τούρκους στρατιώτες. Τις κατασκεύαζαν και στα χωριά,όπως βεβαιώνει ο Κλιάσεφ, με δυναμίτη βέβαια, που εφερναν απ’ την 'Ελλάδα.
 
Kusman (Kuso) Stevof
Кузман Кузо (Поп)Стефов
(1875-1902)

Ο βοεβόδας Κούζο (Κοσμάς) Στεφώφ,πρώην βουλγαροδάσκαλος, κυκλώθηκε από τουρκικά τμήμα στις 12 Φεβρουάριου 1902 στο χωρίο Σιστέβο της Καστοριάς.
Τους είχαν δει οίΤούρκοι «κυνηγοί». 
Επιχείρησε τολμηρή εξοδο.
 Τραυματίστηκεόμως βαρειά. 
Γύρισε πίσω στο χωριό και ζήτησε να τον μεταφέρουν στο σπίτι της βουλγαροδασκάλας φίλης του. 
Έκεί αυτοκτόνησε μαζί της! 
Τους βρήκαν αγκαλιασμένους και νεκρούς. 
Είχε φυλακιστή το 1901 μαζί με τον συνάδελφό του, αρχηγό της επαρχίας Καστοριάς, Χρηστώφ, γιατί βρέθηκε γράμμα του στη τσάντα ενός κομιτατζή, που φανέρωνε ότι αυτοί είχαν διατάξει τον φόνο ενός Τούρκου. 

Για να μην τυχόν βασανιστή και εξαναγκαστή να προδώση, άνοιξε την κοιλιά του. —εχύθηκαν τα έντερα εξω. 
Και όμως έγινε καλά και τόσκασε στα βουνά !
Βοεβόδας πιά, σκότωσε στις 8 Νοεμβρίου 1901 με τον αγριότερο τρόπο στην πλατεία της Βασιλειάδας τον φανατικό «γραικομάνο» και «στυλοβάτη του ελληνισμού» Καραμάνο. 

Συνέτριψε με τον υποκόπανο το κεφάλι του ! 
Ηταν άγριος και αδυσώπητος προς τους άλλους και προς τον εαυτό του.
Δεν ήταν βέβαια όλοι οι βουλγαροδάσκαλοι ετσι αποφασιστικοί και τόσο φοβεροί.
Ο Κλιάσεφ κατονόμαζε αρκετούς, που πρόδωσαν πολλά κρυμμένα όπλα και όλα τα μυστικά χωρίς καν να πιεστούν. 

Κάποιος μάλιστα δάσκαλος Βαψωρίου έγινε πολύ εύκολα κατάπτυστος προδότης. 
Ουτε οι βοεβόδες και αρχικομιτατζήδες ήταν πάντοτε περίφημοι και επικίνδυνοι πολεμιστές.

Μεγάλες συμμορίες εξοντώθηκαν από τουρκικά άποσπάσματα σε λίγη ώρα, χωρίς να ματώση τουρκική μύτη. 

Την άνοιξη του 1903 οχτώ Τουρκαλβανοί στρατιώτες απ’ τα χωριά της Ρέσνας ξέκαναν με πολλή ευκολία στην περιοχή Μοναστηριού 7 κομιτατζήδες ταμπουρωμένους σ’ ένα λόφο. 

Είχαν ανώτερο οπλισμό —όπλα μάουζερ — και πολύ άνώτερη σκοπευτική ικανότητα. 
Γενικά ύστερούσαν οι Βούλγαροι στη σκόπευση.
 Το διαπίστωσαν και τα δικά μας ανταρτικά σώματα σε πολλές περιπτώσεις.
 Είδαν ότι οι βουλγαρικές σφαίρες έφευγαν μακρυά, «στο γάμο του Καραγκιόζη».... Και κυνήγησαν τους Βουλγάρους.
Στις 24 'Οκτωβρίου μία βουλγαρική συμμορία από 25 άνδρες εστησε ενέδρα τη νύχτα Ιξω απ’ την Πόλτσιστα του Μορίχοβου στο σώμα του Γ. Βολάνη από 22 παιδιά. 

Το αποτέλεσμα ήταν να αίχμαλωτιστή ένας νεαρός κομιτατζής με μακριά ξανθά μαλλιά. 
Οι ομοβροντίες των κομιτατζήδων πήγαν στο βρόντο. 
Ουτε καν πλήγωσαν κανένα... 
Όταν οι δικοί μας κατάλαβανότι είχαν να κάμουν με κομιτατζήδες και οχι με τουρκικό στρατό, όρμησαν και ρίχτηκαν πάνω τους. 
Και ο Στρατής Βολάνης άρπαξε τον αιχμάλωτο απ’ τα μαλλιά !
Σε μία άλλη πάλι σύγκρουση στο Καιμακτσαλάν, πάνω απ’ τη λίμνη της  Άρνισας (Όστρόβου), αποδείχτηκε πανηγυρικά η σκοπευτική αναπηρία των Βουλγάρων. 
Είχαν συγκεντρωθή τον Ιούνιο του 1908 πολλοί κομιτατζήδες και επιστρατευμένοι χωρικοί, για να χτυπήσουν το μικρό σώμα του Μανόλη Νικολούδη. 
Ότανόμως ειδε ο Κρητικός καπετάνιος να φεύγουν μακρυά οι έχθρικές σφαίρες, άρχισε αύτός την επίθεση. 

Μπήκαν έπειτα στη μάχη και οι Βολάνης και Καραβίτης με αποτέλεσμα να σκοτωθούν ένας βοεβόδας (ο Παγούντσεφ) και κάμποσοι κομιτατζήδες, και να αίχμαλωτιστή απο τον Βολάνη το άσπρο άλογο του αρχηγου Τζόλε. Και αν δεν είχε εμφανιστή μεγάλο τουρκικό απόσπασμα, που έτρεξε στον κρότο των όπλων, πολύ μαύρη θα ήταν έκείνη η μέρα για τους κομιτατζήδες.
Ήταν όμως πάντοτε άφθαστοι στην μεθοδική και επίμονη εργασία και στην οργάνωση, καθώς και στην προπαγάνδα.
Τη μύηση των χωρικών την έκαναν συχνά τη νύχτα ομαδικά. 

Τους καλούσαν όλους στην έκκλησία και μέσα στο υποβλητικό μισοσκόταδο κάτω απ’ το τρεμουλιαστό φως λίγων κεριών οι βοεβόδες και άλλοι ειδικευμένοι διαφωτιστές τους έκαμναν κηρύγματα 
για τη «λευτεριά», 
για την «αυτονομία», 
για «αντιτουρκική σταυροφορία», 
για το ξερρίζωμα των αγάδων, 
για τηνδιανομή των τσιφλικιώνκλπ.

 Όλα τα χωράφια, 
ολα τα κτήματα, 
όλα τ’ άμπέλια θα γίνονταν δικά τους,
 μόνο δικά τους'αυτοί θα ήταν πιά οι άφεντάδες. 

Δεν θα ίδρωκοπούσαν για να καλοτρών και να παχαίνουν τα σκυλιά, οι Τουρκαλάδες. 
Θα γλύτωναν και απ’ τους Τούρκους ενοικιαστές της δεκάτης, τους Τούρκους εισπράκτορες, τους Τούρκους άγροφύλακες,
 και θα διορίζονταν τα παιδιά τους αξιωματικοί και καιμακάμηδες και ακόμα και βαλήδες... 
Θάβλεπαν στα χωριά δρόμους, σιδηρόδρομους, εργοστάσια, απαράλλαχταόπως στην Αμερική... 

Με λίγα λόγια θα πήγαιναν απ’ την κόλαση ίσια στον επίγειο παράδεισο. 

Σε πολλά χωριά είχαν κάμει κιόλας θεωρητικά τη διανομή των κτημάτων,όπως γράφει ο Ίων Δραγούμης. 

Όταν θα πλήρωναν μερικές λίρες για την προμήθεια των όπλων και ερχόταν με αύτά η λευτεριά, θάπαιρνεν στη κατοχή τους τα μοιρασμένα τσιφλίκια χωρίς καμμία άλλη διαδικασία...

Εξ άλλου θα είχαν στο χωριό την επιτροπή, το τοπικό δικαστήριο, για να μη τρέχουν για ψύλλου πήδημα στους τούρκικους «μαχκεμέδες» η τα «χοκιουμάτια». 
Θα κανόνιζαν όλα τα ζητήματα του χωρίου οι ίδιοι μοναχοί τους. 

Εως τότε οιχαραμοφάηδες στη πολιτεία τους έπαιρναν για aνίκανους να μοιράσουν και δυο γαιδουριών άχυρα, καλούς μόνο για να ποτίζουν με τον ιδρώτα τους τη γη και να ταίζουν τους aγάδες και όλους τους παλιανθρώπους και εξυπνάκηδες.

 Ήρθε τώρα η ώρα να δείξουν και να aποδείξουν πως ήταν ικανότεροι από πολλούς ψευτογραμματισμένους και λιμοκοντόρους.
 Στα χέρια τους θα κρατούσαν πιά την τύχη τους, στα χέρια αzτά, που είχαν πιάσει ρόζους απ’ το aλέτρι.

 Με άλλη τόση δύναμη θα κρατούν τώρα και το τουφέκι. 
Θα τρίβουν από aπορία τα μάτια τους οι Τούρκοι και όλοι οι eχθροί. 
Το Κομιτάτο φροντίζει να τους βρη όπλα.
 Δεν έπρεπε να κάνουν τσιγκουνιές. 
Τα όπλα είναι η σωτηρία.
 «Χωρίς τουφέκια πόλεμος δεν γίνεται,όπως δεν θερίζεται χωρίς δρεπάνι το χωράφι». 

Η Ελλάδα πολέμησε και πάλαιψε εννιά χρόνια, για να κερδίση τη λευτεριά της. Ετσι ελευθερώθηκαν και το Μαυροβούνι, η Σερβία, η Βουλγαρία.εμείς θα μείνουμε αιώνιοι σκλάβοι, χαμάληδες, υποπόδιο όλων;

 Ουτε θα αναγκαστούμε να παλαίψουμε χρόνια και μήνες. 
Δεν χρειάζεται παρά να είμαστε ενωμένοι,
 με μία ψυχή, να υπακούωμε τυφλά στο Κομιτάτο, 
που αγωνίζεται για μας, 
και να είμαστε έτοιμοι για μία μικρή επανάσταση, 
μία επαναστασούλα ολίγων ήμερων. 

Και 0α τρέξουν να μας βοηθήσουν αμέσως
 η Μεγάλη Ρωσία, η Αγία Ρωσία, 
η Βουλγαρία, 
η Σερβία, 
το Μαυροβούνι και 
η Ελλάδα, 
μάλιστα η Ελλάδαθα μας βοηθήση και αυτή,όπως και τώρα μας βοηθάει. 

Απ’ την Ελλάδα μας έρχονται τα τουφέκια. 
Και ας λένε ο,τι θέλουν μερικοί άτιμοι και παλιάνθρωποι Γραικομάνοι. 

Οι υπηρέτες και τσανακογλύφτες των αγάδων παριστάνουν τον Γραικό και βρίσκουν πολλές δικαιολογίες για να υποστηρίζουν τον άπιστο και άτιμο Τούρκο. 

Εμάς δε μας νοιάζει, αν είστε Ελληνες, Βούλγαροι, ό,τι άλλο θέλετε. 
 Μας φθάνει να είστε καλοί χριστιανοί, ν’ αγαπάτε την έλευθερία, να μισητέ τους Τούρκους, να υπακούετε στο Κομιτάτοκαι να είστε πρόθυμοι για την επανάσταση, που ετοιμάζουμε. 

Δεν μπορούμε όμως ν’ άφήσουμε να υπονομεύουν το ιερό έργο, να προδίδουν το Χριστό και το σταυρό, να στήνουν παγίδες και τρικλοποδιές στην έλευθερία μερικοί προδότες και παλιάνθρωποι.

 Είμαστε υποχρεωμένοι να τους χτυπήσουμε.
 Και θα τους χτυπήσουμε άσχημα. 
Ας το ξέρουν κι’ ας κάμουν τον λογαριασμό τους. 
Το σάπιο κομμάτι το κόβει κανείς και το εξαφανίζει, για να μη σαπίση και όλο το δένδρο...
Μπορεί να θεωρηθή βέβαιο ότι χρησιμοποίησαν και έκμεταλλεύτηκαν οι κομιτατζήδες και το γραμμόφωνο, που τότε είχεν έφευρεθή ! 
Στις νυκτερινές συγκεντρώσεις στην εκκλησία του χωριού, έπειτα απ’ τις ομιλίες που,όπως είπαμε, γίνονταν μέσα σε άτμόσφαιρα μυστηρίου, υποβολής και προσμονής, ακουόταν ξαφνικά μέσα απ’ το  Άγιο Βήμα και κάτω απ’ την 'Αγία Τράπεζα μία παράξενη τρεμουλιαστή, απόκοσμη φωνή, που έλεγε άργά και σιγά:

 «Ήρθε η ώρα της ελευθερίας». Ήταν η φωνή του Θεού! Μιλούσε ο ίδιος ο Θεός, ο Χριστός! Ήταν μαζί τους! 

Μπορούσε πια να αμφιβάλλη κανείς ότι ο Θεός ευλογούσε το Κομιτάτο, βοηθούσε τα έργα του, προστάτευε τους άνθρώπους και τα όργανά του; 

Λίγο ακόμα και θα επρεπε να πιστεύουν όλοι ότι οι κομιτατζήδες ήταν οι άπεσταλμένοι, οι απόστολοι και άγγελοι του Θεού...
Και είχαν πάρει το ρόλο του αποστόλου και τον μανδύα του σταυροφόρου. 
Και καλούσαν,όπως και οι απόστολοι του Χριστού, όλα τα έθνη στην ανάσταση χωρίς καμμιά διάκριση. ’Ίσχυε γι’ αύτους το ευαγγελικό: 
«Όυκ ένι  Έλλην η Ιουδαίος, έλεύθερος η δούλος, πλούσιος η πένης».
 Όλοι ήταν άδελφοί στη δυστυχία και στην αναμενομένη εύδαιμονία.
 Ο αγώνας τους ήταν «για του Χριστού την πίστη την αγία, για της Πατρίδος τηω ελευθερία». 

Και μπορούσαν να πάρουν μέρος σ’ αύτόν με ίσα δικαιώματα και ίσες ύποχρεώσεις όλοι οι σκλάβοι, όλοι οι τυραννισμένοι και βασανισμένοι απ’ τους Τούρκους, όλοι,όσοι ποθούσαν ν’ αναπνεύσουν ελεύθερον αέρα και δεν δέχονταν να βαστούν άκόμη στη ράχη τους τον άτιμο, βάρβαρο και άλλόθρησκο τύραννο, που πεντακόσια χρόνια τους λήστευε, τους ρήμαζε, τους άτίμαζε, τους έσφαζε. 
Περίμεναν άλλοτε τη σωτηρία από την Ελλάδα με την ένδοξη Ιστορία και τα μεγάλα λόγια. 
Μα ο πόλεμος του 1897 πιστοποίησε την ανικανότητα και την γύμνια της. 
Απ’ άλλού πιά θα έρχόταν το φως. 
Το έφερναν το Κομιτάτο και οι κομιτατζήδες του.
 Είχαν πίσω τους και τη Βουλγαρία, τη Ρωσία, την Ευρώπη και αυτήν την 'Ελλάδα, που τους προμήθευε τα τουφέκια, γιατί ήξεραν να κάνουν καλά την δουλειά τους και δεν ήταν κοκορόμυαλοι, όπως οι Γραικοί...
Αξίζει να σημειωθή εδώ ότι τα έβαλαν και με τα κεντήματα των γυναικών και τα άσημένια νομίσματα, που κρέμασαν για στολίδι στο στήθος και τον λαιμό. 
Τα απαγόρεψαν «διά ροπάλου» και καποτε και «δια ρομφαίας»! Σε μερικές έκοψαν για τιμωρία τα μαλλιά, με την απειλή ότι θα έκοβαν και τον λαιμό, αν εξακολουθούσαν να τα φορούν. 

Ελεγαν οτι έχαναν πάρα πολύχρονο οι γυναίκες και χαλνούσαν τα μάτια τους με τα κεντήματα.
 Οι δικοί μας τους άπαντούσαν ότι τα κεντήματα, τα άσημένια νομίσματα και τ’ άλλαστολίδια τα είχαν κληρονομήσει από την ελληνική αρχαιότητα. 

Και ένας πρόσθετος λόγος που τα έλληνικά ανταρτικά σώματα μαζί με την ελευθερία επανέφεραν και τα κεντήματα, που εγιναν δεκτά με το μεγαλύτερο ενθουσιασμο από τον γυναικόκοσμο. 

Η επιτροπή του Μπουκόβου, ενός μεγάλου σλαβόφωνου μα ελληνικώτατου χωριού κοντά στο Μοναστήρι, θέσπισε το 1906 πάλι την απαγόρευση των κεντημάτων. 

Ξεσηκώθηκαν όμως σε επανάσταση όλες οι γυναίκες και υποχρέωσαν τον οπλαρχηγό Ιωάννη Καραβιτη ν ακύρωση την απόφαση της έπιτροπής. 
Απείλησαν οτι θα έκαναν άπεργία, δεν θα επλεναν, δεν θα μαγείρευαν, δεν θα σκέπαζαν «στις κρυψώνες» τους αντάρτες και θα κατέβαιναν στο Μοναστήρι όλες μαζί να διαμαρτυρηθούν στο Μητροπολίτη και στον Πρόξενο...
Σκότωναν οι κομιτατζήδες και από κανένα Τούρκο.
Πάντως τα θύματα, που έδωσαν οι «τύραννοι», οι «άπιστοι», τα «λυσσασμένα σκυλιά» οι Τούρκοι, ήσαν πολύ λιγώτερα από εκείνα των Ελλήνων, που ηταν επίσης υποδουλωμένοι και τυραννισμένοι. 

Το βεβαίωσεν και ο πίνακας που δημοσίευσε ο ΓΙάντο Κλιάσεφ. 
Αναφέρει δύο μόνο δολοφονίες Τούρκωνκαιπολλές δωδεκάδες «Γραικομάνων». 
Φρόντιζαν όμως να εκλεγούν οι κομιτατζήδες τους μισητότερους Τούρκους. Και ήταν πολλοί. 
Στα σλαβόφωνα μέρη ο τουρκικός ζυγός ήταν βαρύτερος. 
Πολλοί Τούρκοι είχαν άποχαλινωθή και άποθρασυνθή.

Τον δρόμο τους τον είχε δείξει ο Κώττας, που είχε ξεκάμει πολλούς τυραννίσκους και γι’ αύτό είχε αποθεωθή απο τους χωρικούς.
Οι κομιτατζήδες φρόντιζαν και να εξαίρουν με την προπαγάνδα τουςκάθε μεγάλο κατόρθωμα.
Με πόση λαχτάρα και ένθουσιασμό μάθαμε μια μέρα στο Μοναστήρι, την άνοιξη, νομίζω, του 1902, οτι είχε σκοτωθή ο περιβόητος Σεφκή αγάς.

 Ήταν ύψηλόσωμος, με κοντό φέσι, μεγάλη φούντα και λαμπρό οπλοστάσιο στη μεση. 
Εκανε τον λαθρέμπορο καπνού, τον ενοικιαστή δεκάτης, τον άφοβο παλληκαρά. Είχε μερικούς φόνους στο ενεργητικό του. Χριστιανικές οικογένειες που έκαναν τον περίπατό τους στο Φαρδύ, είχαν δει πολλές φορές τα βραδυα τις Κυριακές και τις άλλες γιορτές να περνούν από κεί αυτός και άλλοι όμοιοι του ρεμπεσκεδες και να σηκώνουν αδιάκοπα στα πισινά πόδια τα περήφανα άτια τους !
Έγύριζε καβάλα μ’ εναν αντάξιο σύντροφό του απ τον κάμπο, όπου ποιος ξερει ποιά βρωμοδουλειά κυνηγούσαν. 
Ησαν πάνοπλοι,όπως πάντοτε,όταν κοντά στην πόλη σφαίρες από ένα χωράφι με βρίζα τους θέρισαν. 

Τα άφηνιασμένα άλογα έφεραν την είδηση στο Μοναστήρι. Όλος ο χριστιανικός πληθυσμός ηταν πρόθυμος οχι μόνον να χειροκροτήση μα και να αγκαλιαση και να φιλήση τους δολοφόνους.
 Πήγαμε μ’ άλλα παιδιά ν απολαυσουμε το θέαμα της κηδείας. 
Ενα άμέτρητο πλήθος Τούρκοι άκολουθουσαν βουβοί, βλοσυροί, άγριωποί τα δύο φέρετρα. 
Πολλοί φοβήθηκαν σφαγές. 
Ο Τούρκος γείτονας μας είπε εκείνο το βράδυότι μονάχα μαχαίρι σε μεγάλους και μικρούς γκιαούρηδες εννοείται—θα έβαζε τέλος σε παρόμοια «ανοσιουργήματα». 
Ο Σεφκή αντιπροσώπευε για τους Τούρκους την τουρκική λεβεντιά και παλληκαριά.

Πως λοιπον να μη θαυμαζουν και να μην εύλογούν τους κομιτατζήδες οι πολυβασανισμένοι αυτοί πληθυσμοί; 
 Έβλεπαν τώρα τους τρομερούς άλλοτε αγροφύλακες, τους δεκατιστές με το γύρω τους έσμό, τους σουμπάσηδες των τσιφλικιών και ολους εκείνους, που ήταν μάστιγα και κατάρα, να έχουν κατεβασμένη την ούρά και να μη τολμούν να ξεμυτίσουν απ’ την πόλη. 
Είχαν αναπνευσει και ελευθερωθή τα χωριά προτού καν τους έρθη η περιπόθητη «λευτεριά».
Οι μικροιδιοκτήτες, που άλλοτε όλο το καλοκαίρι καλοστρώνονταν στα χωρία και καταβρόχθιζαν κοτόπουλα, πίττες, αυγά και βούτυρα, ζητούσαν τώρα, όπως ο προφήτης τους, να έρθη το βουνό κοντά τους και αναζητούσαν τους κολλήγους στα χάνια και στα μπακάλικα της πολιτείας.

 Έπαιρναν ο,τι τους έδιναν και έκαναν μάλιστα και ευχαριστήριους τεμενάδες.
 Δεν ιους λήστευαν πια, οπως άλλοτε.
 Το ίδιο και οι ενοικιαστές δεκάτης και οι μπράβοι τους. 
Είχαν γίνει άκακα αρνιά.
 Αρκετοί Τούρκοι προτιμούσαν να τα φτιαξουν με τους κομιτατζήδες και τα όργανά τους και να τους εξυπηρετούν! 
Το Κομιτάτο απόδειξε από τα πρώτα του βήματα ότι ήξερε να κάνη πολύ καλα τη δουλειά του, να κτυπαη στο σταυρό το κακό και τους κακούς για να απαλλάξη από τα πολλά βάσανα τους χωρικούς.
Πραγματοποιούσε όσα ειχε υποσχεθή. 

Δεν χωρούσε καμιά αμφιβολία, ότι θα έδινε «σάρκα και οστά» στο μεγάλο όνειρο και θα έφερνε την ποθητή «λευτεριά». 
Εβλεπαν εξ άλλου τους θαυμάσιους αύτους προστάτες και προμαχους να πεθαίνουν σαν αληθινοί άνδρες στις συγκρούσεις με τον τούρκικο στρατό.
 Μπορούσαν να μη τους υμνούν, να μη τους εύλογούν, να μη τους προσκυνούν;
Βοήθησαν το Κομιτάτο απ’ την αρχή και μερικοί παράξενοι Ρώσοι.
 Είχαν έλθει στο Μοναστήρι κατά το 1900κάπου 15-20 Ρώσοι να πουλήσουν δρεπάνια και άλλα μικρογεωργικά εργαλεία.
 Είχαν προκαλέσει και την δική μου απορία,όπως των μεγάλων. 
Είχαν οι περισσότεροι απεριποίητα γένια, φορούσαν λερωμένους σκούφους, τριμμένα ρούχα και ήταν χοντροκομμένοι και άσουλούπωτοι και περισσότερο μουζίκοι παρά έμποροι. 

Μπεκρολογούσαν στα χάνια και τα λαικά καπηλιά. Ποιος τους έστειλε; Αγοράζαμε τότε στο Μοναστήρι ζάχαρη ρωσική, γαλότσες ρωσικές, ,που ήταν οι καλύτερες, και άλλα είδη. Μα τα εφερναν οι έμποροι,όπως όλα τα έμπορεύματα. 
Γιατί έγινε εξαίρεση για τα παλιοδρεπάνια και κουβαλήθηκαν τόσοι απ’ τη μακρινή Ρωσία και μάλιστα ακατάλληλοι αντιπρόσωποι; 

Τι κέρδος μπορούσαν ν’ αφήσουν τα φτωχά και ταπεινά αυτά είδη;
Έμαθα αργότερα ότι στον Αετό, χωριό της περιοχής Αμυνταίου,μόλις έφυγαν οι παράξενοι δρεπανέμποροι,εκδηλώθηκε ο πρώτος βουλγαρικός πυρήνας καιέφθασαν την άλλη μέρα δύο δάσκαλοι και μία δασκάλα, μορφωμένοι και καλοπληρωμένοι, για να ιδρύσουν βουλγαρικό σχολείο με πέντε παιδιά !

 Τα περισσότερα όπλα έρχονταν από την Ελλάδα.
Ο περιβόητος και απαίσιος αργότερα αρχικομιτατζής Τσακαλάρωφοργάνωσε πρώτος την αγορά και την εισαγωγή. 
Τσέτα του Chekalarov

Ηξερε έλληνικά και αρβανίτικα και παρουσιαζόταν,όπως γράφει ο Κλιάσεφ, στην Αθήνα, στους άδελφούς Μαλτσινιώτη, που ήταν οι μεγαλύτεροι τότε έμποροι όπλων και φυσιγγιών, και σ’ άλλους, άλλοτε σαν αρβανίτης και άλλοτε σαν 'Έλληνας. '
Ένα τουφέκι γκρα στοίχιζε 16-18 δρχ. χρυσές. 
Γύριζαν στα χωριά και πουλούσαν όπλα,όπως γράφει πάλιν ο Κλιάσεφ, και Αλβανοί. 
Ζητούσαν όμως τριπλάσια τιμή. 
 Όπλα για εμπόριο έφερναν και οι γκέγκηδες τσελιγκάδες, που παραχείμαζαν στην Θεσσαλία. 
Έκανε όμως εμπόριο με τα όπλα και αύτό το Κομιτάτο. του στοίχιζε το καθένα ένα χρυσό περίπου εικοσόφραγκο και το χρέωνε στους χωρικούς προς 5 και 6 και συχνά και περισσότερα «ναπολεόνια». 

Εκλεβαν οι άνθρωποι του Κομιτάτου;
Δημιουργούσαν άποθέματα και κεφάλαια; 
Πολλές φορές τσέπωναν τα χρήματα και δεν έδιναν τίποτε. 
Αλλοτε παράδιναν ένα σκουριασμένο τουφέκι με 3 φυσίγγια. 
Και είχεν υποχρεωθή ο χωρικός να πουλήση και το ζευγάρι του !
 Έάν τυχόν παρεπονείτο και διεμαρτύρετο, του έλεγαν να κάμη λίγη υπομονή ! 
Πεντακόσια χρόνια ειχε βαστάξει τον τουρκικό ζυγό....
Δεν ήταν βέβαια εύκολη ούτε σίγουρη η μεταφορά των όπλων,όσο και αν ήταν κουτοί και τυφλοί οι Τούρκοι. Οι κίνδυνοι ήταν πολλοί,όπως σε κάθε άπαγορευμένο λαθρεμπόριο.

 Ο Κλιάσεφ γράφει ότι ένας θείος του περιφήμου Άρβανιτοβλάχου Βοεβόδα Μήτρου Βλάχουμε δύο άλλους συγγενείς του Άρβανιτοβλάχους κουβαλούσαν με τα μουλάρια τους τουφέκια. Έπεσανόμως σε τουρκικά Aποσπάσματα. Άντιστάθηκαν με την Eλπίδα ότι θα μπορούσαν να τα γλυτώσουν και τα πλήρωσαν με την ζωή τους.
Μα τι σημασία είχαν 4-5 είκοσόφραγκα παραπάνω, όταν τα τουφέκια αυτά θα έφερναν την ελευθερία και η ελευθερία τον παράδεισο;
«Κάθε καλά πράγμα πληρώνεται ακριβά», έλεγε και μία παροιμία.
Δεν άργησε όμως να γίνη φανεράότι για το Κομιτάτο πολλοί ήσαν οι κλητοί, λίγοι όμως οι εκλεκτοί. 

Οι Βουλγαροσχισματικοί είχαν παντού την πρωτοκαθεδρία και οι βουλγαροδάσκαλοι κρατούσαν όλα τα πόστα. 
Μιλούσαν οι πράκτορες του Κομιτάτου για άδελφοσύνη και ισότητα όλων των χριστιανών, για μια Μακεδονία, στοργική μητέρα όλων των παιδιών της. 

Ωστόσο δεν έκρυβαν την απέχθεια και το μίσος τους για κάθε τι τοελληνικό και την λατρεία και το θαυμασμό τους για κάθε τι το βουλγαρικό ! 

Έσταζε μέλι η γλώσσα τους,όταν ανάφερναν την Σόφια και την Βουλγαρία.
Το Πατριαρχείο ήταν φωλιά από οχιές και καλοθρεμμένους «καρακαζάνηδες», που δεν είχαν ιερό και όσιο, εκμεταλλεύονταν όλα και κοροίδευαν τις ευκολόπιστες γριούλες.

 Καιρός πια ήταν να ξυπνήση ο κοσμάκης και να τους καταλάβη. 
Χρησιμοποιούσαν εξ άλλου μία καθαρεύουσα βουλγαρική, που δεν την καταλάβαιναν πολύ συχνά οι χωρικοί. 
Στη βουλγαρική έγραφαν επίσης τα έγγραφα, τις διαταγές, τις προκηρύξεις.
Άκούστηκαν παράλληλα και φόνοι, άλλου περισσότεροι, άλλου λιγότεροι, παπάδων, δασκάλων, προκρίτων. 
Τους απελευθέρωναν από το βάρος της ζωής οι ελευθερωτές !

 Πολλές φήμες κυκλοφορούσαν. 
Αλλες, που είχαν την πηγή στα όργανα του Κομιτάτου, παρουσίαζαν τα θύματα σαν προδότες και τουρκολάτρες. 
Όσοι όμως τα ήξεραν, έτριβαν από άπορία τα μάτια και έκαναν το σταυρό τους. Ήταν και οι σκοτωμένοι καλοί Χριστιανοί. 
Όπως όλοι, μισούσαν τους Τούρκους και αγαπούσαν την λευτεριά περισσότερο από όλους. 
Κανένας δεν ήταν καλύτερός τους και από κανένα δεν ήταν χειρότεροι.
 Σε τι λοιπόν έφταιξαν; Πρόδωσαν; Μα ποιόν; Πότε; Πως;

Κατηγορούσαν για τουρκολάτρη και τον Κώττα, που είχε σκοτώσει τους περισσότερους Τούρκους ! 

Έγινε γρήγορα για πολλούς κοινό μυστικό οτι το Κομιτάτο φροντίζει να εξολοθρεύωνται τα πρόσωπα, που θεωρούσε αντίθετα στα κρυφά και σκοτεινά σχέδιά του.
Εκανεόμως μερικά διαλείμματα, σταματούσε τους φόνους, καποτε τους άποδοκίμαζε, και ξαναγύριζε δριμύτερο. 

Όπως τα σκωτσέζικα λουτρά: μία κρύο, μία ζεστό! 
Τα συνθήματα όμως της ελευθερίας, της αντιτουρκικής σταυροφορίας, του απελευθερωτικού αγώναμεσουρανούσαν πάντοτε ! 

 Και γαλβάνιζαν τόσο τη νεολαία, πρόθυμη πάντα για αγώνες και ελευθερία, ώστε τα μονωμένα εγκλήματα, και τα μεγαλύτερα, να θεωρούνται απλά επεισόδια, να παραβλέπωνται και να λησμονούνται. 

Είναι εξ άλλου και η ομαδική δειλία πολύ μεγάλη. Σε μία ταραγμένη και φουρτουνιασμένη εποχή, όταν δεν ξέρη κανείς τι «τέξεται η επιούσα» και φροντίζη καθένας για το δικό του κεφάλι, ποιός έχει τον καιρό να σκεφτή τον «πλησίον»;
 Ό σώζων έαυτόν σωθήτω».
 Είναι το τυχερό του καθενός. 
Ήταν γραμμένο του κακομοίρη να την πάθη.
 Αυτά έχουν οι απελευθερωτικοί άγώνες. 
Λίγα έγιναν στη γαλλική επανάσταση;
 Πρέπει νάχη κανείς τα μάτια του τέσσερα...
Έκαμε ίσως και καμιά στραβοτιμονιά ο μακαρίτης... 
Μπορείς να το ξέρης;
 Ούτε στον αδελφό σου σήμερα δεν πρέπει να έχης εμπιστοσύνη...
Τον Μάιο του 1902 σ’ ένα γάμο στο Τύρνοβο δολοφονήθηκε από κομιτατζήδες ο μοναστηριώτης έμπορος και φεσοπώληςΤάκης Τσόνας.
 Είπαν μάλιστα ότι οι δολοφόνοι ήταν δικοί μας τυρνοβίτες η μεγαροβίτες, που είχαν παρασυρθή στην αρχή από τα συνθήματα του Κομιτάτου. 'Ο μακαρίτης Τσόνας ήταν ένας εξαίρετος πατριώτης, που είχε καταλάβει από νωρίς τα σχέδια του Κομιτάτου και δεν έπαυε να τα καταγγέλνη.
 Ωστόσο τα περισσότερα παιδιά του γυμνασίου καταχειροκρότησαν τη δολοφονία χαρούμενα και Ενθουσιασμένα...
Το ίδιο φαινόμενο παρατηρήθηκε στα χωριά μας και 40 χρόνια αργότερα, στην εποχή του Ε.Α.Μ., του Ε.Λ.Α.Σ. και της κατοχής.
'Ο σχοινέμπορος και ενοικιαστής ενός καταστήματος μας Σούντας έλεγε για το μονάκριβο γιό του, που είχε παρασυρθή στις τάξεις των κομιτατζήδων και έπεσε σε μία σύγκρουση με τουρκικό απόσπασμα: 
«Πάει το παιδί μου, πάει. Γιά το σταυρό... Γιά το Χριστό... Χάθηκε για τη λευτεριά μας..».
 Είχε δακρυσμένα τα μάτια, μα και δεν έκρυβε την περηφάνεια του. 

Ακόμα και ένας κρητικός, ο Γερ. Σειμένης, που είχε έρθει στη Μακεδονία με άλλους 9 Σφακιανούς να ένισχύση τονκαπετάν Βαγγέλη στο πόλεμο κατά των κομιτατζήδων, λιποτάκτησε και πήγε με τους κομιτατζήδες, που σ’ άμοιβή τον κομμάτιασαν,όπως βεβαίωσε ο πατριώτης του οπλαρχηγός Θύμιος Καούδης. 
Ήξερε από την Κρήτη τον πόλεμο κατά των Τούρκων και τα αντιτουρκικά και ελευθερωτικά κηρύγματα των κομιτατζήδων τον ξεγέλασαν και τον παρέσυραν...
Οι κομιτατζήδες εξακολουθούσαν να κρατούν στο ένα χέρι το σταυρό και στο άλλο το Εύαγγέλιο και να σκεπάζουν με αυτά την κάμα...
Τα θύματα ήταν άλλού περισσότερα, αλλού λιγωτερα. 
Στην περιοχή Μοναστηριού δεν ήταν τότε πολλά κρούσματα. 

Αργότερα, ιδίως από τονΙανουάριο του 1904,εξαπολύθηκαν και εκεί άγριοι, ασυγκράτητοι, αμείλικτοι οι κομιτατζήδες εναντίον του Ελληνισμού. 

Με είχαν βεβαιώσει οτι στην Άνω Βροντού των Σερρών κατακρεουργήθηκαν μαζί με τις γυναίκες τους και οι εξι γιοι ενός παπά. 

Dedo Kole Dobrovenski
 дедо Кольо Добровенски
(;-1904)
'Ωστόσο ύπήρχαν και βοεβόδες αγαθοί, αγράμματοι και αφελείς χωρικοί,όπως ο Τόλα πασάςκαι ο Ντέντο Κόλες (Γέρο-Κόλες), στα κράσπεδα του Μορίχοβου, που δεν μπορούσαν ούτε και να φανταστούν οτι θα έφταναν στο σημείο να εξαναγκαζουν με το μαχαίρι χριστιανούς να γίνουν
Βούλγαροι. 

Αυτούς φρόντισε η ηγεσία του Κομιτάτου να τους εξόντωση μέσου του τουρκικού στρατού.

 Αδιάλλακτοι,
αδυσώπητοι, 
απαίσιοι 
ήταν οι μορφωμένοι, 
οι τροφιμοι των βουλγαρικών γυμνασίων-οικοτροφείων. 

Όπως τα Χριστιανόπαιδα του παιδομαζώματος 
εξελίσσονταν στους ορτάδες
 και στα άλλα ιδρύματα
 σε φοβερούς Γενιτσάρους, 
έτσι και τα φτωχά χωριατόπουλά 
διαπαιδαγωγήθηκαν στα γυμνάσια-οικοτροφεία ετσι, 
ώστε να γίνουν φανατιτικοι απόστολοι του βουλγαρισμού,
 ικανοί να σφάξουν όλους τους μη Βουλγάρους. 

Άσβεστο ήταν το μίσος τους
 ιδιαίτερα εναντίον των Γραικομάνων, 
εκείνων δηλαδή που μιλούσαν το τοπικό σλαβικό ιδίωμα,
 εννοούσαν όμως να παραμείνουν,
όπως και οι προγονοί τους, 'Έλληνες. 

Αυτών θεωρούσαν σαν προσωπική τους προσβολή και αυτή την ύπαρξη οι νέοι Γενίτσαροι. 

Αφού η διδαχή δεν μπορούσε να τους φέρη σε θεογνωσία και να τους πείση ότι ήταν γνήσιοι, καθαρόαιμοι Βούλγαροι, έπρεπε ν’ άναλάβη τον διαφωτιστικό ρόλο η... κάμα!
Και εγιναν οι μαχαιροφόροι, απόστολοι της βουλγαρικής αλήθειας, του βουλγαρικού ευαγγελίου.
 
Ο Vasil Hristov Chekalarovκαι ο Panto Klijatsev.

Στην περιφέρεια Καστοριάς διαπράχτηκαν εύθύς εξ αρχής, καθώς φαίνεται, πολλά εγκλήματα. 
Εδρασαν εκεί βουλγαροδιδάσκαλοι, 
αρχικομιτατζήδες,
 όπως οι 
Πάντο Κλιάσεφ, 
Λάζο Ποπτράικωφ, 
Κούζο Στέφωφ, 
Νοσκωφ, 
Σελιάνεφ, 
Ρόζεν και πάνω απ’ όλους ο ελληνομαθής και πιθανώτατα βλάχικης καταγωγής 
Τσακαλάρωφ.
Χωρίς τα απομνημονευματα όμως του Πάντο Κλιάσεφ είναι ζήτημα αν θα ξέραμε πολλά πράγματα και για την περιοχή Καστοριάς.
 Είναι πολύτιμα ιστορικά ντοκουμέντα τα απομνημονεύματα αuτά. 
Εκδόθηκαν το 1925 στη Σόφια από το βουλγαρικό Ινστιτούτο, φέρνουν δηλαδή όλα τα έχέγγυα και τη σφραγίδα της σοβαρότητας και της άκρίβειας.

 Ήταν και ο ίδιος αρχικομιτατζης και άμεσος δράστης πολλών από τα κακουργήματα.
Τσέτα τουPanto Klijatsev (Панталей Янаков Наков)
Εξοντώθηκε το 1907 με τη 15μελή συμμορία του από τουρκικό απόσπασμα.
Ο Δ. Μίλετιτς, που προλöoγιζε το βιβλίο, γράφει ότι του εκαμνε εντύπωση η καλή και συμπαθητική εμφάνιση του Κλιάσεφ. 
Panto Klijatsev
(Панталей Янаков Наков)
(1882-1907)

Ήταν, λέγει, ένας λεπτός και μελαγχολικός νεος με γλυκεία φυσιογνωμία.
 Απορεί πως εκαμε τόσες σκληρότητες, που και ο ίδιος ομολογεί. 
Μα τις έκανε για τον αγώνα.
Το μεγάλο και ασυγχώρητο αμάρτημά τους!
 Ήταν Γραικομάνοι.

Δεν τους κατηγορούν καν για προδότες. 
Ούτε είχαν κάμει εξ άλλου την εμφάνιση τους οι κομιτατζήδες εως τότε στην περιφέρεια Καστοριάς, για να υπάρχουν και «προδότες».

 Τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς ο Αθανάσιος Κωνσταντίνου, κάτοικος και Έλληναπόστολος Σιδηροχωρίου, ενώ έστεκε στο παράθυρο συγγενικού του σπιτιού, όπου γινόταν γάμος, δέχθηκε σφαίρες, που τον άφησαν στο τόπο νεκρό. 
Τις έρριξε ο τρομοκράτης» Κόλα Βισίνσκη κατά διαταγή του Κομιτάτου, για να ριζώση η βουλγαρική οργάνωση στο χωριό.
Ήταν ο Κωνσταντίνου... Βούλγαρος, μα φανατικός Γραικομάνος. 

Ούτε αυτός κατηγορήθηκε για προδότης, άφού κομιτατζήδες δεν υπήρχαν. 

'Ηταν εμπόδιο στο ριζοβόλημα και την εξάπλωση του Κομιτάτου και του Βουλγαρισμού και γι’ αύτό νωρίς ξεκαθαρίστηκε... 
Αρχηγός τότε του Κομιτάτου στην περιοχή Καστοριάς ήταν ο βουλγαρόπαπας, που καθαιρέθηκε σε λίγο απ’ τον Βούλγαρο Μητροπολίτη για κάποια μεγάλη βρωμοδουλειά. 

Ενας παπάς λοιπόν, ένας καθηγητής, ο ΙΊοπτράικωφ, ένας μαθητής γυνμασίου, ο Γόζεν και άλλος ενας, επίσης μαθητής, ο Βισίνσκη, συνεργάσθηκαν αδελφικά και φιλοτέχνησαν τους φόνους των τριών χριστιανών, που δεν έφταιξαν σε τίποτε !
Ο Πάντο Κλιάσεφ ήταν φτωχόπαιδο από την Κρυσταλλοπηγή (Σμαρδέσι).
 Τον πήραν οι Βούλγαροι και τον έβαλαν στο οικοτροφείο και το ημιγυμνάσιο Καστοριάς, που το είχαν ιδρύσει γι’ αθτόν άκριβώς τον σκοπό:
 να περιμαζεύη φτωχά και ορφανά παιδιά απ’ τα χωριά, να τα τρέφη, να τα ντύνη, να τα μορφώνη ολότελα δωρεάν και να τα μεταμορφώνη σε φανατικούς Βουλγάρους και δολοφόνους.

 Φοίτησε και στο γυμνάσιο-οίκοτροφείο Θεσσαλονίκης. 
Την τελευταία τάξη του γυμνασίου την πέρασε στο Μοναστήρι. 
Το 1899 διορίστηκε βουλγαροδιδάσκαλος στη γενέτειρά του Κρυσταλλοπηγή, «όπου υπήρχαν πολλοί και φανατικοί Γραικομάνοι». 

Το μισθό του πλήρωνε η Εξαρχία με χρήματα του βουλγαρικού Κράτους.
Γιά τον Ποπτράικωφ λέγει ότι αποβλήθηκε απ’ το γυμνάσιο Θεσσαλονίκης για κάποια άταξία. 
Εφυγε στη Σόφια και κατάφερε να προκαλέση διαταγή να τον ξαναδεχτούν.
 Ο βουλγαρικός προύπολογισμόςσυντηρούσε το γυμνάσιο και το οικοτροφείο Θεσσαλονίκης,όπως και όλα τα άλλα.

 'Ο καθηγητικός σύλλογος τον δέχθηκε στο γυμνάσιο, έπειδή όμως θεωρήθηκε επικίνδυνος στο οικοτροφείο, του εδωσε 12 λίρες να κοιτάξη να τα βγάλη πέρα με αύτές σε κάποιο δωμάτιο με μικρό ενοίκιο.

 Ειχε σιδερένια θέληση, λέγει ο Κλιάσεφ, και ήταν και ποιητής.

 Διορίστηκε και αυτός το 1899 δάσκαλος στο χωριό του το Δεμπένι (Δενδροχώρι), που μαζί με ένα άλλοήταν τα μόνα στην επαρχία Καστοριάς, που είχαν,όπως λέγει ο Κλιάσεφ,Βουλγαρική πλειοψηφία.

 Όλα τ’ άλλα ήταν ελληνικά και γραικομάνικα.
'Ο Ποπτράικωφ δεν περιόρισε την δράση του μόνο στο χωριό του. Με τον συνάδελφό του Χρήστωφ και συχνότερα με μια βουλγαροδασκάλα — το τερπνόν μετά του ωφελίμου — γύριζε στα χωριά και προπαγάνδιζε για Χριστό, σταυρό, ένωση των υποδούλων και ελευθερία, σύμφωνα με το καλό παράδειγμα, που είχε δώσει ο ίδιος με την απελευθέρωση απ’ τα βάσανα της ζωής των δύο άμοιρων νοικοκυραίων της Βασιλειάδας.... 

Φρόντιζε επίσης να μυήση και να παρασύρη στο Κομιτάτο και «Γραικομάνους», που αποτελούσαν τη μεγάλη πλειονότητα του πληθυσμούκαι χωρίς αύτους τίποτε δεν μπορούσε να γίνη,όπως γράφει πάντοτε ο Κλιάσεφ.
Σε μια απ’ τις περιοδείες του τον έπιασαν Τούρκοι χωροφύλακες, που είδαν το περίστροφό του. 
Στους γκιαούρηδες απαγορευόταν κάθε είδους όπλου. 
Έκτος απ’ το περίστροφο βρήκαν πάνω του και μία σφραγίδα του Κομιτάτου και κατάλογον έμπιστων, στοιχεία δηλ. ικανά να τον στείλουν μαζί με άλλους για πάντα στο Φεζάν της Αφρικανικής Τριπολίτιδας. 

Με λίγες όμως λίρες η σφραγίδα και ο κατάλογος εξαφανίστηκαν και ο Ποπτράικωφ γύρισε ελεύθερος στη σχολική και στην κομιτατζίδικη δουλειά του.
Σε λίγο διορίστηκε αρχηγός του Κομιτάτου σ’ όλη την επαρχία Καστοριάς και εξακολούθησε με μεγαλύτερο ζήλο την προπαγανδιστική και επαναστατική του δράση. 
Δωδεκάδες ήσαν τα καινούργια θύματα. 
'Ο Ποπτράικωφ έδινε τη διαταγή ή την έγκριση.
'Ο Κούζο Στέφωφ, που ορκίστηκε βουλγαροδάσκαλος, σκότωσε με τον άγριοτερο τρόπο στη πλατεία της Βασιλειάδας τον«μεγάλο στυλοβάτη του Ελληνισμού» Καραμάνο, το 1901.
Ο Βούλγαρος Υπ/κος από
το ΚΟΤΕΛ
Μάρκο Λέρινσκι
Марко Лерински
Марко войвода
Георги Иванов Гюров
(1862-1902)
Τον Σεπτέμβριο του 1900 πυροβόλησαν πισώπλατα και τραυμάτισαν τον Κώττα, που είχαν εξυμνήσει και ονομάσει μεγάλο δάσκαλο και καθοδηγητή τους.
Το 1901 ο Μάρκωφ κατακρεούργησε τον εφημέριο Πολυποτάμου (Νερέτη) της Φλώρινας Παπακωνσταντίνου και τον έφημέριο Άσπρογείων (Στρέμπενο) Παπαδημητρίου.
Ο Παπακωνσταντίνου είχε πάνω του 80 λίρες του χωρίου για να πληρώση τον Ίούρκο ένοικιαστή του φόρου της δεκάτης. 
Εκαμαν φτερά... 
Ο Μάρκωφ είχε πάρει διαταγή να εκτελέση και τον γιο του Παπακωνσταντίνου, που είχε χειροτονηθή αντικαταστάτης του,όπως γράφει ο Λάκης Πίρζας στα απομνημονεύματά του.
Η συμμορία του Πετρώφ σκότωσε τον Πέτρο Σόπη, φανατικό     «φιλέλληνα»απ’ το Κοντόροπι και του Γκοράνωφ τον Τραιανό Μάλιο απ’ την 'Ιεροπηγή, 
ο Τσακάλωφ τον πρόκριτο Δενδροχωρίου Βασίλειο Τσιμάνη. 
Ο γιος του Τσιμάνη ξέκαμε ένα κομιτατζή και έφυγε στην Αμερική. 

Οι Τσακαλάρωφ και Μήτρος Βλάχοςέσφαξαν τον Στογιάννη Κεσίνη, απ’ την Κώττα (Ρούλια), έμπιστο του Κώττα, που τον έκρυψε και νοσήλεψε,όταν είχε τραυματιστή δολοφονικά απ’ τους κομιτατζήδες. 

Τον γιο του Κεσίνη ξέκαμε επίσης συμμορίτης απεσταλμένος του μεγάλου αρχηγού Ντέλτσεφ, που τόσο τιμούν στα Σκόπια. 

Οι Τσακαλάρωφ και Κλιάσεφ εξαφάνισαν τον εφημέριο Χαλάρας (Ποσδίβιστας) Γίαπαηλία και τον πρόκριτο Γεώργιο Γιάμτση. 
Τους καταλόγιζαν ότι άνήκαν σε μυστικό Ελληνικό Κομιτάτο. 
Τότε όμως υπήρχε μονάχα η οργάνωση του Κώττα. 
Αλλά και αν βρισκόταν σε δράση κάποιο μυστικό Ελληνικό Κομιτάτο και ανήκαν σ’ αύτό τα δύο θύματα, ποιο ήταν το εγκλημά τους;
 Δεν πολεμούσε μήπως κι’ αύτό τους Τούρκους; 
Και αν δεν τους πολεμούσε, μα τους... αγαπούσε, γιατί να ηταν μυστικό; 
Η άλήθεια ήτα νότι τους ξέκαμαν, γιατί ήταν και αυτοί «Γραικομάνοι».

ΟιΤσακαλάρωφ και Μητροβλάχοςσκότωσαν τον Λάζαρο Κόλια απ’ το Μακροχώρι καθώς και τρεις γυναίκες απ’ το ίδιο χωριό. 
Τσέτα του Mitre Vlacha Митре  Влаха

Τις έσφαξε ο Τσακαλάρωφ με τα χέρια τουμε τρόπο, που έκαμε ναφρίξη ο παλιός Άρβανιτόβλαχος ληστής Μήτρος Βλάχος.
Στην Κρυσταλλοπηγή ο Κλιάσεφ πυροβόλησε δυο φορές τον «μεγάλο Γραικομάνο» Λάζο Κύρτση• τον αποτελείωσε ο Τσακαλάρωφ.

 Ο Κύρτσης ήταν ένας λαμπρός νοικοκύρης και οικογενειάρχης, που έκτιμούσε ολος ο κόσμος. 
Ο φόνος του προκάλεσε γενική άγανάκτηση. 
Οι χωρικοί αγρίεψαν και δημιούργησαν οχλοκρατική εξέγερση και αντίσταση κατά του Κομιτάτου.
Ξεσηκώθηκε, δηλαδή, ο κοσμάκης. 
'Ολάκερα χωριά τους αποκήρυξαν και τους έκλεισαν τις πόρτες.
 Πήγαν'οι Κλιάσεφ, Τσακαλάρωφ και Μοσκώφ στον απόσκεπο, μα έμειναν νηστικοί, γιατί κανείς δεν τους δέχτηκε ούτε τους έδωσε τροφή. 
Είχαν περιπέσει σε δύσκολη κατάσταση. 
Μόνον το Δέμπενι εξακολουθούσε να τους περιθάλπη. 
Η Επιτροπή του Κομιτάτου Μοναστηριού τους σύστησε να ζητήσουν καταφύγιο στην... Ελλάδα. 

Αν επεμβαίναμε τότε αποφασιστικά, θα είχε γλυτώσει όλη η περιοχή απ’ την κομιτατζίδικη μάστιγα.
Το μαρτυρολογίο συνεχίστηκε ατελείωτο ακόμη και στις ένδοξες μέρες του περιβόητου κινήματος του Ήλιντεν. 

'Ο Κλιάσεφ πάλι μας δίνει όλες τις σχετικές πληροφορίες.

 Στο Ζελίνι σκότωσαν το 1902 τον «Γραικομάνο» Βασίλη με τον άνηψιό του και την κόρη του, και στο Βατοχώρι, στην άκμή του Ήλιντεν, έσφαξαν, κρέμασαν, έκαψαν!
'Ο Τσακαλάρωφ πετάχθηκε και στα Καστανοχώρια, που ήταν όλα «Γραικομάνικα»,όπως αναγράφει ο Κλιάσεφ, να τα διαφώτιση με τον γνωστό δικό του τρόπο.
Στο μεταξύ Τσακαλάρωφ, Κλιάσεφκαι σία κατόρθωσαν να επιτύχουν «ειρήνευση» και συμφιλίωση με τους «Γραικομάνους». 
Πως έγινε το θαύμα, δεν μας εξηγεί ο Κλιάσεφ. 
Αναγράφειόμως το αποτέλεσμα. 

Πολλά χωριά, που τα κατονομάζει, πήγαν και δήλωσαν στην τουρκική αρχή ότι έπρεπε να λογαριάζονται στο εξης «Μπουλγκάρ» και οχι Όύρούμ» (Έλληνες)! '

Η τρομοκρατία έφερε τους άγλαούς καρπούς της.
Ο Dakin αναγράφει αύτά τα χωριά, όπως και άλλα στην περιφέρεια Καρατζοβας, που τοτε είχαν επίσης προσχωρήσει στο βουλγαρικό Σχίσμα για τους ίδιους λογους: την «ειρήνευση και συμφιλίωση»....

Οι Μπράγκωφ και Ντραγάνωφ διαμαρτύρονται, γιατί πολλά χωριά σ’ όλη τη Μακεδονία που ζήτησαν το 1904 ν’ αναγνωρισθούν σαν βουλγαρικά, βρήκαν την άρνηση των τουρκικών αρχών.

 Έμειναν άκαρπες και οι διαμαρτυρίες στον Χιλμή πασά, τους Αύστρορώσους «πράκτορες» και τους άλλους, απο άκρατο, φαίνεται, φιλελληνισμό Τούρκων και ξένων. 

Παραλείπουν όμως να πληροφορήσουν πως τόσα χωριά είδαν ταυτόχρονα το φως το άληθινό και ανακάλυψαν ξαφνικά την πραγματικήν εθνικότητά τους... 

Έπεφοίτησε το "Αγιον Πνεύμα η η μάχαιρα των κομιτατζήδων;
Εξυμνείται από την «Εποποιία» του ’Ήλιντεν (Ήλιντέσκα Έποπεία) των Σκοπιών και ο Λάζο Ποπτράικωφ σαν μεγάλος «Μακεδόνας ήρωας», «Μακεδόνας άγωνιστής», «Μακεδόνας ποιητής», 
και αναθεματίζεται ο Κώττας σαν ληστής, δολοφόνος, προδότης κλπ. 

Αντί του Κώττα επιασαν τον Ποπτράικωφ στη Χαλάρα,όπου είχε διατάξει την σφαγή του Παπαηλία και του Πάμτση, και τον εξαφάνισαν στην ίδια θέση,όπου και εκείνοι είχαν βρη το θάνατο. 

Μα εάν είναι γνήσιος και καθαρόαιμος «Μακεδόνας»
 ένας Βούλγαρος καθηγητής, 
που πληρώθηκε απ τη Σόφια
 και μορφώθηκε σε ιδρύματα συντηρούμενα απ’ τη Σόφια, 
που σκότωσε με τα ίδια του τα χέρια
 δύο χωρικούς νοικοκυραίους, 
γιατί δεν ήθελαν να γίνουν Βούλγαροι,
 ποιοί τότε δεν είναι «Μακεδόνες»; 
Και τα θύματά του ήταν άραγε Κινέζοι;

 Δεν ήταν λιγα τα θύματα και σ’ άλλα διαμερίσματα της Μακεδονίας.
 Δεν έχομε γι’ αύτά απομνημονεύματα,όπως του Κλιάσεφ, υπάρχουνόμως σχετικές στατιστικές. 
 Σύμφωνα με αυτές θα σκοτώθηκαν απ’ τους κομιτατζήδες με τον φρικτότερο συχνά τρόπο 
Ελληνες Μακεδόνες 
187 το 1898-1900, άλλοι 
283 το 1900-1903, αλλοι 
285 το 1904 και όχι λιγότεροι απ’ τους
365 το 1905. 

Τους ίδιους άριθμούς δίνει και η Στρατιωτική Εγκυκλοπαίδεια, εκτός από πολλά άλλα βιβλία.
 Διευκρινίζει μάλισταότι στο σαντζάκι Σερρών δολοφονήθηκαν από το 1898 εως το 1900 
17  Ελληνες, από τους οποίους οι 9 ήταν επιστήμονες.
Απ’ τα πρώτα θύματα στον Καζα Σερρών ήταν ο Κομπόκης. 
Απ’ τις εκθεσεις του τοτε προξένου Σερρών Σαχτούρη μαθαίνομεότι η οικογένεια αυτή έδωσε διαδοχικά έπτά θύματα! 
Ξεκληρίστηκε....
Κυκλοφορησε το 1907 στο Παρίσι, γαλλικά, ένα τεύχος, που περιείχε με κάθε λεπτομέρεια ονοματεπώνυμα, κατοικία και έπαγγελμα των 'Ελλήνων, που είχαν σφαγιαστη εως τότε απ’ τους κομιτατζήδες, καθώς και την ακριβή ημερομηνία του σφαγιασμού. 

Είναι 40 μεγάλες και πυκνοτυπωμένες σελίδες με 1.500 περίπου συνολικά ονόματα. 
Μία «Χρυσή Βίβλος», γραμμένη με αίμα.
Φανήκαμε ομως παλι ανίκανοι να αξιοποιησωμε,όσο έπρεπε, το αίμα αύτό που χύθηκε.
Οι Σέρβοι επίσης υπολόγισαν ότι από το 1898 εως το 1900 δολοφονήθηκαν από Βουλγάρους στο Βιλαέτι Μοναστηριού 195 Ελληνες και Σέρβοι και στο Βιλαέτι Σκοπίων (Κόσοβο) 193 Σέρβοι και "Ελληνες. 

Καθρέπτης των βουλγαρικών άθλων είναι και η σειρά των «Κυανών Βίβλων», που έκδίδονταν τοτε απο το αγγλικό Υπουργείο των Εξωτερικών και περιείχαν εκθέσεις πολλών προξένων και πρεσβευτών. 

Γράφει τον Απρίλιο του 1902 ο  Αγγλος γενικός πρόξενος Θεσσαλονίκης Σερ Μπιλιώτι: 

Το Κομιτάτο εγκατέστησε αληθινή τρομοκρατία σε βάρος των Χριστιανών. 
Ξανάρχισε τις δολοφονίες Χριστιανών μη Βουλγάρων — δηλ. Ελλήνων, αφού δεν υπήρχαν άλλοι στην περιοχή Θεσσαλονίκης. 
Τον 'Οκτώβριο ξαναγράφει: 
«Βρέθηκαν σε σκοτωμένους κομιτατζήδεςμεγάλοι κατάλογοι προγραφής Χριστιανών» — και πάλι δηλαδή Ελλήνων. 

Κατά τον Δεκέμβριο: «Σιγά-σιγά εξαφανίζονται εκείνοι, που μένουνπιστοί στο Ελληνικό Πατριαρχείο και την Ελληνική ιδέα». 

Σ’ αυτήν επομένους την κατηγορία ανήκαν και όλοι εκείνοι, που ονομάζονταν γενικά «Χριστιανοί».
 Και δεν είναι δυνατόν να χαρακτηριστή έχθρός των Βουλγάρων ο Σερ Μπιλιώτι. 

Όταν σε λίγο εφευγε απ’ τη Θεσσαλονίκη, πήγε βουλγαρική έπιτροπή να τον αποχαιρετήση και με δάκρυα στα μάτια να τον εύχαριστήση.
Ο "Αγγλος πρόξενος Μοναστηριού Μακ Γκρέγκορυ έγραψε επίσης: 

«Ο Τσακαλάρωφ δήλωσε στο Γαβρέσι (Γάβρο) της Καστοριάς 
ότι η ζωή ένός κομιτατζήάξιζε περισσότερο απ’ τη ζωή 500 χωρικών»—
εννοούσε «Γραικομάνων». 

Αναφέρει και το εξής χαρακτηριστικό: 

'Ο βοεβόδας Άρσώφ πήρε σκλάβο στο Περιστέρι τον έφορο του ελληνικού σχολείου της βλαχόφωνης Μηλόβιστας Γάκη Μούλα και ζήτησε 1.200 λίρες (χρυσές), για να τον άπελευθερώση. 

Τα λύτρα μετρήθηκαν απ’ τον μουχτάρη του χωριού Σπύρο Τίρχα.
 Ο αιχμάλωτος όμως δεν γύρισε στο χωριό του,  θα παραχώθηκε σε καμιά ρεμματιά στο Περιστέρι...

Ο Αγγλος πρεσβευτής στη Σόφια Μπουχάναν, που πήγε να διαμαρτυρηθή στο Βούλγαρο πρωθυπουργό για τα κομιτατζήδικα εγκλήματα στη Μακεδονία το 1902, τηλεγράφησε στο Φόρειν Όφφις:

«ΟΕξοχώτατος πρωθυπουργός απέδιδε στους  Ελληνες και στους Πατριαρχικούς τα τρομοκρατικά συστήματα, που εφαρμόζουν, αν δεν κάνω λάθος, μόνον οι Βούλγαροι».

Και ο Ρώσος πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη Ζηνόβιεφ έγραψε το 1901: 
«Σκοποί τίμιοι δεν μπορούσαν να εξυπηρετηθούν με τα άτιμα μέσα των άνθρώπων του Κομιτάτου».
Οι άνθρωποι όμως του Κομιτάτου υπήρξαν σκληροί και άμείλικτοι και προς συναδέλφους, που άνήκαν σε άλλο βουλγαρικό επίσημο Κομιτάτο... 
Γιατί σημειώθηκε το παράξενο να χωριστή το Κομιτάτο, μόλις γεννήθηκε, σε δύο στρατόπεδα αντίθετα και αντίπαλα.
 Δεν τα διέκριναν ιδεολογικές διαφορές. 
Και τα δύο συμφωνούσαν οτι ο Ελληνισμός ήταν έχθρός τόσο επικίνδυνος,όσο και οι Τούρκοι. 

Προσωπικά ζητήματα, ατομικές φιλοδοξίες, αντιζηλίες και πάθη δημιούργησαν και έθρεψαν το διχασμό.

Ο Κλιάσεφ αναφέρειότι ήδη το 1898 και 1899 στα γυμνάσια-οίκοτροφεία Μοναστηριού και Θεσσαλονίκης δάσκαλοι και μαθητές ήσαν χωρισμένοι σε δύο μερίδες, που αλληλούποβλέπονταν, αλληλούπομονεύονταν και άλληλομισούνταν: 
Σφραγίδα Κεντρικής Επιτροπής
ΒΜΟΡΟ
Σφραγίδα Βερχόβεν
ΒΜΟΚ SMAC

στους οπαδούς της Β.Μ.Ρ.Ο. η Σάντραλιστ 
και 
στους οπαδούς του στρατηγού Τσόντσεφ η Βέρχοβιστ. 

Περισσότεροι ήταν οι πρώτοι. 
Το χάσμα των δύο Κομιτάτων ολοένα πλάταινε και μεγάλωνε. 
Γρήγορα η μία παράταξη μίσησε την άλλη περισσότερο και από τους Τούρκους...
Πως μπορούσαν οι Βούλγαροι με αυτές τις συνθήκες ν’ αρχίσουν πόλεμο εναντίον Τούρκων, Ελλήνων και Σέρβων και να τον βαστάξουν τόσα χρόνια, είναι πραγματικά μυστήριο ανεξιχνίαστο.

Για αλληλουποστήριξη και αλληλοβοήθεια των δύο άντιθέτων Κομιτάτων ούτε λόγος μπορούσε να γίνη. 
Θα προτιμούσε να βγάλη το ένα τα μάτια του άλλου.
Οι Βέρχοβιστ αποφάσισαν να κηρύξουν την επανάσταση τον Σεπτέμβριο του 1902 με την εύκαιρία των εορτών για τα εικοσιπεντάχρονα της Σίπκα —όπου έγινε μεγάλη ρωσοτουρκική μάχη το 1877. 

Θα ερχόταν απ’ τη Ρωσία και ο μεγάλος στρατηγός καιδιπλωμάτης Ιγνάτιεφ, ο εμπνευστής της συνθήκης του 'Αγίου Στεφάνου, που δημιούργησε μεγάλη Βουλγαρία και ένας απ’ τους δημιουργούς του ρωσοτουρκικού πολέμου. 

Graf Nikolai Pawlowitsch Ignatjew
Граф Николай Павлович Игнатиев
(1832-1908)
Πραγματικά ήρθε και από ένα μπαλκόνι μίλησε στη Σόφια. 

Είπε στους Βουλγάρους ότι έπρεπε από γενιά σε γενιά να μη λησμονήσουν ποτέ τη Συνθήκη του 'Αγίου Στεφάνου.

Τους σύστησε όμως και υπομονή.
Μα οι Βέρχοβιστ δεν είχαν καθόλου θπομονή. 

Είχαν φυλακιστή απ’ τη βουλγαρική κυβέρνηση ο αρχηγός στρατηγός Τσόντσεφ, ο έφεδρος αντισυνταγματάρχης Γιαγκώφ και άλλοι, σε «ανοικτές»όμως «φυλακές»,όπως γράφει ο Dakin.

Ηταν ευνοούμενοι του ηγεμόνα Φερδινάνδου και της αύλής του.

Ο συνταγματάρχης Νικολώφ μπήκε με 250 άνδρες στην περιφέρεια Τζουμαγιάς, 
ο Κόντσο με 170 άνδρες στην περιοχή Πετρίτς και 
ο πρώην ληστής  Αλέξης με 70 άνδρες στο Μπέλες και τα Πορόια.

 Κατά τον Άγγλο πρόξενο της Φιλιππούπολης το σχέδιό τους ήταν,όπως άναφέρει ο Dakin, να πιάσουν την κοιλάδα του Στρυμόνα και το Νευροκόπι και να απομονώσουν το Ράζλοκ. 

Σκότωσαν 10 χωροφύλακες, συνοδούς Τούρκου δημοσίου είσπράκτορα, και έκαψαν ένα μικρό τουρκικό χωριό. 

Απ’ τα 69όμως χριστιανικά χωριά της περιοχής Τζουμαγιάς-Μελένοικου μόνον 19 κινήθηκαν και αυτά με το ζόρι και απ’ το φόβο των τουρκικών άντεκδικήσεων.
 Οι κάτοικοί τους βγήκαν στα βουνά και απ’ εκεί έφυγαν στη Βουλγαρία.
 
Η τσέτα του General  Ivan Tsonchev (Иван Цончев)
'Ο στρατηγός Τσόντσεφ δήλωσε: «Ρίχτηκε ο κύβος». 

Η εφημερίδα του Ρεφόρμ έγραψεν ότι είχε κηρυχτή επανάσταση σε 12 επαρχιες. 
Η άλλη όμως του Σαράφωφ, άπαντούσε ότι δεν έγινε πουθενά τίποτε !

Πως τώρα τόσο μεγάλες συμμορίες και ολόκληρος πληθυσμός 19 χωριών περνούσαν τα σύνορα, που τα φρουρούσε μεγάλη τουρκική στρατιά, είναι άλλο ζήτημα, που φανερώνει τα τουρκικά χάλια. 
 
Τσέτα του αντισυνταγματάρχη
  Anastas Yankov (Анастас Янков)

Ο αντισυνταγματάρχης Γιαγκώφ, aφού πέρασε ανενόχλητος τον Άξιο και τεράστιες εκτάσεις, ήρθε στα Κορέστια για να ξεσηκώση επανάσταση.
Ο Κλιάσεφ γράφει ότι πήραν οδηγίες απ’ το Μοναστήρι να το αφοπλίσουν. 

Ήσαν όλλοι: 
Τσακαλάρωφ, 
Κλιάσεφ, 
Κόλες, 
Καρσακώφ και σία 
με τη Β.Μ.Ρ.Ο. και τους Σάντραλιστ. 

Δεν ήταν εύκολο πράγμα ο άφοπλισμός. 

Ο Γιαγκώφ είχε 50 γερούς άνδρες οπλισμένους όλους με μάνλιχερ. 

Μαζί του ήταν και ο καπετάν Γεώργης Σερίδης η Σπανός απ’ το Φλάμπουρο (Νεγοβάνη) της Φλώρινας, σουλιώτικης καταγωγής.
 «Είχε μεγάλες δασικές eπιχειρήσεις, νεροπρίονα, αποθήκες και εγκαταστάσεις στη Ροδόπη και στα άλλα βουνά, κοντά στα βουλγαρικά σύνορα. 
Τούρκοι όμως σκότωσαν τον μονάκριβο γιό του. 
Τα παράτησε και αυτός όλα, αποθήκες και έγκαταστάσεις, και με μερικούς υλοτόμους του, που ήταν επίσης αλβανόφωνοι απ’ τη Δάρδα και τ’ άλλα χωριά της Κορυτσας, βγήκε στο κλαρί και ξανάρχισε να σκοτώνη Τούρκους. 
Το χειμώνα αναγκάστηκε να καταφυγή στη Βουλγαρία. 
Ακολούθησε τον Γιαγκώφ, για να δη τον τόπο του. 
Δεν είχε και τίποτε το καλύτερο να κάμη.
 
Ο Βουλγαρομακεδόνας
από τη Ζαγορίτσιανη
Anastas YankovDinkov
Анастас Янков Динков
(1857- 1906)
Ο Γιαγκώφ κήρυττε και στα Κορέστια το Εύαγγέλιο της επανάστασης. 

Μόλις ξεσπούσε,
 θα προχωρούσαν, 
έλεγε, 
aμέσως ο ρωσικός και ο βουλγαρικός στρατός 
απ’ τις εορτές της Σίπκα 
στην επαναστατημένη Μακεδονία.
Πήγαν να τον δουν οι Τσακαλάρωφ και Κλιάσεφ. 
Του είπαν ότιδεν ήταν έτοιμοι για επανάστασηκαι ότι δεν έπρεπε να πάρη με τυχοδιωκτικές ενέργειες τον κοσμάκη στο λαιμό του. 

Ήταν όμως αμετάπειστος. 

Όταν κατάλαβαν ότι είχε έλθει σε συνεννόησημε τον Κώττα, ξεστόμισαν πολύ βαρειά λόγια εναντίον του, τον είπαν ληστή, διασπαστή, Γραικομάνο, καταδικασμένο πολλές φορές σε θάνατο από το Β.Μ.Ρ.Ο. 

Ο Τσακαλάρωφ προσπάθησε με το κατηγορητήριό του να ξεσηκώση τους άνδρες του Γιαγκώφ κατά  του Κώττα. 

Ο Γ ιαγκώφ όμως έμεινε πάλιν άμετάπειστος. 

Θα συμμαχούσε και με το διάβολο για να κάμη την επανάστασή του.
Και ο Κώττας πάλιν άλλο που δεν ήθελε.
 Το ζωηρότερο πάθος του ήταν να πολεμά τους Τουρκους. 
Είχε τη φιλοδοξία να μπη στη Φλώρινα και την Καστοριά,όπου είχε άλλοτε φυλακιστή και δεινοπαθήσει. 

Θα μπορούσε εξ άλλου να καταγγείλη τους Τσακαλάρωφ, Κλιάσεφκαι σία στους χωρικούς, για κρυφούς φίλους και συμμάχους των Τούρκων, προδότες κλπ., άφού οχι μόνο δεν ήθελαν να πάρουν μέρος στην επανάστασή, μα και άντιδρούσαν.

 Θα τους πλήρωνε τώρα με το ίδιο το δικό τους νόμισμα...
Αποφάσισε να μπη στη Φλώρινα και να βάλη φωτιά στους τουρκικούς μαχαλάδες στις 8 Σεπτεμβρίου 1902 και στην Καστοριά στις 20 (Κλιάσεφ, σελ. 92). 

Πίστευε ότι θα μπορούσε να εξοικονομήση όπλα και πολεμοφόδια στη Φλώρινα απ’ τη στρατιωτική άποθήκη και απ’ τα τουρκικά σπίτια. 

Επιστράτευσε αμέσως τους χωρικούς του, κάπου 500, απ’ τα χωριά
Κρυσταλλοπηγη,
 Βατοχώρι,
 Κώττα, 
Πράσινο, 
Τρίγωνο, 
Αντάρτικο και 
Πισοδερι, 
και στις 6 Σεπτεμβρίου το βράδυ μήνυσε απ’ το Τρίγωνο. 

Δρασκέλισαν το βουνό και τα χαράματα ήταν στη δασωμένη θέση Καλογερίτσα, 3/4 της ώρας πάνω απ’ τη Φλώρινα. 
Απ’ εκεί έστειλε και ειδοποίησε τους ανθρώπους του στη Φλώρινα, που ήταν αρκετοί, να του στείλουν μερικά φορτία πετρελαιο και να προπαρασκευάσουν τους έμπιστους Χριστιανούς. 

Το έμαθε όμως ο μητροπολίτης και χωρίς να χάνη καιρό ενημέρωσε τον καϊμακάμη. 

Θα είχαν ίσως μυριστή και οι Τούρκοιότι πολλοί οπλισμένοι «γκιαούρηδες» χωρικοί κάθονταν τρυπωμένοι στα κλαδιά της Καλογεριτσας, οχι βέβαια για καλό σκοπό. 
’Εφθασε νωρίς απ’ το Μοναστήρι ένα σύνταγμα ιππικού, κινήθηκε η τοπική φρουρά και εξοπλίστηκαν οι ντόπιοι Τούρκοι. 

Όταν ο Κώττας είδε να περιπολούν απ’ τη πόλη τμήματα ιππικού και αλλα πεζικού να πιάνουν κατάλληλες οχυρές θέσεις, πρόσταζε άμεση υποχώρηση και γενική αποστράτευση του στρατού του.
Το γράμμα για την Καστοριά το στειλε στο φίλο του γιατρό Καραμπίνα. 
Τον πληροφορούσε για την βραδυά, που θα έμπαινε τροπαιούχος στην πολη. 
Αγνωστο όμως πως το γράμμα αύτό έπεσε στα χέρια των Τσακαλαρωφ και Κλιάσεφ, που το κράτησαν.
Ο Κλιάσεφ κοροιδεύει στα απομνημονεύματά του τον Κώττα και τον Γιαγκώφ.

 Οι περισσότεροι χωρικοί, λέγει, ήταν οπλισμένοι με τσεκούρια και ρόπαλα και οι άλλοι είχαν ένα τουφέκι με τρία έως πέντε φυσίγγια. 

Δεν ήταν ομως πολύ καλύτερα οπλισμένοι και οι δικοί τους, ένα χρόνο αργότερα,όταν οργάνωσαν,όπως θα δούμε παρακάτω, το κίνημα της 20 Ιουλίου, το περίφημο Ηλιντεν (ήμερα του Προφήτη Ήλία).

 Σκάρωσαν και σχετικά ειρωνικά τραγούδια. 
Εβαλαν τα δυνατά τους να γελοιοποιήσουν τον Γιαγκώφ και τον Κώττα.
Ο Γιαγκώφ ξεσπασε στον Τσακαλάρωφ. 

Τον κατηγόρησε μπροστά σε πολλούς χωρικούς οτι έφαγε 5.000 λίρες των Βερχοβίστων— του στρατοπέδου δηλαδή του Γιαγκώφ — και 700 των κατοίκων της Βασιλειάδας ( Ζαγοριτσάνης), που τους τα πήρε, για να τους προμηθεύση δήθεν απ’ την Ελλαδα οπλα, ενώ δεν τους παρέδωσε ουτε ένα τουφέκι. 

Τα γράφει ο Κλιάσεφ. 

Ο Τσακαλαρωφ πάλι ανταπόδωσε τα ίδια και κατηγόρησε τον Γιαγκωφ οτι πήρε 500 λίρες απ τους «Καστοριανούς», τους εγκατεστημένους δηλ. στην Κωνσταντινούπολη χωρικούς της επαρχίας Καστοριάς. 
Ο Γιαγκώο ομολόγησεότι πήρε μόνο 150 λίρες.
Οι αλληλοκατηγορίες έγιναν μπροστά στα κατάπληκτα μάτια εκατοντάδων χωρικών και εξελίχθηκαν σε ζωηρό καυγά ανάμεσα στους Σέντραλιστ (Β.Μ.Ρ.Ο. ) και Βέρχοβιτς.
Οι συγγενείς του Κύρτση, που δολοφονήθηκε στην Κρυσταλλοπηγή πριν μερικούς μήνες, και όλοι οι «Γραικομάνοι» τάχτηκαν με το μέρος τού Γιαγκώφ, όπως γράφει ο Κλιάσεφ. 

Και ήταν φυσικό: Ο Γιαγκώφ υποσχέθηκε να τιμωρήση σκληρά όλους αυτούς που,όπως ο Τσακαλάρωφ, σκότωσαν άδικα πολλούς που δεν είχαν φταίξει σε τίποτα. 

Αν ήταν «Γραικομάνοι» αύτό ήταν δικός τους λογαριασμός και κανενος άλλου. 
Με τον Γιαγκώφ εξ άλλου είχε ταχτή και ο Κώττας.
Άπογοητευτική όμως ήταν,όπως ήταν φυσικό, η γενική εντύπωση που δημιουργήθηκε στον πληθυσμό εξ αιτίας της διάστασης και του πολέμου των δύο Κομιτάτων. 

Βρέθηκε τελευταία και η επιστολή. του Παπασταύρου του Πισοδερίου (της 4 'Οκτωβρίου 1902) προς τον  Έλληνα Πρόξενο Μοναστηριού. 

Ο Παπασταύρου γράφει ότι συναντήθηκε με τον Γιαγκώφ και τον Κωττα στο Ανταρτικό, όπου ο πρώτος του είπε καταπληκτικά και χαρακτηριστικά πράγματα. 

Είπε ο Γιαγκώφ ότι η Δυτική Μακεδονία είναι πολύ μακρυά από την Βουλγαρία και πολύ κοντά στην Ελλάδα. 

Απ’ αυτήν και μόνο μπορούσαν να πάρουν βοήθεια και φυσίγγια για ταόπλα τους, που ήταν όλα σχεδόν «γκρα» ελληνικά. 

’Έπρεπε οπωσδήποτε να τα έχουν καλά με την Ελλαδα. 
 Δυστυχώς ο Τσακαλάρωφ και η παρέα του σκότωσαν πολλούς Ελληνορθοδοξους χωρικούς για να έκβουλγαρίσουν τον τόπο αντί να τον έλευθερώσουν.

 Ο Γιαγκώφ βεβαίωσε ότι έδωσε διαταγήστους φίλους του στα χωριά να σκοτώσουν τον Τσακαλάρωφη να τον προδώσουν στους Τούρκους! 
του έστησαν μάλιστα και ενέδρα κοντά στον Μελά.
 Φαίνεται όμωςότι η συμμορία του Τσακαλάρωφ δεν πέρασε απ’ έκει. 
Στο τέλος ο Γιαγκώφ ζήτησε απ’ τον Παπασταύρο να μεταβιβάση στον "Ελληνα πρόξενο Μοναστηριού όλα όσα του είπε και να τον παρακαλέση να συναντηθή μαζί του.

Μπορούσε να πάη τότε ο Πρόξενος στο Πισοδέρι, όπου ο Μόδεστος είχε αρχίσει να ανεγείρη το μεγαλόπρεπο σχολείο του.  

Ο Γιαγκώφ αναχώρησε στο τέλος άπρακτος, χωρίς να πραγματοποιήση την επανάστασή του, στην...'Ελλάδα και απ’ αυτήν στην Βουλγαρία. 

Δεν είχε καμιάν ενόχληση από κανένα. 
Μονάχα ο καπετάν Γεώργης Σερίδης κρατήθηκε κάμποσες έβδομάδες στην άστυνομία και απελάθηκε έπειτα στην Ιταλία. 
Το φθινόπωρο του 1904 τον αναζητούμε ως αρχηγό μεγάλου ανταρτικού σώματος! 
Είχε πει πολλές φορές αρβανίτικα και κρυφά του Μητροβλάχουότι ήταν ντροπή του να μην πάη με τον Κώττα, μα να στέκη μαζί με τους αρκουδιαρέους και μ’ ένα λυσσιάρικο σκυλί, όπως ο Τσακαλάρωφ. 

Ο Μητροβλάχος υποσχέθηκε ότι θα έφευγε σύντομα.
 Παρόμοιες υποσχέσεις εδωσε αργότερα πολλές και σ’ άλλους, στον Καούδη, στον ίδιο τον Βάρδα.• 

Αγνωστο είναι γιατί δε τις πραγματοποίησε ποτέ, έωςότου κάποιο τουρκικό απόσπασμα τον ξέκαμε το 1907 μαζί με τη συμμορία του.
Ο Γιαγκώφ άφησε στα Κορέστια ένα μικρό τμήμα με τον ύπαρχηγό του Καικώφ. 

Το απόσπασμα αυτό εξοντώθηκε απ’ τους Τούρκους.
 Όλοι τότε είπαν ότι το είχαν προδώσει όργανα του Κομιτάτου της ВМРОκαι μάλιστα ο βουλγαροδάσκαλος του χωριού, ο Ρόζεν, ο ίδιος που είχε δολοφονήσει μαζι με τον Ποπτράικωφ τους δύο νοικοκυραίους της Βασιλειάδας το 1899.
Μα αν ο πόλεμος των δύο Κομιτάτων σταμάτησε στα Κορέστια με την άναχώρηση του Γιαγκώφ, συνεχίστηκε παντού άλλού ολοένα σφοδρότερος και όξύτερος.
 
Το λάβαρο της εξέγερσης Ήλιντεν
Илинденско-Преображенско въстание
Στις 20 Ιουλίου 1903, ημέρα του Προφήτη Ήλία, κήρυξε η Β.Μ.Ρ.Ο. το κίνημα του  Ήλιντεν. 

Οι Βέρχοβιστ του Τσόντσεφ με τη σειρά τους τώρα έμειναν ήσυχοι και ουδέτεροι.

 Σε μια μεταγενέστερη προσπάθειά τους οι Σαντραλίστ της Β.Μ.Ρ.Ο. έγιναν αδιάφοροι θεατές...
Με τα δημοσιογραφικά τους όργανα τα δύο Κομιτάτα αλληλοκαταγγέλλονταν και αλληλοτρώγονταν.
 Έρριξε το ένα κατά του άλλου όλη τη λάσπη των δρόμων και του υπονόμου. 
Μεγάλοι βοεβόδες χαρακτηρίστηκαν κοινοί και αιμοβόροι λήσταρχοι. 
Και δεν σπάνιζαν οι λήσταρχοι αρχικομιτατζήδες. 

Ο λοχαγός Στογιάνωφ π.χ. πήρε λίρες χρυσές σε μετρητά και σε... γραμμάτια από πολλούς χωρικούς που κατονομάζει ο Μισέλ Παγιαρές στο βιβλίο του (σελ. 361 ).
Επειδή ο βοεβόδας Μποτκώφ δεν πήρε τις 150 λίρες από τους τρεις χωρικούς του Σένσκο στα βόρεια μέρη, μπήκε στις 19 Απριλίου 1906 στο χωρίο, εσπασε μ ένα σφυρί το κεφάλι του πατέρα ενός απ’ αύτούς, του Τρέγκωφ, ξυλοκόπησε άγριότατα τα γυναικόπαιδα, τους ξεγύμνωσε και τους πήρε τα τρόφιμα. 

Είχε 80 άνδρες ο γενναίος ! 

Δεν περιφρονούσε τις ληστείες και ο Παρτένιεφ, αξιωματικός αύτός του βουλγαρικού στρατού.
Τσέτα του Βούλγαρου υπαξιωματικού από το Dermantsi,Lukovit
Hristo Chernopeev (Христо Чернопеев)
 Μεγαλύτερος όμως λήσταρχος απ’ όλους ήταν ο Τσερνοπέεφ, υπαξιωματικός του βουλγαρικού στρατού, που το 1898 προβάλλει υπέρμαχος προστάτης των υποδούλων. 

Στην περιφέρεια Στρώμνιτσας έμασε κάπου 15.000 λίρες.
Έβγαλε μάλιστα και επιταγές! 
Αλίμονο σ’ εκείνον, που δεν τις εξαργύρωνε χωρίς καμιά χρονοτριβή. 
Έσφαξε τον Λιώτη για κάποια καθυστέρηση στην εξαργύρωση,όπως γράφει ο Παγιαρές.

Δολοφονήθηκαν έπειτα απ’ τον Πανίτσα, ύπαρχηγό του Σαντάνσκη, ο «μεγάλος» Σαράφωφ και ο Γκοράνωφ.
Οι δολοφονηθέντες από τον Todor Panitsa (Тодор Паница)
Ivan Garvanov και Boris Sarafov ( Борис Сарафов и Иван Гарванов)

Το Συνέδριο της Β.Μ.Ρ.Ο. στο Ρίλο τον Μάρτιο του 1908, αφού όρισε τρεις αντιπροσώπους του στη Σόφια, διατύπωσε δριμείς κατηγορίες κατά των Σαντάνσκη Πανίτσα για την δολοφονία του Σαράφωφ και για τα άλλα τους εγκλήματα. 

Αποφάσισε παράλληλα να αποσύρη τις συμμορίες του από μέρη, όπου πιέζονταν πολύ από  Ελληνες και Σέρβους (Dakin). 
Ιδιαίτερα στα βορεινά διαμερίσματα, το αλληλοφάγωμα των συμμοριών και η αποχαλίνωση τους σε βάρος του εκεί βουλγαρικού πληθυσμού παράγινε τόσο, ώστε πολλά χωριά αναγκάστηκαν να πάρουν όπλα από τους Τούρκους για να τους αποκρούσουν (έτσι έγραφε η μυστική έκθεση ανώτερου Βούλγαρου διπλωμάτη, που δημοσίευσε γερμανική εφημερίδα, και οι άναφορές του 'Έλληνα προξένου Σερρών Σαχτούρη).
Η άλληλοσφαγη συνεχίστηκε αντονώτερη και μέσα στο βουλγαρικό έδαφος, υστέρα απ’ τον πρώτο Εύρωπαικό πόλεμο.
 
Οι ηγέτες της ΒΜΡΟ Alexandar Protogerov (Александър Протогеров)
και  Todor Aleksandrov (Тодор Александро)

 Δολοφονήθηκαν οι Αλεξαντρώφ, ΙΙρωτογέρωφ, και άλλοι «μεγάλοι» και «ένδοξοι» αρχικομιτατζήδες.
Πιστήν εικόνα του κανιβαλλικού αύτού αλληλοσπαραγμού μας δίνει ο  Αγγλος δημοσιογράφος Swireμε το βιβλίο του «Bulgarien Conspiracy» (London 1939, σελ. 224-230).
 Ο Swire έμεινε πολλά χρόνια στη Σόφια, ως ανταποκριτής άγγλικών και αμερικανικών έφημερίδων.

Σκότωναν τα όργανα του νεαρού αρχηγού της Β.Μ.Ρ.Ο. Βάντσε Μιχαήλωφ,
σκότωναν σ’ εκδίκηση και οι οπαδοί του στρατηγού και παλιού αρχηγού του Κομιτάτου του Β.Μ.Ρ.Ο. Πρωτογέρωφ, 
που είχε ήδη δολοφονηθή.
 
Ο Vancho Mihailov και Alexandar Protogerov μετά την δολοφονία του
Todor Aleksandrov

 Στη Σόφια εξαφανίστηκαν το 1929, γράφει ο Swire, 129 πρόσωπα και δολοφονηθηκαν άλλα 138.

 Τον Απρίλιο του 1930 έπεσαν μέσα στους δρόμους της βουλγαρικής πρωτευούσας 53 νεκροί και 12 πληγωμένοι. 
Χωριστά είναι οι εξαφανίσεις στην περιοχή Πετριτσίου, 
οπού ο Μιχαήλωφ είχε ιδρύσει δικό του «κράτος εν κράτει».
Ο "αιώνιος"ηγέτης της
ΒΜΡΟ
Vancho Mihailov
Иван-Ванчо Михайлов
(1896-1990)
Ο εκδότης της έφημερίδας «Βαρδάρ» Βασιλ. ΙΙάντωφ είχε γράψει σ’ άρθρο του: 

«Και αν άκόμη σκοτωθούμε, πρέπει να χύσουμε φως στη δολοφονία του Πρωτογέρωφ». 
’Αλλά αντί να χύση φως, έχυσε το αίμα του... 

Δολοφονήθηκε μέσα στη Σόφια μαζί με τον σωματοφύλακά του στις 4 Μαίου 1930. 
Ο Γεώργιος Τράικωφ έπαιζε χαρτιά με δύο άστυνομικούς στο κεντρικότερο καφενείο της Σόφιας. 
Απεσταλμένοι όμως του Μιχαήλωφ τον πυροβόλησαν και τον σκότωσαν. 
Δύο από αυτούς σκότωσαν οι δύο άστυνομικοί.
Μπροστά στο βασιλικό παλάτι και σε μεγάλο πλήθος κόσμου δολοφονήθηκε ο δημοσιογράφος και διευθυντής της «La Macédoine» Εφτύμωφμαζί με τους τρεις σωματοφύλακές του στις 28 Δεκεμβρίου 1930.

 Τους πυροβόλησαν συγχρόνως 15 ένοπλοι ντυμένοι με στολές κυνηγών. από αδέσποτες σφαίρες πληγώθηκαν ακόμη και μερικοί άλλοι αθώοι. 

Δολοφονήθηκαν επίσης στη Σόφια δύο Μακεδόνες εργατικοί βουλευτές, ο Τράικωφ και ο Ματρούλκωφ. 

'Ο πρώην υπερεθνικιστής πρωθυπουργός Τσαγκώφ, όταν έβγαινε εξω απ’ το σπίτι του, έπρεπε να εχη μαζί του πέντε ιδιωτικούς σωματοφυλακές.
 Απ τις 6 ως τις 24 Ιουνίου δολοφονήθηκαν συνολικά μέσα στη Σόφια δεκαοχτώ άτομα. 

Οι Πρωτογερωφικοί αναγκάζονταν απ’ το φόβο τους ν’ άλλάζουν κάθε νύχτα σπίτι. 

Ο Ντημήτρη Τομαλέφσκη, ανώτερος υπάλληλος του βουλγαρικού 'Υπουργείου των Εξωτερικών, που τραυματίστηκε από δολοφονικές σφαίρες, μόλις εγινε καλά, τοσκασε κρυφά στη Τουρκία.
Ο φονιάς του βασιλιά Αλεξάνδρου της Σερβίαςκαι του Γάλλου ύπουργού Μπαρτού στη Μασσαλία τον Οκτώβριο 1934, που είχε κροατικό διαβατήριο με το όνομα Κάλεμαν, ήταν ο Βελίσκο Ντημητρώφ η Βλάντο η Τσερνόζεμσκι απ’ το Ίστίπ, σωφέρ της Β.Μ.Ρ.Ο. 

Είχε ήδη σκοτώσει τον Χατζηντήμωφ, βουλευτή, και τον Ναούμ Τομαλέφσκη. 

'Ο Μιχαήλωφ τον δάνεισε στους Κροάτες «Ούστάσι» για ειδικό δολοφόνο και εκπαιδευτή. 
Αποκαλυφτηκε απο μερικά στίγματα, που ειχε στο μπράτσο του. 

Τον Ιούνιο του 1931 ήλθε στη Σόφια ένας απ’ τους αρχηγούς των Κροατών Ούστασι, ο Περο Γκρούμπερ. 

Οι Μιχαηλωφικοί τον υποδέχτηκαν «μετά φανών και λαμπάδων». Κορίτσια του πρόσφεραν ανθοδέσμες. του εδειξαν όπλα, χαρτια, άλμπουμ. 
Επροκειτο όμως για Σέρβο άστυνομικό.
Στις δημοτικές έκλογές του 1932 είχαν οι Μιχαηλωφικοί θριαμβευτική επιτυχία.

 Τρεις όμως σύμβουλοι, που γύριζαν απ’ τη Σόφια,όπου είχαν πάει να ζητήσουν προστασία, δεν γύρισαν ποτέ στο Νευροκόπι. 

Τους απήγαγαν 15 ένοπλοι απ το λεωφορείο.
 Στις επαναληπτικές εκλογές κέρδισαν παλι οι αντίπαλοι του Μιχαήλωφ.

 Πάλιν όμως ένας σύμβουλος, ο Νάρεφ, δολοφονήθηκε, άλλοι τραυματίστηκαν και οι λοιποί παραιτήθηκαν !  

Είχαν σκοτωθή ως τότε απ την οργάνωση του «Μακεδονικού» Κομιτάτου στο Νευροκοπι 160 άνθρωποι (Μακεδόνες). 

Φορολόγησε επίσης ο Μιχαήλωφ πλούσιους Βουλγάρους Εβραίους και άκόμη και ξένους με μεγάλα ποσά, ένα ως δέκα έκατ. δραχμών.
Κοντά στο Κιούστεντιλ συνεδρίασε στις 17 Απριλίου 1932 η «Όγδοη Μακεδονική Επαναστατική Συνελευση»και ψήφισε τον προύπολογισμο και απολογισμο της Β.Μ.Ρ.Ο. 

Έδωσε στον Μιχαήλωφ έγκριση και συγχωροχάρτι για τα εξοδα, που είχε κάμει (167.326.000 λέβα). 
Το λέβα άντιστοιχούσε τότε παραπάνω απ’ την άξία της δραχμής. 

Φορολογούσαν τον καπνό και όλα τα προϊόντα σ όλη την περιοχή, που λεγόταν βουλγαρική Μακεδονία και ήταν φέουδο του Μιχαήλωφ. 

Ο ίδιος ο Μιχαήλωφ ήταν παντα αθέατος. 

Οι δικοί του ελεγαν πως πολέμησε στη σέρβική Μακεδονία, αν και στην πραγματικότητα δεν ειχε περάσει ποτέ τα βουλγαρο-σερβικά σύνορα.
Το στρατιωτικό κίνημα των Μπέλτσες και Κίμον Γεωργίεφ εβαλε τέλος στην παντοκρατορία του Μιχαήλωφ (19 Μαίου 1934).
Οι Βούλγαροι άξιωματικοί είχαν αγανακτήσει πιά απ’ την ατιμωτική και βάρβαρη κατασταση. 

Μόνον λαός,όπως ο βουλγαρικός, μπορούσε να την ανεχθή τόσα χρονιά. Ο Μιχαήλωφ όμως ήταν συμπαθής στο παλάτι και στους ανωτέρους κύκλους. 
Ακολουθούσε φιλο-ιταλική πολιτική.
 Ξέφυγε στην Τουρκία μεταμφιεσμένος σε χωριάτη.
Μερικοί είπαν ότι ξύπνησε στους Βουλγάρους το παλιό ταταρικό αίμα.

 Αφού ηταν τοσο σκληροί και αμείλικτοι σε Βουλγάρους και συντρόφους, δεν ήταν παράξενο ότι φάνηκαν άγριοι και άπέναντί μας. 
 Πολλοί αρχικομιτατζήδες μεθούσαν απ’ το αίμα που έχυναν.
Ως τόσο μερικοί θαύμασαν την αποφασιστικότητα και αυτοθυσία των «εντεταλμένων δολοφόνων» του Κομιτάτου. 

Ο καταπληκτικός π.χ. Βλάντο η Βελίσκο Ντημητρώφ η Τσερνοζέμσκυ έτρεξε με ζητωκραυγές στο αύτοκίνητο του Αλεξάνδρου της Σερβίας και του Γάλλου Ύπουργού των Εξωτερικών Μπαρτού στη Μασσαλία.

 Έτρεξε δηλ. ζητωκραυγάζοντας προς βέβαιο θανατο. 
Θα έμενε μαλιστα γνωστός με το πλαστό κροατικό ονομα Κάλεμαν αν δεν είχε αναγνωριστή η ταυτότητά του από τα στίγματα που είχε στο μπράτσο του.
Το 1926 ήρθε στην πατρίδα της μια φοιτήτρια απ’ τα Σκόπια, προερχόμενη απο τη Σόφια με εντολή του Κομιτάτου να δολοφονήση τον Σέρβο νομάρχη των Σκοπίων και αυστηρό διώκτη των Βουλγάρων. 

Παράστησε την γυναίκα των ελαφρών ηθών, πλησίασε το νομάρχη, εγινε έρωμένη του και τον σκότωσε. 

Άλλη μια σκότωσε τον Πανίτσα, τον δολοφόνο του Σαράφωφ, μέσα σ’ ένα θέατρο της Βιέννης.
Η δολοφόνος του Panitsa και σύζυγος του Vancho Mihailov
Melpomena Dimitrova Karnicheva (Мелпомена Димитрова Кърничева)
Είχαμε όμως και εμείς ανάλογα περιστατικά:
Ο Περικλής Σίμας, σακάτης και ανάπηρος απ’ τα δύο πόδια και τη μέση, σκότωσε με τρεις πιστολιες μεσα στο διοικητήριο Μοναστηριού μέρα, μεσημέρι ένα Ρουμάνο δάσκαλο.
Ο Σταύρος Μπερέτης απ’ τη Μπαλάφτσα του Λαγκαδά, πρωτοπαλλήκαρο του όπλαρχηγού Γιάννη Ράμναλη, πήγε στις 11 Μαρτίου 1912 στη Σαμο με αποστολή και εντολή να σκοτώση το φιλότουρκο ήγεμόνα Κοπάση. 

Τον σκότωσε και σκοτώθηκε. 
Ουτε περίμενε βέβαια να γλυτώση.

 Στο δολοφονικό συναγωνισμό μέσα στο Μοναστήρι υπερείχαν στην αρχή οι Βούλγαροι. 
Μα γρήγορα τους περάσαμε και τους τσακίσαμε. 
Μιά μέρα του Μάη 1906 τρεις σπουδαίοι Βούλγαροι έπεσαν νεκροί από ελληνικές σφαίρες σε κεντρικά σταυροδρόμια και στο φως της ημέρας• ένα τέταρτος χτυπήθηκε σ’ εναν απόκεντρο κάπως μαχαλά.
Στις άλλες μακεδονικες πόλεις αυτοί μονοί πια έδιναν τταντού τα θύματα.
 Διατήρησαν όμως πάντοτε οι Βούλγαροι ανοιχτό τον λογαριασμό και ακμαία τη μνημη τους. 

Στην εισβολή και στη κατοχή π.χ. του 1915-1918 και 1941 -1944 έψαξαν να βρούν και να ξεκάμουν έκείνους, με τους οποίους είχαν λογαριασμούς από την εποχή του Μακεδονικού Αγώνα και της τουρκοκρατίας.
↧
↧

ΟΙ ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ

April 23, 2015, 11:53 am
$
0
0

Ο ΜΑΚΕΔΟΝΑΣ
Αγωνιστής και Ιστορικός του 1821
Νικόλαος Κασομούλης
(1795-1872)
από το Πισοδέρι Φλώρινας
ΒΑΪΑ Ε. ΔΡΑΓΑΤΗ
Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία
Επιβλέπων Καθηγητής Βασίλης K. Γούναρης
Α.Π.Θ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2010





ΟΙ ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ
ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ



Οι Μακεδόνες στην ελληνική πολιτική σκηνή.

Από την πρώτη στιγµή της εκδήλωσης των κατά τόπους επαναστατικών κινηµάτων, προέκυψε η ανάγκη για τη συγκρότηση µιας «επαναστατικής αρχής», που θα αναλάµβανε να αντικαταστήσει τις οθωµανικές αρχές και να οργανώσει τις πολεµικές επιχειρήσεις,µε σκοπό την αποτελεσµατική διεξαγωγή τους.
Όπως ήταν φυσικό, πρώτοι φορείς εξουσίας αναδείχθηκαν οι τοπικές αρχές.
Τις συνιστούσαν οι οµάδες των ανώτερων κοινωνικών τάξεων, έτσι όπως είχαν διαµορφωθεί κατά την τελευταία φάση της τουρκοκρατίας.


Στην κορυφή αυτής της κοινωνικής διαστρωµάτωσης βρίσκονταν οι προύχοντες, ο κλήρος, οι Φαναριώτες και οι αρχηγοί των ενόπλων οµάδων.
Στη µέση είχε τοποθετηθεί η αστική τάξη, εκ των παροικιών κυρίως, και στη χαµηλότερη βαθµίδα ο αγροτικός πληθυσµός, οι τεχνίτες, οι µικρέµποροι, οι κτηνοτρόφοι, που ήταν και η συντριπτική πλειοψηφία.
Κατά τον απελευθερωτικό αγώνα η κοινωνική ιεραρχία δεν ανατράπηκε•
 αντίθετα, οι κατά τόπους παραδοσιακές δυνάµεις, που διέθεταν οικονοµική, κοινωνική, πολιτική ή στρατιωτική ισχύ, επιβίωσαν και εξήλθαν πιο δυνατές.

Οι ηγετικές αυτές οµάδες, κατά την περίοδο της οθωνικής µοναρχίας, οπότε τέθηκαν τα θεµέλια της οργάνωσης του νεοελληνικού κράτους σε όλους τους τοµείς, προσπάθησαν να επιβληθούν, τονίζοντας ιδιαιτέρως τη συµβολή τους στην επανάσταση.
Επίσης, ευελπιστούσαν όχι µόνο να διατηρήσουν την προνοµιακή µεταχείριση που απολάµβαναν υπό το οθωµανικό καθεστώς αλλά και να τη διευρύνουν.

Ερχόµενος ο Όθωνας και τα µέλη της Αντιβασιλείας στην Ελλάδα είχαν πλήρη επίγνωση της πολιτικής κατάστασης που επικρατούσε.

 Η χώρα, µετά τη δολοφονία του Καποδίστρια, βρισκόταν σε περίοδο «αναρχίας».

Η δολοφονία του Καποδίστρια.
Κυριαρχούσαν έντονες συνθήκες πολιτικού  ανταγωνισµού από τις διάφορες στρατιωτικοπολιτικές φατρίες που είχαν οδηγήσει τη χώρα σε έναν ακόµα εµφύλιο, προκειµένου η καθεµιά να επωφεληθεί από τις περιστάσεις και να διαχειριστεί την εξουσία.

Ο Νικόλαος ∆ραγούµης στο έργο του Ιστορικαί Αναµνήσεις περιέγραψε µε εξαιρετικό τρόπο την εικόνα της εποχής.
                                         
Και ταύτα µεν δή ταύτα λήγοντος του 1832 έτους. 
Εί δε τις φιλοπραγµονών αναδράµη εις την ιστορίαν του αγώνος όπως αναζητήση καιρούς παραλλήλους προς τους επιστάντας το έτος τούτο, δεν θα βραδύνη να πεισθή ότι κυκεών παθών, ερίδων, στάσεων, εκδικήσεων, εµφύλιων σπαραγµών, ανόµων διοικήσεων, ανοµωτέρων συνελεύσεων, ξενικών επεµβάσεων, προσβολών κατά της εθνικής αξιοπρέπειας, εξευτελισµού δηµοσίων και ιδιωτικών χαρακτήρων, δηµεύσεως των δικαιωµάτων του λαού, διαρπαγής των κοινών, κυκεών, λέγω, οίος ο µετά θάνατον του Κυβερνήτου, ουδέποτε, ουδ’ επί των δεινοτάτων περιπετειών, κατήσχυνε την Ελλάδα. 
Θα πεισθή προς τούτοις ότι ουδείς πλέον εκήδετο της πατρίδος, ότι απεσβέση και ο τελευταίος της φιλοπατρίας σπινθήρ και ότι πάντες φρόντιζε περί των ιδίων.   
                                               
Η ανάγκη να επέλθει η τάξη και η ειρήνη στο εσωτερικό της χώρας, ήταν πλέον επιτακτική.Συνεπώς, πρώτιστο µέληµα ήταν να εξαληφθούν «τα πολυάριθµα των προτέρων και εσχάτων δυστυχηµάτων ίχνη».

Ο Βασιλεύς Όθων.
Για να µπορέσει η νέα αρχή να ελέγξει τις πολιτικές δυνάµεις σε µια κοινωνία µε πολυκεντρικό χαρακτήρα και να επιβληθεί ως η µόνη νόµιµη πολιτική εξουσία,  
έπρεπε εξαρχής να συγκροτήσει τη νέα κρατική µηχανή,
βάσει των δυτικών προτύπων,
εφαρµόζοντας το σύστηµα της απόλυτα συγκεντρωτικής διοίκησης,
κατά την οποία ο µονάρχης ήταν αρχηγός της εκάστοτε κυβέρνησης. 

Το νέο καθεστώς που επιβαλλόταν από τον Όθωνα και την Αντιβασιλεία συµφωνούσε µε το ευρύτερο πολιτικό πλαίσιο της εποχής,
καθώς εξέφραζε το πνεύµα του ευρωπαϊκού απολυταρχισµού.   

Στην ελληνική κοινωνία, ωστόσο,
αυτή η προσπάθεια επιβολής της απόλυτης µοναρχίας από το παλάτι
 ώθησε το σύνολο σχεδόν των κοινωνικών τάξεων
 να ενταχθεί σε κάποιο νέο πελατειακό δίκτυο, 
για να αντιµετωπίσει την κρατική αυθαιρεσία, όπως ισχυριζόταν.

Η επανάσταση είχε επιφέρει αλλαγές στο παραδοσιακό πελατειακό σύστηµα και στις οικογενειακές φατρίες της προεπαναστατικής περιόδου, διότι
 πρώτον άλλαξε το καθεστώς,
δεύτερον παρεισέφρησαν σ’ αυτές και οι οµάδες των ετεροχθόνωνκαι
τρίτον, ήταν πλέον έντονος ο ανταγωνισµός των εκπροσώπων των τριών ευρωπαϊκών δυνάµεων,
που έγιναν επίκεντρο µηχανορραφιών και προστάτες των ελληνικών κοµµάτων.

Ταυτόχρονα, όµως, και οι ίδιοι οι Βαυαροί αναγκάστηκαν να προσαρµόσουν εν µέρει την πολιτική τους σύµφωνα µε τις παραδοσιακές σχέσεις των ηγετικών οµάδων µεταξύ τους και µε τις ξένες ∆υνάµεις.
Αυτές, ακριβώς, οι άτυπες σχέσεις εξυπηρετούσαν τα συµφέροντα τόσο των πατρώνων όσο και των πελατών µέσα στις νέες συνθήκες που διαµορφώθηκαν.
 Οι µεν πρώτοι γιατί, χάρη στην υποστήριξη των πελατών τους µπορούσαν να έχουν τα ερείσµατα εκείνα που τους επέτρεπαν να ελέγχουν την εξουσία και να διαθέτουν ισχύ, οι δε πελάτες, γιατί η ένταξη τους σε ένα δίκτυο πελατείας-προστασίας τους παρείχε, έστω και πρόσκαιρα, τη δυνατότητα να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες τους.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, όταν ανέλαβε η αντιβασιλεία την εξουσία, προτεραιότητά της έθεσε την οργάνωση των ελληνικών ενόπλων δυνάµεων.

Οι αρµατολοί και οι κλέφτες της προεπαναστατικής περιόδου, αποτελούσαν µια ιδιαίτερη κοινωνική οµάδα που είχε δύναµη και εξουσία, την οποία στο παρελθόν αντλούσε τόσο από τις οθωµανικές όσο και από τις ελληνικές τοπικές αρχές, µέσα στο πλαίσιο αµοιβαίων εξυπηρετήσεων και συµφερόντων. 

Οι καπετάνιοι που ήλεγχαν τους στρατιώτες, καθώς δεν υπήρχε καµιά κεντρική οργάνωση και καθοδήγηση, διέθεταν οπλική ισχύ που τους καθιστούσε πολύτιµους για τα στρατιωτικά και πολιτικά δίκτυα.

Τα ένοπλα αυτά σώµατα απετέλεσαν τη βάση του ελληνικού στρατού στην επανάσταση του 1821, αλλά, µετά τις πρώτες νίκες τους στα πεδία των µαχών, άρχισαν σιγά-σιγά να αποκτούν περισσότερη δύναµη και να διεκδικούν τη συµµετοχή τους στη διαχείριση των πολιτικών υποθέσεων.

Παρακινηµένοι από διαφορετικές φιλοδοξίες και βλέψεις για το υπό διαµόρφωση ανεξάρτητο ελληνικό κράτος στράφηκαν εναντίον των παραδοσιακών ηγετικών οµάδων και αναµείχθηκαν στους εµφύλιους αλληλοσπαραγµούς.

Η αµοιβαία ανάγκη των οπλαρχηγών να έχουν πολιτικούς συµµάχους και των προεστών να έχουν ένοπλη υποστήριξη ώθησε στη στενή συνεργασία των δύο οµάδων. 

 Σ’ αυτήν την πολιτική διαµάχη, υπολογίσιµη οµάδα «πελατών» αποτέλεσαν και τα µακεδονικά στρατεύµατα, των οποίων η δράση και η αξία ήταν ευρέως γνωστή στους επικεφαλής των δικτύων αυτών και των «επαναστατικών αρχών» στη Νότια Ελλάδα.

Ο Μακεδόνας Οπλαρχηγός
Αναστάσιος Καρατάσος
(1764-1830)
 Οι Μακεδόνες στρατιώτες,υπό την αρχηγία του Αναστάσιου Καρατάσου και του Αγγελή Γάτσου,
 µε την παρότρυνση του οπλαρχηγού Ιωάννη Μακρυγιάννη,
 µε τον οποίο τους ένωναν δεσµοί φιλίας, 
πήραν µέρος στις επιχειρήσεις
υποστηρίζοντας τον πολιτικό της Ύδρας Γεώργιο Κουντουριώτη. 

Με τον τελευταίο, άλλωστε, διατηρούσαν φιλικές σχέσεις από την εποχή που τα µακεδονικά στρατεύµατα βρέθηκαν στην Ύδρα για να την υπερασπίσουν από τους Οθωµανούς.

Καταλυτικός ήταν και ο ρόλος που έπαιξαν οι σλαβόφωνοι πολεµιστέςσ’ αυτή τη φάση του αγώνα µε αρχηγό τον Χατζηχρήστο επίσης στο πλευρό του Κουντουριώτη.  

Αυτή την ισχυρή σχέση των άτακτων παλικαριών µε τους καπετάνιους τους, ιδιαίτερα έτσι όπως εξελίχθηκε την περίοδο του επαναστατικού πολέµου και των εµφυλίων συρράξεων, θέλησε να αλλάξει ο Καποδίστριας στην προσπάθεια του να οργανώσει ένα τακτικό στρατό.

 Ο Κυβερνήτης, θέτοντας ως στόχο την τακτική διακυβέρνηση της χώρας και την εξασφάλιση της σταθερότητας, προσπάθησε να οργανώσει το κράτος µε συγκεντρωτική πολιτική.
Απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη του σχεδίου του, ήταν η δηµιουργία ενός πειθαρχηµένου και πιστού στην κυβέρνηση στρατού και η αποδυνάµωση των τοπικών φορέων εξουσίας.
 Έτσι λοιπόν, συγκέντρωσε υπό τη σκέπη της δικής του εξουσίας ορισµένες από τις φατρίες και τους τοπικούς συνασπισµούς και σχηµάτισε µια οµάδα οπαδών.
Ωστόσο, η έλλειψη ερεισµάτων και συναίνεσης από τις κοινωνικές τοπικές δυνάµεις, η εύνοια που έδειξε προς τους συγγενείς του και τους ετερόχθονες, ο παραγκωνισµός των αξιωµατικών αλλά και η εµπλοκή των αντιπροσώπων των ξένων ∆υνάµεων υπέρ και κατά του Κυβερνήτη, επέτειναν την αντιπολίτευση εναντίον του από µια ετερόκλητη συµµαχία.

Στον αντίποδα, λοιπόν, της πολιτικής του βρίσκονταν όλες οι αντικαποδιστριακές φατρίες, που στην πραγµατικότητα δεν είχαν ούτε κοινό αρχηγό ούτε κοινή πολιτική γραµµή.
Τις ένωνε αφενός ο παραµερισµός τους από την εξουσία αφετέρου  το αίτηµα της συνταγµατικής αρχής µε βάση τα δυτικά πρότυπα και τα επαναστατικά κινήµατα που αναστάτωναν την Ευρώπη το 1830.
Τα µηνύµατα τους έφθασαν στην Ελλάδα και οι οπαδοί του, µε πρόσχηµα την παραχώρηση συντάγµατος, άρχισαν συστηµατικό πόλεµο εναντίον της απολυταρχικής πολιτικής του Καποδίστρια.  
Η δριµεία αντιπολίτευση των συνταγµατικών εκδηλώθηκε µε τοπικά κινήµατα και εξεγέρσεις µε κύρια στασιαστικά κέντρα τη Μάνη, την Ύδρα και τις Σπέτσες.

Πρωταγωνιστικό ρόλο στα γεγονότα είχαν και οι Μακεδόνες 
µε τον Τσάµη Καρατάσο,
 από το χώρο των δυσαρεστηµένων στρατιωτών. 

Κατατάχθηκαν στους καποδιστριακούς ηµιτακτικούς σχηµατισµούςαλλά δεν είχαν αποβάλλει τη συµπεριφορά του πρότερου αρµατολικού βίου τους.

Επικεφαλής δυσαρεστηµένων αξιωµατικών της χιλιαρχίας του και Ρουµελιωτών, που ήταν συγκεντρωµένοι στην Ελευσίνα, στασίασε το 1831, αλλά οι συντονισµένες κινήσεις της Κυβέρνησης κατέπνιξαν την ανταρσία του και ο ίδιος κατέφυγε από τη Στερεά Ελλάδα στην οθωµανική επικράτεια.

Η αντικυβερνητική προπαγάνδα στα στρατιωτικά σώµατα είχε καλλιεργηθεί προηγουµένως από τους πράκτορες των Υδραίων και τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, που γνώριζαν πως µόνο µε τη συνδροµή των ρουµελιώτικων και των ατάκτων σωµάτων θα έπεφτε η κυβέρνηση.

Μέσα σε σύντοµο χρονικό διάστηµα, ωστόσο, ο Καρατάσος επιχείρησε να επαναλάβει το κίνηµα του, χωρίς αποτέλεσµα. 

Αυτή τη φορά κατέφυγε στην Ύδρα.
∆εν έχει σηµασία τόσο η παρουσίαση των  πολεµικών συγκρούσεων όσο η ερµηνεία τους.
Στο κίνηµα συµµετείχαν πολλοί αξιωµατικοί που εξέφραζαν τη δυσαρέσκεια τους για όσους συναδέλφους τους είχαν ευνοηθεί από τον Κυβερνήτη αλλά και για τις καθυστερηµένες καταβολές των µισθών τους.
Από την άλλη, όµως, το συγκεκριµένο κίνηµα, κατεστάλη κυρίως από κάποιους δυσαρεστηµένους αντικαποδιστριακούς αξιωµατικούς και όχι από τους ευνοηµένους του καθεστώτος.

Μέσα από το γεγονός αυτό φάνηκαν οι κακές σχέσεις µεταξύ των αξιωµατικών και του Καποδίστρια αλλά, κυρίως, πως κάποιοι διεκδικούσαν περισσότερα αξιώµατα και βαθµούς.
Ο Καρατάσος πρωτοστάτησε ως «συνταγµατικός» ταγµατάρχης, όµως στην πραγµατικότητα δεν αντέδρασε από «συνταγµατική» ιδεολογία, αλλά αποσκοπώντας σε προαγωγή, µολονότι γνώριζε πως είχε τιµηθεί µε το αξίωµα που κατείχε αδικώντας άλλους, εξίσου ή και καλύτερους στρατιωτικούς και µάλιστα φιλοκυβερνητικούς.

 Αλλά και οι ταγµατάρχες που βοήθησαν την κυβέρνηση εναντίον των κινηµατιών έδρασαν και αυτοί κυρίως για να διατηρήσουν τις οικονοµικές και κοινωνικές απολαβές που τους παρείχε η θέση τους στο στράτευµα.

            Αποτέλεσµα της «συνταγµατικής αντιπολίτευσης»ήταν η δολοφονία του Καποδίστριακαι οι εµφύλιες συγκρούσεις που ακολούθησαν και αποσύνθεσαν πλήρως το κράτος. 

Ο υπάρχων τακτικός και ο άτακτος στρατός διαλύθηκαν εξαιτίας της έλλειψης των απαραίτητων πόρων για τη µισθοδοσία και τη συντήρησή τους.
Οι ένοπλοι, σχεδόν στον σύνολο τους, τέθηκαν υπό την καθοδήγηση των αρχηγών τους και έγιναν έρµαιο και υποχείριο των αντιµαχόµενων πολιτικών φατριών για την προάσπιση των προσωπικών συµφερόντων τους από τον εκάστοτε προστάτη τους.
Παράλληλα, όµως, απέκτησαν εξουσιαστικό ρόλο.
 Είχαν τη δυνατότητα, όταν δεν ικανοποιούνταν οι προσδοκίες τους, µέσω των πελατειακών διασυνδέσεων τους µε τους πολιτικούς, να χρησιµοποιούν την δύναµη των όπλων για να επιτυγχάνουν το στόχο τους.
Ο Κοζανίτης Φιλικός
Γεώργιος Λασσάνης
(1793 - 1870)

Ο Γεώργιος Λασάνης, ισχυρίστηκε ότι για το χρονικό διάστηµα 1831-1833, δεν υπήρχε «εθνικός στρατός, µε ορισµένη διοίκηση και στόχους, αλλά στίφη, που δρούσαν για ιδιοτελείς σκοπούς».
 
Αν παρατηρητής […] πατήση κατά την εποχήν ταύτην το έδαφος της Ελλάδος […] εις µάτην θα περιστρέψη τους οφθαλµούς του να ιδή καν σκιάν οργανισµένου στρατού! Αντί τούτου θ’ απαντήση αγέλας οπλοφορούντων ανθρώπων, οδηγηµένων από θηριώδεις αρχηγούς, λεηλατούντων πόλεις µόλις ανεγειροµένας εκ των ερειπίων των, κατερηµονόντων ολοκλήρους επαρχίας, πυρπολούντων πολίσµατα, διαρπαζόντων αφειδώς τα θρέµµατα, βασανιζόντων ανηλεώς αθώους πολίτας, καταστρεφόντων, αργυρολογούντων, εις ένα λόγον φερόντων φρίκην και τρόµον καθ’ όλην την επικράτειαν και αναγκαζόντων τους δυστυχείς κατοίκους να ζητώσιν άσυλον εις τους Τούρκους.        

Η έκρυθµη αυτή κατάσταση ήταν γνωστή στους Βαυαρούς, που έκριναν ότι η οργάνωση και η σύσταση των στρατιωτικών σωµάτων του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, έπρεπε να γίνει από τους ίδιους, από τους λοιπούς ∆υτικοευρωπαίους και τους εξευρωπαϊσµένους ετερόχθονες έλληνες επαγγελµατίες.

 Η καθολική αποστράτευση των ατάκτων από τους βαυαρούς αντιβασιλείς, το Μάρτιο του 1833, και η στρατολόγηση 3.500 ανδρών από τα γερµανικά κρατίδια είχε αποφασιστεί από τον ίδιο τον βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκο, ενώ ο Όθωνας και η αντιβασιλεία ήταν ακόµα στο Μόναχο. 

Η διάλυση των στρατολογηµένων από τα κόµµατα αγωνιστών και η αντικατάσταση τους από ένα δυτικού τύπου τακτικό στρατό αποτελούµενο από ξένους, εξυπηρετούσε πολλά πολιτικά συµφέροντα.

 Το βασικότερο ήταν ότι αφαιρούσαν τη δύναµη, το κύρος και την εξουσία που είχαν αποκτήσει οι πολεµιστές µέσα από τις στρατιωτικές τους υπηρεσίες κατά τη διάρκεια του αγώνα.
∆εύτερον, στερούσαν από τα πολιτικά κόµµατα τη στρατιωτική τους πελατεία• την ισχυρή, ανεξάρτητη και υπολογίσιµη δύναµη που τα παρείχε διαπραγµατευτική ισχύ έναντι της βασιλικής κυβέρνησης.

 Στόχος τους, επίσης, ήταν να αποκτήσουν ένα στράτευµα πειθαρχηµένο και υπάκουο στην κεντρική εξουσία, αµέτοχο στους κοµµατικούς και στους τοπικούς ανταγωνισµούς, που θα επέβαλε την τάξη και την ασφάλεια στο εσωτερικό της χώρας, ενώ παράλληλα θα ήταν σε θέση να ισχυροποιεί τη βασιλική κυβέρνηση απέναντι σε όλους τους πολιτικούς αντιπάλους της.

Ο απόλυτος έλεγχος του στρατού εξασφαλίσθηκε, 
επιπλέον,
 µε την τοποθέτηση Βαυαρών
 σε όλες τις καίριες στρατιωτικές θέσεις.

Με αυτό τον τρόπο το επικουρικό βαυαρικό σώµα τη συγκεκριµένη εποχή αποτέλεσε από τη µια πλευρά ένα έµπιστο στήριγµα του θρόνου και των κυβερνητικών επιλογών του και από την άλλη παρείχε γνώσεις και τεχνική κατάρτιση στους στρατιώτες.

Η αποστράτευση των ατάκτων εκτός από τις πολιτικές είχε και κοινωνικές συνέπειες, καθώς η πλειοψηφία των οπλαρχηγών έµεινε ανεπάγγελτη.

Ένα µέρος των ανδρών που δεν κατατάχθηκαν στους νέους στρατιωτικούς σχηµατισµούς, ιδιαί
τερα οι καπετάνιοι από την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία, εγκαταστάθηκε στις παραµεθόριες επαρχίες της χώρας που έγιναν µόνιµα κέντρα αναταραχών και στρατολόγησης µισθοφόρων.
Οι δυσαρεστηµένοι και οι ενδεείς στρατιώτες που δεν ανταµείφθηκαν για τη συνεισφορά τους στον Αγώνα, όπως φιλοδοξούσαν, επάνδρωσαν τις τάξεις των ληστοσυµµοριών.

 Οι επιφανείς όµως οπλαρχηγοί εκµεταλλεύτηκαν τις πολιτικές τους διασυνδέσεις και κατέλαβαν προνοµιακές θέσεις είτε στο στρατιωτικό µηχανισµό, είτε στο διοικητικό και πολιτικό.
Το στέµµα είχε το πλεονέκτηµα, µε την παροχή προνοµίων και την απονοµή αξιωµάτων, να κερδίζει την αφοσίωση επιφανών οπλαρχηγών που µπορούσαν να αποβούν επικίνδυνοι, δηµιουργώντας σοβαρά προσκόµµατα στην απολυταρχική διακυβέρνηση του βασιλικού καθεστώτος.

Ο Μακεδόνας ήρωας,
Δημήτριος ή Τσάμης Καρατάσος
(1798-1861)
Χαρακτηριστικό παράδειγµα ήταν
 η τακτική του Όθωνα 
να διορίζει 
ως υπασπιστές του αυτούς ακριβώς 
τους άνδρες, 
τον Καρατάσο 
και τον Χατζηχρήστο.


Ο ∆ιαµαντής Νικολάου, από την άλλη, 
διετέλεσε γερουσιαστής. 

Τέτοιοι άνδρες βρίσκονταν σε θέση ισχύος και διαπραγµατεύονταν άµεσα µε το κράτος ή µε τους πολιτικούς τις προσωπικές ή πελατειακές απαιτήσεις τους. 

Η συµµετοχή, ωστόσο, των στρατιωτών σ’ αυτές τις πελατειακές σχέσεις οφειλόταν σαφώς σε κοινωνικούς και οικονοµικούς λόγους.
Τα φατριαστικά δίκτυα ήταν δίαυλοι επικοινωνίας µε την εξουσία και διασφάλισης οικονοµικών απολαβών.
Η ένταξη σε καµιά περίπτωση δεν έκρυβε κάποιο ιδιαίτερο ιδεολογικό–πολιτικό προσανατολισµό. Γι’ αυτό το λόγο και οι σχέσεις αυτές ήταν µεταβλητές.

∆υσαρεστηµένοι στρατιωτικοί – πελάτες παρείχαν τις υπηρεσίες τους σε άλλους προστάτες, όταν δεν ικανοποιούνταν τα αιτήµατα τους ή κατέφευγαν στο ληστρικό βίο και την παρανοµία.

Αντίθετα, τα µέλη των ίδιων οµάδων, όταν η κυβέρνηση τους προσέφερε µικρές οικονοµικές αµοιβές και υποσχέσεις για προαγωγές (εφόσον εντάσσονταν στα στρατιωτικά σώµατα), δεν δίσταζαν να τεθούν στην υπηρεσία των κυβερνητικών δυνάµεων, να καταστείλουν τις εξεγέρσεις
 ή να πολεµήσουν, ως νέοι αρµατολοί, τη ληστεία, όπως έκανε ο Χατζηχρήστος.

Αρκετοί από αυτούς υπήρξαν κατά διαστήµατα γνωστοί και επιφανείς διώκτες των ληστών. ∆εν ήταν λίγοι κι εκείνοι που κατά περιόδους εντάχθηκαν στα διάφορα στρατιωτικά σώµατα που ίδρυσαν οι Βαυαροί, για την αποκατάσταση και την απασχόλησή τους, π.χ. στη Βασιλική Φάλαγγα, τη Χωροφυλακή, την Εθνοφυλακή, κ.α.
 Αυτή η συνεργασία της εξουσίας µε την παρανοµία, ήταν µάλλον αναγκαία, αφού ενίοτε αντιµετώπιζε τις ληστρικές συµµορίες µε τους πιο επίφοβους πολέµιούς της.

Έτσι εξηγείται η αµνηστία, τα τιµητικά παράσηµα, η παραχώρηση γης και ασυλίας σε όσους ληστές συλλαµβάνονταν. 

Καταλυτικό ρόλο, έπαιξαν και οι κατά τόπους ισχυροί άνδρες και οι πολιτικοί εκπρόσωποι, όπως ο δηµοφιλής Κωλέττης.
Παρασκηνιακά υποστήριζαν τους ληστές και ενθάρρυναν την παραβατική συµπεριφορά τους για να αποσπάσουν κοµµατικά οφέλη οι ίδιοι.
Η εφηµερίδα Αθηνά επέκρινε τη στάση τους, λέγοντας ότι κάποιοι πολιτικοί είχαν βαλθεί να καταστρέψουν τον τακτικό στρατό, αφού, µέσω του στρατού, επιδαψίλευσαν προνόµια και χρήµατα µε οποιοδήποτε τρόπο στους συγγενείς, τους φίλους τους και στους φίλους των φίλων τους. Συνέχισε γράφοντας τα εξής: 

[…] αι πράξεις του Κωλέττου, του Βάλβη, του Τζαβέλλα και του Κανάρη είναι πράξεις, αι οποίαι τείνουν απλώς προς την αναρχίαν, επί σκοπώ ίσως του να ενθρονισθή δι’ αυτής εις την Ελλάδα το αλιπασαδικόν σύστηµα, […] και εγγύησις µάλιστα της επιτυχίας του είναι το υπέρ ληστείας τωόντι νοµοσχέδιον του Κωλέττου.  

Ιωάννης Κωλέττης
(1774-1847)
Πρωθυπουργός Ελλάδος.
 Ο Ιωάννης Κωλέττης, µάλιστα, που τα ισχυρά ερείσµατα του ήταν οι ρουµελιώτες στρατιωτικοί,
 οι ετερόχθονες Μακεδόνες, 
Ηπειρώτες
και Θεσσαλοί, ο
ι άτακτοι και οι ληστές και οι αρµατολοί της Στερεάς, δεν δίστασε να τους χρησιµοποιήσει ακόµα και στις εκλογές του 1844, π
ροκειµένου να εκβιάσει τους πολίτες και να νοθεύσει τα αποτελέσµατα.

 Ήταν µια µέθοδος γνωστή από τους εµφύλιους πολέµους.

Από τους πιο κοντινούς φίλους του ήταν και ο Χατζηχρήστος µε το σώµα του, στο οποίο συµµετείχαν και πολλοί Μακεδόνες.  

Η εύκολη µεταστροφή των ανδρών αυτών από τον παράνοµο βίο στο νόµιµο και από την άτακτη πολεµική δράση στην τακτική στράτευση, τους παρείχε την δυνατότητα να λειτουργούν άλλες φορές βοηθητικά και άλλες ανταγωνιστικά προς την κεντρική εξουσία.      

Εντούτοις, οι πρόσφυγες και οι ντόπιοι διαλυθέντες άτακτοι, προκαλούσαν πολλές φορές προβλήµατα στην εξουσία, εξαιτίας των στάσεων και των εξεγέρσεων τους, είτε στο εσωτερικό της χώρας, είτε στις τουρκοκρατούµενες περιοχές, τις περισσότερες φορές, µάλιστα, µε αιτήµατα που συγκινούσαν τον ελληνικό λαό.

Οι πρώτες ταραχές ξέσπασαν τον πρώτο µόλις χρόνο της κυβέρνησης της Αντιβασιλείας, τον Αύγουστο του 1834, στη Μεσσηνία και εξαπλώθηκαν γρήγορα σε περιοχές της Αρκαδίας.

Συνεχίστηκαν το Φεβρουάριο του 1836 στην Ακαρνανία και κορυφώθηκαν την περίοδο 1847-1848 σε ολόκληρη τη χώρα, ιδιαίτερα στη Στερεά Ελλάδα.
Συχνά το ζητούµενο ήταν το σύνταγµα, η προστασία της Ορθοδοξίας, το φορολογικό σύστηµα, η αποµάκρυνση των Βαυαρών και της «καµαρίλας», η ανάληψη της εξουσίας από τον Όθωνα, η δυσαρέσκεια και ο ανταγωνισµός των πολιτικών κοµµάτων.
Πολλάκις, φάνηκε ο λαός και η ηγεσία του να διακατέχονται από αντιµοναρχική στάση και να εµφορούνται από δηµοκρατικά ιδεώδη.
Τις περισσότερες όµως φορές οι λόγοι τους, στο βαθµό που αυτοί προβλήθηκαν, δεν ανταποκρίνονταν στην πραγµατικότητα.

Οι στάσεις εξυπηρετούσαν κυρίως τα κοµµατικά συµφέροντα των εκφραστών της εξουσίας και των εκπροσώπων των ξένων ∆υνάµεων.
 Αίτηµα τους δεν ήταν η αποµάκρυνση του Όθωνα αλλά η αποποµπή των ατόµων που τον περιστοίχιζαν, εξαιτίας της διαφθοράς τους, των καταχρήσεων και της σπατάλης του δηµοσίου χρήµατος.
Το ζητούµενο ήταν ποιοι θα κατακτούσαν την πλεονεκτική θέση να προσποριστούν τα µεγαλύτερα οφέλη και να εξουσιάσουν.
Εξίσου αβάσιµες είναι και οι προσπάθειες να ταυτιστούν οι τοπικές εξεγέρσεις που εκδηλώθηκαν στον ελλαδικό χώρο µε τα κινήµατα που ξέσπασαν την ίδια περίοδο στη Ευρώπη.

∆εν θα επιχειρήσουµε εδώ διεξοδική ανάλυση των κινηµάτων, επειδή δεν είναι το ζητούµενο αυτής της εργασίας, αλλά θα προσπαθήσουµε να αναδείξουµε τη συµµετοχή των Μακεδόνων σ’ αυτά.

 Ο αριθµός τους γενικά δεν είναι δυνατό να υπολογιστεί ούτε κατά προσέγγιση,
 όπως, όµως, ήδη αναφέρθηκε,
πολλοί Μακεδόνες οπλαρχηγοί, 
µετά το τέλος της επανάστασης, 
επειδή δεν ήταν εφικτό ή δεν επιθυµούσαν να επιστρέψουν στις πατρίδες τους,
 εγκαταστάθηκαν σε διάφορες πόλεις του ελληνικού βασιλείου και µάλιστα στη 
Νέα Πέλλη της Αταλάντης. 

Οι περισσότερες από τις περιοχές όπου εγκαταστάθηκαν υπήρξαν εστίες ταραχών και αλυτρωτικών επιδροµών στις όµορες επαρχίες  της Θεσσαλίας και της Ηπείρου.
Εποµένως, η ανάµειξή τους, µε κίνητρο την ικανοποίηση διαφόρων αιτηµάτων, ήταν σχεδόν δεδοµένη.
Θεόδωρος Ζιάκας(1798-1882)
Σε άλλες πάλι περιστάσεις πρωταγωνιστές των γεγονότων ήταν αρµατολοί που είχαν φτάσει στο ανεξάρτητο κράτος διωγµένοι από τις οθωµανικές επαρχίες ή όσοι δεν είχαν αµνηστευτεί από τις κυβερνήσεις.

Ο αρµατολός
Θεόδωρος Ζιάκας από το Μαυρονόρος των Γρεβενών,αγωνιστής του 1821, 
που ήρθε στην ελεύθερη Ελλάδα το 1835 µετά την καταδίωξη του από τις τουρκικές αρχές στην περιφέρεια όπου δρούσε, 
φαίνεται πως το 1836 βρισκόταν στη Φθιώτιδα.

 Ενδεχοµένως να συµµετείχε στα επεισόδια. 
Αργότερα, εικάζεται πως είχε δράση και στα γεγονότα του 1848, ενώ πολλές φορές είχε δηλώσει ότι ήθελε να επιστρέψει στο αρµατολίκι του. 

Πιο εύκολο είναι να εντοπιστούν οι Μακεδόνες που έδρασαν µε τα κυβερνητικά σώµατα στα οποία υπηρετούσαν ή κατατάχθηκαν κατά τη διάρκεια των εξεγέρσεων. 

Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι στρατιώτες που αναζήτησαν την επαγγελµατική τους διέξοδο στον τακτικό βαυαρικό στρατό, όπως οι αναφερθέντες
Νικόλαος Κασοµούλης, 
Νικόλαος Χατηριάδης και 
∆ηµήτριος Τζίνος. 

Ο τελευταίος, ως ταγµατάρχης της χωροφυλακής, είχε τη φήµη σκληρού βασανιστήκαι αποτελεσµατικού διώκτη των ληστών.
Προφανώς ήταν οπαδός του Όθωνα, αφού ήταν ένας από αυτούς που φρουρούσαν το σπίτι του Μακρυγιάννη, τη νύχτα της Σεπτεµβριανής επανάστασης.

Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν αρκετοί εµπειροπόλεµοι Μακεδόνες, που ζούσαν στην Εύβοια και τη Θήβα. 
Αυτοί επάνδρωσαν τις ένοπλες οµάδες, υπό την ηγεσία τοπικών οπλαρχηγών, από τις οποίες προήλθαν τα σώµατα της εθνοφυλακής και της οροφυλακής.

Μάλιστα στη Θήβα, 
το Σεπτέµβριο του 1847, 
υπήρχε ένα ξεχωριστό σώµα, 
γνωστό ως «Σώµα των Μακεδόνων», 
στο οποίο διοικητής ήταν ο Κωνσταντίνος Μπίνος,
 ο αντισυνταγµατάρχης της Φάλαγγας.

Οι στρατιώτες του προέρχονταν από το συνοικισµό των Μακεδόνων στην Νέα Πέλλη.

 Στην οροφυλακή εντάχθηκαν οι 
Ελευθέριος Ιωάννου, 
Αναγνώστης Παπαδόπουλος, 
Ιωάννης Πολυχρόνης, 
Γεώργιος Κωνσταντίνου, 
Λάζος Μάρκος και 
∆ηµήτριος Γάτσος.  
Όλοι τους πρώην άτακτοι πολεµιστές.

 Απέβλεπαν σε οικονοµικά οφέλη από το µισθό και από πιθανή λεία αλλά και στην εξασφάλιση της εύνοιας των στρατιωτικών και πολιτικών παραγόντων που βρίσκονταν στο στενό βασιλικό κύκλο και ενδεχοµένως θα τους βοηθούσαν να τακτοποιηθούν σε κάποια δηµόσια υπηρεσία.

Όπως προκύπτει µέσα από τα γεγονότα, κατά την οθωνική περίοδο οι Μακεδόνες πολεµιστές δεν ήταν υπολογίσιµη δύναµη, παρά µόνον όταν λειτουργούσαν ως οµάδα.

 ∆εν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν τη δράση και το ρόλο τους στον κατασταλτικό µηχανισµό των εξεγέρσεων.
Ακόµη και αυτοί που κατατάχθηκαν στο στρατό, προτίµησαν τα επικουρικά σώµατα, που σύστησε κατά καιρούς η βασιλεία.
Πιθανότατα, στην επιλογή αυτή να τους οδήγησε η δύναµη της συνήθειας του πρότερου βίου τους και η υπερτίµηση των ευκαιριών για περισσότερα κέρδη.
Περισσότερο αξιόλογη ήταν η δράση τους στην παρανοµία και στα αλυτρωτικά κινήµατα, που θα εξεταστεί σε άλλο κεφάλαιο.

Η ενασχόληση τους µε τα πολιτικά πράγµατα ήταν περιορισµένη, όπως αποδεικνύεται από την «ανύπαρκτη» συµµετοχή τους στην επανάσταση της 3ης Σεπτεµβρίου, τουλάχιστον σύµφωνα µε τα επίσηµα στοιχεία.

Υπάρχουν κάποιοι που φαίνεται ότι ανήκαν στην φατρία του Μακρυγιάννη, η οποία αποτελούνταν από παλαίµαχους αγωνιστές µε πολιτική συνείδηση, ανεξάρτητοι από κόµµατα.

 Αυτούς συχνά τους όρκιζε, σύµφωνα µε την παράδοση της Φιλικής Εταιρείας, τους έβαζε να υπογράψουν στα σχέδια του και τους ανέθετε να µυήσουν κι άλλους πολίτες από διάφορες επαρχίες.

Κάποια από τα σχέδια του συντάχθηκαν για την παραχώρηση Συντάγµατος φέρουν την υπογραφή ορισµένων Μακεδόνων, οι οποίοι, ωστόσο, δεν έδρασαν µετέπειτα.

Ίσως γιατί τα πρόσωπα που περιελάµβανε ο κατάλογος αυτός ήταν κάτοικοι της Νέας Πέλλης που ενδεχοµένως είχαν κατηχηθεί από τους «µυηµένους αποστόλους» του κατά τη διάρκεια της περιοδείας τους.
 Επίσης, δεν ήταν γνωστή η κοµµατική τους ταυτότητα, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, όπως του Αποστολάρα, που ανήκε στο ρωσικό κόµµα και της «οµάδας» του Κωλέττη, που υποθέτουµε ότι µπορεί να ήταν γαλλόφιλοι, χωρίς ωστόσο να είναι σίγουρο, αφού το δέλεαρ της συσπείρωσής τους ήταν κατά κανόνα το προσωπικό όφελος.

Σε αντίθεση µε τους ενόπλους, η κατηγορία των λογίων ανδρών, όπως θα ήταν αναµενόµενο, προσαρµόστηκε στο νεοσύστατο κράτος πιο εύκολα και πιο οµαλά.
Από την πρώτη στιγµή που έφτασαν στην Ελλάδα φιλοδοξία τους ήταν ο διορισµός τους στα δηµόσια αξιώµατα και στον κρατικό µηχανισµό.
 ∆ιετέλεσαν γραµµατείς και σύµβουλοι σε διάφορες επιτροπές που συστήθηκαν κατά τη διάρκεια του Αγώνα µε σκοπό να διαχειριστούν τα τρέχοντα ζητήµατα.
 Ως φορείς του φιλελεύθερου πνεύµατος και του ευρωπαϊκού ∆ιαφωτισµού, υιοθέτησαν τις ιδέες και την πολιτική συµπεριφορά της δυτικοευρωπαϊκής διανόησης και επιδίωξαν τον εκσυγχρονισµό της διοικητικής, δικαστικής και δηµοσιονοµικής πολιτικής.

Αντιµετώπισαν τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους υπό το πρίσµα του εθνικισµού, του συγκεντρωτισµού, της γραφειοκρατίας και, ενίοτε, του συνταγµατισµού.

Οι απόψεις-τους τους έφεραν σε αντιπαράθεση µε τις παραδοσιακές τοπικές ηγετικές δυνάµεις, αφού παραβίαζαν τα καθιερωµένα δικαιώµατα και την εξουσία τους.
Ωστόσο, η ανυπαρξία ισχυρού θεσµικού πλαισίου στην ελληνική κοινωνία, αναιρούσε στην ουσία την προσπάθεια τούς• σύντοµα, κατέληξαν εκφραστές µιας κενής σε περιεχόµενο πολιτικής και θεσιθήρες της εξουσίας για την εξυπηρέτηση των προσωπικών τους ωφεληµάτων και των κοµµατικών τους πελατών.

Αρωγός στην προσπάθεια τους αυτή, στάθηκε εξαρχής το παλάτι που επιδίωξε να δηµιουργήσει µια πειθήνια προς αυτό οµάδα µε σκοπό τη στελέχωση των ανώτερων διοικητικών θέσεων, µέσα στα πλαίσια της βαυαροκρατίας και του απολυταρχικού τρόπου διακυβέρνησης.

Σ’ αυτές τις θέσεις διορίστηκαν, εκτός από τους ξένους και τους ίδιους τους Βαυαρούς, ετερόχθονες πεπαιδευµένοι Έλληνες.
∆ιέθεταν µόρφωση αλλά υστερούσαν σε διασυνδέσεις µε τα κόµµατα και τις ξένες ∆υνάµεις που τα προστάτευαν. Εντούτοις και τα τρία κόµµατα είχαν οπαδούς ετερόχθονες, καθώς οι τελευταίοι εκ της καταγωγής τους δεν είχαν ερείσµατα στα τοπικά πελατειακά δίκτυα και στις οικογενειακές φατρίες. Ήταν, δηλαδή, από τους πιο φανατικούς και πειθαρχηµένους υποστηρικτές των κοµµάτων, όχι τόσο για τις πολιτικές τους πεποιθήσεις, όσο για το προσωπικό τους συµφέρον.

Η Αντιβασιλεία και ο Όθωνας, γνωρίζοντας τον καθοριστικό ρόλο των κοµµάτων και των ∆υνάµεων, προκειµένου να κυριαρχήσουν πολιτικά, επέλεξαν να αποδυναµώσουν τους αντιπάλους τους µε τον προσεταιρισµό και το διορισµό µόνον των πιο µετριοπαθών οπαδών τους αλλά και µε την αποµάκρυνση των «συνταγµατικών» και των «κυβερνητικών» στελεχών της καποδιστριακής περιόδου, λόγω της αντιπολιτευτικής τους δράσης.

Ο τρόπος που οργάνωσαν το κυβερνητικό σύστηµα ενίσχυε ακόµη πιο πολύ τη σχέση πελατείας-προστασίας, διότι τα κρατικά συλλογικά όργανα, όπως το υπουργικό συµβούλιο, το ανακτοβούλιο, το ελεγκτικό συνέδριο και το συµβούλιο επικρατείας, δεν είχαν τη δυνατότητα να λειτουργούν ως ανεξάρτητοι θεσµοί.

Είχαν περισσότερο συµβουλευτικό ρόλο, ενώ οι αποφάσεις τους δεν δέσµευαν το στέµµα. Ήταν απλά εκτελεστικά όργανα των καθηκόντων που τα ανέθετε ο Μονάρχης.  

Εκτελεστικά στελέχη αυτών των κυβερνητικών µηχανισµών υπήρξαν και οιΜακεδόνες λόγιοιπου αναµείχθηκαν στην πολιτική σκηνή.

Ο Νικόλαος Θεοχάρηςήταν ο πρώτος, που συµµετείχε σε κυβερνητικό σχήµα.

Το 1833 διορίστηκε υπουργός Οικονοµικών,χωρίς να έχει τις απαραίτητες γνώσεις στα οικονοµικά και παρέµεινε ως τις αρχές του 1836.

Κάποιοι ισχυρίστηκαν ότι επιλέχθηκε γι’ αυτή τη θέση επειδή είχε µεγαλώσει στη Γερµανία και γνώριζε τη γλώσσα.
 Σχεδόν ποτέ δεν έπαιρνε αποφάσεις, δεν διέθετε ιδιαίτερη ευφυΐα ούτε τη διάθεση να αναλάβει πρωτοβουλίες.
Την ίδια αδράνεια έδειξε και ως γραµµατέας του υπουργείου Παιδείας και Εκκλησιαστικών.

Κατηγορήθηκε πως αµέλησε τις υποχρεώσεις του,αφού δεν φρόντισε για τα δηµοτικά σχολεία που βρίσκονταν σε άθλια κατάσταση αλλά ούτε φρόντισε να αλλάξει το ελλιπές εκπαιδευτικό σύστηµα της στοιχειώδους κατάρτισης των δασκάλων.
Στον εκκλησιαστικό τοµέα δεν αξίοποίησε τα εκκλησιαστικά κτήµατα, άφησε άλυτα τα προβλήµατα µε τις άλλες εκκλησίες και δεν φρόντισε για τη µόρφωση και το µισθό των κληρικών.
Ωστόσο, αποδείχτηκε τίµιος και αµερόληπτος.

 ∆εν δίστασε να οµολογήσει, έπειτα από προανάκριση και έρευνα, ότι ο συµπατριώτης του Λασσάνης είχε καταχραστεί χρήµατα του δηµοσίου.

Στην κυβέρνηση έµεινε µέχρι το 1841 και επέστρεψε για λίγο το 1862 ως υπουργός Εξωτερικών. Αν και τον κατατάσσουν στους οπαδούς της αγγλικής παράταξης, δεν είχε ιδιαίτερη κοµµατική ταυτότητα, παρά µονάχα ότι τάχθηκε στο πλευρό των Συνταγµατικών την περίοδο του 1832.

Joseph Ludwig von
Armansperg
(1787-1853)

 Ένας Μακεδόνας πολιτικός που είχε σαφείς κοµµατικές διασυνδέσεις και συζητήθηκε πολύ για το «έργο» του ήταν ο ήδη αναφερθείς Γεώργιος Λασσάνης.

 Τον διόρισε ο Αrmansperg γραµµατέα των Οικονοµικών το 1836. Υπήρξε φίλος και πιστός του συνεργάτης, ή αλλιώς «στενόν όργανο του αγύρτου Άρµανσµπεργκ».

Ο διορισµός του σε µια τέτοια καίρια θέση του δηµοσίου εξυπηρετούσε πρωτίστως τον αρχικαγκελάριο και δευτερευόντως τον ίδιο.

Ο Αrmansperg είχε κατηγορηθεί για άσκοπες δαπάνες και σπατάλη του δηµοσίου χρήµατος, κυρίως για να καλύπτει τις καταχρήσεις των ανθρώπων που διόριζε, ώστε να δηµιουργεί θετικό κλίµα για το πρόσωπο του και για να κρατηθεί στην εξουσία.

Στην προσπάθειά του αυτή βρήκε κατάλληλο συνεργό τον Λασσάνη, ο οποίος ήταν «άνδρας ικανός, αλλά γνωστός για την ανεντιµότητα και την πανουργία του».

 ∆εν ήταν τυχαίο το γεγονός ότι του ανατέθηκε η εφαρµογή του νόµου περί προικοδοτήσεως, ο οποίος προσέφερε θαυµάσιες ευκαιρίες για καταχρήσεις.
Προστάτης του ήταν επίσης και ο κύριος Maximilian Frey, βαυαρός αξιωµατικός και µέλος του ιδιαίτερου γραφείου του βασιλιά.
Ήταν και αυτός όργανο του Αrmansperg, αφού, όταν προέκυπτε ανάγκη, τον αντικαθιστούσε στην αρχικαγκελαρία.

Ο Frey ήταν οικονοµικός σύµβουλος και υπεύθυνος και αυτός για το νόµο περί προικοδοτήσεως  αλλά αντίπαλος του Rigny, προέδρου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, που ήθελε να περιορίσει τις καταχρήσεις του.
Τις πελατειακές αυτές σχέσεις τις περιέγραψε εξαιρετικά ο Μακρυγιάννης. 
 Γιάννης Μακρυγιάννης (1797 - 1864)

Τον Λασσάνη από τον καιρόν όπου έφυγε ο φίλος του ο Αρµασπέρης τον έβγαλε η Μεγαλειότης του από την Οικονοµίαν, όπου ήταν Γραµµατέας, και τον έβαλε εις το Λογιστικόν µε βαρύ µιστόν• 
ότι θα κάµη κόπον να διορθώση τις δικές του κατάχρησες κι των φίλων του, όπου τους έδωσε µύλους, σταφιδότοπους, αργαστήρια κι’ άλλα• του συντρόφου του Σπυροµήλιου και αδελφού του την Λιβαδόστρατα µε προσόδους χιλιάδες δραχµές, του Μαµούρη ελιές κι απείρους τόπους, του Τζαβέλα – αφού πήραν όλον τον Έπαχτον, έλαβαν κ’ εδώ εις το κέντρο του παζαριού το καλύτερον µέρος•
 και των Γριβαίων τους έδωσε ένα χωριό  Αρµασπέρης εις την Βόνιτζα περίτου από είκοσι πέντε χιλιάδες στρέµµατα• 
κι ο αρχηγός της συντροφιάς ο Αρµασµπέρης πάγει φορτωµένος εις την Μπαυαρία. 
Όσο να ξετυλίξη όλα αυτά ο Λασσάνης εις το Λογιστικόν, κι’ άλλο πλήθος έκαµεν από τότε οπούφυγε ο Αρµασπέρης. 
Και τον έπαψε ο Βασιλέας. 
Και είναι καταλυπηµένη όλη η συντροφιά του. 

Οι εφηµερίδες της εποχής τον κατακεραύνωσαν.
Υποστήριζαν ότι διένειµε τα εθνικά κτήµατα και τους εύφορους αµπελώνες µε µηδαµινή αντίτιµο στους φίλους του, χωρίς να υπολογίσει τα εθνικά συµφέροντα, αρκούµενος µόνο στη φαινοµενική εφαρµογή του νόµου και εξασφαλίζοντας την υποστήριξη ισχυρών πολιτικά ανδρών.

 Βέβαια, δεν ήταν η πρώτη φορά που έκλεβε το δηµόσιο ταµείο. 
Ως γενικός έφορος Αττικής και Βοιωτίας, διορισµένος το 1833 µε τη µεσολάβηση του Νικολάου Σιληβέργου, ήταν επιφορτισµένος µε την ενοικίαση προσόδων.
Έπειτα από έλεγχο που πραγµατοποιήθηκε από τον Θεοχάρη, αποδείχθηκε ότι είχε δωροδοκηθεί µε µέρος, των προσόδων, τις οποίες είχε ενοικιάσει σε εταιρεία κερδοσκόπων.

 Αν και αποκαλύφθηκε, δεν είχε την αναµενόµενη τιµωρία, είτε γιατί ο Θεοχάρης, υπουργός Οικονοµικών τότε, ήταν φίλος και συµπατριώτης του, είτε γιατί εκκρεµούσαν πολλές υποθέσεις στο υπουργείο του, είτε για κάποιο άλλο λόγο.

Αντίθετα, προβιβάστηκε στη γραµµατεία των Οικονοµικών από τον Αrmansperg και συνέχισε, µαζί µε τη συντροφιά του, τις καταχρήσεις σε κάθε ευκαιρία. 

Ετρόµαξε, βεβαίως, το κοινόν, όταν από του βήµατος ήκουε τους Βουλευτάς της Λιβαδείας και Λοκρίδος εκθέτοντας την λήστευσιν του δηµοσίου πλούτου την γινοµέµην από αυτούς τους υπαλλήλους του κυρίου Α. Μεταξά•
 και µάλιστα εκπλήττεται ήδη µαθόν προσέτι ότι και αφ’ ου περί πάντων τούτων των καταχρήσεων ειδοποιούνται καθεκάστην ο κύριος Μεταξάς και ο Λασσάνης του, αυτοί όχι µόνον διατήρουν τους υπαλλήλους τούτους, αλλά και όσον µεγαλύτερας καταχρήσεις κάµνουν, τόσον ευνοούνται και υπερασπίζονται παρ’ αυτών και έτι πλέον εξεπλάγη όταν έµαθε ότι ο Κ. Μεταξάς και ο Κ. Λασσάνης, νευρόσπαστον του οποίου είναι εις τα πλειότερας περιστάσεις ο Υπουργός,
 αποβάλλουν µε αγανάκτηση εκείνους οίτινες τους καταµηνύουν τας καταχρήσεις των υπαλλήλων των. 

Μετά το νόµο περί προικοδοτήσεως εφάρµοσε το νόµο περί χαρτοσήµου.
Συνέταξε µάλιστα διάταγµα, µε το οποίο διέτασσε όλες οι Αρχές να διαχειρίζονται «το λοιπόν χάρτιον όµοια µε εκείνο του χαρτοσήµου».
Φρόντισε, όµως, η συντροφιά του να προµηθευτεί ποσότητα χαρτιού, πριν ακόµα δηµοσιευθεί ο σχετικός νόµος, για να το µεταχειριστεί σε διάφορες επιχειρήσεις.

Όταν ολοκληρώθηκαν οι νοµικές διαδικασίες, το χαρτί που είχε εισαχθεί στην Ελλάδα πληρούσε πλέον τις προδιαγραφές του διατάγµατος της αρχικαγκελαρίας.

Αγοράστηκε λοιπόν από τη κυβέρνηση για έκδοση χαρτοσήµου, σε τιµή µάλιστα που καθόρισε ο ίδιος ο Λασσάνης, παραβιάζοντας το διάταγµα που όριζε τη δηµοπράτησή του.

Κατόπιν, µαζί µε τη συντροφιά του επιχείρησε να το διαθέσει, όπως τον συνέφερε.
Λέγεται πως µεταφέρθηκε σφραγισµένο πρώτα στο σπίτι του «επί του χαρτοσήµου» επιστάτη και από εκεί µεταφερόταν σταδιακά στο νοµισµατοκοπείο για τύπωση.

Οι εφηµερίδες τον επέκριναν λέγοντας πως είχε αγοράσει µέχρι και τον πετρώδη βράχο του Λυκαβηττού για λογαριασµό του δηµοσίου.
Αναρωτιόνταν από πότε οι βράχοι ανήκαν σε ιδιοκτήτες και από ποιον ακριβώς τούρκο ιδιοκτήτη τον είχε αγοράσει.

  Αργότερα, διορίσθηκε στο ελεγκτικό συνέδριο, σύµφωνα µε τον Τύπο, για να καλύψει και να δικαιολογήσει τις πράξεις του.
Ορίστηκε επίσης επίτροπος του βασιλιά, µια θέση που απαιτούσε άνθρωπο µε νοµικές γνώσεις,τις οποίες ο Λασσάνης δεν διέθετε. 

∆ιετέλεσε γενικός γραµµατέας και στο υπουργείο Στρατιωτικών, αφού την περίοδο του αγώνα είχε λάβει στρατιωτικό βαθµό.
Κάποιοι ισχυρίστηκαν σκωπτικά ότι είχε τόσες γνώσεις για το στρατό όσες περί υποδηµατοποιίας.

Ωστόσο, ο διορισµός του ανταποκρινόταν στην επιθυµία του Στάικου, υπουργού στρατιωτικών το 1849, αλλά και στους σκοπούς του υποστράτηγου τότε Γαρδικιώτη, και των οµοίων του, που κυβερνούσαν την Ελλάδα, σε µια περίοδο δύσκολη, καθώς είχαν µόλις προηγηθεί τα επαναστατικά κινήµατα του 1847-1848.

Οι πολίτες θεωρούσαν ότι το υπουργείο Στρατιωτικών βρισκόταν υπό τη διεύθυνση ασυνείδητων µεν ανδρών, αφοσιωµένων δε στο θρόνο και στη βασιλική «καµαρίλα».

Ο Λασσάνης και οι πάτρωνές του, ξόδευσαν για προσωπικό όφελος τους ένα µέρος από τα µεγάλα χρηµατικά ποσά που προορίζονταν για τις στρατιωτικές δαπάνες, παρουσιάζοντας µάλιστα, πολλές φορές στην κυβέρνηση και το λαό, πλασµατικό αριθµό στρατιωτών που υπηρετούσαν σε σχέση µε αυτούς που ήταν εγγεγραµµένοι στους επίσηµους καταλόγους των τακτικών σωµάτων.

Συχνά, επίσης, ως υπεύθυνοι για τις επιτροπές που διαχειρίζονταν στρατιωτικά ζητήµατα, όπως η «επί του ιµατισµού επιτροπή» δωροδοκούνταν µε διάφορες προµήθειες.

Τέλος, διετέλεσε αρκετές φορές Νοµάρχης Αττικής και Βοιωτίας.

 Το 1843 προσπάθησε να εκλεγεί πληρεξούσιος των Μακεδόνων στην Εθνοσυνέλευση, αλλά απέτυχε. 
Ο ΜΑΚΕΔΟΝΑΣ ΛΟΓΙΟΣ
Αναστάσιος Πολυζωίδης
(1802-1873)

Προφανώς ούτε οι συµπατριώτες του τον εκτιµούσαν αρκετά. 

              
Ο λόγιος Αναστάσιος Πολυζωίδηςόχι µόνο κατέλαβε σηµαντικές θέσεις στο δηµόσιο τοµέα και στην κυβέρνηση, αλλά ασχολήθηκε και µε την πολιτική θεωρία.

Ήταν ένας ακόµα από τους Μακεδόνες που άσκησε σφοδρή αντικαποδιστριακή πολιτική.
Η εφηµερίδα του, µε τίτλο Απόλλων και υπότιτλο «Εφηµερίς Αντιδεσποτική και Αντικαποδιστριακή», που εκδιδόταν στην Ύδρα και κυκλοφόρησε µέχρι τη δολοφονία του Καποδίστρια, έγινε το επίσηµο όργανο των «Συνταγµατικών», που είχαν συγκεντρωθεί στο νησί.

Το γεγονός προκαλεί εντύπωση, αν αναλογιστούµε ότιο Σερραίος λόγιοςδεν ήταν εξαρχής αντικαποδιστριακός, εφόσον στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας ψήφισε την εκλογή του.

Μάλιστα ο ίδιος στα Ελληνικά του έγραφε:

 «η συνέλευσις […] εψήφισε πολίτευµα τελειότερον των προηγούµενων,
 συµπηκνώσα όλην την Νοµοτελεστικήν εξουσίαν εις χείρας ενός επί επταετίαν άρχοντος, καλουµένου Κυβερνήτου της Ελλάδος, 
και ως τοιούτον ανηγόρευσε τον Κερκυραίων Ιω. Καποδίστριαν». 

 Όσον αφορά τις απόψεις του για το πολίτευµα, µέσα από τα βιβλία που εξέδωσε κατά τη διάρκεια της επανάστασης, το Προσωρινό πολίτευµα της Ελλάδας και το Θεωρία γενική περί των διαφόρων ∆ιοικητικών Συστηµάτων και εξαιρέτως του Κοινοβουλευτικού, προκύπτει πως θεωρούσε ως καταλληλότερο σύστηµα διοίκησης για τους φιλελεύθερους ανθρώπους το κοινοβουλευτικό, που περιλάµβανε και τη συνταγµατική µοναρχία, και στηριζόταν στην αρχή της ισονοµίας και της ελευθερίας.
  Η αντιπολιτευτική του γραµµή δικαιολογείται, εν µέρει, από την άρνηση παραχώρησης συντάγµατος και όχι τόσο από τη συγκεντρωτική άσκηση της εξουσίας από τον Καποδίστρια. Ενδεχοµένως, όµως, να οφείλεται και σε προσωπικά συµφέροντα και φιλοδοξίες, καθώς όλα ξεκίνησαν όταν δεν ικανοποιήθηκαν τα αιτήµατά του για διορισµό σε θέσεις του δηµοσίου, που ο ίδιος πίστευε ότι άξιζε.

Η έντονη πολιτική δράση του Πολυζωίδη συνεχίστηκε και κατά την οθωνική περίοδο.

Ήταν φιλικά προσκείµενος στην αγγλική παράταξηόπως και ο Γεώργιος Πραΐδης, φίλος και συναγωνιστής του και υπουργός ∆ικαιοσύνης το 1833.
Την ίδια χρονιά τον διόρισε πρόεδρο του δικαστηρίου του Ναυπλίου, θέση που κατείχε ο ίδιος προηγουµένως.

Εξαιτίας της αντικαποδιστριακής του στάσης και των ρωσόφιλων αισθηµάτων του, ιδιαίτερα κατά του Κολοκοτρώνη, επιλέχθηκε µαζί τον Τερτσέτη κι άλλους ενάντιους του ρωσικού κόµµατος, για να δικάσει τον γέρο του Μωριά.

Όµως η Αντιβασιλεία έκανε λάθος στις εκτιµήσεις της, αφού ο Πολυζωίδης αρνήθηκε να καταδικάσει έναν αθώο.

Αµέσως µετά την ενηλικίωση του Όθωνα έγινε Αρεοπαγίτης και αργότερα αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου. 
Ignaz von Rudhart
(1790-1838)

Το 1837 απολύθηκε ο Αrmansperg και αντικαταστάθηκε από τον Rudhart, ο οποίος διόρισε τον αγγλόφιλο Πολυζωίδη γραµµατέα Εσωτερικών και ταυτόχρονα Εκκλησιαστικών και Παιδείας, για να κατευνάσει την αγγλική αντίδραση.

Ωστόσο, η κίνηση αυτή δεν είχε τα αναµενόµενα αποτελέσµατα, διότι ο Lyons, πρεσβευτής της Βρετανίας στην Ελλάδα, δεν τον συµπαθούσε ιδιαίτερα. 

Την ίδια άποψη είχε και ο Αrmansperg που «αµφισβητούσε την τιµιότητα και την καθαρότητα των πολιτικών του αρχών».

Σ’ αυτό συνέβαλε το γεγονός ότι ο Πολυζωίδης, στις αρχές του 1837, έγραφε «ανώνυµα» στην εφηµερίδα Ελπίς.

Με τα άρθρα του αυτά στηλίτευε την Αντιβασιλεία, λέγοντας ότι
«ως να ήλθεν εις δορύκτητον τόπον, ως να εκαλέσθη να διοικήση Γότθους, και όχι απογόνους Ελλήνων, φίλους της ελευθερίας, κατέφυγεν ευθύς εις µέτρα αυθαίρετα και αντεθνικά».

Τη θεωρούσε υπεύθυνη για πολλά δεινά της χώρας και αναρωτιόταν
«τι άλλο εσκόπουν παρά την στερέωσιν της Ξενοκρατίας, και την µεταµόρφωσιν της αυτονόµου Ελλάδος εις αποικίαν Βαυαρικήν».

Πολύ σύντοµα, όµως, αποκήρυξε τα όσα πίστευε για την Αντιβασιλεία και τάχθηκε στις υπηρεσίες της κυβέρνησης, πρόθυµος να εργαστεί σε οποιοδήποτε τοµέα της κρατικής µηχανής.
Η απόφασή του ίσως να µην ήταν και τόσο αντιφατική, γιατί, ενώ στρεφόταν κατά της Αντιβασιλείας, ποτέ δεν επέκρινε το θεσµό της βασιλείας και τον ίδιο τον Όθωνα.
Στο ίδιο άρθρο δήλωσε τα εξής.

Εφάνη και η Βασιλική Αρχή εν τω µέσω των Ελλήνων, ο νέος Μονάρχης, πλήρης χαρίτων και αυτόχρηµα αγάθοτητος, εκέρδησε την καρδίαν όλων ανεξαιρέτως•
αλλ’ η ανηλικιότης του συνεπέφερε εξ ανάγκης την Επιτροπείαν•
εντεύθεν η περίοδος της Αντιβασιλείας, περίοδος νέων ωδύνων και δυστυχηµάτων. […]
Η ενηλικίωσις του αγαθού Βασιλέως συνείχε την υποµονήν των Ελλήνων, διότι αυτή µόνη του εφαίνετο το τέρµα των δεινών και της πραγµατοποιήσεως των χρηστών ελπίδων των η αρχή. 

Φυσικά, δεν έπαψε να πιστεύει, ως γνήσιος φιλελεύθερος, ότι µόνο µε τη συνταγµατική µοναρχία το έθνος θα φτάσει στην κατάσταση που επιθυµεί.

Από την άλλη, όµως, συνέβη ένα περιστατικό που έθιξε την πολιτική διαγωγή και την ακεραιότητα του χαρακτήρα του, αφού κατηγορήθηκε για διπροσωπία.

Το φθινόπωρο του 1837 κορυφώθηκε η αντιπαλότητα ανάµεσα στους Έλληνες και τους Βαυαρούς εξαιτίας της προσπάθειας της κυβέρνησης να διατηρήσει στο δυναµικό της τα βαυαρικά στρατεύµατα για µια ακόµα περίοδο, ενώ έληγε η σύµβαση τους.

Οι Έλληνες, ειδικά οι παραµεληµένοι οπλαρχηγοί και στρατιώτες, αντέδρασαν έντονα.

Όµως η δυσφορία τους οξύνθηκε ακόµα περισσότερο, όταν άρχισαν οι αµοιβαίες επιθέσεις ανάµεσα στην εφηµερίδα Ελπίς του Λεβίδη και στον Ελληνικό Ταχυδρόµο, το ηµιεπίσηµο όργανο του Rudhart.

Η Ελπίς, όπως κι άλλες αντικυβερνητικές εφηµερίδες, διαµαρτύρονταν για την κατάληψη θέσεων από τους Βαυαρούς, ενώ οι φιλοκυβερνητικές επαινούσαν την προσφορά τους και τόνιζαν την ανάγκη της παρουσίας τους στον κρατικό µηχανισµό.
Ο Ελληνικός Ταχυδρόµος καταφέρθηκε εναντίον του Λεβίδη και τον προσέβαλε.

Ο Λεβίδης απάντησε µε σφοδρό τρόπο, προτείνοντας στο λαό της Πελοποννήσου να εξεγερθεί και δέχτηκε επίθεση στο καφενείο «Ωραία Ελλάς». 

Λίγες µέρες αργότερα η κυβέρνηση κινήθηκε δικαστικά εναντίον του και διέταξε να συλληφθεί, διότι είχε πληροφορίες πως ο Λεβίδης ενεργούσε κρυφά για να ταράξει την κοινή ησυχία. 
Ο Πάϊκος, ως υπουργός ∆ικαιοσύνης, αρµόδιος να εφαρµόσει το βασιλικό ένταλµα, αρνήθηκε να εκτελέσει τις διαταγές, αν και «σπάνια ήταν διατεθειµένος να θέσει τις αρχές υπεράνω του συµφέροντος». 
Ανέλαβε, όµως, να το εκτελέσει παράνοµα ο Πολυζωίδης, σφετεριζόµενος τα καθήκοντα της ∆ικαστικής Αρχής.

 Η Αθηνά έγραψε: 
 
Σε καµία άλλη εποχή, κανενός άλλου υπουργού, δεν προσβλήθηκαν οι ατοµικές ελευθερίες του Έλληνα και του ξένου και δεν κλονίσθηκαν τα θεµέλια της ελληνικής κοινωνίας τόσο, όσο επί των ηµερών της υπουργείας του ποτέ µεν διασήµου δια τα φιλελεύθερα φρονήµατα του, νυν δε περιβόητου δια τας αυθαιρεσίας και δεσποτικάς πράξεις.

O Lyons, µετά το αναφερθέν περιστατικό, έχασε κάθε εκτίµηση του γι’ αυτόν, ενώ ο Λεβίδης δηµοσίευσε το παραπάνω ανώνυµο άρθρο που είχε γράψει ο Πολυζωίδης στη δική του εφηµερίδα του µήνες νωρίτερα, στις 10 Ιανουαρίου του 1837, και κατηγορούσε την Αντιβασιλεία.

Ο Λεβίδης µε την πράξη του αυτή ήθελε να δείξει τη µεταστροφή του Πολυζωίδη και πως
«αι υγιέστεραι κρίσεις περί των ελληνικών πραγµάτων, και τα φλογερώτατα αισθήµατα των πρώην αντιπροέδρου του Αρείου Πάγου διαψεύδονται πανδήµως από την σηµερινήν διαγωγήν του και αποδεικνύονται αι τότε ιδέαι και τα φρονήµατα απλαί σχολαστικαί µελέται περί πατριωτισµού και φιλελευθερίες». 

Μετά από όλα αυτά επέστρεψε στην προηγούµενη θέση του και αργότερα διορίσθηκε σύµβουλος επικρατείας.
Αν και σύντοµη η παρουσία του στα δύο αυτά υπουργεία, το όνοµα του συνδέθηκε µε δύο βασιλικά διατάγµατα που υπέγραψε εκείνη την περίοδο. Το ένα αφορούσε την παιδεία και τη σύσταση του πανεπιστηµίου, θέµατα που του ήταν γνωστά, αφού πολλές φορές είχε συµµετάσχει σε επιτροπές που είχαν καταρτιστεί για να προσδιορίσουν το θεωρητικό και θεσµικό πλαίσιο διοργάνωσης της παιδείας. Το δεύτερο διάταγµα αφορούσε τον Τύπο.

Όπως ήδη αναφέρθηκε, στην κυβέρνηση το 1837 βρισκόταν ακόµα ένας Μακεδόνας, ο Ανδρόνικός Πάϊκος, γραµµατέας της ∆ικαιοσύνης.

Ανήκε στο στενό περιβάλλον του Όθωνα και στο πελατειακό κύκλωµα του Κουντουριώτη.

Μάλιστα, εξαιτίας της επιρροής του τελευταίου στον πρωθυπουργό Rudhart, διορίστηκε υπουργός.  Κοµµατικά, όµως, ανήκε στη ρωσική παράταξη.

Μάλιστα την περίοδο εκείνη δύο σηµαντικοί τοµείς του κράτους, η γραµµατεία της ∆ικαιοσύνης, µε υπουργό τον Πάϊκο και των Εσωτερικών, µε υπουργό τον Γλαράκη, βρίσκονταν στα χέρια δύο Ναπαίων.

Πιστοί αµφότεροι στη φατριαστική οδό και στο κόµµα, διόριζαν σε ανώτερες δηµόσιες θέσεις µόνον Ναπαίους για να εξασφαλίσουν τον έλεγχο. 
Οι πολιτικοί του αντίπαλοι θεωρούσαν ότι ο Πάϊκος ήταν µικρός και ασήµαντος και ότι η αφοσίωση του σε όλες τις κυβερνήσεις του είχε δώσει το διαβατήριο για να διοριστεί σε υπουργική θέση.

Αυτό ίσως εξηγείται, ως ένα βαθµό, από το γεγονός ότι είχε διασυνδέσεις µε δυο διαφορετικά κόµµατα.

Επί των ηµερών του προέκυψε το σκάνδαλο της Φιλορθόδοξης Εταιρείας και του ανατέθηκε η δικαστική εξέταση της υπόθεσης.
Όµως, οι χειρισµοί του, η αδράνεια του, η εκούσια καθυστέρηση στις ανακρίσεις και στην κατάσχεση εγγράφων προκάλεσαν τη δυσαρέσκεια του κόσµου, που δικαιολογηµένα εκτίµησε ότι γινόταν προσπάθεια συγκάλυψης φανατικών ρωσόφιλων κυβερνητικών, όπως ο Γλαράκης. 

Στην κυβέρνηση έµεινε ως το 1841, περνώντας από διάφορα υπουργεία και χρησιµεύοντας στον Όθωνα ως «αποδιοποµπαίος τράγος» για εξευµενισµό των άσχηµων σχέσεων που είχαν δηµιουργηθεί µε τη Βρετανία την περίοδο εκείνη.

Επέστρεψε ξανά το 1850 και παρέµεινε ως το 1852.

Ως ετερόχθονας κατηγορήθηκε πως, όταν γινόταν η επανάσταση αυτός την έβλεπε από µακριά, ως θεατής των συµφορών και των αγώνων του έθνους. 

Μπορεί κάποιοι να ισχυρίστηκαν ότι «ο κύριος Πάϊκος δεν βρήκε ποτέ εξαιτίας της πολιτικής του διαγωγής, συµπάθεια στο κοινό»,  όµως οι Μακεδόνες τον εκτιµούσανκαι ήταν σίγουροι πως µπορούσε να τους βοηθήσει στα προβλήµατα τους• 
γι’ αυτό τον εξέλεξαν πληρεξούσιο τους, στην Εθνοσυνέλευση του 1843.

 Η παρουσία του εκεί, όντως ήταν πολύ σηµαντική, γιατί µε την τοποθέτηση του στο ζήτηµα των αυτοχθόνων και ετεροχθόνων, που ανέκυψε κατά τη διάρκεια της Εθνικής Εθνοσυνέλευσης, πρόβαλλε τα δικαιώµατα των συµπατριωτών του. 

Στην πραγµατικότητα η αντιπαράθεση αυτοχθόνων και ετεροχθόνων ήταν η κορύφωση µιας µακρόχρονης διένεξης που ταλάνιζε την ελληνική κοινωνία από την έναρξη της επανάστασης.

Η διαµάχη, όµως, οξύνθηκε κατά τη διάρκεια της Εθνοσυνέλευσης του 1843-1844.
Οι πρώτες έριδες ξεκίνησαν κατά τις διαδικασίες ελέγχου της νοµιµότητας των πληρεξουσίων των επαρχιών της οθωµανικής αυτοκρατορίας, προκειµένου να δικαιούνται να λάβουν µέρος στις εργασίες της.
Ήταν ένα πρόβληµα που είχε ανακύψει σχεδόν σε όλες τις Εθνοσυνελεύσεις που διεξήχθησαν κατά τη διάρκεια του Αγώνα έως και την έξωση του Όθωνα.

Σε όλες τις περιπτώσεις αξιοσηµείωτη ήταν η συλλογική προσπάθεια των ετεροχθόνων στρατιωτικών και πολιτικών, που ως γραµµατείς και σύµβουλοι των ηγετών ή ως νόµιµοι πληρεξούσιοι των επαρχιών τους, άλλοτε µε απλές αναφορές και άλλοτε ως παρευρισκόµενοι, γνωστοποιούσαν τα αιτήµατα των συµπατριωτών τους, τους αγώνες τους και ζητούσαν να συµπεριληφθούν οι πατρίδες τους µέσα στα όρια του νέου κράτους.

Αν συγκρίνει κανείς τους καταλόγους των πληρεξουσίων, θα διαπιστώσει πως τα πρόσωπα που εκπροσωπούσαν τις διάφορες κατηγορίες πολιτών όλο αυτό το χρονικό διάστηµα ήταν, µε µικρές αλλαγές, τα ίδια και προέρχονταν από όλες τις κοινωνικές οµάδες.

Οι πληρεξούσιοι των Μακεδόνων στην εθνοσυνέλευση του 1843 ήταν οι
Ανδρόνικος Πάϊκος,
∆ιαµαντής Νικολάου Ολύµπιος,
Κωνσταντίνος ∆όσιος και
Τσάµης Καρατάσος.

∆ύο επιφανείς άνδρες από το στρατιωτικό χώρο και δύο από τον πολιτικό, εκ των οποίων οι δύο πρώτοι τους είχαν εκπροσωπήσει και στο παρελθόν.   

Το έναυσµα, όµως, που πυροδότησε τη µεγάλη συζήτηση σχετικά µε τους αυτόχθονες και τους ετερόχθονες δόθηκε στις 8 Ιανουαρίου, όταν η συνέλευση, µε αφορµή το τρίτο άρθρο του σχεδίου συντάγµατος, θα µελετούσε τα χαρακτηριστικά του Έλληνα πολίτη.

 Αναγνώσθηκαν τότε στη συνεδρίαση πολλές αναφορές πολιτών, που ζητούσαν την αποµάκρυνση των ετεροχθόνων νεηλύδων από τις δηµόσιες υπηρεσίες.

Από εκείνη τη στιγµή και για τις επόµενες συνεδριάσεις η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από τα προσόντα του Έλληνα δηµοσίου υπαλλήλου.

Η πλειοψηφία των οµιλητών ήταν επιφανείς ετερόχθονες που είχαν έρθει στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της επανάστασης και συµµετείχαν στο στρατιωτικό και πολιτικό τοµέα.

Ως εκπρόσωποι των συµπατριωτών τους αλλά και ως άµεσα θιγόµενοι οι ίδιοι εναντιώθηκαν µε σθένος στην πρόταση που υπονόµευε τα συµφέροντα τους.

Από τις θέσεις των οµιλητών ξεχώρισε η τοποθέτηση του Ανδρόνικου Πάϊκου στις 18 Ιανουαρίου.
Αντιπροσώπευε έλληνες συναδέλφους και αγωνιστές,
που ήταν κάτοικοι µιας επαρχίας που είχε λάβει τα όπλα και υποστεί τα δεινά του πολέµου και της καταστροφής,
αλλά αποκλείστηκε από τα όρια του κράτους.

Τα επιχειρήµατα του βασίζονταν στο Α΄ και Β΄ ψήφισµα της Ερµιόνης και στο Σύνταγµα της Τροιζήνας:
Το ελληνικό κράτος ήταν αδιαίρετο και αποτελούνταν από όσες επαρχίες είχαν λαβει τα όπλα, ενώ τα δικαιώµατα ήταν κοινά για όλους.

∆υσανασχέτησε µε την άποψη που είχε ακουστεί, να κατακερµατιστούν οι επαρχίες σε πόλεις, κωµοπόλεις και χωριά, ανάλογα µε το αν έλαβαν τα όπλα ή όχι.

Είπε χαρακτηριστικά:

«Η κλαγγή των όπλων αντηχεί από το εν εις το άλλο άκρον, δεν ηδύνατο αν επαναστατήση εν χωρίον, χωρίς να ήναι σύνθηµα κοινόν της επαρχία τους. 
Το πυρόβολον ενός χωρίου έφερεν εις την άλλην άκραν του χωρίου την επανάστασιν, ή, αν αυτή επρολαµβάνετο, την σφαγήν και την καταστροφήν».

Επιπλέον, επεσήµανε ότι τα δικαιώµατα και η τύχη των ελευθέρων και µη ελευθέρων επαρχιών, καθορίστηκαν βάσει των πρωτοκόλλων και των εθνικών αποφάσεων.

Σύµφωνα µε αυτές τις αποφάσεις 
αυτόχθων ήταν
και 
ο Σάµιος, και ο Κρής, και ο Μακεδών, και ο Θετταλός, και ο Ηπειρώτης
 και δεν υπήρχε βασική διαφορά µεταξύ αυτών 
και των αυτοχθόνων της ελευθέρας Ελλάδας, 
παρά µόνο ότι 
«αυτοί µεν ευτυχέστεροι ηµών απολαύουσι της ελευθερίας της πατρίδος 
των δυνάµει των πρωτοκόλλων, 
ηµείς δε καίτοι αγωνισθέντες υπέρ της µητέρας ως αυτοί, ητυχήσαµεν». 

Περιέγραψε τους αγώνες των συµπατριωτών του, που έδραξαν τα όπλα, αναχαίτισαν τον εχθρό, υπερασπίστηκαν τα σπίτια τους και τις περιουσίες τους, αλλά εγκαταλείφθηκαν από τις ∆υνάµεις µε αποτέλεσµα να υποστούν σφαγές και πυρπολήσεις.

 Από αυτούς οι πιο δυνατοί συνέχισαν τον Αγώνα τους στην ελεύθερη Ελλάδα, ενώ όσοι αδυνατούσαν, λόγω ασθένειας, ηλικίας ή άλλων κωλυµάτων, υπέκυψαν εκ νέου στο τουρκικό ζυγό, µέχρις ότου οι ∆υνάµεις µε τα πρωτόκολλα να τους επιτρέψουν να µεταναστεύσουν.

 «Ήλθοµεν, και δεν σας εζητήσαµεν, ειµή άρτον και ολίγην γήν, ως αντάλλαγµα των απολεσθεισών ιδιοκτησιών µας». 

Τέλος, δήλωσε ότι δεν ζήτησαν δηµόσιες θέσεις αλλά να αναγνωριστούν Έλληνες πολίτες και να απολαµβάνουν τα δικαιώµατα που απορρέουν από αυτή την ιδιότητα και τα οποία τα είχαν αποκτήσει µε προηγούµενα Συντάγµατα.

Τελικά, χάρη στον επιδέξιο πολιτικό χειρισµό του Μαυροκορδάτου, ψηφίστηκε µια µετριοπαθής τροπολογία, σύµφωνα µε την οποία αυτόχθονας δεν θεωρούνταν µόνο αυτός που είχε γεννηθεί στις απελευθερωµένες περιοχές αλλά και αυτός που είχε πολεµήσει σε µια από τις υποδουλωµένες επαρχίες και εγκατασταθεί στην Ελλάδα ως το 1827.

Όλοι οι άλλοι θα απολύονταν από τις δηµόσιες υπηρεσίες και θέσεις που κατείχαν από δύο µέχρι τέσσερα έτη µετά τη δηµοσίευση του συντάγµατος, ανάλογα µε το έτος της έλευσης τους στην Ελλάδα.
 Από τις κατηγορίες αυτές εξαιρέθηκαν οι καθηγητές, οι δάσκαλοι, 
«οι εκτός του κράτους διορισµένοι εις διερµηνευτικάς και προξενικάς θέσεις, τας οποίας ο του αγώνος Έλλην δεν µπορεί να αναπληρώση», 
οι υπηρετούντες στο στρατό και το ναυτικό.  

Μετά το τέλος της εθνοσυνέλευσης άρχισε η εφαρµογή των αποφάσεών της.

Το ζήτηµα που απασχόλησε περισσότερο τους ενδιαφερόµενους, όπως ήταν φυσικό, ήταν οι απολύσεις των δηµοσίων υπαλλήλων σύµφωνα µε το β΄ ψήφισµα.

Από την πρώτη στιγµή καταρτίστηκαν και δηµοσιεύτηκαν πίνακες µε τα ονόµατα των υποψηφίων προς απόλυση και άρχισαν νέες συζητήσεις στη βουλή, µαζί µε τις αναµενόµενες παρεµβάσεις των βουλευτών.
Το θέµα έλαβε ευρύτερες διαστάσεις µέσα από τον Τύπο της εποχής.
Εκείνο όµως που προκάλεσε την έντονη αντίδραση του κόσµου ήταν ο κατάλογος που υπέβαλε στη βουλή οΙωάννης Τοµαράςµε τα ονόµατα των νεηλύδων που βρίσκονταν στις δηµόσιες θέσεις.

 Η ανάγνωση των ονοµάτων θεωρήθηκε «χαµερπής» πράξη από κάποιους βουλευτές, που παρατήρησαν ότι όλοι µπορεί να γνώριζαν πρόσωπα που δεν πληρούσαν τα προσόντα του β΄ ψηφίσµατος και εν τούτοις να παρέµειναν στις δηµόσιες θέσεις, αλλά το πρέπον ήταν να απευθύνονται στον αρµόδιο υπουργό.

 Η αξιοπιστία του καταλόγου τέθηκε σε αµφισβήτηση, καθώς περιείχε και ορισµένα ονόµατα ανδρών πολύ γνωστών, που βρίσκονταν στην Ελλάδα από την αρχή του Αγώνα, όπως του
 «αξιοτίµου Γερουσιαστού Κ. ∆ιαµαντή Ολυµπίου».  

Τελικώς, το ψηφίσµατα εφαρµόστηκε συστηµατικά, αλλά όχι αξιοκρατικάσε όλες τις περιπτώσεις, εφόσον θυσιάστηκαν άνδρες «επιφανείς», που ενδεχοµένως δια µέσου της νοµικής οδού θα µπορούσαν να παραµείνουν στις θέσεις τους, σε αντίθεση µε κάποιους «αφανείς», που χρησιµοποίησαν κάθε τρόπο προκειµένου να αποφύγουν την απόλυση.

 Η αντιδικία ανάµεσα στους ετερόχθονες και στους αυτόχθονες, δυστυχώς δεν τελείωσε µε τον καθορισµό των προσόντων των δηµοσίων υπαλλήλων. 

Μια νέα διαµάχη ξέσπασε λίγες µέρες αργότερα, µε αφορµή τις διατάξεις για την εκλογή των βουλευτών.
 Η νέα κρίση προέκυψε στη συνεδρίαση της 31ης Ιανουαρίου 1844, όταν διάφορες οµάδες πολιτών, µεταξύ των οποίων και οι µετανάστες των οθωµανικών επαρχιών που είχαν εγκατασταθεί στο ελληνικό κράτος, µε αναφορά τους προέβαλαν το δικαίωµα τους να εκπροσωπούνται χωριστά στη βουλή.
 Οι οµιλητές κατέθεσαν τη γνώµη τους αν θα έπρεπε να αντιπροσωπεύονται οι οµογενείς της Ελλάδας µε δικούς βουλευτές ως ξεχωριστές οµάδες και διαφορετικά συµφέροντα από τους ντόπιους ή αν δεν έπρεπε να αποτελούν ξεχωριστό εκλογικό σώµα, αλλά ενιαίο µαζί µε τους συµπολίτες τους στην περιφέρεια που κατοικούσαν για να µην διαιωνίζουν όσα τους χώριζαν.

Μακροσκελής και εµπεριστατωµένη ήταν η οµιλία του Πάϊκουστην παραπάνω συνεδρίαση. Υποστήριξε ότι τα πολιτικά δικαιώµατα τους ήταν ιερά και απαραβίαστα, καθώς τους παραχωρήθηκαν από τα Συντάγµατα των Εθνοσυνελεύσεων.
Από αυτά θεωρούσε κορωνίδα, το δικαίωµα της αντιπροσώπευσης, διότι χωρίς αυτό, τα δικαιώµατα δεν προστατεύονταν, δεν πραγµατοποιούνταν και δεν στηρίζονταν. ∆εν αντιπροσώπευαν τις επαρχίες, γιατί ήταν κάτοικοι της ελεύθερης Ελλάδας, αλλά αναρωτιόταν:

«Αν οι επαρχίαι εξέλιπον από ηµάς, δεν επιζώσι τάχα αι θυσίαι ηµών, οι αγώνες και τα ανίατα δεινά, τα οποία επάθοµεν δια την Ελλάδα;».
Ρωτούσε ρητορικά:

«Τίς θέλει υψώσει τη φωνήν δια τον ορφανόν, και την χήρα του Κρητός, δια τον ανάπηρον Σουλιώτην τον συρόµενον εις τας οδούς, δια τον ελεεινώς τηκόµενον εν τη ενδεία Μακεδόνα, Σάµιον, Κάσσιον, και λοιπούς, ειµή πάλιν Κρής, Σουλιώτης, Μακεδών κτλ., όστις γνωρίζει ταύτα;».

Επιχειρηµατολογώντας, ανέφερε ως παράδειγµατο µικρό συνοικισµό των Μακεδόνωνστην Αταλάντη, ο οποίος είχε συστηθεί πριν από οκτώ χρόνια.

Οι συνοικισθέντες είχαν λάβει άπειρες υποσχέσεις που δεν εκπληρώθηκαν ποτέ.
Ισχυρίστηκε ότι ο ίδιος προσωπικά τους είχε επισκεφθεί πριν από λίγους µήνες και είδε άνδρες που είχαν αγωνισθεί για την πατρίδα τους, άλλους «πίπτοντας υπό του πόνου των πληγών», άλλους απεγνωσµένους, θυγατέρες που έµειναν ορφανές και στην «µανίαν της πείνης», και άλλων τα τέκνα «εκτείνοντα χείρα ικέτιδα εις τους διαβαίνοντας τας οδούς».

Όλων αυτών των δικαιωµάτων το άθροισµα πρέπει να αντιπροσωπεύεται, είπε, και να έχει ένα προστάτη, γιατί ο συνοικισµός δεν πραγµατοποιήθηκε και ίσως ποτέ να µην πραγµατοποιηθεί, αν δεν υπάρξει αντιπρόσωπος τους.

Το ίδιο θα συµβεί, συνέχισε, και στους άλλους συνοικισµούς των Κρητών, των Ηπειρωτών και των Μακεδόνων, αν δεν αντιπροσωπευθούν, µιας και κάθε ιδιαίτερο συµφέρον, απαιτεί και δικό του παραστάτη.
Τέλος, είπε ότι κι αν δεν ανήκαν οι επαρχίες και οι απαιτούµενοι κάτοικοι στην Ελλάδα, δεν σήµαινε ότι είχαν απωλέσει και το δικαίωµα εκπροσώπησης. Σε όλες τις Συνελεύσεις και τις Βουλές –όπως και στην τρέχουσα– οι επαρχίες αυτές είχαν παραστάτες, γιατί αντιπροσώπευαν τις θυσίες, τους αγώνες και τα αίµατα που είχαν χύσει για την παλιγγενεσία.   

Αγγλόφιλος ήταν και ο Κωνσταντίνος ∆όσιος, ο επιφανής νοµικός που προσέφερε σηµαντικές υπηρεσίες στη διαµόρφωση της νοµοθεσίας κατά την πρώτη περίοδο της βασιλείας επίσης παρών στην Εθνοσυνέλευση του 1843ως πληρεξούσιος των Μακεδόνων. 

Είχε διοριστεί αρχικά πάρεδρος στο υπουργείο των Οικονοµικών και µετά από λίγο χρονικό διάστηµα εισηγητής στο Συµβούλιο Επικρατείας και σύµβουλος στο υπουργείο Εσωτερικών.

Η κατάληψη αυτών των θέσεων µπορεί να οφειλόταν στον Αrmansperg, µε τον οποίο είχε στενές σχέσεις• γι’ αυτό και παραιτήθηκε, όταν εκείνος αποµακρύνθηκε από την εξουσία.

Αντιοθωνιστής, αγωνίστηκε για τη µεταπολίτευση της 3ης Σεπτεµβρίου, στέλνοντας µαζί µε τον συµπατριώτη του ∆αµιανό Γεωργίου, καθηγητή του οθωνικού Πανεπιστηµίου, πολεµοφόδια στον Μακρυγιάννη.

Πίστευε ότι «σώφρων συνταγµατική πολιτεία, εν ω εξασφαλίζει πάντα τα προσωπικά δικαιώµατα του λαού και ευρείαν µετοχήν εις τα πράγµατα του τόπου, ουδόλως παρακωλύει την βασιλείαν εις την εκπλήρωσιν της αποστολής Αυτής». 

Συµµετείχε και στην Εθνοσυνέλευση, του 1863 αλλά ως πληρεξούσιος της Αττικής.
Το 1843-44 δεν διακρίθηκε για την κοινοβουλευτική του ρητορεία, αλλά εργάστηκε για τη θέσπιση του Συντάγµατος.

Αργότερα, ως µέλος του πολιτικού συλλόγου «Ρήγας Φεραίος», ασχολήθηκε µε τις εργασίες της σύγκλησης της Εθνοσυνέλευσης του 1863, µε σκοπό να αποφευχθούν τα ατοπήµατα του παρελθόντος.
Τα µέλη του συλλόγου αυτού προσπάθησαν να κατευνάσουν τις διχογνωµίες που προκλήθηκαν, πριν από την έναρξη των εργασιών της Εθνοσυνέλευσης, ανάµεσα στην προσωρινή κυβέρνηση και στους πολίτες, για το αν θα έπαιρναν µέρος στις εκλογές τα σωµατεία των προσφύγων από τις αλύτρωτες περιοχές, εγκατεστηµένων στο ελεύθερο ελληνικό κράτος µετά την επανάσταση, ενώ είχαν προσκληθεί εκπρόσωποι των επαρχιών και των αποκαταστηµένων «εις την αλλοδαπήν» ελληνικών κοινοτήτων.
Ο «Ρήγας Φεραίος» υποστήριξε, ότι το έθνος έπρεπε να δείξει τον αδιάρρηκτο δεσµό, ο οποίος «συνείχε πάντοτε και συνέχει τα µέλη της µεγάλης Ελλάδος», συµπεριλαµβάνοντας ανέκαθεν εντός των Εθνικών συνελεύσεων του, τους «επί του αγώνος και µετ’ αυτόν συγκαλεσθεισών τους αντιπροσώπους, των εκ της δούλης έτι Ελλάδος ενταύθα καταφυγόντων οµογενών».

Ιδιαίτερα όµως, σ’ αυτή την χρονική στιγµή, που πρόκειτο να συνέλθει εθνική συνέλευση για να αναδιοργανωθεί και να ανασυνταχθεί το έθνος, ήταν ανάγκη να διατηρηθούν απρόσβλητα «τα απαράγραπτα της αντιπροσωπεύσεως των εν τοις σωµατείοις τούτων οµογενών δικαιώµατα, άτινα δια πυρός και σιδήρου απέκτησαν ούτοι την εθνικήν θρησκείαν, τιµήν και ελευθερίαν κατά τον ανεξαρτησίας ιερόν ηµών αγώνα διεκδικούντες». 

Το 1863 ο ∆όσιος έγινε υπουργός Παιδείας για λίγους µήνες.
Μεγαλύτερο ενδιαφέρον έδειξε για τα θρησκευτικά ζητήµατα της εποχής, µάλιστα για το αυτοκέφαλο της εκκλησίας.
Συντάχθηκε στο πλευρό του Φαρµακίδη και µε µια σειρά άρθρων στον Τύπο υποστήριξε την πλήρη ανεξαρτησία της ελληνικής εκκλησίας από την
Κωνσταντινούπολη. 

Μιχαήλ Ποτλής
(1810 - 1863)
Βουλευτής του Πανεπιστηµίου την ίδια περίπου περίοδο (1861-1862) ήταν ο Μιχαήλ Ποτλής, από την Αχρίδα.

Τακτικός καθηγητής του Εκκλησιαστικού ∆ικαίου από το 1855 και την ίδια χρονιά υπουργός Εξωτερικών, ∆ικαιοσύνης και Παιδείας (για ένα µήνα). ∆ιετελέσε εκ νέου (1860-62) υπουργός Εκκλησιαστικών και ∆ηµοσίας Εκπαιδεύ-σεως στην κυβέρνηση Ανδρέα Μιαούλη.

 Απολύθηκε από το Πανεπιστήµιο το 1862, µε την αλλαγή του καθεστώτος, καθώς την περίοδο εκείνη η «πολιτεία των παυθέντων καθηγητών εταυτίζετο τη του πεσόντος συστήµατος• αν δε της επαναστάσεως σκοπός είναι η ανατροπή των κακώς κειµένων και η ασφάλισις του µέλλοντος, οι καθηγηταί ούτοι ήσαν διπλούν πρόσκοµµα τη επαναστάσει […]». 

Σύµφωνα µε όσα αναφέρθηκαν,διαπιστώνει κανείς ότι οι µερικοί Μακεδόνες λόγιοι κατέλαβαν ανώτατες κυβερνητικές θέσεις, είτε λόγω της επιστηµονικής τους κατάρτισης είτε των πελατειακών τους σχέσεων µε τους αρµόδιους φορείς είτε και των δύο.

Στην πλειοψηφία τους υποστήριξαν την ψήφιση Συντάγµατος και ιδεολογικά ήταν οπαδοί όλων των κοµµάτων, ίσως περισσότερο του αγγλικού κόµµατος, καθώς είχε προσελκύσει την πλειοψηφία των λογίων.
Στην κυβέρνηση διετέλεσαν υπουργοί κατά την πρώτη, κυρίως, δεκαετία της οθωνικής περιόδου, µε ελάχιστες εξαιρέσεις αυτών που υπουργοποιήθηκαν εκ νέου, για σύντοµο χρονικό διάστηµα, στα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Όθωνα.
Βέβαια, ακόµα και όταν δεν ήταν στην κυβέρνηση ως υπουργοί, δεν απείχαν από τη δηµόσια ζωή. Εργάζονταν σε καίριες δηµόσιες θέσεις, κυρίως του δικαστικού κλάδου, του Ελεγκτικού Συνεδρίου και ως σύµβουλοι των υπουργείων, όπως, πλέον των ήδη αναφερθέντων, ο Γεώργιος Χρυσίδηςκαι ο Γεώργιος Αθανασίου.

Πολλές φορές συνυπήρχαν Μακεδόνες στον ίδιο τοµέα της διοίκησης ή στην κυβέρνηση.

 Ενδεχοµένως να είχαν στενή συνεργασία, αν αναλογιστούµε ότι πέτυχαν τελικά να βοηθήσουν τους συµπατριώτες τους, ώστε να συστήσουν το δικό τους συνοικισµό.
 Κατά βάση όµως έδρασαν ατοµικά, εξυπηρετώντας κυρίως τα προσωπικά τους συµφέροντα.

 Η παιδεία και το κύρος τους τους βοήθησαν να σταδιοδροµήσουν, χωρίς να είναι µέλη µιας οµάδας, όπως οι συµπατριώτες τους οι στρατιωτικοί, που ήταν υπολογίσιµοι µόνο ως σύνολο.

       Ανάλογη ήταν η πορεία και οι επιλογές των Μακεδόνων ετεροχθόνων λογίων. 

Από τα πρώτα χρόνια της οθωνικής περιόδου, η βαυαρική Αντιβασιλεία, σε συνεργασία µε τις ελληνικές πολιτικές αρχές και µε τους έλληνες διανοούµενους, προσπάθησε να οργανώσει το θεσµικό πλαίσιο ενός ολοκληρωµένου εκπαιδευτικού συστήµατος.

Το 1837 ιδρύθηκε το ελληνικό πανεπιστήµιο,γεγονός που σηµατοδότησε την έναρξη µιας νέας εποχής στον τοµέα της νεοελληνικής εκπαίδευσης.

Για τους έλληνες λόγιους η δηµόσια εκπαίδευση και ιδιαίτερα το Πανεπιστήµιο παρείχε τη δυνατότητα για µια ευοίωνη επαγγελµατική σταδιοδροµία, ανάλογη µε το γνωστικό τους αντικείµενο.
Νέοι στην ηλικία, µε σπουδές σε δυτικοευρωπαϊκά πανεπιστήµια, φορείς επαναστατικών αντιλήψεων, συνταγµατικών ιδεών και υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωµάτων θα συγκρουστούν τελικά µε τις παραδοσιακές κοινωνικές και πολιτικές δυνάµεις του τόπου, αλλά και µε τη βαυαρική εξουσία.
Ο Maurer τους έκρινε µε αυστηρότητα, λέγοντας πως «σήκωναν παντού κεφάλι, γεµάτοι έπαρση, σαν να ήταν τάχα αυτοί µονάχα οι πραγµατικοί κήρυκες της ελευθερίας».

            Πράγµατι το Πανεπιστήµιο, καθηγητές και φοιτητές, από την πρώτη στιγµή της λειτουργίας του συµµετείχε ενεργά στην πολιτική σκηνή του ελληνικού κράτους µε πολλαπλούς τρόπους.

Από τον κατάλογο των πρώτων καθηγητών που διορίστηκαν τον Απρίλιο του 1837 διαπιστώνουµε πως το εκπαιδευτικό δυναµικό αποτελείτο από τους πιο επιφανείς επιστήµονες της προεπαναστατικής και µετεπαναστατικής περιόδου.

 Η πλειοψηφία τους είχε σπουδάσει ή συµπληρώσει τις σπουδές της σε πανεπιστήµια του εξωτερικού, κυρίως σε γερµανικά.
 Έτσι, το υπάρχον φιλογερµανικό κλίµα, αποτέλεσµα των γερµανικών θεσµών, διαταγµάτων και κανόνων, βάσει των οποίων είχε σχεδιαστεί το νοµοθετικό πλαίσιο του Πανεπιστηµίου, ενισχυόταν περεταίρω.

Αυτό που ενθάρρυνε την ανάµιξη των πανεπιστηµιακών στην πολιτική ήταν η   δίαδικασία του διορισµού και της ανέλιξής τους.
 Βάσει του κανονισµού του 1837, οι καθηγητές διορίζονταν µόνο µε απόφαση του Υπουργείου Παιδείας, χωρίς τη συνεργασία των εκάστοτε σχολών.

Αυτή η διάταξη θα ίσχυε µόνο για τα πέντε πρώτα χρόνια. Στο µέλλον θα ήταν δυνατό να αποφασίζει η ίδια η σχολή για την κάλυψη των πανεπιστηµιακών εδρών.
 Όµως το όριο της πενταετίας δεν εφαρµόστηκε.

Με δεδοµένο πως οι περισσότεροι από τους πανεπιστηµιακούς δασκάλους από το 1837 έως το 1863 ήταν ετερόχθονες, χωρίς ερείσµατα στον τόπο όπου ζούσαν, εύκολα γίνεται αντιληπτό πως αναπτύχθηκε  πελατειακή σχέση µεταξύ καθηγητών και κυβερνώντων.

 Τα διάφορα κέντρα εξουσίας, από την άλλη, επιθυµούσαν να διατηρήσουν τον απόλυτο έλεγχο και στην εκπαίδευση, παρεµβαίνοντας στα εσωτερικά ζητήµατα του πανεπιστηµίου.

Εποµένως, «οι καθηγηταί εδηµιουργούντο υπό των εκάστοτε υπουργών […] κατά τας εύνοιας των κυβερνώντων και τας προς τούτους θερµάς συστάσεις ή πολιτικάς πιέσεις άλλων ισχυρών».  Ωστόσο, αξίζει να σηµειώσουµε ότι δεν ήταν λίγες οι φορές, που οι καθηγητές και οι σχολές εξέφραζαν τις απόψεις για τους υποψηφίους.
 Κι αυτό γιατί υπήρχαν στο πανεπιστήµιο οµάδες αλληλοϋποστηριζόµενων καθηγητών, µε κοινό τόπο καταγωγής τους, συγγενείς ή µε κοινές πολιτικές τοποθετήσεις.

 Η συσπείρωση αυτή τους προσέφερε µεγαλύτερη διαπραγµατευτική δύναµη, όπως ακριβώς και τους καπετάνιους.   

Χαρακτηριστική περίπτωση δραστηριοποίησης αυτών των πανεπιστηµιακών φατριών ήταν τα «Πυλαρινά», που έλαβαν χώρα το Φεβρουάριο του 1845.

Ο Φραγκίσκος Πυλαρινός ήταν τακτικός καθηγητής των ελληνικών φιλοσοφηµάτων και της φιλοσοφίας της ιστορίας στο οθωνικό πανεπιστήµιο από το 1843.

Ο διορισµός του οφειλόταν αρκετά στην ρωσόφιλη εφηµερίδα Αιών, στους οπαδούς της και τους πολιτικούς της κυβέρνησης, που ανήκαν στο ρωσικό κόµµα την περίοδο εκείνη, όπως ο υπουργός Παιδείας Μιχαήλ Σχινάς και ο πρωθυπουργός Ανδρέας Μεταξάς.

Η υποστήριξη αυτή ήταν επαρκής  λόγος ώστε να θεωρηθεί ρωσόφιλος από τους αγγλόφιλους συναδέλφους του, έστω κι αν δεν γνώριζαν αν ο Πυλαρινός ήταν πράγµατι οπαδός του ρωσικού κόµµατος, και να δηµιουργήσουν αρνητικό κλίµα από την πρώτη στιγµή του διορισµού του.

Χαρακτηριστικά, δήλωναν ότι οι «παραδόσεις του είναι σκανδαλώδεις, καθόσον υψώνει την Ρωσίαν και υβρίζει την Γαλλίαν και Αγγλίαν• την φιλοσοφίαν παραδίδει ούτος ή πολιτική;».

Στα γεγονότα έπαιρναν µέρος και τα δηµοσιογραφικά όργανα των κοµµάτων, κυρίως οι εφηµερίδες Αθηνά και Αιών, που έδιναν τις δικές τους εκδοχές, η καθεµιά από την πολιτική πλευρά που υποστήριζε.
Η φιλελεύθερη Αθηνά κατέκρινε τη συµπεριφορά του καθηγητή σε βάρος µερίδας φοιτητών του, οι οποίοι δυσανασχετούσαν για το µάθηµά του, που το χαρακτήριζαν ανάξιο λόγου, και ζητούσαν την απόλυσή του. 
Ο Αιών, υπερασπιζόµενος τον «προστατευόµενο» του, ισχυρίστηκε ότι η αντιπάθεια για τον Πυλαρινό ήταν καθαρό πολιτικό ζήτηµα, που είχε προκληθεί από τα «όργανα του ξενισµού», που δεν ήταν άλλα από τους αγγλόφιλους και τους υποστηρικτές του.

Αυτοί υποδαύλιζαν την κατάσταση, διότι τα µαθήµατά του «εµπνέονταν υπό πνεύµατος θρησκευτικού και εθνικού, που έτεινε προς την ριζικήν καταστροφήν του ξενικού πνεύµατος».

Οι «ξενίζοντες» αντίπαλοι του ήταν οι καθηγητές της Φιλοσοφικής, οι φιλικά προσκείµενοι στο αγγλικό κόµµα, όπως οΚωνσταντίνος Ασώπιος, ο Νεόφυτος Βάµβας, ο Θεόδωρος Μανούσηςκαι άλλοι, που απάρτιζαν τη λεγόµενη «περί Ασώπιον» οµάδα.
Αυτή η εκδοχή ενισχύεται από την καταγγελία του Αιώνα, ότι ανάµεσα στους ταραξίες υπήρχαν κάποια άτοµα που διατηρούσαν στενές σχέσεις µε τους αγγλόφιλους καθηγητές και δεν ήταν απλά µαθητές τους, π.χ. ο Ειρηναίος Ασώπιος και ο συγκάτοικος του Ι. Βελιανίτης που ήταν φοιτητής της Νοµικής καθώς και τρείς προστατευόµενοι του Μανούση,
ο µαθητής Γυµνασίου Περικλής Ζαχόπουλος από τις Σέρρες,
ο φοιτητής της Φιλοσοφικής Γεώργιος Παπασλιώτης και ο υπηρέτης του Γ. Αθανασιάδης.

Η εµπλοκή µερικών εξ αυτών στις ταραχές αµφισβητήθηκε από την Σύγκλητο, αλλά η ιδιότητα και η φιλική ή συγγενική σχέσεις που όντως είχαν µε τους καθηγητές αντιπάλους του Πυλαρινού, µάλλον αποδεικνύει τη συµµετοχή τους.
Ας σηµειωθεί ότι η σύσταση της Συγκλήτου, ήταν από άτοµα αυτού του κύκλου, όπως ο πρύτανης Βάµβας, ο Ασώπιος αντιπρύτανης,ο Μ. Αποστολίδης, ο Π. Καλλιγάς, 
οι  δύο Μακεδόνες,Ι. Ολύµπιος και Θ. Μανούσης, 
ο Φ. Ιωάννου, ο Ν. Κωστής, ο Κ. ∆οµνάδος και ο Στ. Γαλάτης ως µέλη.

Είναι λοιπόν πολύ πιθανό πως οι πραγµατικοί λόγοι που οδήγησαν στο αίτηµα της αποµάκρυνσης του Πυλαρινού να οφείλονταν στις πολιτικές αντιπαραθέσεις της εποχής και στις διαφορετικές πολιτικές πεποιθήσεις των καθηγητών.
 Πάντως σε κάθε περίσταση οι καθηγητές διέθεταν και µπορούσαν να κινητοποιήσουν ένα κύκλο φοιτητών ή/και πελατών τους.

 Στη λογική αυτή και οι Μακεδόνες καθηγητές, όπως ο Μανούσης, ανέτρεχαν στην υποστήριξη συµπατριωτών τους.
 Όµως µε το ζήτηµα του ενδοπανεπιστηµιακών πελατειακών σχέσεων θα ασχοληθούµε αναλυτικά στο επόµενο κεφάλαιο της µελέτης αυτής.
Την αυτονοµία του Πανεπιστηµίου την περιόριζε, επίσης, η δυνατότητα του υπουργείου να επεµβαίνει στα λειτουργικά του θέµατα και στο διδακτικό του πρόγραµµα, αφαιρώντας ή αναθέτοντας µαθήµατα στους καθηγητές, απολύοντας, αντικαθιστώντας, προάγοντας στη θέση του πρύτανη ή του κοσµήτορα.
Την τακτική αυτή την επέκρινε ο αντιπολιτευόµενος Τύπος µε δριµεία κριτική. 

Το Υπουργείον άνευ λόγου άλλας µεν καθέδρας να αφαιρή από δοκίµους καθηγητάς και να αναθέτη αυτάς εις ανθρώπους παρ’ αυτού ευνοουµένους και µη έχοντας κανέν εκ των απαιτουµένων προσόντων εις το να διορισθώσι καθηγηταί, άλλας δε καθέδρας να αφαιρή από καθηγητάς αξίους και να αναθέτη αυτάς εις άλλους, τελευταίον και χείριστον να δηµιουργεί καθηγητάς ψιλώ ονόµατι άνευ τίτλου και καθέδρας και να απονέµη εις αυτούς δικαιώµατα συνταγµατικά απορρέοντα από µόνης της νοµοθετικής εξουσίας. 

Πράγµατι η δικαιολογία της απολύσεως συχνά ήταν αναληθής.
 Ενώ όσοι ζητούσαν την απόλυση προέβαλλαν επιχειρήµατα οικονοµικά, λόγους ανάρµοστης συµπεριφοράς, παράπονα φοιτητών για καθαρά ακαδηµαϊκά αιτήµατα κ.α., στην πραγµατικότητα η αποµάκρυνση οφειλόταν στις πανεπιστηµιακές φατρίες και στις ισχυρές πολιτικές διασυνδέσεις ορισµένων προσώπων.
 Πολλές φορές, µάλιστα, σηµειώθηκαν ενδοπανεπιστηµιακές διαµάχες, που αιτία τους ήταν οι πολιτικές και οι ιδεολογικές πεποιθήσεις κάποιων καθηγητών.
Αξιοσηµείωτο ήταν, ότι οι διαµάχες αυτές σχεδόν ποτέ δεν ήταν καθαρά φοιτητικές, γιατί εµπλέκονταν και απόφοιτοι, µαθητές άλλων εκπαιδευτικών ιδρυµάτων, διανοούµενοι και απλοί πολίτες όλων των επαγγελµατικών και κοινωνικών τάξεων. Σε αρκετές περιπτώσεις µάλιστα οι βασικοί υπαίτιοι των επεισοδίων ήταν εξωπανεπιστηµιακοί φορείς, ενώ οι φοιτητές αναµειγνύονταν απλώς σ’ αυτές.
Έτσι είναι δύσκολο να καθοριστούν τα όρια ανάµεσα στις περιπτώσεις και να ανιχνευτούν οι πραγµατικοί λόγοι των κινητοποιήσεων, ειδικά µε τις διαστάσεις που πολλές φορές λάµβαναν.  Πάντως το κλίµα αυτό δηµιουργούσε ανασφάλεια στους πανεπιστηµιακούς και αύξανε τη νοµιµοφροσύνη τους προς τις κυβερνήσεις.

Μια τέτοια διαµαρτυρία που αναστάτωσε το πανεπιστήµιο και είχε πολιτική χροιά, σηµειώθηκε στις αρχές του 1848 και είναι γνωστή ως τα «Μανούσεια».
 Αυτή τη φορά στόχος ήτανο καθηγητής της ιστορίας Θεόδωρος Μανούσης, από τη Σιάτιστα, αναµειγµένος σε διάφορες φατρίες επιστηµονικού ή πολιτικού χαρακτήρα, όπως ήδη αναφέρθηκε. ∆ιορισµένος το 1837 ως επίτιµος καθηγητής πολιτειογραφίας ήταν από τους πρώτους καθηγητές του οθωνικού πανεπιστηµίου.

Τον Ιούλιο του 1843, εξαιτίας των πολιτικών του φρονηµάτων απολύθηκε µαζί µε άλλους καθηγητές, αλλά αποκαταστάθηκε στη θέση του στις 11 Σεπτεµβρίου του ίδιου χρόνου, ως καθηγητής της Γενικής Ιστορίας.
Από τις 3 Μαΐου  του 1844 έγινε τακτικός καθηγητής και παρέµεινε ως το θάνατο του, το 1858.   Αφορµή για τις ταραχές αποτέλεσε η δηµοσίευση στον Αιώνα µιας κατηγορητήριας επιστολής, που την υπέγραφε ένας ιεροµόναχος και φοιτητής της Φιλοσοφικής σχολής και ακροατής της Θεολογικής, ο Παΐσιος Ζ. Ιωαννίτης, ενώ συντάχθηκε µε τη συµµετοχή και άλλων φοιτητών ή ακροατών της Θεολογικής. Αιτία της καταγγελίας του Μανούση στάθηκε η ανάγνωση περικοπών, κατά τη διάρκεια του µαθήµατος, που µε το περιεχόµενο τους, ο Μανούσης, ως «πονηρός διάβολος όχι µόνον υπόσκαπτε τα θεµέλια της εκκλησίας, αλλά χλεύαζε και εξύβριζε το πανάγιο όνοµα του Σωτήρα Χριστού».

Το περιστατικό αυτό, σύµφωνα µε τον Παΐσιο, δεν ήταν µεµονωµένο, καθώς «πολλάκις πολλάς εκ προθέσεως κακοήθεις, παρατόλµους και αντιχριστιανικάς αυτού τερατολογίας και κρίσεις ακρίτους ακούσαντες ηνεσχόµεθα».
Γι’ αυτό το λόγο τον θεωρούσε «κακό όφι, εχθρό του χριστιανισµού, αυτής της κοινωνίας, αυτού του έθνους» και φυσικά «ανάξιο της θέσεως, ήν κατείχε, βεβηλών µάλιστα και αυτό το ιερόν όνοµα του Καθηγητού».
Μέσα από το άρθρο του επιτέθηκε κατά της νεολαίας που τον επευφηµεί, κατά της Ιεράς Συνόδου, που «υπό µανδραγόραν καθεύδουσα» ανέχεται τον «αλάστορα τούτον» και κατά της κυβέρνησης που αδιαφορεί.
Ο Μανούσης, όµως,ήταν πολύ αγαπητός στην πλειοψηφία των φοιτητών, που τον υπερασπίστηκε, δηµοσιεύοντας στις εφηµερίδες µια υπογεγραµµένη υπερασπιστική επιστολή από εβδοµήντα περίπου φοιτητές και ακροατές,
ανάµεσα τους και κάποιοι Μακεδόνες, όπως οι Περικλής Ζαχόπουλος, Ιωάννης ∆. Παιονίδης, Κωνσταντίνος Ν. Ζουπάν, Ιωάννης Πανταζίδης, Κυριάκος ∆αρζηλοβίτης, µε την οποία εξέφρασαν την αγανάκτηση για την πράξη του Παΐσιου, την οποία χαρακτήρισαν
«χαλκευθείσα επιβουλή».  

Η αντιπαράθεση και των δύο πλευρών συνεχίστηκε και πήρε µεγάλες προεκτάσεις µέσα από τον Τύπο.
Η Αθηνά ήταν η εφηµερίδα που ανέλαβε να υπερασπιστεί τον Μανούση, να υποδείξει τους ενόχους και να φανερώσει τους πραγµατικούς λόγους της επίθεσης. Ισχυρίστηκε ότι το επεισόδιο υποκινήθηκε από τη «φαρισαϊκή φατρία που όργανο της έχει κάποιο κληρικό, πρώην καθηγητή φιλολογίας και από καθηγητές µέλη του φιλορθόδοξου κύκλου. 

Σε επόµενο φύλλο της, µε ειρωνικό και σατυρικό τρόπο χλεύασε τους υπερασπιστές της Ορθοδοξίας, τον «Μεγάλο Μανδαρίνο ή αλλιώς Ρώσο», δηλαδή τον Κωνσταντίνο Οικονόµου, επικεφαλής των φιλορθοδόξων και τους «φαναριωτίσκους του πανεπιστηµίου», τους φαναριώτικης καταγωγής καθηγητές, που ανήκαν πολιτικά στο ρωσικό κόµµα και ήταν υπέρµαχοι της Ορθοδοξίας. 

Ήταν ο Ιωάννης Σούτσος, πρύτανης τη χρονιά εκείνη, ο Γεώργιος Μαυροκορδάτος, ο Κωνσταντίνος Σχινάς, πολύ καλός φίλος του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου, ο Πέτρος Παπαρρηγόπουλος, ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, ο Γεώργιος Ράλλης, όλοι σχεδόν καθηγητές της Νοµικής.

Άλλωστε υπουργός Παιδείας την ίδια χρονιά ήταν ο ρωσόφιλος Γεώργιος Γλαράκης.

Η οµάδα αυτή αντιµετώπιζε αρνητικά τους λόγιους µε φιλελεύθερη θρησκευτική και πολιτική ιδεολογία, όπως ο Θεόκλητος Φαρµακίδης, ο Μισαήλ Αποστολίδης και ο Κωνσταντίνος Νέγρης. 98 Στην ίδια κατηγορία διανοουµένων ανήκε και ο Μανούσης, που όπως τον χαρακτήρισε και ο ∆ηµαράς, ήταν «από τους πιο γενναίους φορείς του ∆ιαφωτισµού µέσα στο ελληνικό κράτος».

Παράλληλα ήταν πολιτικός αντίπαλος και αντιπαθής στους συντηρητικούς ρωσόφιλους, εφόσον ανήκε στο αγγλικό, κόµµα, γεγονός που του είχε στερήσει το 1847 τη θέση του κοσµήτορα από τον µειοψηφήσαντα Φίλιππο Ιωάννου, που ανήκε στο βασιλικό περιβάλλον, ήταν µετριοπαθής και δεν είχε σαφή πολιτική προτίµηση. 
Στο παρελθόν, ο Μανούσης, έχοντας καλές σχέσεις µε την Αντιβασιλεία, είχε καταφέρει να διοριστεί Αρεοπαγίτης και βασιλικός επίτροπος στην Ιερά Σύνοδο, γραµµατέας της οποίας ήταν ο στενός του φίλος Φαρµακίδης, που διέθετε κύρος και εξουσία στην Εκκλησία και ήταν εχθρός του Οικονόµου.   Μάλιστα, όταν ανέλαβε την ανάκριση του καταγγέλλοντος Παϊσίου για το περιστατικό, ο Φαρµακίδης υποστήριξε ότι ο Μανούσης δεν ήταν ασεβής και άθεος.

  Αντίθετα, το πανεπιστήµιο αντιµετώπισε ευνοϊκά τον Παΐσιο και σκληρά τον φοιτητή Π. Ζαχόπουλο (προστατευόµενο του Μανούση), ο οποίος, κατά την παράδοση, είχε διαβάσει σύντοµη προσφώνηση εκ µέρους όλων των συµφοιτητών του, µε την οποία δήλωνε την αγάπη και το σεβασµό του στον «συκοφαντούµενο» καθηγητή.  ∆εν ήταν, λοιπόν, τυχαίο το γεγονός ότι οι θρησκευόµενοι και συντηρητικοί πολιτικοί του αντίπαλοι, µέσω των φοιτητών της Θεολογίας, τον κατηγόρησαν για προσβολή του θρησκευτικού τους αισθήµατος.

Ανάλογα είχε πράξει στην περίπτωση Πυλαρινού και ο ίδιος ο Μανούσης.

Μια άλλη οµάδα πολιτών που αναµείχθηκε µε την πολιτική και ήδη αναφέρθηκε ήταν οι φοιτητές. Η πολιτική δραστηριότητα τους δεν εκδηλώθηκε µόνο µέσα στο ίδιο το πανεπιστήµιο αλλά και στον εξωπανεπιστηµιακό χώρο.
Αν και οι φοιτητές των πρώτων χρόνων της ίδρυσης του πανεπιστηµίου ήταν τόσοι λίγοι, που δεν αποτελούσαν ιδιαίτερη κοινωνική οµάδα, προσπάθησαν να διαµορφώσουν τη δική τους συλλογική ταυτότητα, επηρεασµένοι από το ροµαντικό κλίµα της εποχής.
Μάλιστα, συχνά εξαιτίας του τρόπου ζωής τους, του νεαρού της ηλικίας τους και της µαθητικής τους ιδιότητας, συνενώνονταν µε άλλους συνοµήλικους νέους της εποχής, µε τους µαθητές των τελευταίων τάξεων, µε αποφοίτους του πανεπιστηµίου και µε νεαρούς διανοουµένους. Χαρακτηριστικό γνώρισµα της νέας γενιάς ήταν ότι, ενώ πολλοί ήταν παιδιά των αγωνιστών, ο πόλεµος της Ανεξαρτησίας γι’ αυτούς ήταν ένα ιστορικό γεγονός που ανήκε στο παρελθόν.  Η συλλογικότητα της πολιτικοποιηµένης νέας γενιάς εκφράστηκε µε ποικίλες φοιτητικές πολιτικές εκδηλώσεις καθόλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα.

 Μια µορφή τέτοιων εκδηλώσεων ήταν τα συµπόσια, που οργανώνονταν µε αφορµή τις εθνικές επετείους, όπως η 25η Μαρτίου και η 3η Σεπτεµβρίου, κι ήταν θαυµάσιες ευκαιρίες να συγκεντρωθεί ο πληθυσµός της πρωτεύουσας για διασκέδαση, πατριωτική δηµηγορία και πολιτική έκφραση.

Γιορτάζονταν πανηγυρικά σε µεγάλες αίθουσες ξενοδοχείων, ειδικά στολισµένες µε εικόνες των αγωνιστών του Αγώνα, σηµαίες που έφεραν συνθήµατα και διάφορους πίνακες µε συµβολικές παραστάσεις, που άφηναν αιχµές κατά των Βαυαρών.

Κυριαρχούσε εθνικό και πατριωτικό πνεύµα, εκφωνούνταν ενθουσιώδεις λόγοι και γίνονταν πολλές προπόσεις.
Ήταν η κατάλληλη ευκαιρία να εκφράσουν οι αντιπολιτευόµενοι συνθήµατα υπέρ του Συντάγµατος, της διεκδίκησης εθνοφυλακής και βέβαια κατά του Όθωνα και των κυβερνητικών.

Το φιλελεύθερο και ριζοσπαστικό κλίµα που επικρατούσε καθώς και η µαζική προσέλευση του κόσµου φόβιζαν τη πολιτεία, γι’ αυτό συχνά τις απαγόρευε και τις περιφρουρούσε. Αρκετές φορές, µάλιστα, αστυνοµικές δυνάµεις επιτέθηκαν στους συµποσιαστές και συνέλαβαν µερικούς από αυτούς.

Ένας από τους πιο γνωστούς διοργανωτές ή καλεσµένους συµποσίων, ήταν ο «Έλλην του Ολύµπου», ο Ζήσης Σωτηρίου,γνωστός αντιοθωνιστής και «δηµοκράτης». Αγωνιστής του 1821, που συµµετείχε σε όλα τα επαναστατικά κινήµατα και τις πολιτικές εκδηλώσεις του 19ου αιώνα. Ήταν φύλακας του µουσείου της Ακρόπολης.
Λαϊκός χαρακτήρας, παρακινούσε τους νέους µε τις απόψεις του και τις πράξεις του, τυπώνοντας µπροσούρες και φυλλάδια. Πάντα προσέφερε χρηµατικά ποσά για φιλανθρωπικούς, πολιτικούς και εθνικούς σκοπούς.

Ποτέ δεν ξέχασε την πατρίδα του, τη Μακεδονία, και τις άλλες υποδουλωµένες ελληνικές επαρχίες.

Στις σηµαίες που στόλιζαν το σπίτι του κατά τον εορτασµό των συµποσίων υπήρχε σχεδόν πάντα µια που έγραφε

«Ζήτωσαν αι επαρχίαι Μακεδονίας, Ηπείρου, Θεσσαλίας, Κρήτης, Σάµου, Ψαρρών και Χίου».

Ως υπέρµαχος του Συντάγµατος, από την άλλη, ζητούσε την πιστή εφαρµογή του.  
Η φοιτητική κοινότητα επηρεαζόταν άµεσα από τα εθνικά, οικονοµικά, κοινωνικά και πολιτικά προβλήµατα της χώρας της, όπως δείχνει το περιεχόµενο και ο χαρακτήρας των αγώνων της.

∆εν ήταν φειδωλή σε επικρίσεις κατά των πολιτικών και των κοµµατικών τους προτιµήσεων αλλά και φανατική για την προάσπιση των ελευθεριών.

Μέσα σ’ αυτό το κλίµα αντέδρασαν οι φοιτητές και οι µαθητές, όταν αποκαλύφθηκε η συνωµοσία της Φιλορθόδοξης Εταιρείας, τον ∆εκέµβριο του 1839.

Μια οµάδα νέων διαµαρτυρήθηκε έξω από το σπίτι του τότε γραµµατέα Εσωτερικών και ∆ηµοσίας Εκπαίδευσης, του φιλορώσου Γεωργίου Γλαράκη, ανάβοντας φωτιές και φωνάζοντας συνθήµατα υπέρ του Συντάγµατος, κατά του Γλαράκη και του κόµµατος των Ναπαίων, το οποίο κρυβόταν πίσω από την Εταιρεία. 

Με αρχηγό τον Ζήση Σωτηρίου, η σπουδάζουσα νεολαία περιδιάβηκε την πρωτεύουσα, στις 25 Μαρτίου 1843, «ψάλλοντες άσµατα υπέρ του Συντάγµατος».
Λίγους µήνες αργότερα, τον Αύγουστο, παρότρυναν τον κόσµο µε προκηρύξεις και συνθήµατα στους τοίχους να ζητήσουν Σύνταγµα.

Ενδεχοµένως συνδεόνταν µε τον Μακρυγιάννη, αφού πολλοί διαµαρτυρόµενοι ήταν γιοι καπετάνιων που είχαν συνεργαστεί µαζί του.  Την νύχτα των επεισοδίων περιέρχονταν τους δρόµους και την επόµενη µέρα πανηγύρισαν και εξέφρασαν το θαυµασµό τους για τους κινηµα- τίες και τη συµβολή τους στην παραχώρηση Συντάγµατος.

«Όθεν έφθασεν η πολυποθούµενη 3 Σεπτεµβρίου, άµα εκτύπησεν η Σάλπιγξ του Συντάγµατος, ηκολούθησα αµέσως τον στρατόν εις το Παλάτι, ως αξιωµατικός ακόλουθος του στρατού, φωνάζοντες ζήτω το Σύνταγµα, Εθνική συνέλευσις». 

Μάλιστα, οι νέοι ζήτησαν να τεθούν υπό τις διαταγές αξιωµατικών του στρατού, να εξασκηθούν στην οπλασκία, για να περιφρουρήσουν την Εθνοσυνέλευση κατά τις µέρες των συνεδριάσεων. Ανθυπολοχαγός τους και «γυµναστής» τους ήταν ο Ζήσης Σωτηρίου.

Έγραψε η Αθηνά: «Πολλοί εκ των καλητέρων οικογενειών της πρωτευούσης νέοι µετά των µαθητών του Πανεπιστηµίου και γυµνασίου, συναισθανόµενοι την προς υποστήρηξιν της ελευθέρας γνώµης και ευταξίας κατά την ανάγκην του Έθνους απεφάσισαν να συστήσωσιν εν σώµα υπό το όνοµα, Φρουρά της Εθνοσυνελεύσεως».

  Το 1844, στις συζητήσεις των άρθρων του Συντάγµατος, όταν διαπραγµατεύονταν το ζήτηµα των «αυτοχθόνων» και «ετεροχθόνων», οι φοιτητές διαδήλωσαν κρατώντας µια τεράστια µαύρη σηµαία, η οποία έγραφε:

«Οι υπόδουλοι αδελφοί µας αγωνιούν – Το µέλλον των είναι σκοτεινό».

  Σίγουρα ανάµεσά θα ήταν κάποιοι από τους 15 περίπου Μακεδόνες φοιτητές της περιόδου.

Στα αµέσως επόµενα χρόνια οι πολιτικές συγκυρίες και εξελίξεις στον εσωτερικό και διεθνή χώρο άλλαξαν το πολιτικό σκηνικό της Ελλάδας.
Ξεκίνησε µια νέα εποχή, κατά την οποία, η κρίση του πολιτικού συστήµατος διαρκώς µεγάλωνε.

Η µειοψηφία των Οθωνιστών υπερίσχυσε και εµπόδισε την πολιτική εξέλιξη των πραγµάτων σύµφωνα µε το Σύνταγµα, ενώ παράλληλα η συµµετοχή της στην κυβέρνηση και η αφοσίωση της στο θρόνο προκάλεσαν την αντίδραση όλων των πολέµιων του «συστήµατος».

Στη δηµιουργία του αντιµοναρχικού κλίµατος συνέβαλλαν και τα πολιτικά γεγονότα στην Ευρώπη αλλά και η διάψευση της ελπίδας του κόσµου από τη στάση των Μεγάλων ∆υνάµεων.

Οι ιδέες και τα επαναστατικά κηρύγµατα του 1848, τα οικονοµικοκοινωνικά προβλήµατα που είχαν εµφανιστεί τη δεκαετία του 1850, το σύγχρονο ιταλικό εθνικό κίνηµα και οι φήµες ότι ο Όθωνας ήταν πράκτορας της Αυστρίας, ενέτειναν ακόµα πιο πολύ την πολιτική αστάθεια και την κρίση πολιτικού συστήµατος.

Η νεολαία, η λεγόµενη «χρυσή γενιά», εµφανίστηκε στο πολιτικό προσκήνιο πιο δυναµικά και συµπαρατάχθηκε στο πλευρό της αντιπολίτευσης. Πολιτικοί, κατώτεροι αξιωµατικοί, δηµόσιοι υπάλληλοι, λόγιοι, µαθητές και φοιτητές από το 1859 και εξής πρωταγωνίστησαν στο αντιοθωνικό κίνηµα µέσα από µια σειρά δυναµικών εκδηλώσεων που κράτησαν ως την έξωση του πρώτου βασιλιά το 1862.   

 Μέσα στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής κρίσης εντάσσονται και τα «Σκιαδικά».
Η αφορµή, φαινοµενικά τουλάχιστον, ήταν ένα αστείο περιστατικό.

Η σπουδάζουσα νεολαία των γυµνασίων και του πανεπιστηµίου της πρωτεύουσας, αποφάσισε να φορέσει το καλοκαίρι αντί για τα πολυτελή εισαγόµενα κάπελα που συνήθιζε, τα «ευτελέστατα» ψάθινα σκιάδια της Σίφνου. Κάποιοι υπηρέτες των εµπορικών καταστηµάτων θέλησαν να τους εµπαίξουν και φόρεσαν και αυτοί «σκιάδια ευτελή, σχήµατος αλλοκότου».

Η περιπαιχτική αυτή κίνηση ενόχλησε τους νέους και ζήτησαν την µεσολάβηση της αστυνοµίας, η οποία συµβούλεψε τους «αντισκιαδιστές» να µην ενοχλούν τους µαθητές. Τα προκλητικά πειράγµατα πήραν δυσάρεστη τροπή, την Κυριακή 10 Μαΐου 1859, όταν στο Πεδίο του Άρεως, όπου γινόταν η πατροπαράδοτη βόλτα και παιάνιζε η στρατιωτική µουσική της φρουράς Αθηνών, οι νέοι και των δύο πλευρών συγκρούστηκαν µεταξύ τους, εξαιτίας της προκλητικής εµφάνισης των «αντισκιαδιστών» που είχαν προµηθευτεί και ραβδιά.

Η συµπλοκή προκάλεσε βίαια επεισόδια και την επέµβαση της αστυνοµίας κατά των µαθητών, οι οποίοι χτυπήθηκαν, ενώ τρεις εξ αυτών συνελήφθησαν και φυλακίσθηκαν.  Τα επεισόδια ήταν πλέον αναπόφευκτα.        
Οι ερµηνείες που έχουν δοθεί για τα συγκεκριµένα γεγονότα ποικίλλουν.
Σύµφωνα µε την αρθρογραφία εκείνων των χρόνων, η πράξη των µαθητών να φορέσουν τα φτηνά σκιάδια, οφείλεται στο γεγονός ότι ήθελαν να διαµαρτυρηθούν για τις υψηλές τιµές των εισαγοµένων καπέλων από το εξωτερικό και συνάµα να δείξουν την αποστροφή τους στην πολυτέλεια. 

τον ίδιο λόγο απέδωσε την αιτία του περιστατικού, µερικά χρόνια αργότερα, ο τότε υπουργός Εξωτερικών Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, ο οποίος µάλιστα προσπάθησε να προβάλει την προσωπική του ανάµειξη και συµβολή στην έναρξη των επεισοδίων και να την αναγάγει σε µια «οικογενειακή» υπόθεση.

Μια άλλη εξήγηση, έδωσε ο Θεόδωρος Ι. Κολοκοτρώνης, απόστρατος αξιωµατικός, γνωστός και ως Φαλέζ. Με βάση τη δική του εκδοχή, είχε ιδρύσει µια µυστική εταιρία, που σκοπό της ήταν : «η διόρθωσις των κακώς κειµένων και κυρίως η ελευθερία των βουλευτικών εκλογών».

Ήθελε «να εκβιάσει τον Όθωνα να εφαρµόζει το Σύνταγµα, όχι όµως να τον εκθρονίσει».

Μέσα σε δύο µήνες µέλη της εταιρείας έγιναν βουλευτές, φοιτητές, µαθητές, αξιωµατικοί, ιερείς, ένας επίσκοπος, ο Μακεδόνας Θεοφάνης Σιατιστεύς, δηµοσιογράφοι και πολλοί παράγοντες της κοινωνικής και οικονοµικής ζωής της πόλης.

Ανάµεσα στην σπουδάζουσα νεολαία, υπήρχαν και γόνοι γνωστών οικογενειών της εποχής για την κοινωνική τους θέση και
 ο ένας εξ αυτών ήταν ο γιος του µακεδόνα αγωνιστή Τσάµη Καρατάσου, ο Αναστάσιος Καρατάσος.
  Είναι δύσκολο µέσα από τις αντικρουόµενες εκδοχές να έχουµε σαφή εικόνα των αναµειχθέντων στα επεισόδια, τις αιτίες και τους στόχους της διαµαρτυρίας, αλλά η διάρκεια των γεγονότων, τα αιτήµατα, τα συνθήµατα των διαδηλωτών και οι εµπλεκόµενοι, αποδεικνύουν τον πολιτικό χαρακτήρα των επεισοδίων και την έντονη δυσαρέσκεια του κόσµου κατά του καθεστώτος.  ∆ύο χρόνια αργότερα, στα µέσα Μαΐου του 1861, οι αντιοθωνικές «συνωµοσίες», που είχαν ως στόχο «να µεταβάλωσι το καθεστώς εν Ελλάδι πολίτευµα, δια βιαίων µέσων και να αποµακρύνωσι του θρόνου τον νόµιµον ηγεµόνα της Ελλάδος, ήτοι την Α.Μ. τον βασιλέα ηµών Όθωνα», εντάθηκαν.

Μάλιστα, εκδηλώθηκε κίνηµα οργανωµένο από δυσαρεστηµένους αξιωµατικούς που, στην πλειοψηφία τους, ήταν γιοι επιφανών ανδρών αφοσιωµένων στο στέµµα, µε τη συµµετοχή διαφόρων πολιτών όλων των κοινωνικών τάξεων και µορφωτικών επιπέδων, µεταξύ των οποίων ο Λεωνίδας Βούλγαρης, ο µετέπειτα «επαγγελµατίας της Μεγάλης Ιδέας»
και ο Μάρκος Αντώνοβιτς, γιος του Ιωάννη Αντώνοβιτς, Μακεδόνα στρατιωτικού.

  Ο τελευταίος κατηγορήθηκε για εσχάτη προδοσία, ανυπακοή και προσβολή προς το πρόσωπο του βασιλιά. Το αρνητικό κλίµα συχνά το πυροδοτούσαν οι νέοι µέσα από την αρθρογραφία της δικής τους εφηµερίδας που τύπωσαν στα τέλη του 1859 µε τίτλο το Μέλλον της Πατρίδος.

Μεταξύ των αρθρογράφων που υπέγραφαν τα αντιοθωνικά άρθρα, συγκαταλεγόταν και ο Μακεδόνας Αριστείδης ∆όσιος.    

Η αντιοθωνική πολεµική κορυφώθηκε µε τηναπόπειρα δολοφονίας εναντίον της βασίλισσας Αµαλίας από τον αναφερθέντα, Αριστείδη ∆όσιο.

Ο δεκαοχτάχρονος µαθητής γυµνασίου ήταν ο δευτερότοκος γιος του Κωνσταντίνου ∆όσιου, πρώην γενικού γραµµατέα στο υπουργείο Εσωτερικών.
Η οικογένεια του ανήκε στο αγγλικό κόµµα, ήταν γνωστή για την πολιτική της δράση και τις αντιοθωνικές πεποιθήσεις της.

Η «µοναδική και ανήκουστος εις τα χρονικά των εθνών πράξις» συνέβη στις 6 Σεπτεµβρίου 1861, όταν γύριζε η βασίλισσα από τη συνηθισµένη βόλτα της.

Ο επίδοξος δολοφόνος είχε στήσει ενέδρα σε µικρή απόσταση από τα ανάκτορα και την πυροβόλησε µε ένα ρεβόλβερ.
 Ο ένοχος συνελήφθη. Συνήλθε αµέσως το Υπουργικό Συµβούλιο, στο οποίο προσήλθε για ανάκριση.
Εκεί «µετά µεγίστης παρρησίας και ετοιµότητος,
ο νέος ∆όσιος ωµολόγησε την πράξιν του και ανεγνώρισε την ενοχήν του», ισχυριζόµενος µάλιστα ότι προέβη σ’ αυτή την κίνηση για απαλλάξει την πατρίδα από την «τυραννίαν» και να εκπληρώσει τις επιθυµίες της κοινής γνώµης.
 Αιτία ήταν η έλλειψη της Εθνοφυλακής (ένα είδος πολιτοφυλακής σύµφωνα µε το οποίο θα είχαν στρατιωτική εκπαίδευση και όπλα σχεδόν όλοι οι πολίτες), το ζήτηµα περί διαδοχής και η υπάρχουσα οικονοµική κατάσταση.

Στη δίκη που ακολούθησε οι συνήγοροί του προσπάθησαν να τον αθωώσουν, µε την ιατροδικαστική εξέταση των καθηγητών της ιατρικής κκ. Μακκά και Πάλη, που διαπίστωσαν ότι έπασχε από µονοµανία.
Τελικά καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά η ποινή του µετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη από την ίδια την Αµαλία.

Οι φίλοι του προσπάθησαν να τον απελευθερώσουν αλλά δεν το κατόρθωσαν παρά µόνο κατά την επανάσταση της 10ης Οκτωβρίου 1862.

Έπειτα έφυγε στο Μόναχο για σπουδές και, όταν επέστρεψε, έγινε διευθυντής της Ναυτικής Τράπεζας.

Για την πράξη του δε µετάνιωσε ποτέ, ίσως και γι’ αυτό το λόγο, δεν δέχτηκε να συναντήσει την βασίλισσα, όταν ζούσε στο εξωτερικό.

Πέθανε νέος από εγκεφαλική παράκρουση.

∆εν ήταν ο µόνος ανένδοτος.

Σύµφωνα µε το καταστατικό του πολιτικού συλλόγου «Ρήγας Φεραίος», που ιδρύθηκε αµέσως µετά την ανατροπή του Όθωνα και µέλη του οποίου ήταν µερικοί από τους άνδρες που είχαν πρωταγωνιστήσει σε όλα τα επαναστατικά κινήµατα του 1859-1862:

«Η επανάστασις δεν ετελείωσε διότι σκοπός αυτής τελικός δεν ήτο η εκθρόνισις του Όθωνος µόνη, αλλ’ η ανάπλασις της κοινωνίας και η θεµελίωσις νέας πολιτικής τάξεως εγγυηµένης ευτυχές και ένδοξον εις την πατρίδαν µας µέλλον».

Εκτός από τον Αριστείδη ∆όσιο, Μακεδόνες µέλη του συλλόγου ήταν ο πατέρας του και ο αδελφός του Αλέξανδρος, ο Μάρκος Αντώνοβιτς, ο Ιωάννης Καβαλιώτης και ο Χαραλάµπης Χοϊδάς.  

Συµπερασµατικά, 
σύµφωνα µε όσα αναφέρθηκαν, 
αποδεικνύεται ότι αρκετοί από τους Μακεδόνες 
που εγκαταστάθηκαν στο ελληνικό βασίλειο 
είχαν ενεργή συµµετοχή στην πολιτική σκηνή της χώρας
 καθόλη τη διάρκεια της οθωνικής περιόδου.

 Οι επιλογές τους σε γενικές γραµµές δεν διαφοροποιήθηκαν από αυτές των άλλων ετεροχθόνων ή και των εντοπίων που προσπαθούσαν να κερδίσουν µια επωφελή κοινωνική και επαγγελµατική θέση κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες.
 Προσέφεραν τις υπηρεσίες τους σε προνοµιακές θέσεις του κυβερνητικού, στρατιωτικού και εκπαιδευτικού συστήµατος, εκµεταλλευόµενοι είτε την επιστηµονική τους κατάρτιση και µόρφωση, είτε τη δύναµη των όπλων τους, είτε τις πολιτικές και κοµµατικές τους σχέσεις µε τα διάφορα κέντρα εξουσίας, τα οποία, µε τη σειρά τους, τους χρησιµοποίησαν για να έχουν τον απόλυτο έλεγχο της εξουσίας σε όλους τους τοµείς.

Στην αµοιβαία αυτή ανάγκη συνίστατο η σχέση πελατείας µεταξύ των ετεροχθόνων και αυτοχθόνων ή των ετεροχθόνων και της µοναρχίας.

Βοηθώντας στην άσκηση της εξουσίας και συµµετέχοντας στους υπάρχοντες κοµµατικούς ανταγωνισµούς, αντί να συµπήξουν αποκλειστικά µακεδονικά δίκτυα συµφερόντων –άλλωστε ήταν συγκριτικά ολιγάριθµοι–,
οι Μακεδόνες είχαν τη δυνατότητα να ικανοποιήσουν τις φιλοδοξίες τουςκαι τα οικονοµικά τους συµφέροντα,
χωρίς όµως να αποµονωθούν από τους συµπατριώτες τους ή να αποποιηθούν τα πλεονεκτήµατα της κοινής καταγωγής.

Χαρακτηριστικό παράδειγµα αυτής της προσαρµοστικότητας ήταν η ρευστότητα των σχέσεων και της ιδεολογίας τους• ότι, δηλαδή, εύκολα άλλαζαν «πολιτικούς» φίλους και πεποιθήσεις, προκειµένου να κερδίσουν µια θέση στην κρατική µηχανή.

Οι Μακεδόνες οπλαρχηγοίενδιαφέρθηκαν κι αυτοί για την επαγγελµατική και οικονοµική τους αποκατάσταση, γι’ αυτό το λόγο επέλεξαν την παρανοµία και τα επικουρικά σώµατα, όταν δεν ήταν απασχοληµένοι µε επαναστατικά κινήµατα.

Κλεφτοκαπετάνιοι, χαµηλόβαθµοι αξιωµατικοί και υπαξιωµατικοί του ελληνικού στρατού, αποτελούσαν µια ιδιότυπη στρατιωτική τάξη που εξαργύρωνε την ένοπλη δράση της ποικιλότροπα, στοχεύοντας στην κοινωνική καταξίωση, στην σιωπηρή παραγραφή των παρανοµιών της και στην απόσπαση περισσότερων «υλικών» αγαθών.

Οι λόγιοι προσέφεραν τις υπηρεσίες τους ακόµα και όταν ο ρόλος τους ήταν συµβουλευτικός και οι ίδιοι απλά εκτελεστικά όργανα του κράτους, φυσικά µε το αζηµίωτο, όταν το ευνοούσαν οι περιστάσεις.

Από νωρίς κατάλαβαν τις απεριόριστες δυνατότητες και τα µονιµότερα οφέλη που προσέφερε η εξουσία του κρατικού µηχανισµού, µέσω των εκδουλεύσεων τους προς τους «ντόπιους» πολίτες, προκειµένου να αυξήσουν την πελατεία τους και τη δυναµική τους παρουσία στους ελεγκτικούς µηχανισµούς.

Οι καθηγητές δεν δίστασαν να εµπλακούν σε πανεπιστηµιακές διαµάχες µε πολιτικά κίνητρα, προκειµένου να διατηρήσουν την έδρα τους και την κοινωνική τους θέση.

Πιο ανατρεπτική πολιτική γραµµή 
ακολούθησε 
η νέα γενιά των Μακεδόνων, 
επηρεασµένη από τα φιλελεύθερα ιδεολογικά ρεύµατα 
και το ροµαντικό κλίµα της εποχής 
επιθυµούσε τη ριζική αλλαγή του συστήµατος. 

Λιγότερο συµβιβασµένοι και αποστασιοποιηµένοι από τα επαναστατικά γεγονότα, οραµατίστηκαν µια πολιτική αναγέννηση, ενώ οι πατεράδες τους αγωνίζονταν ποικιλοτρόπως για την επιβίωσή τους.
   


↧

Mazedonier im griechischen Königreich in der Mitte des 19. Jahrhunderts

May 5, 2015, 11:18 am
$
0
0
Polyzoidis, Anastasios(1802-1873)
(Πολυζωΐδης, Αναστάσιος) 
aus Melenikon/Makedonien
 (heute Melnik in Bulgarien).
                                                   Konstantin Soter Kotsowilis
Magister Artium
 
Die griechischen Studenten in München
unter König Ludwig I. von Bayern
(von 1826 bis 1844)
Werdegang und späteres Wirken beim Wiederaufbau Griechenlands.




Dieser bedeutende Politiker, Journalist, Jurist und Gelehrte wurde am (20. Februar) 4. März 1802 als einziges Kind des aus Thrazien vertriebenen und in Serres ansässigen Anastasios Polyzois geboren. 

Nach Abschluß des Σχολαρχείονin Melenikon erweiterte er in Serres seine Bildung bei dem berühmten Philosophen Minas Minoidis (ΜηνάςΜηνωΐδης, 1790—1860). 

Anstatt jedoch die Verwaltung des großen Vermögens, das sein Vater (gest. 1817) und sein Onkel, der Metropolit Leontios I. von Melenikon (1769—1796), hinterlassen hatten, zu übernehmen, zog er es vor, höhere Studien in Europa zu betreiben. 

Im Alter von 16 Jahren studierte er in Wien.

In dieser Zeit verlor er seinen Vater. 

Anschließend ging er nach Göttingen (30. Sept. 1819 Matr.-Nummer 14/27244 med.), wo er vier Semester lang blieb. 

Seine dortigen Studienkollegen waren:
G. Glarakis aus Chios (6. Nov. 1817 Matr.-Nr. 280/26446 naturw.),
K. Asopios aus Jannina (10. Sept. 1818 Matr.-Nr. 1/26795 philol.), 
I. Papadopoulos aus Makrinitsa (23. Apr. 1819 Matr.-Nr. 24/26997 philos.),
K. Liverios (23. Apr. 1819 Matr.-Nr. 25/26998 philos.), 
G. Psyllas (23. Apr. 1819 Matr.-Nr. 26/26999 philos.), 
G. Leporidis(23. Apr. 1819 Matr.-Nr. 27/27000 philos.), 
G. Mavros aus Samos (30. Sept. 1819 Matr.-Nr. 13/27243 med.), 
Petros Piniatelis aus Chios (30. Sept. 1819 Matr.-Nr. 15/27145 med.), 
Stef. Vlastos aus Chios (30. Sept. 1819 Matr.-Nr. 16/27246 phil.), 
G. Ioannidis aus Smyrna (30. Sept. 1819 Matr.-Nr. 17/27247 philol.), 
Theoklitos Pharmakidis aus Thessalien (8. Okt. 1819 Matr.-Nr. 30/27260 theol. u. philos.), 
Dem. Apostolidis aus Kreta (8. Okt. 1819 Matr.-Nr. 31/27261 med.), 
Theod. Manoussis aus Siatista/Makedonien (29. April 1820 Matr.-Nr. 334/27920 philos.) und 
Petros Vlastos aus Chios (15. Sept. 1820 Matr.-Nr. 12/28002 philos.). 

Im Jahre 1821 ging er nach Berlin, wo er den Rest seiner Studienzeit zusammen mit Psyllas u. Mavros verbringen sollte. Nach Bekanntwerden des am (25.3.) 6.April 1821 ausgebrochenen Befreiungskampfes brach er am (3.) 15. April 1821 in Richtung Heimat auf. 

Die Reise führte ihn über Leipzig, wo sich eine Gruppe von 11 Studenten aus Göttingen zusammengefunden hatte, deren Zahl sich schließlich auf 15 Studenten erhöhte. 
An ihrer Spitze kam er über Dresden, Prag (11./23. April 1821) u. Wien nach Kronstadt. 
Nach dem Mißerfolg (7. Juni 1821) „der Heiligen Schar“ (ΙερόςΛόχος) von etwa 300 jungen Männern unter Fürst Alexander Ypsilantis bei Dràgâçani/Walachei mußte Polyzoidis jedoch am 1. 8. 1821 von Kronstadt nach Wien zurückkehren; 

von dort fuhr er zusammen mit deutschen Philhellenen über Triest per Schiff nach Dragamesto bei Messolonghi und schloß sich den Verteidigern der belagerten Stadt an. 

Polyzoidis stand auch mit dem PolitikerAlexander Mavrokordatos in Verbindung, dessen Politik er unterstützte. 

Als sein Sekretär nahm er 1822 an der ersten Nationalversammlung in Neu-Epidaurus ,,Πιάδα“ (20. Dez. 1821 bis 15. Jan. 1822) teil.

 Er wirkte maßgeblich bei der Formulierung der vorläufigen Verfassung (ΠροσωρινόνΠολίτευμα) vom 1. Januar 1822 mit. 

Er selbst hat den Text der Präambel dieser Verfassung (15. Januar 1822) entworfen, in der er die griechische Erhebung gegen die Türkenherrschaft rechtfertigt und Ziele und Charakter der Revolution erläutert. 

Im April 1823 begleitete er die aus den drei Mitgliedern I. Orlandos, I. Zaimis und A. Louriotis bestehende Kommission zur schließlich erfolgreichen Erarbeitung der 3. Londoner Staatsanleihe (1823 und 1824) „für die Unterstützung des Befreiungskampfes“ nach England. 

Das Geld sollte der Rekrutierung von 3.000 Söldnern auf der Insel Malta dienen. 

Nach seiner Rückkehr wurde ihm dafür der Ehrentitel eines ΠολίτηςΔυτικήςΕλλάδος zuerkannt.

Am (15.) 27. April 1823 wurde er 
Generalsekretär bzw. Staatskanzler und 
Präsident des Ministerrates und
 am (4.) 16. März 1826 
Mitglied τηςΔιευθυντικήςΕπιτροπήςδιατοΑιγαίοΠέλαγος z
ur Bekämpfung der Piraterie und
 zur Durchführung von Sammlungen auf den Ägäischen Inseln. 

Bei der zweiten Belagerung von Messolonghi im April 1826 leitete er eine Abteilung der dortigen Verwaltung. 

Im Februar 1827 wurde er bei einer Versammlung der Vertriebenen aus Thessalien und Makedonien als Volksdeputierter in die dritte Nationalversammlung von Trizina (19. März bis 5. Mai 1827) gewählt. 

Am (30. März) 11. April 1827 wurde er bei der Erweiterung der bisher 12köpfigen auf eine 18köpfige Verfassungskommission deren Mitglied. 

Bei der Wahl des Grafen Ioannis Kapodistrias zum regierenden Präsidenten Griechenlands zählte Polyzoidis zu den Unterzeichnern dessen offizieller Berufung in das Regierungsamt. 

Doch nach der Seeschlacht von Navarino am (8.) 20. Oktober 1827, die im Westen großes Aufsehen erregte und weithin als triumphaler Sieg und entscheidender Beitrag der Philhellenen zur Rettung Griechenlands angesehen wurde, 

zugleich aber — und offenkundig in Überschätzung des Seesieges — einen tiefen Einschnitt in der Geschichte des aktiven Philhellenismus außerhalb Bayerns darstellte (vgl. Quack-Eustathiades, S. 139 mit Anm. 35 zu Irmscher Joh., Der Philhellenismus in Preußen als Forschungsanliegen, Berlin 1966, S. 41; Seidl 76ff., 82f.), 
hielt er die Krise des Vaterlands für überwunden und begab sich, 

weil er sich nun für entbehrlich hielt, im Alter von 25 Jahren im Okt. 1827 mit zwei Empfehlungsschreiben, 
des Kommandanten von Nauplion, Heideck, datiert v. (18.) 30. Mai 1827, 
und des berühmten Gelehrten und Archimandriten von Syros Anthimos Gazis (24. Mai, 5. Juni 1827),  
an Prof. Fr. Thiersch und an die Bayer. Akademie der Wissenschaften zur Erweiterung seines philosoph. und medizin. Wissens über Pisa (zu Ignatios) und Paris (zu Eynard) nach München. 

Das erste hatte ihm der Kommandant von Nauplion, Heideck, am 18. Mai 1827 ausgestellt, das zweite der berühmte Gelehrte und Archimandrit von Syros, Anthimos Gazis, am (24. Mai) 5. Juni 1827. 

Bayerns unbeirrbare Haltung und Hilfe machten angesichts der nach Navarino allgemein nachlassenden Aktivitäten zugunsten Griechenlands — was die Türken wieder Hoffnung schöpfen ließ und schließlich die russische Intervention vom (14.) 26. April 1828 zur Folge hatte —, aufgrund der angestrebten Kronprätendentschaft der Wittelsbacher gerade in dieser kritischen Phase des griechischen Befreiungskampfs einen besonders nachhaltigen Eindruck auf die Griechen. 

Auf diese Weise wurde Bayern verstärkt zum Anziehungspunkt für die bildungsbeflissene griechische Intelligenz. Am 19. November 1827 immatrikulierte Polyzoidis sich in München. 

Im Juli 1830 führten ihn der Tod seiner Mutter
und die Enteignung der Familiengüter in Meienikon durch die türkische Regierung— wegen seiner aktiven Beteiligung an der Revolution — über Paris zurück nach Griechenland.

 Er stellte sich auf seiten der Verfassungsanhänger energisch und entschieden gegen die zentralistische und straffe Politik des Präsidenten Ioannis Kapodistrias, der ihm anfangs die Leitung des örtlichen Gerichts der Inseln Syros und Mykonos — fern der Hauptstadt Nauplion — angeboten hatte, ihn dann aber, im Dezember 1830, gezielt daran hinderte, seine „politische und philologische“ Zeitung am 1. Januar 1831 in Nauplion herauszugeben, und die 608 bereits einseitig bedruckten Exemplare der ersten Ausgabe beschlagnahmen ließ. Polyzoidis gelang es dann aber doch auf der Insel Hydra, dem Sitz der Opposition, am (11.) 23. März 1831 die betont „despotenfeindliche“ Zeitung Απόλλωνmit dem beißenden Untertitel ΕφημερίςΑντιδεσποτικήκαιΑντικαποδιστριακή, später auch mit der zielbewußten ÜberschriftΕθνικήΣυνέλευσις / Σύνταγμα, herauszugeben.
 
Die Ermordung von Kapodistria.

 Er war und blieb ein unerbittlicher Gegner von Kapodistrias. 

Die ständige Polemik seiner Zeitung verschärfte die Spannungen; diese erreichten infolge der langen Untersuchungshaft des Staatsrats Πετρόμπεης Mavromichalis
 (1765—1848, seit 1816 ΗγεμώντηςΜάνης, 1823 Präsident der Zweiten Nationalversammlung in Astros)
wegen der Revolte auf der Mani ihren Höhepunkt und wurden durch die Ermordung von Kapodistrias am (27. Sept.) 9. Okt. 1831 beendet. 

In der letzten Ausgabe (Nr. 67) des Απόλλων am (7.) 19. Oktober 1831 schrieb Polyzoidis: 

„Wir hören auf, denn wir haben unser Ziel erreicht. 
Der Tyrann ist nicht mehr.“

Kurz danach wurde er in die 1832 ihre Arbeit wiederaufnehmende Vierte Nationalversammlung in Pronia bei Nauplion berufen und fungierte auch als deren Sekretär (v. 15. Juli bis 20. August 1832): bei ihrer gewaltsamen Auflösung am (26. Aug.) 7. Sept. 1832 wäre er um ein Haar getötet worden. 

Friedrich Wilhelm von Thiersch
(1784-1860)
Am (6.) 18. Februar 1833 hatte Polyzoidis zusammen mit 95 anderen griechischen Honoratioren (αξιωματούχοιτουκλήρου, πρόκριτοιτωνΕπαρχιώνκαιδημογέροντεςτουΝαυπλίου) ein Gesuch an König Ludwig I. unterzeichnet, um die Entsendung Thierschs, eines Anhängers der Verfassung, zu erwirken. 

Unter der bayerischen Regentschaft wurde er Mitglied der Kommission zur Berichterstattung über den Bildungsstand und Mitglied der Kommission zur Herstellung des Organisationsplans für die Hellenischen Schulen77); 

außerdem übernahm er als Landgerichtspräsident den Vorsitz jener fünfköpfigen Strafkammer in Nauplion, die über die Anschuldigung des Hochverrats gegen die während des Befreiungskampfs im Bereich der Peloponnes ob ihrer Verdienste geehrten militärischen Führer, 
Das Todesurteil von Kolokotronis.
Die Unterschrift von Polyzoidis
fehlt!
die Generäle Theodoros Kolokotronis (1770—1843)und 
Demetrios Koliopoulos (1775—1858), genannt Plapoutas78), am (26. Mai) 7. Juni 1834 zu urteilen hatte. 

Während   drei der Richter (A. Βούλγαρης, Δ. Κ. Σούτσος und Φ. Φραγκούλης) die Verurteilung zum Tode guthießen und das Todesurteil unterschrieben, 
weigerte er sich zusammen mit dem fünften Richter,
 Georgios Tertsetis (ΓεώργιοςΤερτσέτης, 1800—1874) — trotz der Androhung, 
daß die Landpolizisten von Waffengewalt Gebrauch machen würden, 
falls er nicht unterzeichne. 

Er zeigte Charakterstärke und blieb standhaft und gewissenhaft, weshalb er aus dem Dienst entlassen und zu vier Monaten Gefängnis verurteilt, später jedoch durch ein anderes Gericht freigesprochen wurde. 

König Otto I
von Griechenland


König Otto I.,
der das bereits gefällte Todesurteil in lebenslängliche Haft umgewandelt hatte,
betrieb nach seiner Volljährigkeitserklärung (1835)
die Wiederaufnahme des Verfahrens;
sie endete mit Freispruch Kolokotronis’.

 Da der König die tugendhafte Haltung und das Wissen Polyzoidis’ schätzte, berief er ihn am (1.) 13. Januar 1835 zum Richter an den Obersten Gerichtshof „Areopag“- und ernannte ihn zum Staatsrat. 

Nach der Gründung der Gesellschaft der Erziehungsfreunde im Juli 1836, die für die Ausbildung der Mädchen sorgte, beteiligte er sich an der Verwaltung dieserΦιλεκπαιδευτικήΕταιρεία.

Am (12.) 24. April 1837 wurde er als Staatssekretär des Innern und gleichzeitig des Kultus & des öffentlichen Unterrichts in das Kabinett des Ritters Ignaz von Rudhart (1790— 1838) berufen. 

Während seiner Amtszeit an der Spitze der genannten Ministerien wurden die kgl. Verordnung über die Errichtung und das einstweilige Reglement für die in Athen einzurichtende Otto-Universität vom (14.) 26. April 1837 mit 42 Artikeln sowie das von ihm ausgearbeitete Gesetz über die Pressefreiheit vom (11.) 23. November 1837 erlassen79). 

Gleichzeitig mit seiner am (12.) 24. November 1837 erfolgten Amtsenthebung durch von Rudhart wurde er erneut Areopag-Vizepräsident und Staatsrat, 
wobei ihn König Otto I. nachträglich eigenhändig in die vorgeschlagene Staatsratliste eintrug. 

Am (26. Februar) 10. März 1861 wurde er zum Mitglied des Senats ernannt.
Unter dem neuen König Georg I. wurde Polyzoidis Nomarch für den Kreis Attika und Böotien.

Er starb am 6. Juli 1873 in Athen und erhielt ein Staatsbegräbnis. 

Seine Ehefrau und die Tochter (Αθηναΐς) ließ er in Armut zurück. 

Sein literarischer Nachlaß zeugt von seinen weitreichenden Aktivitäten und Interessen.

Theophilos Kairis (1784—1853)
Am (19.) 31. Januar 1853 wirkte er ebenso wie Paparrigopoulos (s. Nr. 41) und Oikonomidis (s. Nr. 83) bei dem post mortem — 
Freispruch des in der Hl. Synode umstrittenen und von ihr laisierten Geistlichen Theophilos Kairis (ΘεόφιλοςΚαΐρης, 1784—1853) mit.
In Göttingen übersetzte er 1819 Herders „Ideen zur Geschichte der Menschheit“ 
und 1820 die Beiträge „Alexandria“ und „Alexandrinische Schule“ aus der Allgemeinen Encyclopädie der Wissenschaften und der Künste von Ersch und Gruber. 

1824 legte er in Messolonghi den Entwurf zur vorläufigen Verfassung Griechenlands, 
 ΤοΠροσωρινόνπολίτευματηςΕλλάδος,
 und den Organisationsplan der Eparchien schriftlich nieder — beide wurden von der zweiten Nationalversammlung in Astros angenommen — unter Hinzufügung einer Übersetzung der englischen und der amerikanischen Verfassung (VI + 132 S.)

 Ferner schrieb er 1825 in Messolonghi die „Allg. Theorie über die verschiedenen Regierungssysteme und insbesondere über das parlamentarische System“ (1 + LXXXIV + 62 S.). 

In Nauplion übersetzte er 1833 aus dem Französischen die Nationalökonomie von Fr. Xav. Jos. Droz mit eigenen Ergänzungen unter dem Titel
ΠολιτικήΟικονομία (XXXVI + 4 + 358 + IX) 
und in Athen 1836 aus dem Deutschen die Rechtsphilosophie (IX + 1 + 292 + 4) von Karl Heinrich von Gros unter dem Titel 
 Αρχαίτηςφιλοσοφικήςεπιστήμηςτουδικαίου.
In Athen erschien 1843 seine Veröffentlichung (276 S.) zum Prozeß Kolokotronis/Plapoutas,
Σκηνή Πολιτική του 1833 έτους πρόθεσις κατά του ελληνικού Εθνισμού, 1859—1860 

das zweibändige Werk
 „Τα Γεωγραφικά“ u. 1870
„Τα Ελληνικά (ο βίος της Ελλάδος)“ (in 2 Bänden mit 244 + 340 Seiten).  

Die „Τα Νεοελληνικά“, nämlich die wichtigsten Ereignisse in Griechenland und die Entwicklung des griechischen Schulwesens seit der Eroberung von Korinth durch die Römer bis zum Befreiungskampf (146 v.—1821 n. Chr.) 
stellte er in dem zweibändigen Werk 

,,ΕγχειρίδιοντωνΓυμνασίων“ (Athen 1874—1875) sowie in der
„ΓενικήΙστορία“ dar, deren vierter Band 1890—1892 Prof. Georg P. Kremos (ΓεώργιοςΚρέμος, 1839—1926) ergänzte.

Außerdem veröffentlichte er mehrere Studien über die verfassungsmäßige und verwaltungsmäßige Organisation des Staates und den 
 ΕπιτάφιοςΛόγοςειςΓρηγ. Κωνσταντάν.

 Er wirkte bei der Übersetzung des Strafgesetzbuches aus dem Deutschen durch Konstantin D. Schinas (Κ. Δ. Σχινάς, 1801—1857) und des Zivilgesetzes aus dem Französischen (438 S.) durch G. Vellios (+ 1861, ΓεώργιοςΒέλλιος) mit 
und trug dadurch wesentlich zur Schaffung der neugriechischen juristischen Fachsprache bei.

 In seiner Wohnung an der Sophokles-Straße in Athen wurde 1862 vorübergehend die Parlamentsbibliothek (heute die „Handelsbank“) untergebracht.

 Zusammen mit 
Petros Paparrigopoulos (s. Nr. 41) und 
Michael Potlis (ΜιχαήλΠοτλής, 1810—1869) unterzeichnete er die dem ehemaligen Regentschaftsmitglied Professor Georg Ludwig von Maurer bei den Feierlichkeiten in Athen anläßlich des 25. Jahrestages der Thronbesteigung von König Otto I. am (25. Jan.) 6. Febr. 1858 im Auftrag des Richtervereins in Anerkennung seines gesetzgeberischen Werkes (1832—1834) überreichte Urkunde.


Nachschlag

77)         Der am (22. März) 3. April 1833 gebildeten Kommission zur Organisation des Schulwesens gehörten ferner an: 1. Rizos (Rhisos)-Neroulos Jakovakis, Staatssekretär des Ministeriums für den Kultus und öffentl. Unterricht (Γραμ- ματεύς της Επικρατεί ας επί των Εκκλησιαστικών και Δημοσίου Εκπαιδεύσεως), als Vorsitzender, 2. Schinas D. Konstantin, stellv. Vorsitzender, 3. Polyzoidis Anastasios, 4. Kokkonis P. Ioannis, 5. Soutsos I. Alexander, 6. Venthylos Ioan- nis und 7. Dr. Franz Johannes, Dozent Dr. phil. habil., aus Nürnberg, Chefdolmetscher. (Vgl. auch Πολυζωΐδης/Κρέμος IV, S. 1029; Maurer I, S. 192 (griech.) 524; ΦΕΚ 11 vom (31. März) 12. April 1833, S. 70 u. 71; Ενεπεκίδης
(1990)    , S. 54 (jedoch war Schinas nicht Kommissionsvorsitzender, „πρόεδρος“).

78)         General Plapoutas gehörte mit Generalmajor Kostas (Kitsou) Botzaris (1792—1853) jener zwölfköpfigen griechischen Deputation unter Führung von Admiral Andreas Miaulis an, die dem jungen König Otto im Namen des griechischen Volkes am (3.) 15. Oktober 1832 in München huldigte. 1844 und 1847 wurde Plapoutas für jeweils 3 Jahre als Abgeordneter seines Heimatkreises Karytena/Peloponnes in die Griech. Nationalversammlung gewählt. Am (31. Okt.) 12. Nov. 1847 ernannte ihn König Otto zum Staatsrat. (Vgl. auch Πολυζωΐδης/Κρέμος IV, S. 1004; Reidelbach S. 142; Seidl S. 98; Ζούβας (1975) S. 80; Λαμπρυνίδης3. 303; Bezzel S. 131; Βρατσάνος S. 51, 69; Ρούσ- σος I, S. 8, II, S. 30 mit Bild und S. 342; Economopoulou S. 285; BayHStA MA 84181; ΜαρκεζίνηςΙ, S. 96; Κολοκοτρώνης S. 42f., 286ff.; Πλαπούτας S. 156ff., 159, 606; Roß 106; ΜακρυγιάννηςΙωάννης II, S. 48; Κόκκινος XII, S. 567; Dirrigl S. 194; Spindler IV, S. 169; Dakin S. 386; Vakalopulos S. 125; Προβατάς S. 34; A.T.E. Φάκ. 22/1 / 1832). 

79) Die feierliche Eröffnung der Universität im angemieteten Haus samt Atelier der Architekten Stamatios Kleanthis (ΣταμάτιοςΚλεάνθης, 1802— 1862) und Gustav Eduart Schaubert (s. Anm. 83) in Risokastron am Nordabhang der Akropolis (jährliche Miete 5500,— Drachmen), in dem vorher das Gymnasium untergebracht war und welches heute als Museum der Athener Universitätsgeschichte dient, und die Ernennung der neuen Professoren (35, darunter 7 Deutsche) fanden am (3.) 15. Mai 1837 statt. Die feierliche Grundsteinlegung für das heutige Hauptgebäude erfolgte am Sonntag den (2.) 14. Juli 1839; die Benutzung des Gebäudes war aber erst ab Dezember 1843 möglich. Vgl. ΜΙΠΑ S. 32, 37, 47; Πολυζωΐδης/Κρέμος IV, S. 1068; Barth S. 30 u. 33; ΦΕΚ Nr. 86/1836 vom 31. Dez. 1836 u. Nr. 16/1837 vom (24. April) 6. Mai 1837; Βλαχογιάννης S. 1804f.; TEE S. 267; Seidl S. 351; Frazee S. 184f.: nicht 1839, sondern am (3.) 15. Mai 1837.
↧

Η Δράμα στον Μακεδονικό Αγώνα. Ο Μακεδονομάχος Νικήτας Δρακόπουλος.

May 15, 2015, 8:10 am
$
0
0
Ο Μακεδονομάχος εκ Θάσσου
Νικήτας Δρακόπουλος, 
Δράμα 1966

Διήγημα του
Κώστα Δρακόπουλου.
Μακεδονικό Ημερολόγιον
1968
(οι φωτογραφίες επιλογή Yauna)


ΜΙΑ ΜΥΣΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ

Είταν μια νύχτα αρκετά ζέστη και υγρή, αν και βρισκόμασταν στις αρχές του  Οκτώβρη του 19Ο2. 

Τη νύχτα τούτη όλα είταν σιωπηλά στη μικρή πολιτεία, σκεπασμένα από ένα αμυδρό φως, το φως της αστροφεγγιάς.

 Οι δρόμοι της φωτιζόντουσαν αχνά από τα νυσταγμένα γκαζοφάναρα της δημαρχίας και μια απόλυτη σιωπή την αγκάλιαζε στον αναδιπλωμένο της αθόρητο μανδύα. Μόνο που και που, τη σιγή τούτη έτεμνε ο ρυθμικός χτύπος της μαγκούρας του πασβάντη καθώς βαρυοχτυπούσε το καλντερήμι του δρόμου.

Η πολιτεία είταν  τουρκοκρατούμενη κι οι γραικοί της στέναζαν κάτω από τον αβάσταχτο ζυγό του δεινάστη τους και την με κάθε μέσο προσπάθεια του βουλγάρικου κομιτάτου να τους εκβουλγαρίσει η να τους εκμηδενίσει.

Κάτω από τη μύτη του τούρκου δινόταν μια από τις πιο μεγάλες μάχες του Έθνους για την επιβίωση ταυ και την διατήρηση της ελληνικότητας της αλύτρωτης Μακεδονίας μας. 

Αντίσταση θετική  στη διπλή τούτη αδυσώπητη πίεση εκμηδένισης του από τους Τούρκους, μα περισσότερο από τους Βουλγάρους.

Βρισκόμαστε στην εποχή των ηρωίκων Μακεδονομάχων και στο γιγάντωνα του Μακεδονικού αγώνα, 
που τελικά στέφτηκε με Νικη και  
η  Μακεδονία μας έμεινε ελληνική,
με τόσες και τόσες θυσίεςκαιακόμαπερισσότεροχυμένοαίμα. 


Ήρωεςγνωστοίκαιάγνωστοι, χαμένοιστοπλήθοςτωναγωνιστών, παιδιάτης αιματοπότιστης Μακεδονίας και της ασκλάβωτης Ελλάδας, συνετέλεσαν στην ολοκλήρωση της μεγάλης μας Νίκης. 

Στο κέντρο της μικρής πολιτείας, στα Βαρόσια, όπως λεγόταν τότε η συνοικία αυτή βρισκόταν ένας μεγάλος περίγυρος που έβλεπε σε τρεις δρόμους: 

Στη δημοσιά, σε κείνον της εισόδου της εκκλησίας και στον της εισόδου των κτηριακών συγκροτημάτων της αρχιεπισκοπής και του ελληνικού σχολείου. 

Στη μέση της τεράστιας αυλής, ένα μαρμάρινο σιντριβάνι, με τη βρύση και γύρω του πανύψηλες λεύκες. 

Εδώ ακριβώς που μετά την απελευθέρωση της πόλης από το ζυγό του Βούλγαρου, στα 1913, χόρεψαν οι λεβεντόκορμοι τσολιάδες μας με τις μακεδονοπούλες τους πατροπαράδοτους εθνικούς χορούς μας.

Μητροπολίτης Δράμας
Χρυσόστομος.
Την ώρα τούτη της Όχτωβριανής νύχτας, μόνο τα φώτα των αναμμένων κανδυλιών φαινόταν από τα χρωματιστά παράθυρα της εκκλησίας.

Η αρχιεπισκοπή είταν ολοσκότεινη και σιωπηλή.

Τα δρύινα παραθυρόφυλλα είταν κλειστά κι από μέσα έπεφταν βαρυές οι πράσινες βελούδινες κουρτίνες. 

Θαρούσε κανένας πως όλα είταν παραδομένα στις αγκαλιές του ύπνου. 
Κι όμως η αίθουσα του γραφείου είταν ολόφωτη από την κρεμαστή πορσελάνικη λάμπα και τα αναμένα γύρω της δώδεκα κεριά. 

Στην πολυθρόνα, μπρός στο γραφείο καθόταν η πανοσιολογιότητά του και εξέταζε έναν σωρό από χαρτιά που είταν απλωμένα πάνω στο κρύσταλλο του γραφείου και είταν πολύ σκεφτικός, τόσο πολύ που ζάρωνε το λευκό μέτωπό του.

Στάθηκε για λίγο αναποφάσιστος, μα γρήγορα το πήρε απόφαση και ξεχώρισε ένα, το έπιασε, το κοίταξε μερικές στιγμές, έπειτα το δίπλωσε με προσοχή, το βουλοκέρωσε και γυρίζοντας προς τον νέο, που ολος σεβασμό και αυτοπεποίθηση στεκόταν λίγα βήματα μακρυά του, του τόδωσε.

 Εκείνος έκανε μια υπόκλιση, άπλωσε το χέρι του, έπιασε το χαρτί κι ασπάστηκε την δεξιά του δεσπότη.

—- Πάρε το γράμμα αυτό κι αν είναι μπορετό ξεκίνα αμέσως να φτάσει με ασφάλεια στα χέρια του καπετάν Δούκα.

 Πρέπει, 
είναι εθνική ανάγκη να φτάσει το δίχως άλλο απόψε σ’ αυτόν. 

Καταλαβαίνεις πόσο σοβαρή και δύσκολη είναι η αποστολή που σ’ αναθέτω. Μα στο πρόσωπό σου διαβάζω τον εθνικό παλμό που σου δίνει την απαραίτητη τόλμη και αποφασιστικότητα, γιαύτο και σ’ εμπιστεύομαι. 
Φέρε σε αίσιο πέρας την αποστολή σου τούτη.
Το Μακεδονικό Αντάρτικο Σώμα του Καπετάν Δούκα

— Θα φτάσει, Δεσπότη μου! απάντησε με αξιοθαύμαστη σιγουριά το παλληκάρι των 22 χρόνων. Ζωντανός η και νεκρός ακόμα θα του το δώσω!...

Ετσι μίλησε και η ματιά του σπίθιζε από μιάν άσβεστη εσώψυχη φλόγα.


— Πρόσεξε, Νικήτα, πρόσεξε του είπε ο δεσπότης. Πρόσεξε τόσο τα τούρκικα περίπολα, όσο και τις ενέδρες των κομιτατζήδων, που πλημμύρισαν την Μακεδονία μας για να την εκβουλγαρίσουν.

—   Να μείνει ήσυχος ο Δέσποτάς μας. Έχω πάρει τα μέτρα μου και με την άδειά σας ξεκινώ αμέσως.
Ο Νικήτας Δρακόπουλος
Ο Μητροπολίτης τον ευλόγησε, του ευχήθηκε κάθε επιτυχία στην μυστική τούτη αποστολή του, κι ο νέος, -ψηλός και ντελικάτος, άνοιξε την πόρτα και τον καταχώνιασε το σκοτάδι της νύχτας.

Μακρυά από την κοιμισμένη πολιτεία και με κατεύθυνση το αντικρυνό Παγγαίο, ενας καβαλάρης σπηρούνιαζε τα πλευρά του άλογου του και το ανάγκαζε να καλπάζει, φτερώνοντας τα πόδια του ίδιος Πήγασος. 

Τραβούσε από ένα μονοπάτι προς τον βάλτο με τις καλαμιές και τους βατράχους. 

Μάτωνε τα πλευρά του άλογου με τις σπηρουνιές και σύγκαιρα το παρακινούσε με λόγια φιλικά:

— "Αιντε Κίτσο... αιντε αγόρι μου... τρέχα, τρέχα με τα φτερά του ανέμου. Τρέχα να προφτάσουμε πριν είναι πια άργά.

Καί κείνο, θαρρείς κι ενιωθε τα λόγια του άφέντη του, φτέρωνε τα πόδια του, κι έτρεχε, έτρεχε όσο του είταν μπορετό.

Έτρεχε κι αγκομαχούσε ο Κίτσος κι ο καβαλάρης του αδημονούσε να φτάσει στον προορισμό του. Πέρασε άρκετή ώρα κι ο Ιδρώτας μούσκεψε το τρίχωμα του ζώου. 

Σαν έφτασε κοντά στις καλαμιές του βάλτου και στους ορυζώνες κι ακουσε τα κοάσματα των βατραχιών, τράβηξε τα χαλινάρια του πυρόξανθου Κίτσου του κι ανάκοψε τον καλπασμό του, μεταβάλλοντάς τον σε κανονικό βηματισμό. 

Εσκυψε, χάιδεψε τον λαιμό του αλόγου, κάτι του ψιθύρισε στο τεντωμένο του αύτί και κείνο στάθηκε, ρουθούνισε με όρμή τον ύγρό άέρα και χλιμίντρησε χαρούμενο. 

Έπειτα σιγή. .. 

Ο μυστηριακός ψίθυρος των ζουζουνιών και των καλαμιών εκοψε μια τομή στη σιγή τούτη και την έκανε πιο επιβλητική, ετσι που ένιωθες τον εαυτό σου χαμένο μέσα στην απεραντωσύνη του τοπίου, που σε κύκλωνε σαν σκούρος μανδύας και που  δεν είταν παρά η ιδια τούτη χλιαρή και υγρή νύχτα του  Οχτώβρη.

Στάθηκε στο σταυροδρόμι κι αφουγκράστηκε.

Άκουσε μόνο τις καλαμιές που τις ανέμιζε ο μικρόπνοος αέρας. 
Τίποτε άλλο.

Ο ουρανός είταν κεντημένος με τ’ άστέρια του, που ύστερα από τη βροχή που ερριξε την ήμέρα, λάμπανε ολόφωτα, σαν ξεπλημένα. 

Μύρισε ολόστηθα τον μυρωμένο αέρα και ξαναφουγκράστηκε. Μόνο απόηχος ο ψίθυρος των καλαμιών εφτασε στην ακοή του.

Μα ξάφνου κάτι κουνήθηκε πίσω από τις καλαμιές, ακολούθησαν μια εκτυφλωτική λάμψη, ενας τρανταχτός κρότος και κάτι πέρασε σαν άστραπή δίπλα από το παλληκάρι σφυρίζοντας. 

Κάποιος τούριξε ντουφεκιά να τον σκοτώσει, μα η ευλογία του δεσπότη τον εσωσε. 

Όμοιο ζαρκάδι, που ξαφνιάζεται, πήδηξεαπό τη ράχη του Κίτσου, ξεκρέμασε από τον ώμο του τον βραχύκανο γκρα του, πήρε θέση άμυνας κι ανάμενε με κομμένη την ανάσα. 

Ξανακούστηκε και δεύτερη ντουφεκιά και η σφαίρα πέρασε αρκετά μακρυά του.

—-  Ε, μπράτμε, ξεφώνησε, βέβαιος πως ο εχτρός του είταν βούλγαρος που είχε στήσει στο σημείο αυτό ενέδρα.
—   Στο μπρε; άκουσε μια φωνή να του απαντά.

Σχεδόν αυτόματα άδειασε τον γκρα του προς την κατεύθυνση της φωνής και ταυτόχροναάκουσε ενα μουγκριτό πληγωνένου ανθρώπου και την επίκληση: 
«Μάικα». 

Προχώρησε με προσοχή κρατώντας τον γκρα του προτεταμένο, προς το σημείο από όπου ακούστηκε η φωνή κι έφτασε στον πληγωμένο. 

Στο λιγοστό φως της έναστρης νύχτας ξεχώρισε πεσμένο μπρούμυτα στη νοτισμένη γη τον βούλγαρο κομιτατζή, να χαροπαλεύει.

 Τον είχε πετύχει διάνα κατάστηθα και τώρα πεσμένος κολυμπούσε στο αίμα του. 
Σε λίγο ξεψύχησε. 
Τον αφόπλισε, έψαξε τις τσέπες του κι ό,τι χαρτιά βρήκε πάνω του τα πήρε.

 Γύρισε στον Κίτσο του, τον καβάλλησε κι άρχισε να καλπάζει προς το επιβλητικό όγκο του Παγγαίου. 
Κάποτε ξαναστάθηκε στα πρώτα σπίτια του χωριού.

 Ξανάσανε λευτερωμένος πιά και χαρούμενος, εφερε τις δυό χούφτες στο στόμα του, τις εκανε χωνί και μιμήθηκε τη φωνή του κούκου τρεις φορές. 

Το ίδιο σύνθημα το επανέλαβε τρεις φορές και περίμενε. 

Σε λίγο μια αλλη φωνή του άποκρίθηκε με τον ίδιο τρόπο. 

Τότε προχώρησε τραγουδώντας το Θούριο του Ρήγα: 
«'Ως πότε παλληκάρια θα ζούμε στη σκλαβιά...»
 και σε λίγο ήρθε κοντά του ενα αλλο παλληκάρι του Καπετάν Δούκα, οπλισμένο σαν αστακός και ντυμένο την χαρακτηριστική στολή του Μακεδονομάχου. 

Χαιρετίστηκαν κι ô Νικήτας ξεπέζεψε από το άλογό του, ήρθε κοντά στον μαχητή, τον αγκάλιασε, τον φίλησε και του είπε πως έρχεται από μέρος του Δέσποτα Χρυσόστομου, φέρνοντας σφραγισμένο μήνυμα στον Καπετάν Δούκα.

Σε λίγο ένας άλλος μαχητής της λευτεριάς της Μακεδονίας μας τον οδήγησε από κάτι στενά σε κάποιο σπίτι, όπου και τον δέχτηκε ο Καπετάνιος.

—- Καπετάν Δούκα. Είμαι ο Νικήτας που υπηρετώ στην τούρκικη τσνταρμαρία της Δράμας και στενός συνεργάτης των Μακεδονομάχων. 
Έρχομαι από τη Δράμα για να σού φέρω τούτο το έγγραφο μήνυμα του Δεσπότη. 
Καί ταυτόχρονα του ’δωσε το βουλοκερωμένο χαρτί.

Μπράβο παλληκάρι μου, του απάντησε ο καπετάνιος και του πήρε τον φάκελλο, τον αποσφράγισε και στη φλόγα της γκαζόλαμπας το διάβασε με μεγάλη προσοχή.

 Πετάχτηκε πάνω, ζώστηκε την αρματωσιά του κι εδωσε σύντομες διαταγές στα παιδιά του.

 Σε πέντε λεπτά όλοι τους είταν έτοιμοι και ξεκίνησαν σιωπηλοί προς ενα σημείο από όπου θα έρχονταν οι Βούλγαροι κομιτατζήδες να τους αιφνιδιασουν και να τους χτυπήσουν στο χωριό, την ώρα που θα κοιμόντουσαν. 

Ταμπουρώθηκαν σε ασφαλισμένα σημεία και περίμεναν.

Στο μεταξύ ο Νικήτας τον διηγήθηκε την περιπέτεια του με τον Βούλγαρο κομιτατζή, την εξόντωσή του και του παρέδωσε ό,τι βρήκε επάνω του και τον οπλισμό του.

Μισή ώρα θα είχε περάσει αναμονής και το έξασκημένο αυτί του Καπετάν Δούκα ξεχώρισε μέσα στη σιγή της νύχτας το περπάτημα των κομιτατζήδων που βάδιζαν σε φάλαγγα. 

Τούς υπολόγησε γύρω στους 35 - 40 άντρες, που ξέγνοιαστοι βάδιζαν στο μονοπάτι, τυλιγμένοι από το σκοτάδι της 'Οκτωβριανής τούτης νύχτας. 

Κι όταν ζύγωσαν σε αχτίνα βολής, ο καπετάνιος εδωσε την διαταγή: 
«πυρ!», κι άρχισε το τουφεκίδι. 

Πολλοί από τους κομιτατζήδες χτυπήθηκαν. 

Όσοι γλύτωσαν από την πρώτη τούτη φονική μπαταρία, φρόντισαν να ταμπουρωθούν κάπου, έστω- και πρόχειρα κι άρχισαν κι αυτοί το ντουφεκίδι. 

Σωστή κόλαση φωτιάς και αίματος έγινε αύτο το μονοπάτι.

 Η μάχη κράτησε μια ώρα περίπου κι όταν οι Βούλγαροι άποκότεψαν, όσοι σώθηκαν το βαλαν στα ποδιά και σε λίγο τους κατάπιε το σκοτάδι της νύχτας.

Ο απολογισμός της μάχης είταν 
8 νεκροί και 15 τραυματίες Βούλγαροι 
και τρεις λαβωμένοι Μακεδονομάχοι.


Ετσι, χάρη στην παλληκαριά και την αυτοθυσία του Νικήτα, οι Βούλγαροι που σκόπευαν να αιφνιδιάσουν τον καπετάν Δούκακαι τα παλληκαρια του στο Ροδολίβος και να τους εξοντώσουν, αιφνιδιάστηκαν οι ίδιοι και εξοντώθηκαν αρκετοί τους.

Ο Νικήτας την ίδια νύχτα γύρισε στην μικρή πολιτεία, πήγε στην αρχιεπισκοπή, είδε τον Δεσπότη, του ανάφερε τα όσα έγιναν και η αγιότητα του, δακρυσμένη από την συγκίνησή της, τον αγκάλιασε και τον ασπάστηκε. 

Έπειτα πήρε έναν ολόχρυσο σταυρό και τον κρέμασε στον λαιμό του, λέγοντάς του:

-  Παιδι μου, ο σταυρός αυτός με το άγιο ξύλο σου ανήκει, τόσο για την παλληκαρια σου, δσο και για την αυτοθυσία σου. 
Ας σε προστατεύει πάντα από κάθε κακό.


Ο Νικήτας συγκινημένος, φίλησε την δεξιά του και τον άφησε περήφανος για την επιτυχία της μυστικής αποστολής του, έτοιμος καθε στιγμή να συμβάλλει στον αγώνα για την λευτεριά της Μακεδονίας μας.

Ο πατέρας μου παντα μας διηγόταν τούτο το περιστατικό της ταραχώδους ζωής  του και με περηφάνεια μας εδειχνε τον χρυσό σταυρό με το άγιο ξύλο, που δ ίδιος δ Δεσπότης Χρυσόστομος του τον κρέμασε στον λαιμό του.

Πρέπει εδώ να σας πω πως ο Νικήτας, αυτό το ντελικάτο παλληκάρι, είταν ο πατέρας μου.

ΝΑΞΟΣ,ΚΩΣΤΑΣ ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

↧
Viewing all 330 articles
Browse latest View live
Search

Latest Images

ΠΡΕΒΕΖΑ: Δύο συλλήψεις για παραβάσεις από χρήση μουσικής σε καταστήματα

ΠΡΕΒΕΖΑ: Δύο συλλήψεις για παραβάσεις από χρήση μουσικής σε καταστήματα

July 20, 2025, 3:41 am
Μαρίνα για mega yachts και πεντάστερα στο Πλατυγιάλι Αστακού

Μαρίνα για mega yachts και πεντάστερα στο Πλατυγιάλι Αστακού

July 20, 2025, 1:53 am
Σοκολατένιο Tiffin με φυστικοβούτυρο και διακοσμητικά γλυκίσματα

Σοκολατένιο Tiffin με φυστικοβούτυρο και διακοσμητικά γλυκίσματα

July 20, 2025, 12:14 am
Μαρίνα Καλογήρου: Το νέο δημόσιο μήνυμα μετά την εξομολόγηση για την...

Μαρίνα Καλογήρου: Το νέο δημόσιο μήνυμα μετά την εξομολόγηση για την...

July 20, 2025, 12:00 am
Εορτασμός Αγίας Μακρίνας στο παρεκκλήσι της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως της...

Εορτασμός Αγίας Μακρίνας στο παρεκκλήσι της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως της...

July 19, 2025, 11:27 pm
Καιρός: «Καμίνι» η χώρα για τις επόμενες 6 ημέρες - Καμπανάκι από τους...

Καιρός: «Καμίνι» η χώρα για τις επόμενες 6 ημέρες - Καμπανάκι από τους...

July 19, 2025, 10:47 pm
Πανηγυρικός εσπερινός μετ αρτοκλασιας στο ιστορικό μοναστήρι του Προφήτη Ηλία...

Πανηγυρικός εσπερινός μετ αρτοκλασιας στο ιστορικό μοναστήρι του Προφήτη Ηλία...

July 19, 2025, 1:59 pm
Άργος: Γιόρτασαν στο λόφο Ασπίδος τον Προφήτη Ηλία

Άργος: Γιόρτασαν στο λόφο Ασπίδος τον Προφήτη Ηλία

July 19, 2025, 12:28 pm
Άργος: Γιόρτασαν στο λόφο Ασπίδος τον Προφήτη Ηλία

Άργος: Γιόρτασαν στο λόφο Ασπίδος τον Προφήτη Ηλία

July 19, 2025, 12:28 pm
Προφήτης Ηλίας - Άν ερχόταν πάλι!… (+Μητροπολίτου Φλωρίνης Αυγουστίνου...

Προφήτης Ηλίας - Άν ερχόταν πάλι!… (+Μητροπολίτου Φλωρίνης Αυγουστίνου...

July 19, 2025, 11:19 am
<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>